Scholium.

Explicat exemplo quomodo defectus contingit quandoque ex una causa, non ex altera, licet effectus sit communis ; sic defectus peccati est a voluntate creata, quia divina quantum est ex se causaret rectum, si haec concurrens vellet, et ideo non causat, quia haec non causat. Ex quo patet clare, Deum non praedefinire absolute actum peccati, nulla cooperatione nostra praevisa, alioquin, certe non esset paratus quantum est ex se, actum bonum causare, si antequam videret quid ego essem facturus, decrevit talem actum a se, et a me fieri debere. Sic sentire videntur Scotistae, Leuch. Bassol. hic Tartaret. quodl. 18. Angles, q. 7. a. 1. prim. Et differt Major. inf. d. 43. q. ult. dicens Deum esse tantum causam universalem peccati ; Vega. 2 in Trid. 15. Faber in primum, d. 39. et 54. cap. 5. qui ponit expresse scientiam conditionatam secundum Scot. ne admittat decretum praedeterminans nostros actus, ante omnem praevisionem nostrae cooperationis ; Herrera hic dist. 38. q. 3. not. 5. comparans concursum Dei ad peccatum concursui Solis cum planta, quem haec determinat, non e contra, et q. 4. ad 4. ubi explicat quomodo Deus est tantum causa universalis respectu peccati. Vide ipsum ibidem q. 6. not. 6. Adde secundum Scot. non stare libertatem, causa superiore praeveniente secundam, et agente ad unum oppositum, ita habet 4. d. 49. q. 6. sig. Dico ergo. Quod si admittatur scientia conditionalis quam videtur Scotus variis locis insinuare, salvari possunt decreta aeterna Dei, de omnibus actibus notris, illaesa libertate, vide quod notavi 1. d. 39. Quod vero causa secunda determinet causam primam, ad hunc vel illum effectum, docet Scot. expresse 2. physic. quaest. 8. sig. Quantum ad quartum.

Ad solutionem istorum objectorum^, et solutionem principalem istius quaestionis, dico quod quando duae causae partiales concurrunt ad effectum communem ambarum, potest esse defectus in productione effectus ex defectu unius causae concurrentis praecise, et non alterius. Exemplum, ad velle secundum opinionem tertiam, dist. 25. hujus, concurrit intellectus et voluntas libera: potest igitur esse defectus in actu isto ex defectu voluntatis, licet non praecedat defectus in cognitione.

Ita igitur si ad velle voluntatis creatae, concurrunt duae voluntates, scilicet voluntas creata et divina, potest esse defectus in ipso velle ex defectu alterius causae, et hoc, quia ista causa posset rectitudinem dare actui quam tenetur dare, et tamen non dat; alia autem licet non teneatur eam dare, tamen quantum est ex se daret, si voluntas creata cooperaretur. Universaliter enim quiquid Deus dat antecedenter, daret illud consequenter quantum est ex se, nisi esset impedimentum: dando autem voluntatem liberam, dedit antecedenter opera recta, quae sunt in potestate voluntatis, et ideo quantum est ex parte sui, dedit rectitudinem omni actui voluntatis, et voluntati ex consequenti daret, si ipsa voluntas quemcumque actum elicitum recte ageret ex parte sui. Est igitur defectus in effectu duarum causarum non propter defectum causae superioris, sed inferioris, non quia causa superior causet rectitudinem in effectu, et inferior obliquitatem, sed quia causa superior quantum est de se, causaret, si causa inferior secundum suam causalitatem causaret, et ideo rectitudinem non causari, est propter hoc, quia causa secunda quantum ad se pertinet, non causat.

Et si objicitur de illis duobus instantibus naturae, sicut objectum est, quod Deus in primo daret rectitudinem actui, respondeo et dico, quod prioritas quae includit ea posse esse sine se invicem absque contradictione, non est ordo in causis, ut causant effectum communem, sed simul causant; sicut enim loquendo de diversis generibus causarum, non prius natura materia materiat, quam efficiens efficiat, quasi sine contradictione possit esse materiatum, et non effectum, vel e converso, sed tantum prius natura, hoc est perfectius una causat quam alia: ita in eodem genere causae, diversae causae ordinatae licet habeant ordinem secundum perfectius et imperfectius causare, non tamen habent prioritatem naturae, quae dicat posse esse sine se invicem respectu tertii. Imo, sicut in uno instanti naturae materia materiat, et efficiens efficit, ita duae causae efficientes ordinatae in uno instanti naturae causant effectum communem, ita quod neutra tunc causat sine altera, sed quod effectus non rectus causetur, hoc non est nunc propter causam priorem, quae quantum est ex se, recte causaret, si secunda causaret, sed propter defectum secundae, quae in postestate sua habet concausare causae primae, vel non concausare, et si non concausat illi, ut tenetur, non est rectitudo in effectu communi ambarum.

Ex isto respondetur ad objectiones (g). Ad primam, quod sapiens non tantum, quia tenetur ex praecepto non subvertere proximum, ideo non potest esse auctor, quo proximus est deterior. Sed ex perfectione sapientis est,quod manens sapiens non potest esse prima ratio deficiendi, et quoad hoc bene tenet ratio Augustini ; est enim omni sapiente praestantior, id est, voluntas ejus est simpliciter perfectior, quia ipse non est prima ratio deficiendi alicui, cui ipsa potest coagere.

Ad secundum dicitur, quod etsi non necessario causet entitatem competentem huic actui, tamen ita disposuit, quod quidquid dat antecedenter, dat quantum est ex parte sui consequenter.

Sed tunc est dubium, quantum ad principalem quaestionem, licet enim salvetur quod peccatum non adscribatur Deo, sicut causae, sed voluntati creatae, non tamen ostendit, quod Deus non possit esse causa prima deficiendi: ex quo enim liberet causa rectitudinem, et per prius quam voluntas creata, videtur semper stare quod prius possit non causare rectitudinem, quam voluntas creata non causet, et ita potest esse ratio deficiendi, licet non sit propter illam legem suam quam dedit, quidquid Deus antecedenter dat, etc.

Respondeo, quod Deus (h) in se peccare non possit, patet per hoc quod non potest a se averti ; nec formaliter,.quia non potest se non diligere summe et ordinate, et cum omnibus circunstantiis requisitis, alioquin vel non posset se ordinate diligere, vel posset mutari, quorum utrumque est impossibile: nec etiam virtualiter potest a se averti, quia nihil aliud a se est necessarium sibi ad volendum se ; quodcumque enim aliud a se est, quia ab eo volitum, et hoc modo volitum, et pro nunc, et pro tunc, ex hoc est sic ordinate volendum.

Sed quare in voluntate increata non potest esse prima ratio deficiendi.

Respondeo, si Deus non causat libere rectitudinem, quae deberet esse in actu voluntatis creatae, et hoc propter libertatem voluntatis suae, non autem propter defectum voluntatis creatae non voluntarie cooperantis, non est tunc causa peccati in voluntate creata, quia non est ibi carentia justitiae debitae. Non enim est justitia debita a voluntate creata, nisi inquantum in potestate ejus est recte agere, ita quod nulla intelligitur subtractio causae prioris, propter cujus defectum non possit voluntas recte agere; si igitur Deus esset prima causa non agens rectitudinem, actus non rectus non esset peccatum.

Ad aliam objectionem de paena, patebit in quaestione 3. istarum 4. quaestionum. Ad aliud de gratia, patet ex dictis, quia si Deus immediate subtrahendo manutenentiam suam annihilaret gratiam, sine defectu voluntatis in operando, ista carentia non esset peccatum, quia non esset carentia justitiae debitae. Voluntas enim non est debitrix istius justitiae, nisi inquantum in potestate ejus est conversare eam, ne scilicet demeritorie corrumpat eam. Licet igitur majus malum sit privatio gratiae quam privatio justitiae actualis, tamen ista potest esse a Deo non agente, id est, non conservante, sed non primo non agente, sed ideo non. agente, quia voluntas demeruit illud propter quod Deus subtrahit conservationis suae manutenentiam a gratia. Sed respectu illius privationis rectitudinis actualis, si est primum peccatum, non est aliquod peccatum praecedens vel demeritum, propter quod Deus posset se subtrahere, ut illa rectitudo non insit, quantum est ex parte Dei: igitur nec privatio gratiae est peccatum, nisi inquantum est justitiae debitae qua voluntas demeritorie se privavit, licet a Deo non causante sit ista annihilatio gratiae: sed si ista annihilatio esset non propter aliquam obliquitatem in voluntate priorem, ista non esset peccatum. Ad illud contra rationem (i) Anselmi potest dici, quod non concludit contradictionem, quia aequivocat de velle. Nam rectum velle includit voluntatem velle quod Deus vult eam velle ; vult itaque voluntate signi et antecedente, non voluntate beneplaciti et consequente. Nam pro instanti, pro quo voluntas creata peccat, Deus non vult eam velle hoc voluntate consequente, vel voluntate beneplaciti;

quando igitur infertur, quod Deus non vult me velle, quod vult me velle, non est contradictio, quia negatur voluntas beneplaciti et consequens, et affirmatur voluntas signi et antecedens: alioquin enim ut argutum est, videretur absolute quod voluntas creata non posset peccare, quod falsum est, et quod Deus de potentia absoluta non posset auferre rectitudinem a voluntate creata, vel ab actu ejus, absque demerito voluntatis creatae, quorum utrumque est falsum.

(j) Tamen exponendo rationem suam ibi potest dici, quod sua ratio probat quod Deus actu positivo non potest auferre rectitudinem voluntatis, quia tunc volens auferret, et ita volens voluntate benepaciti, et per consequens voluntate beneplaciti vellet me non velle, quod vult voluntate antecedente me velle. Sed hoc consequens, licet non includat contradictionem, est tamen falsum, quia quidquid vult voluntate antecedente, hoc ?ult voluntate beneplaciti et consequente, quantum est de se, si non ponatur impedimentum in voluntate creata: sed si aufertur a voluntate mea, sine actu meo, ego non pono impedimentum: igitur hoc casu posito ipsum Deum velle voluntate beneplaciti me non velle, quod vult voluntate antecedente me velle, est falsum, licet non includat contradictionem, et tunc non probat plus ista ratio, nisi quod sine demerito voluntatis creatae, non potest Deus de potentia ordinata, auferre voluntati rectitudinem. Sed non probat hoc de potentia absoluta, nec etiam probat, quod Deus non posset negative auferre, et hoc propter demeritum voluntatis creatae.