I. Carnem Christi ex Mariae carne susceptam passim Hilarius docuit.

46. Haereticos, qui carnem Christi ex Maria conceptam negarunt, simul omnes repellit uno Tractatu Psal. CXXXVIII, cum non tantum ait num. 2: Quaecumque homini illi, quem ex utero sanctae Virginis assumpsit, et in quo se nasci hominem qui Deus erat voluit, apta et congrua esse videbuntur, cum debita coelesti hoc est divinae naturae suae dignitate tractentur: sed et addit num. 3: Non alienae aut simulatae naturae hominem assumpsit. Illi quippe aut Christum carnis speciem, non veritatem gestasse, aut corpus ipsius de 0032A coelo esse advectum, aut certe illud per Mariam potius transisse, quam ex ea acceptum esse volunt. At vero primae sententiae repugnat, quod caro Christi non simulatae naturae; alteri, quod non alienae; postremae, quod in utero et ex utero sanctae Virginis assumpta affirmatur.

47. Sed ex libro X de Trinitate, unde praesertim ortae dicuntur suspiciones, eas amovere juverit. Quid autem sibi vult illud num. 17: Quae (B. Virgo) officio usa materno sexus sui naturam in conceptu et partu hominis exsecuta est, nisi beatam Virginem in conceptu corporis Christi de carne sua suppeditasse, quod suppeditare solent aliae matres? Hoc ipsum num. 15 disertius eloquitur, ubi in conceptu Christi Verbum quidem, quod Spiritus vocabulo intelligendum 0032B mox ostendemus, per virtutem suam supplevisse officium viri, sed Virginem nihilo minus matris munus implevisse declarat his verbis: Virgo enim non nisi ex suo sancto Spiritu genuit quod genuit: et quamvis tantum ad nativitatem carnis ex se daret, quantum ex se feminae edendorum corporum susceptis originibus impenderent, non tamen Jesus Christus per humanae conceptionis coaluit naturam. Quid est ex se daret, nisi ex sua carne? Hinc et mox subjicit, Tenuit in hominis nativitate quod matris est; et paulo ante legere est, Quod si assumpta per se sibi ex Virgine carne, etc., necnon cap. XVI in Matth., num. 8: Humanae salutis causa Christus in corpore est quod assumpsit ex homine.

48. Eam ob causam Christi corpus modo assumptam 0032C ex Virgine carnem, modo nostrae carnis aut nostri corporis carnem nuncupare solet: ut cum in Psalm. 65, n. 12, ait: In aeternam gloriam ejus assumptae ex Virgine carnis natura transfertur; et lib. I de Trin., n. 11: Ac ne Verbum caro factum aut aliud esset quam Deus Verbum, aut non nostri corporis caro esset, habitavit in nobis (quasi in nostris): ut dum habitat, non aliud quam Deus maneret; dum autem habitat in nobis, non aliud quam nostrae carnis Deus caro factus esset: quia inquit lib. II, n. 16, per id quod in nobis habitat Verbum caro factum, Deus est in nostri corporis veritate.

49. Qui plura volet, audiat lib. IX, num. 7, dicentem: Corporis nostri natus homo, secundum consuetudinem naturae nostrae locutus est; et in Psalm. CXVIII, 0032D lit. 14, n. 8: Unigenitus igitur Dei filius naturae nostrae sibi ex Virgine corpus assumens, etc. Cumque rursum in Psal. LXVIII, n. 13, legerit, Christum in sanguine corporis nostri omnia reconciliasse; fateatur necesse est, Hilarium vix potuisse planius se ab iis alienum ostendere, qui Christum ex Maria nihil accepisse sentirent.

50. Neque vero tantum ex Maria, sed ex Mariae parentibus carnem Christi procreatam asseruit: adeo ut Christus in Psal. LXVII, n. 28, de Judae frutice futurus, et in Psal. LXVIII, n. 19, ex utero David praedicetur. Unde in Psal. CXVIII, lit. 5, n. 5, David commendat, uti dignum cujus filius Jesus Christus esset. Et cum in Psal. CXXXI, n. 2, ut et alibi, Christum se 0033A nomine David saepe significare doceat, hanc unam reddit causam, quod ex ipsius genere natus sit: Qui, inquit, nomen parentis secundum originem carnis accepit, nomen sumens ejus cujus ex genere sumebat et corpus. Immo scribit ex ipsa gente Moab per Ruth Salvatoris nostri carnem acceptam; ideoque cruditatem atque impuritatem illius, prius quam assumeretur, per varias generationes, veluti per ollam, decoctam fuisse atque mundatam. Quia, inquit in Psal. LIX, n. 11, non solum ex hac generatione sanctorum, sed etiam ex peccatorum origine huic Dei Sancto carnis nostrae ineunda esset susceptio, quia in similitudinem carnis peccati Deus Filium suum misit, idcirco Moab olla spei ejus est. Tum memorata gentis Moab maledictione, ejusque per varias generationes purgatione, 0033B subjicit: Sanctusque hic ex Juda et Moab originem sumens, decocta tamquam per ollam carnis cruditate, in speciem cibi significatur aeterni, cum caro ejus vere cibus vitae sit. Qui autem Sanctus Dei Dominus noster ex Juda et Moab sumit originem, si ex Maria nihil acceperit? Altius etiam in Psal. LXVIII. Christi ortum ducit Hilarius. Nam et num. 23, naturam corporis primi Adam ab eo assumptam affirmat; et num. 10, homines vocat ipsius secundum carnem consanguineos.

51. Adeo sensit Hilarius carnem Christi ex Adam ac posteris peccatoribus propagatam, ut eam et carnem peccati, et peccatum vocitare non dubitet. Carnem enim peccati, inquit lib. I de Trin. n. 13, recepit, ut assumptione carnis nostrae delicta donaret, dum ejus fit particeps assumptione, non crimine. Et alii quidem 0033C Patres Christum peccatum factum esse sic interpretantur, quod factus sit hostia pro peccato. At ille Christi corpus peccati nostri corpus et peccatum non tam inde dici intellexit, quod immolatum sit pro peccato, quam quia ex peccatoribus est procreatum. Eam ob causam lib. IX de Trin. n. 13 in illud Pauli: Quod enim mortuus est peccato, subjicit, mortem peccato, id est, corpori nostro adscribens: et paulo post, Qui peccati nostri corpus assumens, totus jam Deo vivit. Eodem respectu dixit Tertullianus: Defendimus autem non carnem peccati evacuatam esse in Christo, sed peccatum carnis; non materiam, sed naturam; non substantiam, sed culpam. Sic et Gregorius Naz. Or. 51, n. 18, auctor est, quod a Christo assumpta sit caro damnata. Nec secum pugnat Hilarius, cum de eadem 0033D Christi carne lib. X de Trin. n. 25 dicit: Neque caro illa caro peccati, sed similitudo carnis peccati: quam enim hic carnem peccati negat, ut ostendat a dominantibus carnis nostrae vitiis immunem, illic sane et recte affirmat, ut carnis ab hominibus acceptae probet veritatem.

52. Si ad argumenta veniamus, quibus sancti Patres carnis nostrae veritatem in Christo exstitisse approbarunt, eadem ab Hilario non minus dilucide illustrata fuisse convincemur. Eo praesertim adversus haereticos nititur Irenaeus lib. III, c. 32, quod Christus vere cognominari filius hominis non potuerit, nisi ab homine vere acceperit substantiam corporis: Si, inquit, non accepit ab homine substantiam carnis, neque 0034A homo factus est, neque Filius hominis. Idem argumentum adversus Eutychen urget Ferrandus diaconus epist. ad Anatolium. At vero Hilarius nihil frequentius inculcat, quam ut Christum et filium Dei et filium hominis esse meminerimus. Unum e sexcentis locum seligimus de libro decimo petitum, qui unus idoneus erat omnes suspicionum nebulas eo ex libro conceptas dimovere. Sic porro habet num. 15: Quomodo filius Dei hominis filius erit natus, vel manens in Dei forma formam servi acceperit, si non potente Verbo Deo ex se et carnem intra virginem assumere, et carni animam tribuere, homo Christus Jesus ad redemptionem animae nostrae et corporis nostri perfectus est natus; et corpus quidem ita assumserit, ut id ex Virgine conceptum formam eum servi esse effecerit, etc. Hoc quippe 0034B loco contendit, Christum falso filium hominis nuncupandum iri, primo nisi homo perfectus sit, ex anima scilicet et corpore nostro; deinde nisi hoc non ex quavis assumptione, sed ex nativitate obtineat ut perfectus homo natus sit; ac demum quasi hoc dixisse non sufficeret, vult corpus ita ab eo assumptum esse, ut id ex Virgine conceptum sit.

53. Praeterea cum Christum asserens perfectum hominem natum esse, adjicit ad redemptionem animae nostrae et corporis nostri, alteram attingit rationem, ut vulgo utuntur Patres adversus haereticos, qui Christo negarunt humanae naturae integritatem. Nam, ut ait Gregorius Naz. Or. 51, n. 13, quod assumptum non est, curationis est expers: quod autem Deo unitum est, hoc quoque salutem consequitur. Si dimidia tantum 0034C ex parte Adamus lapsus sit, dimidiatum quoque sit quod assumptum est et salutem consequitur. Sic Fulgentius lib. I ad Trasimundum c. 13: Quod si totus (homo) tenebatur captivitatis vinculo, totus eguit Liberatoris auxilio. Si autem totum debuit liberare pietas, totum debuit suscipere majestas. Neque, puto, sine causa rursum Hilarius in Matth. cap. X, n. 18, Christum non simpliciter hominis redemptorem nuncupat, sed corporis et animae redemptorem.

54. Haud absimili ratione adversus Apellem, qui corpus Domini ex siderea materia, non ex materna substantia constare contendebat, Tertullianus de resurrect. carnis n. 2 concludit, vanam esse spem resurrectionis, si Dominus matris substantiam non accepit: Sequitur enim, inquit, ut salutem ejus substantiae 0034D excludant, cujus Christum consortem negant. Quo spectat illud Irenaei lib. V, c. 1: Vani igitur, qui a Valentino sunt hoc dogmatizantes (Christum nihil ex Maria accepissse) uti excludant salutem carnis. At vero Hilarius, ob illud Christi nobiscum consortium, nobis resurrectionem non tantum sperandam, sed jam aliqua ratione indultam esse confirmat; ut carnem nostram jam in eo excitatam contemplemur, in quo, inquit in Psal. CXXIV, n. 4, nosmetipsos per assumptionem carnis nostrae corporisque speculamur. In eo enim sumus resurrectionem nostram resurrectione nostri in eo corporis speculantes.

55. Redire placet ad epistolam 25 Leonis jam superius laudatam? Illic porro Eutyches Christum mediatorem 0035A negare sic arguitur, quasi hoc ei auferat nomen, quisquis ipsi matris substantiam denegat. Ita et Fulgentius lib. I ad Trasim. c. 15 docet Christum Dei hominumque mediatorem in cassum cognominari, nisi in se ut totum verumque Deum de Deo natum, ita totum verumque de homine natum hominem contineat. Eamdem quoque Christi nuncupationem cum saepius explicet Hilarius, numquam aliter explicat, quam quod et ex nobis carnem, et ex Deo habens divinitatem, Deum hominemque in se uno conjungat. Unde in Psal. LXVII, n. 37, intuens in illud Christi mediatoris officium, nos in unitatem Paternae majestatis assumendos praedicat, dum nimirum et in eo per naturam Pater est, et ille rursum per societatem carnis in nobis est.

0035B 56. Multa alia argumenta suppeditat liber de Trinitate decimus, in quo cum Hilarius a num. 16, ac deinceps data opera refellat haereticos, qui aut humanam Christi naturam ante quam assumeretur praeexstitisse, aut corpus ejus de coelis advectum esse asserebant, ad verba symboli, Qui conceptus est de Spiritu Sancto et natus ex Maria virgine, fidem suam constanter exigit. Juxta quae totam disputationem concludit in hunc modum: Genuit etenim (Virgo) Ex Se corpus; sed quod conceptum esset ex Spiritu; habens, quidem in se sui corporis veritatem, sed non habens naturae infirmitatem. Quae cum ita sint, nemo non mirabitur, qui nonnullis visus sit sentire, Christum non accepisse carnem a beata Virgine. Unde hoc illis in mentem venerit, nunc expendendum.