IV. De haeresi quae Christi divinitatem passam esse asserebat.

116. Post Philastrium Brixiensem Augustinus ad Quodvultdeum haeres. 75 quamdam haeresim tacitis illius auctoribus commemorat, quae in Christo divinitatem doluisse, cum figeretur caro ejus in cruce, asserebat. Hanc Romanum concilium sub Damaso epist. ad Paulinum Antioch. apud Theodoret. lib. V Hist. eccl. c. 11, configit his verbis: Si quis dixerit in crucis passione dolorem sustinuisse Filium divinitate ipsa, et non carne animaque rationali quam assumpsit in forma 0060B servi, ut Scriptura sacra loquitur, anathema. Hinc forte mos antiquus obtinuit, ut episcopus ordinandus interrogaretur: Credis filium Dei impassibilem et immortalem divinitate, sed in humanitate pro nobis et pro salute nostra passum vera carnis passione? Certe Pelagius apud Augustinum Append. Serm. 236, n. 5, in confessione fidei ad Apostolicam sedem missa eumdem errorem verbis conceptis damnat.

117. Apollinarium haeresis hujus assertorem fuisse tradit Gregorius Nazianz. Or. 46 testaturque sibi in manibus exstare libellum ipsius, in quo ipsum unigenitum Deum omnium judicem, vitae auctorem, mortis extinctorem, mortalem esse docet ac probare nititur, propriaque sua divinitate passum esse, atque in triduana illa corporis morte divinitatem quoque simul cum corpore 0060C mortuam fuisse, sicque rursus Patris opera a morte ad vitam revocatam. Gregorio plane suffragatur Leo papa epist. alias 73, nunc 97, c. 2. Ab ea tamen apud Leontium adversus fraudes Apollinarist. sese alienum probat Apollinarius, ubi ei anathema dicit, qui non dicit carnem (Christi) ex Maria, et qui dicit eam carnem esse naturae non creatae et homousion Deo, immo et qui dicit divinitatem esse passibilem, et ex ipsa esse passiones animae: vel cum epistolam Athanasii ad Epictetum ad eumdem errorem comprimendum scriptam suo calculo sic comprobat: Epistolam vero domini mei Corinthum missam vehementer approbavimus: eorum autem, qui dicunt carnem Deo consubstantialem magnam insaniam damnavimus. Quamquam hae videri possunt aut falsae, aut potius haeretici inconstantis epistolae. 0060D Neque enim Apollinarium ejusque discipulos sibi constitisse Gregorius Nazianz. monet: ac sub finem Or. 52 demonstrat, eos modo diversas Christi naturas distinguere, modo nolle distingui. Similem in Apollinarii doctrina inconstantiam notat Theodoretus lib. V Hist. eccl., c. 3, citatus a Liberato, c. 3.

118. Quamvis autem Apollinarius aegre admodum a prava Theopaschitarum opinione purgetur, primum tamen illius auctorem eum non fuisse fidem faciunt Concilii Sirmiensis anni 351, canones 11 et 12. Si quis Verbum in carnem translatum putet, vel demutationem sustinuisse accipiendo carnem, anathema sit. Si quis unicum Dei filium crucifixum audiens, dealitatem ejus corruptionem vel passabilitatem (πάθος) aut demutationem 0061A vel interfectionem sustinuisse dicat, anathema sit. Non enim ante annum 360 haereticus audire coepit Apollinarius.

119. Et vero qui contra illum scripserunt, Liberatus, cap. 3, Gregorius Naz. Or. 51, Athanasius sub finem lib. de salutari adventu J. C. eum non ut commenti hujus parentem, sed ut imitatorem Arianorum tradidere. Et ex verbis quidem Phoebadii Agennensis apparet, Potamium blasphemiae ejusdem fuisse doctorem. Item si epistolae synodi Sardicensis, ea parte qua apud Theodoretum prolixior est, habenda fides; abdicati sunt Ursacius et Valens, quod Verbum et Spiritum crucifixum, vulneratum, et mortuum esse, et resurrexisse asseruerint. Eusebium quoque Pamphili Theopaschitarum vesania imbutum esse 0061B scribit Baronius ad an. 324, n. 109 et 110. At quod ad hujus rei probationem ex ipsius ad Constantiam epistola affert, nihil evincit. Immo aliud eum sensisse, ex libro ejusdem IV Dem. Evang., c. 13, commodius confeceris. Neque vero hic error erat omnium qui Ario favebant communis, sed insignium quorumdam Arianorum et maxime Anomoeorum proprius.

120. Perfidi illi Christi hostes ut pravam illam doctrinam facilius tuerentur, commenti sunt corpus solum sine anima a verbo assumptum esse. Quod enim hoc commentum Apollinarius non finxerit primus, sed ab Arianis acceperit, testis est Theodoretus sub Dialogi II initium, ubi ait, Arius et Eunomius creatam volunt Unigeniti divinitatem: solum corpus assumpsisse 0061C dicunt. Neque Augustinum fugit haec Arianorum opinio, quam aliis minus notam existimavit: sic porro habet lib. de haeres. c. 19: In eo autem, quod Christum sine anima carnem accepisse arbitrantur Ariani, minus noti sunt, nec adversus eos ab aliquo inveni de hac re fuisse certatum. Sed hoc verum esse et Epiphanius (haer. 69, num. 49 et 50, et in Ancorato, n. 33) non tacuit, et ego ex eorum quibusdam scriptis et collocutionibus certissime comperi. Nihilo tamen minus hoc alii plures comperere. Athanasius hanc eorum sententiam sub initium libri de salutari adventu aperte sic prodit: Arius carnem solam ad occultationem deitatis confitetur: et pro nostro interiori homine, id est anima, Verbum dicit in carne fuisse, passionisque sensum et ab inferis resurrectionem divinitati audens adscribere. 0061D Ea quoque in re Eustathio Antiocheno, Gregorio Nazianz. Phoebadio probe noti fuere Ariani.

121. Hi ab Apollinaristis hoc tantum dissidebant, quod primarium apud Apollinaristas decretum esset, Verbum sine anima corpus assumpsisse; Ariani vero id ipsum tantum secundario docerent, ut palmaris eorum sententia de infirma Verbi divinitate obtineret. Discrimen hoc inter utrosque nonnihil tangit Athanasius sub finem lib. de salutari adventu J. C. ubi eos, qui Verbum vices animae supplevisse sentiebant, refellens ait: Ita futurum est, ut vulneratio corporis passio ipsius Verbi habeatur. Hinc enim proficiscitur quod Deum passum esse asseveratis. Congrua vox, et quae optime vos deceat et quae cum Arianis pulcherrime 0062A convenerit. Idem enim ipsi in suis dogmatibus statuunt. Sed Arianorum in asserenda corporis inanimi susceptione consilium Eustathius Antiochenus apud Theodoretum dial. 3, planius retegit, dum quaerit: Cur magni faciunt ostendere Christum corpus inanimum suscepisse? ac respondet ut si possint id aliquibus persuadere, tunc affectionum mutationes divino ipsius Spiritui tribuentes, facilius persuadeant, ex immutabili natura genitum non esse quod mutabile est. Sic Gregorius Naz. Or. 51, n. 13, testatur, Christum ab illis inanimatum hominem praedicari, ut passionem divinitati tribuant, tamquam videlicet quod movet, idem quoque patiatur. Et Leontius de Sectis, act. III: Idcirco Arianum dogma Christi corpus inanimum esse tradebat, ut humiles hujusmodi voces Christo non ut homini attribueremus, sed 0062B ut Deo filio; deque ipsius sententia Filius Patre minor deprehenderetur. Eodem spectant quae Phoebadius Agenn. Hilario aequalis de epistola ab oriente et occidente (sive ut conjectura est, ad orientem ex occidente) transmissa habet: Unus vestrum asserit, carne et Spiritu Christi coagulatis per sanguinem Mariae et in unum corpus redactis, passibilem Deum factum. Neque enim necesse est moneamus, Spiritus nomine hic veterum more naturam divinam intelligi. Quod autem haec non unius, sed plurium sententia sit, subinde significat his verbis: Vos quidquid de homine ejus dictum est, Deo applicatis: ut Deus ipse hominis imbecillitate societur, forte saucietur. Hi Deum more animae ac vice animae cum carne ex Maria accepta conjunctum sentientes, sic eum passibilem factum 0062C cogitare potuerunt, quomodo anima, in quam ex se corporibus nulla potestas est, ex carnis societate passioni fit obnoxia. Sed maneat Arianos sensisse, quod Deus Verbum, ut loquitur Hilarius lib. X, de Trin., n. 50, in animam defecerit; hocque eos ideo sensisse, ut Christum secundum naturam divinam esuritioni, timori, tristitiae, dolori subjicerent.

122. Quod licet jam satis superque constet, hujus tamen rei veritatem ex schismaticorum quorumdam adversus Cyrillum contumeliose debacchantium juverit (Epist. ad Rufum T. 3, Conc. Labb., p. 739) illustrare mendaciis. Paulo quidem longius est eorum testimonium: sed ad rem multum facit. Docet, aiunt de Cyrillo, divinitatem unigeniti filii Dei passam esse, non autem humanitatem: cum divinitas inhabitans passiones 0062D corporis quasi proprii sibi attribuerit, et tamen in propria natura nihil ipsa pateretur. Addit praeterea, ex divinitate et humanitate unam factam esse naturam . . . Ad haec eos exsecratur, qui evangelicas apostolicasque voces de Christo Domino distinguunt, ut humiles quidem ad humanitatem, divinas vero ad Christi divinitatem referant. Quod Ariani et Eunomiani sentientes, humilesque dispensationis voces ad divinitatem referentes, Deum Verbum creaturam et facturam, alteriusque substantiae et Patri inaequalem esse affirmare non dubitarunt. Quae vero blasphemia ex hisce principiis consequatur, quivis facile intelligit. Nam et naturarum inducitur confusio, et Deo Verbo attribuitur illud: Deus Deus meus, ut quid dereliquisti me? et illud: Pater 0063A mi, si possibile est, transeat a me calix iste: rursum fames, sitis, angelica confortatio, etc. Quae perspicuae cum Arii et Eunomii impietate congruere facile quis viderit. His ita praemissis, quid Hilarius, libro X de Trinit., sibi proponat quaeve ei sententia sit, facilius deprehendetur.