Tractatus Psalmi.

In editione Parisiensi anni 1605, ex codice S. Maximini Miciacensis primum vulgatus est hic Tractatus priore sua parte, a numero videlicet primo ad tertium usque truncatus, integer modo exhibetur ex memorato 0294C codice Vaticano, in quo ad calcem opusculi superioris subnectitur: Explicit de titulo psalmi noni. Incipit psalmus XIII. Lege feliciter. Dixit insipiens in corde suo: Non est Deus, et reliqua. In multis nos erudiens, etc. Verba, doctrina, interpretandi ratio Hilarii venam et genium redolent. 64 Longae quippe periodi; totius psalmi argumenta per repetitam particulam ubi perstringendi modus, qua ratione omnes Ancyranae synodi definitiones lib. de Synod. n. 27, perstringuntur, nec non haec num. 3, in singulis verbis singulae virtutes sunt explicandae, et alia quae in notulis indicamus, ei conveniunt quam maxime. Quamquam concionem proxime post psalmi lectionem habitam iste ac subsequens Tractatus magis sapiunt quam reliqui.

1. Verbum Dei quanta reverentia tractari debeat, 0295A aut audiri.—Dixit insipiens in corde suo: Non est Deus et reliqua. In multis nos erudiens Apostolus, etiam id edocet cum omni reverentia verbum Dei esse tractandum, dicens, Qui loquitur, tanquam eloquia Dei (I Petr. IV, 11) . Non enim secundum sermonis nostri usum, promiscuam in his esse oportet facilitatem; sed loquentibus nobis ea quae didicimus et legimus, per sollicitudinem sermocinandi honor est reddendus auctori. Et exemplum nobis coelestis doctrinae praestat humani officii consuetudo. Si enim quis verba regis interpretans, et praecepta ejus in aurem populi deducens, curat diligenter et caute per officii reverentiam regis satisfacere dignitati, ut cum honore ac religione omnia et relegantur et audiantur: quanto magis convenit Dei eloquia ad cognitionem 0295B humanam retractantes, dignos nos hoc officio praestare? Sumus enim quoddam sancti Spiritus organum, per quod vocis varietas, et doctrinae diversitas audienda est. Vigilandum ergo et curandum est ut nihil humile dicamus, metuentes hujus sententiae legem: Maledictus omnis faciens opera Dei negligenter (Jerem. XLVIII, 10) ; proposito contra praemio curae et diligentiae eorum, qui cum reverentia ac metu sanctas Scripturas sibi tamquam Dei verba commendent, et cum debita dignitate ea insinuent mentibus audientium, Domino dicente: Et super quem aspiciam, nisi super humilem et mitem et trementem verba mea (Esai. 66, 2) . Oportet igitur et praedicantes existimare non hominibus se loqui, et audientes scire non hominum sibi verba proferri, sed esse Dei voces, Dei constituta, 0295C Dei leges, et reverentiam maximam utrique officio convenire. Maximi enim periculi res est, de thesauris Dei, de sacramentis reconditis, de testamento aeterno aliquid aut supervacuum proferre, aut negligenter audire. Consignanda sunt omnia animis, commendanda sensibus, quia nihil est verborum Dei, quod non sit implendum; et omne quod dictum est, habet quamdam jam efficiendi necessitatem; quia Dei verba decreta sunt.

2. Qui lectus est psalmus , in finem inscribitur. Si omnes ita inscriberentur, nihil esset difficultatis; excluderet enim omnem generalitas quaestionem. Sed cum alius aliam habeat inscriptionem, ex causis diversis tantum necesse est diversitates insciptionum 65 exstitisse. Duplex autem in his qui in fine superscripti 0295D sunt intelligentia est: aut enim ea quae in consummatione erunt continebunt, aut eorum quae in toto psalmo erunt dicta, absolutionem psalmi finis impertiet. Sunt autem in psalmo omnia aspera, horrenda, pertaesa, blasphemiis plena, repleta sceleribus, querimoniis gravia. Non est confessio in Deum, 0296A non laetitia in gaudiis, non in choris canticum; sed accusatio in profanos, sed querela in contumaces, sed dolor in afflictos. Ait enim, Vers. 1: Dixit insipiens in corde suo: Non est Deus. Corrupti sunt, et abominabiles facti sunt in voluntatibus suis; non est qui faciat bonum, non est usque ad unum, et reliqua. Sequitur in fine, Vers. 7: Quis dabit ex Sion salutare Israel? Dum averterit Dominus captivitatem plebis suae, laetetur Jacob, et exsultet Israel.

3. Mundo perdito medicus exquiritur.—Ut enim ( f. si quis) pestilentem urbem ingressus, omnes omnino inhabitantes morbo dissolutos, et febribus aestuantes, et diverso aegritudinum genere confectos contemplatus sit, et nullum illic medicum inveniens ingemiscat, et nihil auxilii, nihil remedii adesse 0296B tantis malis doleat, et desaevire magis membrorum pestem quotidie sentiat, sciatque medicum in longinquo positum mederi posse si adesset; quod solum superest, dolore desperationis exclamet, dicens: Quis est qui eum praesentem efficeret, et salutare ejus afferret? omnem scilicet sollicitudinem ad vota convertens: pari modo Spiritus sanctus cernens errorem generis humani, cernens mala seculi hujus ingravescentia, et morbum immedicabili morte grassantem, ubi Deus negatur a stulto, ubi abominandis voluptatum fallaciis corrupti sunt cuncti, ubi nullus bonum volens sit, ubi eorum guttura innocentium sint sepulcra, ubi lingua usi sint in officium fraudulentiae, ubi venenum aspidum labiis eorum verbisque suffusum sit, ubi os amaritudine et maledictione sit plenum, 0296C ubi velox pedum eorum ad effundendum sanguinem cursus sit; et per haec non agnoscentibus viam pacis, in omnibus vitae eorum viis infelicitas ingravescat: ubi in Deum nulla reverentia est, ubi devastatio plebis Dei persecutoribus tanquam cibus panis sit, et innocentium mortes, damna, supplicia fiat satietas iniquorum: ubi Deus non invocatur, et trepidatur in nullis; creaturam in idolis omisso 66 Creatore reverentes: ubi Deus in generatione justa desperatur habitare, et consilium inopis confunditur, et spes patientiae et jus illuditur: his igitur ita grassantibus malis et toto orbe dominantibus, conscius Spiritus sanctus qui solus opem ferre possit, exclamat: Quis dabit ex Sion salutare Israel? Non enim Moyses dederat, non Elias, non Esaias, 0296D non Prophetae ; omnia Legis opera adversus tantam morborum pestem infirmabantur. Opus erat medico, qui una atque eadem auxilii sui ope universa curaret, et tot ac varios in toto orbe languores, non arte, non opere, (quia quando opus et ars singulis adhibita profuisset?) sed verbi potestate sanaret . Hunc 0297A requirit Spiritus, hunc exspectat, ad cujus adventum febris quiesceret, caecitas desineret, paralysis non esset, mors non occuparet; hunc exspectat, hunc proclamat, hunc orat: Quis dabit ex Sion salutare Israel? Sed in singulis verbis, singulae virtutes sunt explicandae.

4. Sion Christi corpus.—Sion quae sit Apostolus docet cum dicit: Accedamus ad Sion montem, ad sanctam Jerusalem civitatem (Hebr. XII, 22) ; omnes enim currimus apprehendere, in quo apprehensi sumus a Christo (Phil. III, 12) , id est, inveniri in ejus corpore, quod ex nobis ipse praesumpsit, in quo ante constitutionem mundi a Patre sumus electi, in quo reconciliati ex inimicis, et acquisiti sumus ex perditis, in quo Apostolus cum damno universorum optat 0297B inveniri dicens: Et omnia arbitror stercora, ut Christum lucrifaciam et inveniar in illo (Philip. III, 8) . Ergo quia non nisi ex assumptione carnis nostrae hi morbi essent nostri corporis auferendi, et ex assumptione carnis salus nostra omnis in Deo est , idcirco ita ait: Quis dabit ex Sion salutare Israel?

5. Salutare nomen Christi gentibus promissi.—Sed in eo quod salutare est, virtus est nominis. Non nos aptamus aut fingimus: sed in Veteris Testamenti libris salutare Dominum Deum nostrum nuncupari docemur, et proprie hoc nomen per pollicitationem gentibus semper indultum est. Ait enim Esaias: Revelavit Dominus brachium suum sanctum in conspectu omnium gentium, et cognoscent omnes fines terrae salutare Dei nostri (Esa. LII, 10) . Omnibus igitur gentibus 0297C revelatum est, et ab omnibus cognitum est. Et rursus in psalmis Spiritus Sanctus exclamat: Cantate Domino canticum novum quia mirabilia 67 fecit (Psal. XCVII, 1 et 2) . Ostendit Dominus salutare suum, in conspectu gentium revelavit justitiam suam. Et rursum: Annuntiate in gentibus gloriam ejus, et in omnibus populis salutare ejus (Psal. XCV, 3) . Et rursum: Ostende nobis, Domine, misericordiam tuam, et salutare tuum da nobis (Psal. LXXXIV, 8) . Cujus spei desiderium Dominus in Evangelio ostendit, dicens: Multi Prophetae et justi cupierunt videre quae vos videtis et audire quae auditis (Matth. XIII, 17) . Hoc 0298A salutare Simeon exspectavit diu, et cum in manibus accepisset, agnovit, et inter vagitus infantiae et cunarum sordes per fidem Deum vidit. In talibus et agnoscens adoravit, dicens: Nunc dimitte servum tuum, Domine, secundum verbum tuum in pace: quoniam viderunt oculi mei salutare tuum, quod praeparasti in conspectu universorum populorum, lumen in revelationem gentium. Ergo hoc salutare gentium annuntiatur, non carnali Israel, qui in monte Dominum majestatis exspectavit, vidit, audivit; qui in prophetis lapidavit, cecidit, secuit et occidit. Sed sermo iste omnis ad gentes est, et gentium salutaris est.

6. Ita ait: Dum avertit Dominus captivitatem plebis suae. Captivitas proprie gentium est, qui in corde suo dixerant : Non est Deus; qui trepidaverant ubi 0298B non erat timor, qui spem inopis confuderant et illuserant, quia Dominus spes ejus est; qui in generatione justa Dominum habitaturum negaverant, capti religionibus daemonum, superstitionibus temporum, officiis creaturae. Haec captivitas apellitur, hoc servitium adimitur. Sed Israel erit ille qui credit, Israel erit ille qui Deum oculis cordis adspiciet: quia Israel Deum videns est, qui post captivitatem aversam hoc Dei salutare cognoscit. Laetatur Jacob, laetatur et Israel captivitate aversa, libertate concessa, Deo contemplato, Abraham et Jacob patribus per adoptionem familiae nuncupatis. In his ergo laetemur, et in his exsultemus, scientes per nostram redemptionem ob unius poenitentis salutem esse in coelis gaudia angelorum (Luc. XV, 7) ; et cum coelestis 0298C laetitia pro nobis sit, oportet in Christo gaudia nostra esse perpetua, qui est benedictus in saecula saeculorum. Amen.