Tractatus Psalmi.

1. Psalmi praesentis et XIII discrimen.—Vers. 1. Praesens psalmus tertio decimo psalmo pene conveniens est: sed habet in hac ipsa verborum similitudine non 0325B exiguum intelligentiae discrimen. Primum virtute inscriptionis ipsius. Nam tertius decimus ita inscribitur: In finem illius David, quo titulo id significatur, psalmum illum a David prophetatum fuisse: 95 hic vero: In finem pro Maeleth intellectus illi David. Ubi enim est, in finem intellectus, adhortationis et admonitionis est significatio, qua jubemur secundum finis cognitionem intelligentiae nostrae admovere judicium: ut ea in psalmo denuntiari intelligamus, quae consummabuntur in fine; secundum illud Apostoli: Dehinc finis, cum tradiderit regnum Deo patri. Cum evacuaverit omnem principatum et potestatem et virtutem, tunc et ipse subjicientur subjicienti sibi omnia. Novissima autem inimica evacuabitur mors (I Cor. XV, 24 et seqq.) . Hic ergo finis est, qui intelligitur in psalmo. 0325C Illud autem, quod illi David psalmus inscribitur, ostenditur omnis de Christo, qui David verus est, prophetari: quia ubi illius inscribitur, ibi eum qui dixerit significant; ubi vero illi est, ibi eum ad quem dicatur, ostendit.

2. Deum esse cuique persuasum est, quod nollent impii.—Dixit insipiens in corde suo, non est Deus. Vitii humani est, pudenda eloquia verbis oris non audere committere, sed instinctu nequitiae interioris urgente, ea intra cor eloqui: dum adversum publici pudoris necessitatem voluntatis iniquitate luctante, quod pudet dici, non pudet cogitare. Et idcirco stultus in corde suo dicit: Non est Deus: quia si vellet verbis oris hoc eloqui, stultus esse, sicuti est, 0325D publici assensus judicio argueretur. Quis enim mundum 0326A contuens, Deum esse non sentiat? Sed fit frequenter, ut cum nos veri necessitas ad confessionem Dei cogat, oblectatio tamen vitiorum Deum nobis non esse persuadeat: et quod contra fidem credimus, id tamen de consilio impii cordis eloquamur. Ex quo illud Dei dictum est per prophetam: Populus hic labiis me honorat, cor autem eorum longe est a me (Esai. XXIX, 13) ; quia nolunt credere, quod negare non possunt.

3. Iniquitas negandi Dei causa.—Causam vero hujus stultissimi in corde eloquii ostendit, dicens, Vers. 2: Corrupti sunt, et abominabiles facti sunt in iniquitatibus suis. Iniquum est, quidquid extra legem est. Et legem Dei excedentes, primum corruptioni subditi sunt, dehinc abominationi: quia iniquitas 0326B corruptionem affert, corruptio autem abominationem meretur. Cum enim quis transgredietur Dei legem, tum Deum negabit: et Deum negare, corruptio est. Dominus enim noster ad depellendam corruptionem Verbum caro factum est. Oportet enim, secundum Apostolum, corruptionem 96 vestivi incorruptionem. Sed qui iniquus est, et qui Verbum Deum carnem factum esse non credit, et quia Deus non sit loquitur in corde; corruptus et abominabilis permanebit. Tertius decimus psalmus pro eo quod abominabiles facti sunt in iniquitate, ita ait: Abominabiles facti sunt in adinventionibus suis. Nec differt sensus et crimen: quia homines ea quae sibi sunt placita sectantes, divinae legis constituta transgressi sunt.

0326C 4. Bona in lingua quandoque, vix in factis.—Consequitur deinde haec querela: Non est qui faciat bonitatem. Versum hunc, quia inferius etiam cum accessione subjectus est, suo loco tractabimus. Qui tamen nunc opportune et competenter adjectus est, corruptis omnibus et abominatis, neminem in operibus repertum esse bonitatis: quia cum loqui quae bona sunt aliquando soleamus, factis tamen ipsis difficile quae bona sunt exsequimur.

5. Dei ad homines varii prospectus.—Ac ne indiligens Dei erga homines voluntas esse existimaretur; adjecit dicens, Vers. 3: Dominus de coelo prospexit super filios hominum ut videret si est intelligens, aut requirens Deum. Prospectio Domini de 0326D coelo frequens fuisse cognoscitur: quotiens peccatis 0327A humani generis commotus, salutis nostrae causa aut Noe ante diluvium eligit, aut Abraham justificat per fidem, aut Isaac sponsionis suae promittit haeredem, aut in Jacob posterioris populi primogenita praefigurat, aut Moysen prophetam et ducem praeficitet latorem legis instituit, aut prophetas in omni tempore legis inspirat. Per has igitur virtutis suae istiusmodi efficientias ad filios hominum prospexit: ut videret si quis esset intelligens et requirens Deum.

6. Deum exquirentium paucitas, modus exquirendi. —Non est autem facile illud, ob quod Deus prospicere dignatur ut videat: magnumque illud est, quod tam studiose an in aliquo reperiri possit inspicitur. Prospicit enim e coelo Deus, ut videat an se quisquam hominum intelligenter exquirat. Quorum enim quemque 0327B hominum invenies, qui secundum perfectam intelligentiam Deum velit exquirere? qui primum causas creaturarum, et dehinc constitutionem humani generis pertractans, per rationem intelligentiae, auctorem ac parentem tantae universitatis exquirat? dehinc cur mundus, cur homines, cur saeculi tempora; cur patriarcha electus, cur lex constituta, cur propheta 97 praemissus, et in quem profectum causarum omnium origo constiterit? tum praeterea quem virtutes coelorum, et angelorum ministeria, et archangelorum potestates, et diaboli regnum, et sancti Spiritus donum, et Deus ex Deo unigenitus Dei filius, profectum nobis ex tam variis officiorum generibus impertiant? Hunc ergo exquirentem se per intelligentiam virum Deus videre prospectat.

0327C 7. Intelligere proprium est hominis.—Est enim intelligentiae non exiguum meritum, Salomone dicente: Intelligentia enim bona omnibus qui inveniunt eam; et rursum per alium prophetam: O Israel, quid Deus exquirit a te, nisi facere judicium, et intelligere justitiam (Deut. X, 12) ? Proprium enim intelligentia humanae rationis officium est: et idcirco nobis natura animae spiritalis inserta est, ut per eam ad intelligentiae sensum, qui solus rationis est particeps, tenderemus. Sed obruti vitiis, et per oblectamenta corporis natura corporeae gravitatis oppressi, declinamus nos a studio intelligentis exquisitionis.

8. Peccatum parit affectum declinandi a Deo.—Declinamus autem postea quam esse inutiles coepimus: id enim propheticus sermo significat, Vers. 4: 0327D Omnes declinaverunt, simul inutiles facti sunt. Non cum declinant, inutiles fiunt; sed cum inutiles coeperint esse, declinant. Et virtutem dicti facile est ex consuetudine humanae demutationis intelligi. Namque cum ex bonis mali esse coeperimus, et ex prudentum familiaritate et publicae famae honestate per vitia nos et 0328A dedecora secreverimus; effecti per id inutiles, tum omnes probabilium virorum declinamus occursus, sectantes devia, et praesentiam bonorum conscientiae nostrae pudore vitamus. Denique Adam per peccatum inutilis factus tum Dei declinavit adventum (Gen. III, 10) . Vivens autem aliquandiu innocens, et per mandatorum observantiam utilis, familiarem sibi occursum antea Dei, simul atque inutilis coepit esse, refugit.

9. An bonus nemo, non Abel, non Seth, etc.—Non repertis autem Deum intelligenter exquirentibus, et omnibus, simul atque inutiles facti, declinantibus, ex affectus dolore iteratur querela dicentis: Non est qui faciat bonum, non est usque ad unum. Gravis Dei professio est, et indissolubile super humana vitia judicium, 0328B cum bonitatem usque ad unum nemo facit. Et quaeretur post haec, quomodo Abel placuerit, Seth probatus sit, Isaac haeres sit, Enoch translatus sit, Noe reservatus sit, Melchisedech sanctificatus sit, Abraham electus sit, Jacob Israel sit, Job inculpabilis sit, Moyses amicus sit, Aaron christus sit, David secundum cor Dei sit, 98 Prophetae spiritales sint, Apostoli coelorum claves sortiti sint, si excepto uno tantum, bonus nemo sit? Jam vero illud quomodo dictum intelligetur: Bonus homo de bono thesauro profert bona (Matth. XII, 35) ; et illud: Serve bone, intra in gaudium Domini tui (Matth. XXV, 21) ? Quomodo enim bonus aliquis nuncupabitur, nemine faciente bonitatem?

0328C 10. In quos cadat, Non Est Qui Faciat Bonum.—Ac primum ne etiam in hos quos superius commemoravimus, judicio Dei probatissimos viros, cadere tamquam generalis hujus sententiae professionem existimemus, superiorum dictorum sensus obsistit. Omnis enim de stultis et corruptis et abominabilibus coeptus est sermo: et Deo prospiciente de coelo, ut videret si quis intelligenter exquirens esset, omnibus postquam inutiles esse coeperant declinantibus, nemo repertus est bonitatem faciens usque ad unum, id est, ex illis qui et stulti et corrupti et abominabiles, et postquam inutiles facti sunt, declinantes esse coepissent; sententia in eos divini judicii congruente, a quibus coepit et sermo. Id autem quod ait usque ad unum, non unum excepit ex omnibus; sed omnibus inutilibus 0328D et declinantibus, cum usque ad unum bonitatem nemo faciat, ne unum quidem secrevit ex omnibus. Non enim ait, praeter unum, sed usque ad unum. Et in eo quod praeter unum est, exceptio significatur unius: in eo vero quod usque ad unum est, universitas generalis per prospicientis e coelo scientis diligentiam, 0329A sub quodam speciali et personali numero continetur.

11. Bonitas perfecta quae: et quod haec in nemine. —Quamquam vero eam esse infirmitatem humanae naturae meminerimus, ut ex comparatione divinae bonitatis bonus nemo sit: sed incomparabilis illa divinitatis exceptio non interclusit bonitatis officium, ut secundum comparationem humanam inter homines bonus nemo sit. Bonitas namque primum perfecta est, quae indemutabilis naturae virtute consistens, nescit aliquando aliud esse quam fuerit, nec potest non id esse quod semper est. Humani vero motus ipsa plerumque mutatione diversi sunt, et terrenae legis imperfecta natura fit alia, ex alio instinctu se perturbante demutans: et ad id nos diversarum affectionum 0329B motus impellit, dum contumelia irascimur, dum damno movemur, dum ira accendimur, dum metu perturbamur, dum amore inflectimur, dum odio impellimur, dum gaudio efferimur, dum dolore stimulamur, dum judicio dissidemus, dum aetate mutamur. His ergo subditi naturae infirmis motibus, aequales esse 99 non possumus, dum et affectu demutabiles sumus et tempore. Et idcirco perfecta bonitas in nullo est, quia eam naturalium perturbationum incentiva demutent. Sed tamen cum in bonitatis sumus vel voluntate vel gestis, non possumus vel tunc non hoc esse quod sumus. Et quamvis imperfecti ad id simus, ne semper id simus: quod tamen sumus in tempore, licet per naturae infirmitatem demutationi bonitatis obnoxiis, non adimitur nobis bonos nos vel 0329C tum esse cum sumus.

12. Voluntati bonae indulget Deus lapsus infirmitatis. —Bonus autem solus per naturam indemutabilem suam semper Deus, non praedurus hujus demutationis 0330A nostrae arbiter fuit, indulgentiam infirmitati nostrae, qua non semper boni permanemus, ex merito voluntatis impertiens, qua bonos nos esse delectat: magisque his quae velimus propitiatus est, quam his quae non possumus iratus est. Namque cum Moysi, fideli utique amico suo, et quem in Deum Pharaoni constituerat, dixisset, Quia non glorificasti me in aquis contradictionis, adscende in montem, et morere: hunc sibi postea, sepulturae ejus loco a nemine cognito, una cum Elia ab Apostolis in monte conspectum beati et aeterni regni sui consortem et martyrem reservavit. Et ne per Aaron et David et Salomonem, pluresque alios istiusmodi bonitatis Dei exempla percurram, quibus, increpitis demutationum offensis, ob fidei tamen meritum adfuit venia proclivis , 0330B conscius Dominus infirmitatis humanae, cum Apostolis dixisset, Omnes vos scandalum patiemini in hac nocte (Matth. XXVI, 31) , et beato Petro ter, non tam ad denuntiationem damnatae negationis, sed quia 100 per timorem carnis demutabilis homo , id quod negaturus esset admonito, et neganti quidem claves tamen regni coelorum non ademit: quia cum per trepidationem obrepsisset negatio , voluntatis tamen usque ad martyrium confitendi fides firma non deerat. Et aliud est nolle, aliud non posse. Territus enim Petrus, etsi per carnis sensum responsionis non potuit tenere constantiam; per fidem tamen animi statim flevit. Et cum decussum se ab eo quod volebat agnovit, lacrymarum dolore fidei effudit affectum. Et ipsum illud fuit negationis tempus et fletus, 0330C scilicet secundum trepidationis demutationem, voluntatis firmitate potiore. Nam mox inconstantiam trepidationis, constans fides flevit, probatissimam deinceps apostolicae constantiae firmitatem martyrii 0331A confessione confirmans. Haec idcirco in praesenti loco commemoravimus, ne generaliter dictum existimaremus, Non est qui faciat bonitatem, non est usque ad unum: cum hi tot et tanti placentes Deo viri, etiamsi per naturae demutationem de proposito fidei aliquantulum decidissent, tamen maximis ac pulcherrimis bonitatis operibus gloriam sint coelestis de se judicii consecuti.

13. Atque hanc quidem intelligentiae nostrae rationem ea quae consequuntur, absolvunt, Vers. 5 et 6: Nonne scient omnes qui operantur iniquitatem, qui comedunt populum meum ut cibum panis? Deum non invocaverunt: ibi timuerunt ubi non fuit timor. Quoniam Deus dissipavit ossa hominibus placentium, confusi sunt; quoniam Deus sprevit illos. 0331B Si enim usque ad unum bonitatem nemo facit; quomodo populus Dei est, qui ut cibus panis manducetur 101 ab operantibus iniquitatem? Generalitas ergo sententiae amota est, cum a Dei populo, quem in bonitatis operationibus non ambiguum est permanere, iniquitatem secernuntur operantes. Comedunt itaque operarii iniquitatis populum Dei ut cibum panis, qui sanctorum injuriis vivunt, quos vexatio prophetarum, et vastatio Ecclesiae, et omnis iniquitatis delectat operatio. Comedunt quoque etiam illi ut cibum panis Dei populum, qui eum obtrectationis morsu, et laniatu invidiae dilacerant, secundum illud Apostoli: Si autem invicem mordetis et comeditis, videte ne consumamini ad invicem (Gal. V, 15) . Sed et sunt comedentes populum Dei ut cibum panis, quibus, ut 0331C idem beatus Apostolus ait, Deus venter est (Phil. III, 19) , qui ministerium deputant ad negotiationem, collationibus se plebis et muneribus ditando: dum convivia sub obtentu religionis sumptuosa sectantur, dum apothecas suas inutili religiosorum obsequio distendunt (cum consuetudo ab apostolis necessariae hujus collationis ad diurnam tantum saeculo renuntiantium, aut per inopiam indigentium, alimoniam 0332A fuerit instituta); de quibus scriptum est, Comedente ^s domos viduarum, et oratione longa orantes (Matth. XXIII, 14) . Hi ergo ut cibum panis, Dei populum comedunt, et Dominum non invocaverunt. Stulti enim in corde dixerunt, Nou est Deus. Non invocant ergo quem negant. Vel certe si qui in Ecclesia positi, Dei plebem obtrectatione, insectatione et sumptu comedunt ut cibum panis, etiamsi Dominum invocare se credunt, audient dictum in Evangelio fuisse. Scimus enim quia peccatores Deus non audit (Joan. IX, 31) . Hi ergo Dominum non invocaverunt: quia oratio non verborum sit professio, sed fidei.

14. Timent non timenda.—Sed qui Deum non invocant, et illud impietati suae addunt, ut timeant non timenda (illic enim trepidarunt, ubi non erat 0332B timor), saxa, metalla, robora, ignem, aquam, aethera, reges mortuos atque morituros, vel caetera religionum superstitiosa commenta venerantes: et hoc ipso impio inanium metu, contemptuque necessarii timoris ex comparatione condemnandi; cum 102 non tam oblivisci timorem Dei impium sit, quam impietate praecellat, timori ejus metum inanium praetulisse. Docuit autem Dominus, solum in nobis metum eorum quae vere timenda sunt oportere esse, cum dicit: Nolite timere eos qui possunt corpus occidere, animam autem non possunt occidere. Timete autem magis eum, qui potest et animam et corpus perdere in gehenna (Matth. X, 28) . Impius ergo timor est, cum quae non timenda sunt timentur, et quae timenda sunt non timentur. Et plerumque 0332C nos tamquam pro debita officii religione pie adulari regibus existimamus, quia in corpus nostrum sit his aliquid potestatis: quibus nihil ultra de nobis licet, quam latroni, quam febri, quam incendio, quam naufragio, quam ruinae. His enim casibus corporum pro summa potestate desaeviunt: et propter brevem dolorem libertatem Ecclesiae, spei nostrae fiduciam, confessionem Dei addicimus, 0333A punitorem perditoremque in igne judicii et corporis et animae nostrae Deum non timentes, et aeternis divinae ultionis poenis momentanea atque abolenda supplicia praeferentes; dum placere nos ipsis, et in eorum gratia permanere famulatu impio gloriamur.

15. Gratiam humanam sectari quando nefas.—Hoc ipsum decreto gravissimo sententia divina condemnat. Namque ad illud quod dixerat: Nonne scient qui operantur iniquitatem, qui comedunt populum meum ut cibum panis: Deum non invocaverunt, ibi trepidaverunt ubi non erat timor; id ad summam coepti sermonis adjecit: Quoniam Deus dissipavit ossa hominibus placentium, confusi sunt; quoniam Deus sprevit illos. Hi ergo qui operantur iniquitatem, et populum comedunt ut cibum panis, et Deum non invocaverunt, 0333B et in non timendis trepidaverunt, nonne cognoscent, quia ossa eorum qui hominibus placere velint, Deus dissipavit ? Timuit hujus prophetici dicti sententiam sanctus ille gentium doctor, dicens: Ego si adhuc hominibus placerem, Christi servus non essem (Gal. I, 10) . Inutilis est humanae gratiae et irreligiosa sectatio. Namque Deo magis, quam in contumeliam Dei, hominibus est placendum: ut per divina instituta, et probitatem 103 fidelis vitae innocentisque placeatur. Caeterum placere tantum hominibus velle, Deo est displicere. Non avocat autem ab hominum gratia Deus justorum mentes, et fidelium rationabilem sanctitatem. Et audiamus eum per Paulum loquentem: Sine offensione estote Judaeis et Graecis, et Ecclesiae Dei, siculi et ego omnia omnibus placeo, 0333C non quaereus quod mihi utile sit, sed quod multorum est, ut salventur (I Cor. X, 32 et 33) . Hoc est, non hominibus, sed Deo placere, cum per id quod Deo placetur, et hominibus sit placendum. Ex causa enim placendi Deo, causa etiam hominibus probabilis fit placendi. Caeterum studium, quod ut hominibus tantum placeatur impenditur, ad id quod Deo placendum est non refertur: quia tantum eorum causa quibus placetur adhibetur. Non est autem majus vinculum hominibus placendi, quam ut nemo sui causa velit iis placere quibus placeat: quia quod in profectum propriae utilitatis efficitur, non potest non aliquam interdum offensionem ex causis accedentibus ( al. accidentibus) excitare: cum quod alii utile est, alteri saepe fiat incommodum. At 0333D vero qui nihil sui causa velit, et omnia in profectum alienae utilitatis exerceat, necesse est ut causam sibi inoffensae placabilitatis acquirat; quia et ex alienis utilitatibus placeat, nec offendat ex propriis. Et 0334A hanc sibi esse causam probabilem placendi cunctis Apostolus docuit, quia utilitatis suae negligens, utilitati se dedisset alienae.

16. Ossibus aeternitatis spes significatur.—Dissipavit ergo ossa Deus hominibus placentium. Et ossa non haec corporalia dissipari intelligenda sunt: sed quia spes aeternitatis in ossibus significari solet, ex quo dictum est: Hoc nunc os de ossibus meis (Genes. II, 23) . Quod beatus Apostolus, quia magnum mysterium est, ad Christum et ad Ecclesiam refert (Ephes. V, 31) , quae ex Adae sui aeternitate aeternitatis substantiam mutuatur. Quod in Domini vulnerato licet corpore confixoque non frangitur. Os, inquit, ejus non conteretur (Num. IX, 12) ; quia cum fuerit iniquis jus passionis in carnem, in aeternam tamen 0334B divinitatis et impassibilem naturam nihil licuit passioni. Integram autem et incorruptam spem aeternitatis significari in ossibus etiam illic meminimus, ubi dicitur: Custodit Dominus omnia ossa justorum, unum ex his non conteretur (Psal. XXXIII, 21) , quia secundum demonstratam Ezechieli resurrectionem, sacramentum ejus sub ossium significatione sit revelatum (Ezech. 37) . Ergo ut custodit Deus 104 ossa justorum, ita et hominibus placentium dissipavit; et dissipavit non ita, ut eo quod essent carerent, sed ut per contemptum Dei tamquam deperdita et abjecta vilescerent .

17. Confusio duplex impiis post judicium.—Id enim sequitur: Confusi sunt, quia Deus sprevit illos. Confunditur quisque, et pudore dedecoris sui, et 0334C comparatione honoris alieni. Et hic illud est, quod Apostolus significat dicens: Omnes quidem resurgemus, sed non omnes immutabimur (I Cor. XV, 51) . Sed et propheta et confusionem resurrectionis et honorem discernit, ita dicens: Et resurgent alii quidem in vitam, alii autem in confusionem aeternam (Dan. XII, 2) . Confundentur ergo quorum ossa dispersa sunt, quos sprevit Deus, quos tamquam indignos ne conformes essent gloriae suae et resurrectionis abjecit. Resurrecturi adeo, ut confundantur: non immutabuntur vero, et ex eo confundentur. Haec enim resurrectionis statuta conditio est: et idcirco tamquam ex praeterito pro decreti definitione fit sermo, quia id ut ita maneat sit statutum.

18. Spes, vitae hujus unum levamen.—Commemoratis 0334D vero humanis et insolentiae et iniquitatis impietatibus, ut is qui titulo praefertur intellectus in finem possit intelligi: tali Propheta spem beatorum finis ipsius adhortatione confirmat, dicens: Quis dabit 0335A ex Sion salutare Israel? dum avertit Dominus captivitatem plebis suae, exsultabit Jacob et laetabitur Israel. Una enim haec spes reliqua fuit humanae infirmitati et fidei, per quam inter tantas praesentis vitae calamitates aeternorum bonorum exspectatione requiesceret. Et idcirco certus hujus beatitudinis Propheta, tamquam ex vasto humanarum miseriarum proclamat profundo, dicens: Quis dabit ex Sion salutare Israel? Namque secundum alium prophetam: Ex Sion exiet lex, et verbum Domini ex Jerusalem (Esa. II, 3) . Hoc verbum Domini caro factum est. Haec caro et Sion et Jerusalem est, civitas novae pacis, et speculatorium nostrum. Hinc salutaris, hinc Jesus. Jesus enim, ut saepe diximus, ipso nomine salutaris est . Lex autem ex Sion non fuit salutaris, 0335B opere quidem vivificans, sed non justificans ex fide.

19. Salutaris est Jesus. Datus vero Israel non carnali. —Hic vero exspectatus est salutaris, et datus est Israel: sed non carnali illi Israel. Non enim qui filii carnis, filii Dei sunt, sed filii promissionis deputantur in semen (Rom. IX, 8) . Testatur et Joannes, non esse secundum carnem Abrahae filios, cum et filii viperarum sunt: et potens est Deus Abrahae filios de lapidibus 105 excitare. Dominus autem ipse docuit, ex fidei operibus proprietatem successionis exsistere, nec secundum carnis generationem filiorum originem deputari, cum ait: Si filii Abrahae essetis, opera Abrahae faceretis (Joan. VIII, 39) . Sed et Daniel presbyteros condemnans, ita dicit: non, Semen Abraham; sed, Semen Chanaan, et non Juda (Dan. XIII, 56) . 0335C Ezechiel quoque increpitis populi iniquitatibus ait: Pater tuus Chananaeus, mater tua Chethaea, radix tua et generatio tua de terra Chanaan (Ezech., XVI, 3) . Non est ergo Israel iste ex successione corporea, cui ob infidelitatem origo profanissimi generis deputatur. Neque huic data salus est, qui non suscepit oblatam : sed ei qui aversa captivitate populus Dei factus est.

20. Populus captivus, gentes.—Captas autem imperitarum gentium mentes, et impiissimis vitiis ac religionibus subditas, in libertatem fidei et nomen familiae coelestis absolvit. Qui enim erant daemonum servitus, facti sunt Dei populus. Et quis hic sit captivitatem avertens, de se ipse testatus est. Hanc enim non lex, non patriarcha, non propheta, non angelus, non aliqua alia coelestium, vel dominatuum , vel potestatum, vel thronorum, vel virtutum virtus 0336A avertit; sed ille qui accepto libro in synagoga cum ista legisset: Spiritus Domini super me, propter quod unxit me, praedicare captivis remissionem, et caecis visionem, dimittere confractos in remissionem, praedicare annum Domini acceptum (Luc. IV, 18, et seq.) , fidem et auctoritatem consummatae significans prophetiae, ait: Quia hodie impleta est prophetia haec in auribus vestris (Ibid. 21) . Hoc igitur populi Dei aversa captivitas est, cum oculi intelligentiae panduntur, cum praefracta peccatis corda in requiem relaxantur, cum annus Domini acceptabilis nuntiatur, quo poenitentiae nostrae Deo accepta est confessio, cum nihil praeteritorum reputatur ad crimen, cum nova omnia sunt, nova libertas est, novi filii, et aeterna laetitia est.

0336B 21. Jacob supplantator.—Exsultabit Jacob, et laetabitur Israel: idem namque ipse patriarcha utrumque nomen sortitus ex merito est. Nam quia manu calcem fratris continuisset in partu, Jacob nuncupatus est: supplantaturus deinceps et emendo primogenita, et benedictiones occupando (Gen. XXVII, 27) . Et interpretationis virtutem Genesis exposuit, Jacob eum, quia supplantator fratris sit (Ibid. 36) , nuncupatum. Per agnitionem autem confessi Dei, tum cum se ab 106 eo homine, cujus in lucta dominabatur, benedici poposcit, quia Deum, adversus quem generis sui populus secundum futurae passionis sacramentum in lucta carnis invaluit, fidei oculis conspexisset in corpore; Israel, quia Israel Deum videns sit, meruit nominari. Et secundum ipsius Genesis prophetiam, in 0336C Jacob juniorem populum, qui esset ex gentibus crediturus, significari absolutum est. Hoc ergo exsultabit Jacob, et laetabitur Israel. Secundum Ecclesiae ordinem hic unus est populus, duplicis et professionis et honoris; neque enim geminatis sententiis idipsum coelestis sermo significat. Sed quia fides prima quo quis invocari super se Dei nomen precatur, fide anteriorem populum supplantat, cum Judaeo infideli fidelem se optat esse gentilis. Hic ergo Jacob est, spe praeoccupatae benedictionis exsultans. Jam vero ubi baptismo renatus, et fide consummatus, Deum intelligentiae oculis et mente adspexerit; tunc jam Israel laetabitur, quia jam supplantato seniore Deum fide videat, visurus veriore conspectu, secundum illam beatitudinis sponsionem, Beati mundo 0336D corde, quoniam ipsi Deum videbunt (Matth. V, 8) . Domini 0337A et Dei nostri Jesu Christi, qui est benedictus in saecula saeculorum. Amen.