Tractatus Psalmi.

1. Prophetiae scopus. Quid psalmus iste doceat.—Prophetiae sermo non nisi ad aliquem profectum audientium scriptus est, ut aut scientiam doceat, 0395B aut ad voluntatis innocentiam confirmet: ut nunc hic psalmus. Vers. 1. Pro Idithum a David cantatur, in quo ad Dei timorem, ad humanarum sive spiritalium nequitiarum constantem tolerantiam eruditur , et ad contemptum opum, quia avaritia malorum omnium radix est, firmatur. In his enim beatae aeternaeque vitae status certus est, si et pietas in Deum sit, et patientia in adversis, et contemptus opulentiae. A dei itaque confessione coeptus est psalmus.

2. Theologia ethnicorum caligans et errans. Ex sacris libris quanta lux affulgeat. Per fidem habet unde sedetur animus.—Vers. 2, 3. Nonne Deo subdita erit anima mea? ab ipso enim salutare meum. Et ipse Deus meus, et salutaris meus , susceptor meus; non movebor amplius. Confessio Dei communi hominum affectu a propheta ita 0395C coepta est, ut cum post multam inscientiae noctem, post ambiguam humanarum sententiarum incertamque doctrinam, post diversarum religionum variam opinionem, cum diu erratum quaesitumque de Deo sit, an unus an plures, et sexus an unius an duplicis, et potestatis an aequalis an disparis, et aetatis an uniformis an variae, et naturae an innascibilis omnium, an aliquorum aliquando generatae : tum deinde cum ab aliquibus magna aetate et longo labore certatum sit, aut nullos omnino esse, aut a 0396A cura humanae vitae abesse: jam porro cum a plerisque tractatum sit, vel solem astraque caetera deos esse, vel mundum ipsum in aeternitatis specie 166 hujus ac mutationum manentem cum omnibus suis quae ex se efferat Deum esse: jam vero ut plerique ignem, vel aquas, vel spiritum divino nomine atque honore donaverint: alii quoque ligna, lapides, metalla sub specie hominum, volucrum, ferarum adoraverint: postremo cum jam fessis omnium destitutisque studiis plerique eorum, maximeque (Socrates, apud Cic., l. IV Acad. quaest.) prudentes, unum hoc se scire, id est, nihil horum hominem scire docuissent: tum post hanc quasi necessariae confessionis inscientiam prudens quisque conversus ad prophetas atque apostolos, Dei legem omnem sub sacramento aeternae 0396B dispositionis perceperit, in qua rationem deductae in hoc corpus animae connexaeque tractaverit, in qua (Deut. XXXII, 8; vid. tract. ps. II, n. 31) divisionem gentium secundum angelorum numerum acceperit, in qua et esse principem mundi (Joan. XIV, 30) , et (Deut. XXXII, 9) unius electionem gentis audierit, in qua humanae mortis auctorem non ignoraverit, et habitare (Rom. VII, 23) in carne sua peccati legem obnitentem legi mentis suae senserit et congemuerit; postea quam Dei spiritum, Dei Virtutem, Dei Sapientiam, Dei Filium, et unigenitum Deum ad remissionem peccati condemnationemque peccati legis, hominem natum esse cognoverit, qui humanarum passionum sorte perfunctus, ad condemnanda in se coelestium nequitiarum impia tentamenta sit mortuus, ut aeternitatem 0396C omnibus, qui per habitantem in carne nostra peccati legem moriebamur, inveheret; ac tum hoc sacramento pietatis accepto, post ignorationis noctem in scientiae lumine collocatus, ita dicit: Nonne Deo subdita erit anima mea? ab ipso enim salutare meum. Etenim ipse Deus meus est, salvator meus, susceptor meus: non movebor amplius. Reperta itaque fidei sede post vagos errores impietatisque sententiam, quia susceptorem suum salvatoremque cognoverit, amplius non movetur. Quid enim ultra 0397A ignorationi anxietatique hominum est relictum, cum aeternitas animae et corporis, id est, totius hominis praedicetur, cum assumptio atque susceptio terrenae nostrae carnis a Deo sub sacramento magnae hujus pietatis ostensa sit, cum peccatorum remissio condemnata peccati lege sit praestita, cum homini 167 nostro a dextris Dei consessus in coelis sit?

3. Dei corporationem negantes. Disputiones eorum quam perniciosae.—Sed hanc humanae beatitudinis spem gentilium impietatum studia comminuunt, prudentiae saecularis inanitate profectum homini ad Deum denegantes, et Deo consortium assumpti corporis detrahentes, arbitri moderatoresque divinae potestatis: quasi difficilius Deo sit assumpsisse hominem quam cum in tanta naturae ac vitae suae ratione formasse. 0397B Hanc itaque impiam eorum obtrectationem propheta mox arguit, dicens, Vers. 4: Quousque irruitis in hominem? interficitis universi, tamquam parieti inclinato, et maceriae impulsae? Impellunt enim hae ignorantes atque impiae disputationes hominem ad vitia proclivem, et quassum jam cadentemque demergunt, consiliis adhortationum fallacium noxiarumque perimentes: quasi parva sibi ipsa conciliatrix vitiorum voluntas sit, quam adhuc desperatio judicii aeterni retributionisque in usum tantum praesentium et corporalium adhortetur.

4. Justitiam sitit David. Obtrectationi locum non dat.—Sed hunc corporis sui parietem, quem ante libido, ebrietas, avaritia, ira perfoderat, jam in se in domum Dei vivis lapidibus extructum esse non nescit, 0397C et in imaginem Dei creatum esse recolit: certusque conformem se Dei gloriae praeparari, subjecit, Vers. 5: Verumtamen honorem meum cogitaverunt repellere, cucurri in siti. Illis honorem suum detrahere cogitantibus, ille in siti cucurrit. Est enim sitis bonorum aeternorum et spiritalis esuries in sanctis, de qua dictum est: Beati qui esuriunt et sitiunt justitiam (Matth. V, 6) . Cursum ergo justitiae suae sitiens tenuit omnem vitam integram etiam ab ipsa contradicentium sibi obtrectatione conservans. Nam et a Domino suo didicit, ut opera omnia sua etiam gentilis testimonii judicio laudentur, cum dicitur: Sic luceant opera vestra coram hominibus, ut magnificent 0398A Patrem vestrum qui est in coelis (Ibid., XVI) . Sic et Paulus (I Cor. X, 33) placens omnia in omnibus, neque Judaeis, neque Graecis, neque Ecclesiae scandalum est; ne habeat adversarius male de se quid loqui, illo quidem obtrectandi studium voluntatemque retinente, quamvis se ille liberum ab omni obtrectationis occasione praestaret; quod et 168 in hoc sancto in siti currente cognoscimus. Sequitur enim: Ore suo benedicebant, et corde suo maledicebant: cum et conservantes honorem suum probabilis vitae confessione benedicerent, et interioris odii malignitate maledicerent.

5. Patientiam interim colit.—Sed id quod sibi maxime salutare est, sanctus iste etiam diapsalma interveniente congeminat, indefessae in nobis confessionis 0398B perseverantiam oportere esse demonstrans. Sequitur enim, Vers. 6-10: Verumtamen Deo subjecta est anima mea, quoniam ab ipso est patientia mea. Quia ipse est Deus et salvator meus, adjutor meus, non emigrabo. In Deo salutare meum, et gloria mea, Deus auxilii mei, et spes mea in Deo meo. Impellant quidem isti inclinatum parietem, maceriamque jam quassam, et benedicente licet ore, corde maledicant: scit tamen subjectam animam suam Deo esse oportere quia ab ipso patientia sua sit. Didicit enim ab eo non avertere faciem a sputamentis, nec subtrahere alapis maxillas, nec potandum cum felle acetum renuere, nec post colaphos et flagella maledicere. Ipse enim Deus suus est atque salvator, ipse etiam adjutor, ne de patientiae hujus 0398C perseverantia speique suae fiducia motus emigret. In eo enim est salus et gloria ejus et spes, qui se coexcitatum sibi, conformem sit coelesti suae gloriae redditurus.

6. Ad cordis effusionem alios excitat. Quid illa sit.—Et quia spei hujus ipse etiam caeteris, ut propheta, sit praedicator; subjecit: Sperate in eum omnis coetus plebis, et effundite coram illo corda vestra; quia Deus adjutor noster est. Nihil occultum, nihil clausum, nihil obligatum sub Dei confessione in corde retinendum est. Effundendus coram eo omnis affectus est: ut nihil de nobismetipsis fiduciae sit, sed ut per eum, ante quem nos tanquam pro peccato effundimus, 0399A adjuvemur. Effundenda autem coram eo corda nostra lacrymis et fletibus sunt; secundum illud: Fuerunt mihi lacrymae meae panis die ac nocte, dum dicitur mihi quotidie: Ubi est Deus tuus? haec recordatus sum, et effudi in me animam meam, (Ps. XLI, 4) ; effusionem animae in lacrymarum profusione esse demonstrans, quia per eas rogandus est, qui est solus fidelis adjutor.

169 7. Apud vanos nil proficit. Vani mendaces.—Sed officio suo functus propheta, admonitionem suam parvi apud impios scit esse momenti: nam continuo diapsalma intercedente subjecit, Vers. 10: Verumtamen vani filii hominum, mendaces filii hominum in stateris; ut decipiant ipsi de vanitate in idipsum. Vani homines quia aut ipsi vana sperent, aut in eos sperare sit vanum , mendaces quoque; quia impietatis 0399B suae sensu aut falluntur, aut fallunt: et in eo mendaces, ut decipiant in stateris, sub justitiae scilicet nomine injusta peragentes. Nam ubi examen de se moderatae prudentiae pollicentur, ibi studia immoderatae impietatis exercent: errore se ipsos, quem a caeteris depellere se professi sunt, implicantes. Et idcirco ipsi de vanitate in idipsum, illo scilicet recidente, ex quo se excedere gloriantur.

8. Divitiarum cupiditas resecanda.—Sed radix maxime iniquitatem in pecuniae cupiditate est: quam qui appetit, gravissimae tempestatis naufragio mergitur. Sequitur enim, Vers 11: Nolite sperare in iniquitate, et in rapinas nolite concupiscere. Divitiae si fluant, nolite cor apponere. Magnae enim in hisce desiderii sui et amoris illecebrae 0399C sunt: rapiunt ingenia, mentesque pendulas apprehendunt. Non solum itaque non concupiscendae earum rapinae sunt, verum ab his voluntas nostra, etiam si praebeantur fluantque, referenda est; ne desideratae cupitaeque dominentur. Non enim haec spebus nostris bona sunt coaeterna, neque nobiscum aut condescendunt in infernum, aut conresurgunt de inferno. Fides, pictas, continentia, benignitas expetenda est: et maxime Dei cognitio sectanda est. Caeterum haec vana, et per naturam sui ad omnem iniquitatum necessitatem captiosa vitanda sunt.

9. Pater et filius unus Deus. Potestas utriusque una.—Et quod illud magis ad spem aeternitatis expetendum esset, propheta subjecit, dicens, Vers. 12, 13: Semel locutus est Deus, duo haec audivi, quia potestas Dei est, et 0399D tibi, Domine, misericordia, quia tu reddes unicuique secundum opera ejus. Semel Deo loquente duo audivit: et necesse est ea sibi esse connexa, quae sub unius sermonis 0400A significatione sunt cognita. Ad Deum namque in exordio psalmi propheticam confessionem retulerat, dicens: Nonne Deo subdita erit anima mea? ab ipso enim salutare meum. Depellendus itaque absolute fuit Judaicae impietatis furor: ut in Deo patre significari doceretur et Filius, ut nunc in uno etiam alter ostenditur. Eam enim fidem subdendae Deo animae suae esse testatus est; quia ab ipso esset salutare ejus . Et salutarem Jesum esse saepe tractatum est. Semel autem Deo loquente duo intellecta sunt et audita: 170 sicut illud: Pater, manifestavi nomen tuum hominibus (Joan. XVII, 6) , in Patre significavit et filium, uti nunc semel loquente Domino Deo duo haec audivit: Quia potestas Dei est, et tibi, Domine, misericordia, quia tu reddes unicuique secundum opera ejus. Novit Paulus in uno utrumque, 0400B id est, neutrum sine altero confiteri, dicens: Unus Deus est, et unus Dominus (I Cor. VIII, 6) , quia et in Deo Dominus, et Deus significetur in Domino. Semel itaque loquente Deo haec duo audiuntur: Quia potestas Dei est, et tibi, Domine, misericordia. Ab ipso enim Salutare ejus est; et Filius omnia accepit a Patre: et idcirco in eo Dei potestas vel accepta vel nata est. Pater enim non judicat quemquam, sed omne judicium dedit Filio (Joan. V, 22) . Retributor ergo uniuscujusque est ille, qui judex est. Sed potestas ejus est, a quo unigenitus Deus est natus in judicem; et potestas ejus a Deo est, qui judicium accepit a Patre: atque ita nec caret potestate qui judex est, nec miseratione qui Deus est. Certe necesse est aeterni judicii reus maneat in uno utrumque non 0400C confitens, cum tamen non unus intelligendus sit esse, qui uterque sit, dicens: Pater in me, et ego in Patre (Joan. X, 38) , Dominus noster Jesus Christus, qui est benedictus in saecula saeculorum. Amen.