Tractatus De Psalmo XV.

1. Tituli inscriptione praenotatur iste psalmus: sed quae fuerit David tituli inscriptio, in historia non invenimus. Verumtamen tituli inscriptionem in passione Domini factam recognoscimus: et negari non potest secundum interpretationem, quia iste psalmus de passione et ressurectione Christi prophetasse videatur, 0891D quod in illo loco manifestum est, ubi ait, Vers. 10: Quoniam non derelinques animam meam in inferno, nec dabis sanctum tuum videre corruptionem. David enim mortuus est et sepultus: Christi autem caro sola non vidit corruptionem, nec detineri potuit anima ejus in inferno. Quamobrem psalmus qui et de passione ejus et resurrectione et haereditate dicturus esset, merito notatus est tituli inscriptione. Quid enim in se habuit scriptura tituli, quam cruci ejus Pilatus affixit? Jesus, inquit, rex Judaeorum. Quod in se nomen et ipse confessus est, interrogante eum Pilato: Tu es rex Judaeorum (Marc. XV, 26) ? In hoc, inquit, veni et in hoc natus sum.

2. Sed numquid carnalium Judaeorum rex ab eo 0892A super Sion montem sanctum ejus? non utique arbitror in monte hoc terreno qui est in Judaea, regnum a Patre datum Domino, cujus coeleste regnum Apostolus docet: sicut et ipsam civitatem Jerusalem, non hanc Christi esse ostendit quae nunc servit cum filiis suis, sed illam quae sursum est, matrem nostram liberam, coelestem Jerusalem. Ita nec horum Judaeorum qui circumcisi sunt circumsicione manu facta, sed sicut Apostolus docuit, dicens: quia non est hic Judaeus qui palam videtur, neque illa circumcisio quae in carne sit, sed circumcisio cordis, cujus laus non ex hominibus, sed ex Deo est; et non horum Judaeorum rex Jesus qui ex operibus apud homines gloriantur, sed quorum gloria apud Deum propter spem gratiae ejus est. Vide enim Apostolum 0892B dicentem, quorum sit gloria apud Deum. Si enim, inquit, Abraham ex operibus justificatus est, apud homines habens gloriam (Rom. IV, 2) ; ad quid credit in eum qui justificare impium potest, et gratuitam misericordiam Dei sperat? habet gloriam, sed non apud Deum.

3. Judaeorum itaque rex Christus, quorum gloria non ex hominibus, sed ex Deo. Denique et hic psalmus significanter ait, Vers. 5 et 6: Dominus est portio haereditatis meae. Funes ceciderunt mihi in ipsis potentissimis, etenim haereditas mea perquam maxima est. Quae est ergo haereditas Domini, nisi haec de qua scriptum est: Posce, et dabo tibi gentes haereditatem tuam (Ps. II, 8) . Peccatores autem ex gentibus credunt in eum qui justificare impium potest. Et si gloria 0892C eorum non ex hominibus, sed ex Deo est; et istorum Judaeorum rex Christus. Non enim hic Judaeus qui palam videtur, neque illa quae in aperto in carne fit circumcisio. Sed quid ait? numquid ex illa circumcisione non plurimi crediderunt? verum est quia crediderunt, sed et ipsi ad exemplum gentium reducti, ut prius se confiterentur peccatores, et sic misericordiam mererentur, sicut Paulus ad Galatas scribens docet: Si tu, inquit, cum Judaeus sis, gentiliter vivis; quomodo gentes cogis judaizare (Gal. II, 14) ? Nos natura judaei, et non ex gentibus peccatores, scientes quod non justificatur omnis caro ex lege. Itaque volens lucrifieri in Christo inventus est peccator; quia Christus venit non justificatos vocare, sed peccatores. Itaque et qui ex circumcisione manu facta crediderunt, ad confessionem 0892D peccatricum gentium humiliati crediderunt, ut essent omnes haereditas Christi: non in his qui ex operibus suis justificabuntur, sed in his qui per gratuitam gratiam Dei justificantur. Et haec est tituli inscriptio, quod sit ipse rex Judaeorum. Itaque narrat hic psalmus quorum Judaeorum rex Christus esse videatur, et quam habeat rationem tituli inscriptione; qui non eorum Judaeorum qui palam viderentur, et quorum esset aperta in carne circumcisio, sed potius illorum Judaeorum qui in secreto Judaei, quibus circumcisio cordis, quorum gloria non ex hominibus, sed ex Deo est. Videamus denique psalmi textum, si ad haec quae diximus attinet.

4. Vers. 1. Custodi me, inquit, Domine, quoniam 0893A in te speravi. Qui debitum petit, non sperat: nam si debetur mihi aliquid, jure id reposco. Quod si quis mihi ex voluntate tribuat, non ex oblatione; de hac consuetudine ejus, benevolentiam ejus sperabo. Itaque hic qui non ex operibus justitiam magnificabat, sed gratuitam Dei gratiam introducebat, Custodi me, dixit, Domine, quia in te speravi. Dicam Domino, Deus meus es tu. Potestas enim Domini in eo est, ut faciat in servum quod vult, non quod necesse habet. Si autem operibus merces debetur; id mihi retribuet, quod necesse habuerit, non quod voluerit. Si enim operatus fuero, velit nolit, debetur mihi merces, et evacuabitur per haec gratia Dei, sicut Apostolus ait: Nam qui operatur, merces illi accepta fit per debitum, non per gratiam; sed qui se non ex operibus 0893B suis, sed ex gratia Dei salvum fieri vult, sicut oportet nos omnes credere; hic sperans in Deum constituet sibi bonum quod voluerit Deus, non quod necesse habuerit, ac per hoc significanter ait, Vers. 2: Dixi Domino, Deus meus es tu. Neque enim umquam Dominus gratias agit servo, si fecerit quod jusserit; sed per haec omnia exspectari volet benevolentiam suam et gratiam, sicut et Dominus docet dicens: Quis ex vobis habet servum arantem aut pascentem? Numquid cum venerit domum, dicit ei, transi et recumbe? sed dicit, transi et ministra mihi, et tunc manducabis. Numquid agit dominus illi gratias servo, quia sic fecerit? amen dico vobis quia non agit. Sic et vos cum omnia feceritis quae jussero vobis, dicite: Servi inutiles sumus: quod necesse habuimus, fecimus (Luc. 0893C XVII, 7) . Igitur qui agnoscit se Deum habere, talem exhibere debet servitutis humilitatem. Sed haec confessio non est operum, sed fidei. Itaque novi Testamenti bene annuntiator ait: Dixi Domino meo, Deus meus es tu. Et quid post haec dicit?

5. Quoniam bonorum meorum non indiges, Vers. 3. Sanctis qui sunt in terra. Quid tam consequens erat, quam quod ait, bona sua necessaria non esse sanctis terrae, neque ea bona Domini ad usum esse sanctorum terrae habitatorum? Quae autem sunt bona Christi, quae bona Novi Testamenti, nisi gratuita, nisi peccatorum remissio? Haec bona sanctis terrae necessaria non sunt. Non egent qui sani sunt medico, sed qui male habent (Marc. II, 17) . Et proprie illos qui se in operibus suis justificant, sanctos non coeli 0893D sed terrae appellavit; ex hominibus enim laus eorum, non ex Deo est: quales fuisse eos Dominus notat, justificantes se in conspectu hominum, qui reprehendentibus quod cum publicanis conviveret, Non veni, inquit, justos facere salvos, sed peccatores (Ibid.) . Igitur gratia gratuita et remissio peccatorum justis necessaria non est; sed utique justis qui se justos putant; nam vere justus ex fide venit ( f. vivit). Isti itaque sancti non indigent bonorum filii sui. Itaque infra ait: Non congregabo synagogas eorum de sanguine meo. Non est enim talibus redemptio per sanguinem meum necessaria, qui se justos esse arbitrantur.

6. Sed quare ait: Ipsi miras fecerunt voluntates tuas in se; Vers 4: multiplicatae sunt infirmitates eorum: 0894A post haec acceleraverunt? Tractat hunc locum Apostolus plenissime ad Romanos, quod lex introivit ut amplificaretur peccatum. Ubi amplificatum est peccatum, ibi gratia abundavit (Rom. V, 20) . Postquam enim repudiantes gratiam Dei inventi sunt in operibus legis, infirmis mira facta est voluntas Dei, qua ad gratiam suam provocabat eos. Quicumque ergo vult salvus esse, oportet ut gratia Dei liberari velit. Itaque bene psalmus ait: Ipsi miras fecerunt voluntates tuas in se; multiplicatae sunt infirmitates eorum: post haec acceleraverunt. Cum enim multiplicatae sunt infirmitates eorum qui se in operibus justificari volebant, mirae factae sunt voluntates Dei quae ad fidem gratiae vocabant. Horum igitur synagogas, ait, non aggregabo de sanguine meo: id est, non redimam 0894B eos qui redemptionem meae gratiae non requirunt. Nec memorabor, inquit, nomina eorum per labia mea. Qui enim in operibus suis vult salvus esse, hic beneficium meum non confitetur: et qui me confessus non fuerit coram hominibus, nec ego confitebor illum coram Patre meo qui est in coelis (Matth. X, 32) . Quod si hos tales non fuerat congregaturus, supererat ut ostenderet quos in haereditate accepturus esset. Itaque ordine subjungit:

7. Vers. 5. Dominus portio haereditatis meae et calicis mei: tu es qui custodisti mihi haereditatem meam. Si enim eos qui ex operibus justificantur repudiabat, eos utique quos Deus per gratiam salvos faciebat, habere malebat. Itaque significanter ait: Dominus portio haereditatis meae. Cum enim Dominus gratia 0894C sua salvos fecerit illos, quos ille in haereditatem dedit; vere Dominus est portio haereditatis ejus. Servavit autem obsequium filius, ut haereditatem suam non in sanguine suo quaesitam praedicaret; sed per Deum donatam sibi diceret a Deo, ut et calicis sui, id est passionis, Dominum portionem esse confiteatur. Etenim si passione Domini redemptae sunt gentes de peccato, ipsa tamen passio Domini voluntas Patris fuit, sicut testatur in evangelio dicens (ut homo loquitur quem suscepit): Pater, transeat calix iste a me: verumtamen, non quod ego volo, sed quod tu (Matth. XXVI, 39) . Igitur si voluntatem Domini consideres, ipse confessus est dicens: si fieri potest, transeat iste calix a me. Unde etiam redemptio gentium non in voluntate Filii, sed in voluntate 0894D Patris recipienda est. Non enim quod ego volo, inquit, sed quod tu. Igitur hanc ipsam gratiam qua per mortem ejus redemptae sunt gentes, non sibi Filius, sed Patri assignat. Itaque et haereditatis suae et calicis portionem Dominum esse asserit.

8. Vers. 6. Funiculi, inquit, ceciderunt mihi in potentissimis: etenim haereditas mea maxima est mihi. Fuit enim consuetudo vetus, ut et fines possessionum in funiculo mensurarentur: ideoque hic cum de haereditatis suae portione loqueretur, funiculi, inquit, ceciderunt mihi in ipsis potentissimis. Accipimus autem rei hujus testimonium ex cantico Moysi, ubi scriptum est: Cum dispersit Deus filios Adae, et statuit fines gentium secundum numerum angelorum Dei, 0895A et facta est portio Domini populus ejus, Jacob funiculus haereditatis ejus (Deut. XXXII, 8) . Et merito hic qui portionem haereditatis suae Deum esse dixerat, funiculos possessionis suae in ipsis potentissimis cecidisse dicebat. Quid enim nisi potentissimi sunt, quos Dominus justificat, quos Dominus honorificat? Quis accusabit electos Dei? Deus qui justificat? quis damnavit (Rom. VII, 33) ? Igitur qui in talibus haereditatem suam futuram esse dicebat, merito ait: Funiculi ceciderunt mihi in ipsis potentissimis. Quod autem ceciderunt, ait; nemo sic accipiat, quasi deteriorem factam haereditatem suam dicat, quia omne quod cadit deterius fiat; sed usus est proprio verbo et necessario. Ubi enim quis non propter meritum eligitur, ibi quasi quaedam sors cadit gratiae; sicut 0895B in assumptione apostoli qui subrogatus est in locum Judae, scriptum est, quia sors cecidit super Matthiam (Act. I, 26) . Itaque quia non nisi ex gratia Domini talis sibi haereditas sorte contigerit, significanter ait: Funiculi ceciderunt mihi in ipsis potentissimis: etenim haereditas mea maxima mihi est. Hic novus Adam loquitur

9. Vers. 7. Benedicam Dominum qui intelligere me fecit: nihil enim scit Filius, nisi quae vidit et audivit a Patre. Itaque benedicit eum, qui intelligere se fecit. Et vere hic intellectus non ex homine, sed ex Deo est. Nam quis hominum duabus positis haereditatibus, quarum altera sit in operibus magnifica et dives, altera pauper et egens; eligat eam quae aliena egeat misericordia? Verum Filius edoctus a 0895C Patre, mavult in his haereditatem qui in Deum sperent, quam qui in operibus suis justificantur. Ita pulchre ait: Benedicam Dominum qui intelligere fecit me: adhuc autem et sicut in nocte erudierunt me renes mei. Quid eum erudierunt renes sui? scilicet, ait, intelligere eum fecerunt, melius esse sperare in Domino, quam in suo opere justificari. Nam et ipsum Dominum nonne renes sui quasi in nocte erudierunt sperare in Deum? Nam et contristata est anima ejus usque ad mortem. Didicit sperare in Deum, et hoc est quod ait in hunc se intellectum eruditum esse a renibus quasi in nocte. Et sequentia enim ostendunt de passione eum sua dicere, cum subjungit:

10. Vers. 8-10. Providebam Dominum in conspectu 0895D meo semper, quia a dextris est mihi ut non commovear. Propter hoc jucundatum est cor meum, et exsultavit lingua mea, insuper et caro mea habitabit in spe: quia non derelinques animam meam in infernum, neque dabis sanctum tuum videre corruptionem. Et textus quidem hic et ordo manifestus est: sed quod renes nominavit, et quasi in nocte, ait, erudierunt me; ne obscuriora videantur, interrogemus. Deus scrutator dicitur renum et cordis, in quibus quasi duobus locis hominis secreta teneantur. Sed in corde quidem secretum animae, in renibus vero secretum carnis est; quas subinde inter se diversitates interioris et exterioris hominis etiam Apostolus docet cum ait: Consentio legi secundum interiorem hominem; sed video 0896A aliam legem in membris meis repugnantem legi mentis meae (Rom. VII, 12) . Et alio loco: Igitur ego ipse quidem mente servio legi Dei; carne autem legi peccati (Ibid. 25) . Talem ergo ipse quamdam et Dominus noster Jesus sentire se refert dissensionem, ubi ait: Spiritus promptus, caro autem infirma: secundum interiorem enim hominem consentiebat legi Patris, ut pateretur; secundum exteriorem autem, ut ipse testatur, in carne trepidabat. Itaque quia renes secreta continent carnis quae infirmabatur in tempore passionis, eruditum se renibus suis ait, ut intelligeret ipse, licet esset Filius, sperare in Deum. Quod similiter de eo et epistola quae scribitur ad Hebraeos, sentit. Quamquam enim, ait, esset Filius Dei, didicit ex his quae passus est obaudientiam: et perfectus factus 0896B est omnibus obaudientibus causa salutis aeternae (Heb. V, 8) . Sic enim renes erudierunt eum, ut provideret Deum a dextris suis semper ut non moveatur. Scilicet de voluntate, spiritus promptus est, sed caro infirma. Et proprie sic eruditum se esse dixit renibus suis quasi in nocte; non dixit in noctem, sed quasi in nocte. Non enim penitus contenebrati sunt sensus ejus de timore mortis, qui dicebat: Verum non quod ego volo, sed quod tu (Matth. XXXVI, 39) . Sed tamen non erat sine quadam perturbatione, qui infirmitatem et tristitiam fatebatur. Nam si alibi David ait: Metus mortis cecidit super me, timor et tremor occupaverunt me, et operuit me tenebra (Psal. LIV, 6) ; recte haec tenebra ex timore mortis veniens, quam minima fuisse in Filio Dei convenit, non nox, sed quasi nox 0896C appellatur. Itaque significanter dicitur: Adhuc autem quasi in nocte erudierunt me renes mei. Quid autem erudierunt? Scilicet quod sequitur infra, ut provideret Deum in conspectu suo semper, quia a dextris ejus est ut non commoveatur.

11. Pro hoc, ait, jucundatum est cor meum, et exsultavit lingua mea; adhuc autem et caro mea habitabit in spe: quoniam non derelinques animam meam in inferno, neque dabis sanctum tuum videre corruptionem. Notas fecisti mihi vias vitae: implebis me laetitia cum vulto tuo: delectationes in dextera tua. Ergo et jucunditates in dextera Dei, quibus cunctis repletus est Filius. In dextris enim habebat Deum. Providebam Dominum, inquit, in conspectu meo semper; quia a dextris meis est. Ascendens autem in coelum, ipse 0896D in dextris Patris factus est. In dextris quae sit istius dextrae sinistra, interrogemus. Novit ergo quodam loco Apostolus, arma justitiae dextra et sinistra, gloriam quidem et ignobilitatem. Dextra formam justitiae puto; ignobilitatem autem et infamiam sinistra. Attamen utraque justitiae arma sunt. Sed ut perveniamus ad dextra arma justitiae, in sinistris prius militandum est. Suscipienda est vero in hoc mundo ignobilitas, infamia, infirmitas, stultitia et caetera his similia; ut perveniamus ad nobilitatem, ad gloriam, ad virtutem, ad sapientiam: quae omnia accipiemus, cum pervenerimus illic ubi Christus est in parte dextra Dei sedens. Seminamur autem in ignobilitate, ut resurgamus in gloriam; seminamur in 0897A mortalitate ut resurgamus in aeternitatem. Itaque Dominus noster passus in tempore passionis flagellorum ludibria atque sputaminum, cum accusaretur quasi blasphemus, cum intra latrones deputaretur, positus in tanta ignobilitate et infamia, quid nisi in sinistris armis justitiae militabat? Itaque tunc in sinistra Dei positus, providebat eum a dextris suis, ut non commoveretur. At vero posteaquam resurrexit et ascendit in coelum, perveniens ad dexteram, ad palmam justitiae, ad gloriam, ad nobilitatem, impletur laetitia cum vultu Dei, et habet delectationes in dextris ejus. A quibus nos spe cohortatur Apostolus dicens: Quia non sunt condignae praesentis temporis passiones ad illa ventura bona, quae adaperientur in nobis (Rom. VIII, 18) . Propter quod et nos libentius in infirmitatibus 0897B nostris gloriemur, ut protegat nos virtus Dei. Et nunc quidem sit nobis ipsis Pater in dextris ut non moveamur, translaturus nos postmodum in dextris suis, in divitias Domini nostri Jesu Christi: cui est gloria. Amen.