Articulus Primus. De christianorum fide ejusque necessitate, ac certa illorum de futurae vitae spe, quantumque ea gentilium opinionibus opposita sit.

0490D

Supremam Christi domini divinitatem variis, uti vidimus, rationum momentis cum Arnobius demonstraverit, non mirum sane si dictis ejus, tamquam divinis fidem ab omnibus adhibendam esse firmissime asseveret. Totidem enimvero argumentis eum vera dixisse, et illi credendum esse ostendit, quibus summam illius divinitatem asserit et vindicat. Sed quia gentiles hanc christianorum fidem irridere solebant, hinc auctor noster brevi inductione probat fidem etiam humanam tantae esse necessitatis (Arnob., lib. II, p. 47) ; ut ipsimet gentiles illam suis non solum cogantur habere auctoribus atque philosophis, sed nulla etiam negotia, navigationes, terrae culturam, 0491A conjugia, bella, aliasque res sive humanas, sive divinas, nisi fide praeeunte, suscipere praesumant. Eodem quoque argumento postea Rufinus sic usus est, quasi illud ab ipso auctore nostro delibasset. Nam eadem sumpsit exempla, atque ex eis hunc disputat in modum: «Ut intelligentiae tibi aditus patescat, recte primo omnium te credere profiteris; quia nec mare quis ingreditur, et liquido ac profundo sese committit elemento, nisi se prius credat posse salvari. Nec agricola semina sulcis obruit, et fruges spargit in terram, nisi crediderit venturos imbres, affuturum quoque Solis teporem, quibus terra confota, segetes multiplicata fruge producat, ac ventis spirantibus nutriat. Nihil denique est, quod in vita geri possit, si non credulitas ante praecesserit. Quid igitur mirum, 0491B si accedentes ad Deum, credere nos primo omnium profitemur, cum sine hoc nec ipsa exigi possit vita communis. Haec autem idcirco in principio praemisimus, quia pagani nobis objicere solent, quod religio nostra, quia rationibus deficit, in sola credendi persuasione consistat. Et ideo ostendimus nec agi, nec stare aliquid posse, nisi praecesserit vis credendi. Denique et matrimonia contrahuntur, quia creditur successura posteritas: et pueri discendis artibus traduntur, quia magistrorum in discipulos transfundenda creditur disciplina: et imperii insignia unus suscipit, dum credit populos et urbes, et armatum etiam exercitum pariturum» (Rufinus, Comment. in symbol. post init., p. 171) . Prius vero eadem argumentatione, iisdemque exemplis Celsum Origenes, et Eusebius 0491C quoslibet ethnicos refellunt, ad fidei probant necessitatem (Orig. lib. I, contra Cels., pag. 9 et 10; Euseb., lib. I, Praeparat. Evang., c. 5, p. 14 et seqq.) . Quae quidem illi adhuc uberius prosequuntur. Quamobrem longius profecto foret omnia eorum verba describere, quae ab omnibus in illorum libris, facile cuilibet obviis, legi possunt. Ad eos porro adire qui voluerit, operae forsitan suae non poenitebit, gratumque nobis faciet, si deprehendere, indicareque possit utrum unus ex illis ab alio sua decerpserit. De fidei porro necessitate alibi disputavimus (tom. I, Apparat., lib. II, Dissert. 2, c. 11, art. 2, p. 1025 et seqq.) .

Ex eadem asserta Christi divinitate efficitur, ut salutis aeternae, et eorum quae Christus promisit, firma 0491D omnino certaque sit christianorum spes et expectatio. Deus enim ille utique esse non potest, qui promissis non satisfacit. Neque Arnobius sinit sibi ab ethnicis objici vanam et cassam esse christianorum spem (Arnob., lib. II, p. 44) ; nec ea a Christo impleta et data, quae saepius pollicitus fuerat. Nam promissis, constituto tempore, stetit; atque ejus miracula, et alia ab ipso divinitus facta, nec dubium sane, nec incertum aliarum ejus promissionum sunt pignus et comprobatio.

Ostendit insuper Arnobius quantum christiani et ethnici de futurae animarum post mortem salutis spe inter se dissentirent. Gentiles, inquit (Idem, lib. II, p. 66) , salutem animarum suarum in se ipsis reponentes, 0492A existimabant se solo conatu suo fieri deos: christiani vero infirmae naturae suae viribus diffidentes, illam ab omnipotentis Dei misericordia expectabant. Gentiles opinabantur alas sibi post mortem futuras, quibus in coelum convolarent. Quin immo somniaverant quasdam esse potestates, quae secretarum artium superstitionibus, et commendatitiis magorum precibus mollitae, facilem in coelum contendentibus dabant aditum (Ibid., pag. 52 et 87) . Qua de re Plato in genuinis sive nothis suis operibus, Servius, et apud Augustinum Porphyrius legendi (Plato, in Phoedon., tom. I, p. 107, et Axioco, tom. III, p. 371; Serv., in lib. VI, Aeneid., vers. 758; August. lib. X, de civit., c. 9 et 10, p. 246 et seqq.) . Verum christianis incertum est utrum vitam immortalem 0492B accipere aliquando mereantur. Arbitrabantur denique ethnici se sponte sua, nulloque prohibente, in dominicam, tanquam suam propriam sedem redituros. Contra vero christiani istud fieri posse non sperabant, sine rerum omnium Domino, id est, nisi Deus omnipotens, et Christus Dominus immortalitatis, eo, quo superius diximus (Cap. super. art. 4) , modo gratiam, et aeternae felicitatis praemium promerentibus contulerit. Visne Arnobium nostrum loquentem audire? En ejus verba: «Per hunc solum est ingressus ad Lucem, neque alias datum est vel irrepere, vel invadere, caeteris omnibus clausis, atque inexpugnabili arce munitis. Licet ergo purus, et ab omni fueris vitiorum contaminatione purgatus, conciliaveris illas atque inflexeris potestates, ad coelum redeunti ne 0492C vias claudant, atque obsepiant transitum, ad immortalitatis accedere nullis poteris contentionibus praemium, nisi quod ipsam immortalitatem facit, Christo attribuente, perceperis, et veram fueris admissus ad vitam (Arnob., lib. II, pag. 90) .»

Summa ergo erat gentilium dementia, qui beatam immortalitatem a potestatibus nescio quibus, vel a seipsis expectabant. Contra vero certissima est spes christianorum, qui si digni sint, hanc beatam immortalitatem ab omnipotente Deo, solo illius datore, se accepturos confidunt.