Patrologiae Cursus Completus
Elenchus Rerum Quae In Hoc Volumine Continentur.
Elenchus Rerum Quae In Hoc Volumine Continentur.
Dissertatio Prima Ad Sancti Cypriani Epistolam Octavam, Auctore Dodwello, De Visionibus, Utque Visionum Suarum Fidem Comprobarint Veteres, Etc.
Dissertatio Secunda Ad Sancti Cypriani Epistolam Quartam Vigesimam, Auctore Dodwello. De Presbyteris Doctoribus, Doctore Audientium Et Legationibus Ec
Dissertatio Tertia De Secundo Martyrii Baptismo, Auctore Dodwello.
Dissertatio Tertia De Secundo Martyrii Baptismo, Auctore Dodwello.
De Sixto II. Rom. Pontifice XXIII, Notitia Historica.
De Sixto II. Rom. Pontifice XXIII, Notitia Historica.
Sixti Papae II Epistolae Dubiae.
Sixti Papae II Epistolae Dubiae.
Ex Gratiano (2 q. 6 et 3 q. 6).
Ex Eodem Ut Supra. Super appellatione, alterius provinciae judices audire non oportet.
Epistolae Quae Ad Sixtum II, Papam Et Martyrem Attinent.
Epistolae Quae Ad Sixtum II, Papam Et Martyrem Attinent.
Epistolae I. Dionysii Alexandrini Episcopi Ad Sixtum Papam Fragmenta.
Et aliquanto post prosequitur Dionysius.
Epistolae II Dionysii Alexandrini Episcopi Ad Philemonem Sixti Presbyterum Fragmenta.
Deinde, inquit Eusebius, nonnulla de omnibus haeresibus interlocutus subdit.
Rursus hac quaestione abunde ventilata subjicit.
Epistolae IV, Dionysii Alexandrini Episcopi Ad Sixtum II. Papam Fragmentum.
Notitia Scriptorum Quorumdam Quae Ad Sixtum Attinent.
Notitia Scriptorum Quorumdam Quae Ad Sixtum Attinent.
De Sancto Dionysio Romano Pontifice Prolegomena.
De Sancto Dionysio Romano Pontifice Prolegomena.
Articulus Primus. Ejus vitae historia.
Articulus III. Doctrina S. Dionysii Romani Pontificis.
§ I.— De sanctissima Trinitate.
§ II.— De Consubstantialitate Verbi.
Epistolae I, Seu Operis Dionysii Papae Adversus Sabellianos Fragmentum.
Epistolae I, Seu Operis Dionysii Papae Adversus Sabellianos Fragmentum.
Monitum In Subjecta Fragmenta.
Monitum In Subjecta Fragmenta.
Epistolae II Dionysii Alexandrini Episcopi Ad Dionysium Romanum, Seu Operis quod Elenchus et Apologia inscribebatur, fragmenta.
De opere ipso haec retulit S. Athanasius.
Epistolae
Concilium Romanum In Causa Dionysii Alexandrini, De Sabellianismo Accusati. Habitum Anno CCLXIII, Tempore Dionysii Papae .
Alexandrinae Synodi Dionysii Ex Libello Synodico.
De S. Felice Romano Pontifice, Notitia Historica.
De S. Felice Romano Pontifice, Notitia Historica.
Fragmentum
S. Felicis Papae I Et Martyris Epistolae Dubiae Quatuor.
S. Felicis Papae I Et Martyris Epistolae Dubiae Quatuor.
Epistola I. Ad Paternum Episcopum. De judiciis et accusationibus et defensionibus sacrorum ordinum.
Epistola II. De Auctoritate Judicis Sedis Apostolicae, Et De Episcopis Accusatis .
Epistola III. Ad Benignum Episcopum.
Epistola IV . Ad Maximum Episcopum Et Clericos De Christi divinitate et humanitate fragmentum.
De Sancto Eutychiano Papa Notitia Historica.
De Sancto Eutychiano Papa Notitia Historica.
De Decretis Eutychiano Adscriptis. (Ex D. Coustantio desumpt.)
De Decretis Eutychiano Adscriptis. (Ex D. Coustantio desumpt.)
Eutychiani Papae Exhortatio Ad Presbyteros Ex Antiquo Codice Vaticano.
Eutychiani Papae Exhortatio Ad Presbyteros Ex Antiquo Codice Vaticano.
Sancti Eutychiani Papae Et Martyris Epistola Et Decreta Dubia.
Sancti Eutychiani Papae Et Martyris Epistola Et Decreta Dubia.
Epistola I . Ad Joannem Et Ad Omnes Episcopos Beoticae Provinciae. De fide Incarnationis Domini.
Epistola II. Ad Episcopos Per Siciliam Constitutos.
Decreta Eutychiani Papae, Si In Ipso Eutychiani Nomine Error Non Est, Quae Non Habentur In Prioribus, A Labbeo Desumpta Ex Gratiano Et Ivone Et Aliis.
Primum. Non est obediendum episcopo, qui pro haereticis missam canere jubet.
Secundum. Abbatissa praesumens velare virginem, vel viduam, excommunicetur.
Tertium. Fidelium consortio careat, qui poenitentiam perjurii agere noluerit.
Quartum. Membra detruncans, domos incendens, absque judiciali auctoritate excommunicetur.
Quintum. In potestate fidelis sit, post baptismum recipere uxorem quam ante dimiserat.
Sextum. Fidelis infidelem discedentem sequi non cogitur.
Septimum. Synodale juramentum.
Nonum. (Ex eodem, capite tertio.) Quod episcopi et Dei ministri ebrietate non debeant gravari.
Decimum. (Ex eodem, capite decimo.) Quales personae sacerdotum epulis interesse debeant.
Synodus Mesopotamica Archelai.
Synodus Mesopotamica Archelai.
De S. Caio Romano Pontifice Notitia Historica.
De S. Caio Romano Pontifice Notitia Historica.
De Decreto Unico Quod Caio Adscribitur, Circa Ordinandos.
De Decreto Unico Quod Caio Adscribitur, Circa Ordinandos.
Epistola Caii Papae Ad Felicem Episcopum. Quod Pagani Non Possint Christianos Accusare: De Accusatione Episcopi, Ejusque Accusatoribus, De Expoliation
De Commodiano Gazaeo, Origine Afro, Prolegomena.
De Commodiano Gazaeo, Origine Afro, Prolegomena.
Articulus I. Ejus Vitae Synopsis.
Articulus II. De libello quem Commodianus composuit.
Articulus III. De Commodiani editionibus.
Articulus IV De Antonio Carminis adversus gentes auctore.
Commodiani Instructiones Adversus Gentium Deos Pro Christiana Disciplina: Per Litteras Versuum Primas.
VII.—De Septizonio Et Stellis.
XI.—Apollo Sortilegus, Falsus.
XVIII.—De Ammudate Et Deo Magno.
XXIV.—Inter Utrumque Viventibus.
XXV.—Qui Timent, Et Non Credent.
XXVI.—Repugnantibus Adversus Legem Christi Dei Vivi.
XXVII.—Stulte Non Permoreris Deo.
XXXIV.—Item Gentilibus Ignaris.
XXXV.—De Ligno Vitae Et Mortis.
XXXVII.—Qui Judaeidiant Fanatici.
XLII.—De Populo Absconso Sancto Omnipotentis Christi Dei Vivi.
XLIII.—De Saeculi Istius Fine.
LVII.—Saecularia In Totum Fugienda.
LVIII.—Christianum Talem Esse.
LIX.—Matronis Eeclesiae Dei Vivi.
LXI.—In Ecclesia, Omni Populo Dei.
LXIV.—De Zelo Concupiscentiae.
LXXVI.—De Fabulosis Et Silentio.
Antonii. Carmen Adversus Gentes.
Antonii. Carmen Adversus Gentes.
De Sancto Victorino Episcopo Petavionensi Et Martyre Prolegomena.
De Sancto Victorino Episcopo Petavionensi Et Martyre Prolegomena.
Articulus I. Ejus vitae Synopsis.
Articulus II. De scriptis S. Victorini Episcopi et Martyris sinceris.
Articulus III. De sancti Victorini operibus aut dubiis aut suppositiis.
Articulus IV. Observationes theologicae in genuina S. Victorini opuscula et editionum recensio.
S. Victorini Martyris, Petavionensis Episcopi, Qui Vergente Ad Finem Saeculo Tertio Floruit, Fragmentum.
Incipit Tractatus Victorini, De Fabrica Mundi.
Explicit Tractatus Victorini De Fabrica Mundi.
Primus ex codice Lambethano edidit Gul. Cavius in
Sancti Victorini Episcopi Petavionensis Et Martyris Scholia In Apocalypsin Beati Joannis .
Sancti Victorini Episcopi Petavionensis Et Martyris Scholia In Apocalypsin Beati Joannis .
De Magnete Presbytero Notitia Historica, Cum Fragmento, Ex D. Lumper Desumpta.
De Magnete Presbytero Notitia Historica, Cum Fragmento, Ex D. Lumper Desumpta.
Articulus Primus. Ejus Vitae Synopsis.
De Arnobio Afro Notitia Historica.
De Arnobio Afro Notitia Historica.
Dissertatio Praevia In septem Arnobii disputationum Adversus Gentes Libros. (Auctore Dom Le Nourry.)
Dissertatio Praevia In septem Arnobii disputationum Adversus Gentes Libros. (Auctore Dom Le Nourry.)
Caput Primum. Analysis horum librorum.
Articulus Primus. Analysis libri primi.
Articulus II. Analysis libri secundi.
Articulus III. Analysis libri tertii.
Articulus IV. Analysis libri quarti.
Articulus V. Analysis libri quinti.
Articulus VI. Analysis libri sexti.
Articulus VII. Analysis libri septimi.
Caput Secundum. De auctore et aetate horum librorum, ac qua ratione ab illo compositi.
Articulus IV. De quibusdam erroribus Arnobio adscriptis.
Articulus V. De variis horum librorum codicibus manuscriptis et editionibus.
Articulus VI. De variorum in hos libros notis et observationibus.
Caput IV. Examinantur alia Arnobii argumenta, quibus christianae religionis veritatem demonstrat.
Caput V. Ethnicorum adversus christianae religionis veritatem argumenta examinantur.
Caput VII. Examinantur asserta ab Arnobio christianae religionis documenta ac primum de Deo.
Articulus III. Utrum sana sit Arnobii de ira Dei sententia.
Articulus IV. Utrum Arnobius crediderit Deum esse omnium cum poenae tum culpae malorum auctorem.
Caput VIII. De summa Christi divinitate et incarnationis ejus mysterio.
Articulus Primus. Quam validis argumentis Arnobius supremam Christi divinitatem asserat et vindicet.
Articulus II. Quam luculenter Arnobius docuerit Christum tam verum Deum fuisse, quam hominem.
Articulus III. De christianorum precibus pro mortuis.
Caput XI. Examinantur priora Arnobii argumenta, quibus ethnicorum religionem falsam esse demonstrat.
Caput XXI. De templis gentilium.
Caput XXII. De Deorum simulacris et imaginibus.
Caput XXIII. De gentilium sacrificiis.
Caput XXV. Quam exigua et exilis sit hominum scientia.
Articulus IV. De verbis barbaris, obsoletis, inusitatis, aut obscuris, quibus Arnobius usus est.
Arnobii Afri Disputationum Adversus Gentes Libri Septem.
Arnobii Afri Disputationum Adversus Gentes Libri Septem.
Appendix Ad Arnobii Afri Disputationum Adversus Gentes Libros Septem, Auctore J. Conrado Orellio.
Appendix Ad Arnobii Afri Disputationum Adversus Gentes Libros Septem, Auctore J. Conrado Orellio.
Index Primus Scriptorum Qui Ab Arnobio Citantur.
Index Primus Scriptorum Qui Ab Arnobio Citantur.
Index II Rerum.
Index III Vocum Ac Locutionum Praecipuarum.
Index III Vocum Ac Locutionum Praecipuarum.
Praefatio.
Segmentum. Quod codex ms. Regius Arnobianus, ex eoque romana editio adtextum habet ad initium capitis 41, libri VII, nostrae editionis post verba:
Supplementum Adnotationum In Arnobii Afri Libros VII Adversus Gentes.
Supplementum Adnotationum In Arnobii Afri Libros VII Adversus Gentes.
Syllabus Rerum Quae In Hoc Tomo Continentur.
Liber Tertius.
Col. 937, ante notam primam pone sequentem:
I.— Jam dudum quidem criminibus his omnibus, maledictionibus potius. Crimina appellat accusationes, quae sine maledictionibus et conviciis stare possunt. Quoniam igitur gentium criminationes non erant simplices et nudae accusationes, sed omni acerbitatis felle tinctae, idcirco addit maledictionibus potius. Similia sunt Origenis ista contra Celsum, lib. III: Ἤρκει μὲν οὖν καὶ ταῦτα πρὸς τὰς Κέλσου λοιδορίας μᾶλλον ἢ κατηγορίας. Herald.
Col. 939, ante notulam Ad fidem . . . insere hanc:
1345B Aut eo esse comprobabitur vera. Aut, id est neque ἀπὸ τοῦ κοινοῦ. Heumann. in marg.—Sic Cicero ad Div. II, epist. ult.: Neque unde, neque quo die datae essent litterae, aut quo tempore te expectarem, significabant. Orell.
Ibid., post eamd. notul. adde sequentem:
Consensionis unitae. Unire, unitus, vocabula latinitatis ecclesiasticae. Neronis aetate nondum erant in usu, nisi in philosophorum circulis. Seneca Quaest. Nat. lib. II, cap. 2: Expedire me non poteram, si philosophorum lingua uti voluissem, ut dicerem unita corpora. Vid. Cellar. de Barbarism. l. lat., p. 148, et in Addend., p. 156. Apud nostrum nil frequentius, Orell.
Ibid., post notam Possumus . . . insere sequentem:
Divinorum omnium quaecumque sunt. Heumannus conj. quicumque, v. divinorum accipiens genere masculino. Sed eodem sensu pro diis utitur Arnobius lib. VI, cap. 3, cui debent divina nobiscum, quod nollem 1345C jam a me mutatum fuisse in dii una nobiscum. Orell.
Col. 941, not. An haec . . . , post verba:—Sed unice vera Meursii emendatio,—adde:—Heumannus conj. an ipsi haec sibi (i. e. ipsis diis scil.) diebus imposueritis lustricis. Male. Orell.
Col. 944, post notam Neque . . . adde notulam:
Quinam isti sunt divi. Heumannus sint, bene. Orell.
Col. 945, ad notulam Verborum . . . adde:—Heumannus luculentia. Sed nil mutandum. Vide Corrigenda et Addend., pag. 466. Orell.
Ibid., not. ult.:— De hoc. I. e. propter hoc, ut saepe. Vide,—lege:— Ab hoc, i. e. propter hoc ut saepe (Heumannus conj. ob hoc). Vide.
Col. 946, not. Erroris . . . : —dictave,—lege:— dictare.
Ibid., post notam Erroris . . . insere sequentem:
VIII.— Pronuntiamus genere masculino. Hieronymus ad Damasum papam Epist. 143: Nec putandum sexum esse in virtutibus Dei cum etiam ipse Spiritus sanctus secundum proprietates linguae hebreae feminino 1345D genere proferatur Ruha; graecae neutro τὸ πνεῦμα; latinae masculino genere spiritus. Ex quo intelligendum est, quando de superioribus disputatur, et masculinum aliquid seu femininum ponitur, non tam sexum significari, quam idioma sonare linguae: siquidem ipse Deus invisibilis et incorruptibilis omnibus pene linguis effertur genere masculino, cum in eum non cadat sexus. Elmenh.
Ibid., not. Nam consuestis . . . post med.:—et solemn. Pop. Rom. verbis. Caeterum,—lege:—et solemn. Pop. Rom. verbis, nec non Phil. Carolus Animadv. in A. Gell. l. l. pag. 171 et seqq., qui hac de re multus est. Caeterum.
Col. 949, ad notulam Aboriri . . . post v. Orell, adde:—Papias: aboriri . . . male nasci. Nonius: aboriatur, abortiat . . . Varro . . . vinum, quod ibi natum sit in quodam loco, si praegnans biberit, fieri, ut aboriatur. Elmenh.
1346A Col. 950, ad not. Hespontiacum, post v. Orell., adde:—Etymol. Magn. v. Ἀβαρνὶς πόλις Λαμψάκου. ὠνομάσθη δὲ ἀπὸ τοιαύτης αἰτίας. Διονύσου ἐρασθεῖσα Ἀφροδίτη, ἐμίγη αὐτῷ· ἀναχωρήσαντος δὲ τούτου εἰς τὴν Μηδικὴν (l. Ἰνδικὴν, ut habet Scholiastes Apollonii), ἐγαμήθη Ἀδώνιδι· Ὕστερον δὴ ἐπανελθόντος Διονύσου, στέφανον πλέξασα ἡ Ἀφροδίτη ἀπήντησεν αὐτῷ· ἠτεῖτο δὲ ἀκολουθῆσαι αὐτῷ διὰ τὸ ἤδη γεγαμῆσθαι· εἰς δὲ Λάμψακον ἀναχωρήσασα, τὸν ἐξ αὐτοῦ κυοφορούμενον ἐβούλετο ἀνελεῖν. Ἡ δὲ Ἥρα ζηλοτυπήσασα μεμαγευμένῃ τῇ χειρὶ ἐφήψατο τῆς γαστρὸς αὐτῆς, καὶ ἐποίησεν αὐτὴν τεκεῖν παῖδα· ὃν Πρίηπον ὀνομασθῆναι, ἄσχημον καὶ βαθυαιδοῖον· καὶ τοῦτον ἀπαρνηθῆναι αὐτὴν τὴν Ἀφροδίτην· καὶ ἀπὸ τούτου Ἀπαρνίδην κληθῆναι, κατὰ δὲ ἐναλλαγὴν τοῦ στοιχείου Ἀβαρνίδην. Eadem iisdem fere verbis habet Scholiastes ad Appollon. Rhod. I, 932. Conf. turpem hanc fabulam doctissime illustrantem Zoegam in l. t. Li Bassirilievi antichi di Roma, t. II, tab. LXXX, p. 165, et seqq. Orell.
Col. 951, ad not. Tortari, pro v. Orell., adde:—Heumann. 1346B conj. plorare. Male. Orell.
Col. 953, post notam Aut si . . . insere sequentem:
Coagmenta. Emendandus in hac voce Nonius: Coagmenta dicta sunt conjunctiones arctae et compares (leg. compages) a cogendo, id est, stringendo. Meurs., pay. 93.
Col. 955, ad notam Cum arteriis, pro v. Orell., adde:—Heumann. Spiralibus. Male. Orell.
Col. 956, ad notam Cilunculos, pro verbo Orell., adde:—Conf. Dausqueium, ad Sil. Ital. pag. 2, qui praefert silunculos et comparat cum v. σιμιχίδας ap. Theocritum: quod vero potius convenit iis, quos paulo post Arnobius appellat illos resimis naribus. Orell.
Col. 963, ad notam Caeteri, post v. Herald., adde:—Heumannus construit: Caeteri enim dii non sunt (divini), quod ex antecedentibus repetendum. Orell.
Col. 964, ad notam Sunt in . . . pro verbo Orell., adde:—Andreas Cirino in Commentatione de Urbe 1346C Roma, cap. 24, inserta Sallengrii Thesauro Antiquitt. Rom. tom. II, pag. 266, putat, aut recipiendam C. Barthii conjecturam in sidereis sedibus, aut legendum: in sidereis sedibus, montibus silvae (more Arnobii copulam omittere solentis), haec observans: «Enimvero opinionem Anaxagorae et Democriti sequitur, qui, teste Plutarcho, de Facie in orbe lunae et in Philosophorum Placitis, docuerunt, lunam esse firmamentum ignitum, quod in se contineat planities, montes et convalles. Heraclitus terram caliginosam nube contectam existimavit: Philolaus cum Pythagoricis similia effutiunt. Fortasse symbolica virtutum momenta coelorum in vertice collocata demonstrant, et cum Orion inter sidera praestet, venator et lepus hanc sedem venatoribus ostentarunt, illustrium laborum finem et immortale decus.» Orell.
Ibid., ad notam Ut difficiles, pro v. Orell., adde:—Heumannus conj. corrigatque. Male. Orell.
Col. 965, ante notulam Scienda, insere hanc:
1346D XXII.— Atque ut vita sit instructior. Lego: atque ut vita sit his instructior. Meurs., p. 93.
Col. 970, ante notam Et nisi . . . insere sequentem:
XXIV.— Tutelaribus diis. Arnobius infra, l. IV: Si et has dicitis partes suis agere sub tutelaribus divis. Dionysius Halicarn., lib. IV Antiquitt. Rom., p. 220: Βωμοὺς ἐκέλευσεν αὐτοῖς ἱδρύσασθαι, θεῶν ἐπισκόπων τε καὶ φυλάκων τοῦ πάγου; lib. VI, pag. 393: Καπιτώλιε Ζεῦ, καὶ θεοὶ πόλεως ἐπίσκοποι. Hieron., tom. IV, in Esai. cap. LVIII: Roma orbis domina in singulis insulis domibusque Tutelae simulacrum cereis venerans et lucernis, quam ad (l. ob) tuitionem aedium isto appellant nomine. Inscriptio vetus:
Deo. Tutelari. Aemilius. Severia. Mimographus. Posuit. Mercurio. Et. Minervae. Diis. Tutelaribus. Elmenh.
1347A Col. 971, not. Unctionibus . . . , ad fin., pro loco:—Herculeo (id est arctissimo) vinctum erat cingulum,—lege:—Herculeo (id est arctissimo, de quo multus est Boettiger. V. Cl. in Griechischen Vasengemahlden, tom. I, part. II, pag. 103) vinctum erat cingulum.
Col. 975, ante not. Alius . . . , insere sequentes:
XXIX— Dissolventiaque se ipsa. Se deest in Cod. ms. Herald. dissolventia ipsa se. Orell.
Quos esse singulos semper, etc. Singulos h. l. sensu insolentiori dixisse videtur Arnobius pro numero definitis, (von einer bestimmten eingeschranhten Anzahl.). Opp. innumeri. Orell.
Ab Jano . . . . . patre, etc. Servius ad Aen. VIII, vs. 605: Alii Janum dici dominum volunt, in quo ortus est et occasus . . . . Alii anni totius, quem in quatuor tempora constat esse divisum. Anni autem esse deum illa res probat, quod ab eo prima pars anni nominatur. Nam a Jano Januarius dicitur. Alii Janum mundum accipiunt, cujus caulae ideo in pace clausae sunt, quod mundus undique clausus est, belli tempore aperiuntur ad auxilium petendum, 1347B ut pateant. Addit illum ab aliis, quemadmodum a Cicerone, Janum seu Eanum ab eundo vocitari, eumque esse Martem, ab aliis vero Clusivium aut Patulcum aut Janonium, atque etiam Quirinum appellari. Macrobius vero lib. I Sat., cap. 9, hunc ipsum a quibusdam, uti a Nigidio, eumdem dici atque Solem et Apollinem, a nonnullis vero mundum et coelum, atque iisdem, quae Servius recenset, nominibus ab aliis vocatum, imprimisque Janonium, quasi, inquit, non solum mensis Januari, sed mensium omnium ingressus tenentem. Conf. Augustin., VII de Civ. Dei, c. 7. Nourr., p. 140.—Conf. Joann. Lyd. de Mensibus pag. 55 et seqq., et imprimis doctiss. Creutzer. in l. t. Symbolik und Mythologie der alten Völker, t. II, p. 450. seqq. Orell.
Col. 976, ad not. Patrem, post v. Orell., adde:—Deum Fontum seu Fontinalem Latinorum Tusci dixere Fontir a φυτεύω, producere et emittere, unde Latinis fons, quemadmodum apud eosdem a scateo formatur 1347C scaturigo. Gorius, Dissert. de Hellenismo Etrusc. in Symbol. Litter., tom. II, pag. 66.
Ibid., ad notam Juturnae, sub fin., post v. Orell., adde:—Lacuum dea apud veteres Latinos, teste Virgilio, Aen. XII, 138:
Extemplo Turni sic est affata sororem
Diva deam stagnis quae fluminibusque sonoris
Praesidet: hunc illi rex aetheris altus honorem
Jupiter erepta pro virginitate sacravit.
Conf. Commentatt. Pict. Herculan. in Obss. ad calcem additis. Tom. I, pag. 171. Orell.
Col. 980, ad notam Aethereum, pro verbo Orell., adde:—Aegyptiorum dogma teste Diodoro Siculo, lib. I, cap. 12, cujus verba servata etiam ab Eusebio Praeparat. Evangil. lib. III, cap. 3, cum sint in hanc rem classica, juvat integra exscribere: Τὸν δ᾽ ἀέρα προσαγορεῦσαί φασιν Ἀθηνᾶν, μεθερμηνευομένης τῆς λέξεως, καὶ Διὸς θυγατέρα νομίσαι ταύτην, καὶ παρθένον ὐποστήσασθαι διά τε τὸ ἄφθορον εἶναι τῇ 1347D φύσει τὸν ἀέρα, καὶ τὸν ἀκρότατον ἔχειν τόπον τοῦ σύμπαντος κόσμου· διόπερ ἐκ τῆς κορυφῆς τοῦ Διὸς μυθολογηθῆναι ταύτην γενέσθαι· ὠνομάσθαι δὲ αὐτὴν Τριτογένειαν ἀπὸ τοῦ τρὶς μεταβάλλειν αὐτῆς τὴν φύσιν κατ᾽ ἐνιαυτὸν, ἔαρος καὶ θέρους καὶ χειμῶνος, λέγεσθαι δ᾽ αὐτὴν καὶ Γλαυκῶπιν, οὐχ, ὥσπερ ἔνιοι τών Ἑλλήνων ὑπέλαβον, ἀπὸ τοῦ τοὺς ὀφθαλμοὺς ἔχειν γλαυκοὺς (τοῦτο μὲν γὰρ εὔηθες ὑπάρχειν), ἀλλ᾽ ἀπὸ τοῦ τὸν ἀέρα τὴν πρόσοψιν ἔχειν ἔγγλαυκον. Nourr., pag. 443. seq.
Col. 981, ad notam Nulla est . . . , pro finali verbo Orell., adde:—Equidem Mentem et Victoriam deas habitas scio, quarum hanc consecravit primo Attilius Regulus, postea Aemilius Scaurus, illam vero bello Samnitico Attilii collega in consulatu, M. Posthumius Megellus. Sed hoc Romae, non in Graecia, ubi nata haec dea. Attamen Victoria etiam Athenis culta, ubi et simulacrum alis privatum habuit. Meurs., pag. 99.
1348A Col. 982, ad notulam Stygii . . . adde:—Heuman. conj. nullius dei est nomen Neptunus. Orell.
Col. 983, ad not. Mercium . . . adde:— Merces et commercia, (Handel und Wandel). Orell.
Col. 984, ad not. Quam Nigidius . . . post v. Ochsn., adde:—Celebris scriptor fuit, vir praetorius, humanarum artium, philosophiae, astrologiae et medicinae consultissimus. Extat autem Ciceronis Fragmentum (p. 25), ubi hujus P. Nigidii doctrina, sicut a Macrobio VI Sat., c. 5; A. Gellio, lib. XIX, cap. 16, et Servio, in Aen. X, 583, commendatur. Conf. Cic. IV, ad Div., Ep. XIII. Ab A. Gellio, lib. VI, cap. 6, Figulus cognominatur (de quo cognomine vid. Augustin, lib. V de Civ. Dei, cap. 3) , quo nomine etiam a Lucano, lib. I, vs. 693:
At Figulus, cui cura deos secretaque coeli
Nosse fuit, quem non stellarum Aegyptia Memphis
Aequaret visu, numerisque moventibus astra.
1348B Eusebius in Chron. ad ann. 1973:
Nigidius Figulus, Pythagoricus et magus, exilio moritur. Nourr.
p. 545.
Ibid., ad not. Quem esse . . . adde:—Varro etiam lib. IV de Ling. lat., p. 18: Ab ignis jam majore vi ac violentia Vulcanus dictus, et adhuc expressius Servius ad Aen VIII, vs. 414: Vulcanus, ut diximus, ignis est: et dictus Vulcanus, quasi Volicanus quod per aerem volet; ignis enim e nubibus nascitur: unde etiam Homerus dicit eum de aere praecipitatum in terras, quod omne fulmen de aere cadit. Nourr., pag. 449.
Col. 985, ad not. Proserpinam, pro verbo Orell., adde:—Hinc Proserpina numinibus agricolarum accensita. Idem Varro ap. Augustin., de Civ. Dei lib VII, cap. 24: Tellurem putant esse Opem, quod opera melior fiat. Matrem, quod plurima pariat; Proserpinam, quod ex ea proserpant fruges; Vestam, quod vestiatur herbis. Conf. Graev. Lectt. Hesiod., cap. 11, et, qui hac de dea multus est, Munker. ad Fulgent. Mythol. lib. I, cap. 9, pag. 635, ed. van 1348C Staveren. Orell.
Col. 988, post not. In unius . . . insere sequentem:
Nullis propriis adficiatur e motibus. E παρέλκει, ut supra, lib. I, cap. 39, in incudibus deos et e malleis fabricatos, ubi vid. notam Heraldi, tom. I, pag. 323. Orell.
Ibid., post notulam Ut neque . . . adde sequentem:
Unus Deus constituatur mundus. v. Mundus delere vult Heumannus. Male. Loquitur enim Arnobius de iis, qui mundum sive animam mundi Deum statuebant. Orell.
Col. 990, not. Novilenses . . . pro loco:—excussit, Cum Pisone,—lege:—excussit. Conf. Creutzer. V. Cl. in l. t. Symbolik und Mythologie, tom. II, p. 476. Cum Pisone.
Col. 991, ante not. Concessum . . . adde sequentem:
Apud Trebiam constitutos. Trebia fluvius est, non procul a Placentia, qui ex Apennino, ut scripsit Strabo lib. V, pag. 217 (Casaub.), in Padum incidit. Ad hunc porro fluvium Hannibal Scipionem consulem, 1348D ut narrat Polybius, lib. III, pag. 220, et seq. (Casaub.), clade maxima profligavit, unde hic Lucani cantus lib. II, vs. 448.
O miserae sortis quod non in Punica nati
Tempora Cannarum fuimus, Trebiaeque juventus. (Nourr., pag. 452.)
Ibid., ad eamdem not. post v. Herald. adde:—Plura vide ap. Nourr., p. 537 et seq. Orell.
Ibid., ad notam Cornificius . . . adde:—Fortassis idem est, de quo Eusebius in Chronico ad annum 1576, sic loquitur: Cornificius poeta a militibus destitutus interiit, quos saepe fugientes galeatos lepores appellabat. Hujus soror Cornificia, cujus extant insignia Epigrammata. Nourr. pag. 540.
Col. 993, ad not. Nigidius . . . adde:—Conf. Comment. ad Pict. Herculan. tom. IV, tab. XXXI, pag. 147, et in primis Creutzer. V. Cl. in l. t. Symbolik 1349A und Mythologie, tom. II, p. 306 et seq., 439. Orell.
Col. 994, ad notam Genium . . . adde sequentia:—At vero optime locum hunc difficillimum illustravit doctissimus Creutzerus in lib. I, tom. II, pag. 441, ubi de religione veterum Hetruscorum agit (nam ad eorum doctrinam de geniis respicit hoc loco Arnobius). Cujus verba integra hic exscribere liceat: Jeder Gott, jeder Mensch, jedes Haus, jede Stadt hatte nach dieser Lehre ihren Genius; die der Götter hiessen Penates, und es gab uberhaupt 4 Classen von Genien, die des Tina (Jupiter), des Neptunus, der unterirdischen Gotter, und der Menschen. Es war ein System von Wesen, die in herabsteigender Ordnung die hohern Götter mit den niedrigern, und die Gottheit mit den Menschen verbanden, eine grosse Pyramide gleichsam, deren Spitze sich in dem Weltregierenden Mittelpunk Tina (Jupiter) verlohr. und deren breite Basis nach allen 4 Weltgegenden auf Erden ruhte. Haec Creutzerus. Et omnino hoc observandum. Deorum omnipraesentium vel in duobus locis 1349B simul agentium apud Graecos nulla vestigia: nisi fortassis huc referre velis Homeri verba in Necyomantia Odyss. XI, vs. 600, et seq. de Hercule:
Τὸν δὲ μετ᾽ εἰσενόησα βίην Ἡρακληείην,
Εἴδωλον· αὐτὸς δὲ μετ᾽ ἀθανάτοισι θεοῖσι
Τέρπεται ἐν θαλίῃς, καὶ ἔχει καλλίσφυρον Ἥβην.
Ipsi quando vel bonos afficere praemiis vel malos punire statuissent, relicto Olympo, invisunt terras. (Vide fabulas de Deucalione,
de Lycaone, de Philemone et Baucide.) Aliud Hetrusci statuerunt. Secundum eorum doctrinam (quae fontem suum in Aegypto habuit,
quamque ab illis acceperunt et Romani aliique Italiae populi) Jupiter caeterique Deorum numquam sedem suam, coelum, relinquunt,
sed habent singuli suos genios, comites simul et ministros, per quos cum hominibus communicabant: quorum summus erat genius
Jovis Arnobio nostro memoratus et in Inscriptione apud Muratorium p. DLXXXVII,
1349C Jovi. Libero. Aut. Jovis. Genio. Quid quod Jovi tres genios assignatos fuisse ab Etruscis docet Gorius in Museo Etrusco,
tom. II, pag. 319. Sic conspicimus genium Minervae forma pueri alati cum Aegide elegantissime depictum in Pict. Herculan.,
tom. I, tab. XI; genium Dianae (puerum alatum cervae cibum ministrantem in patella) ibid., tab. LX, ubi vide Commentatores
de hac re doctissime disputantes, p. 263 et seqq. De populorum, urbium, singulorumque hominum geniis, sive Penatibus, Prudentius
adv. Symmachum II, 370 et seqq. ita cecinit:
At solers orator ait, fataliter urbem
Sortitam quoniam genio proprium exigat aevum:
Cunctis nam populis, seu moenibus inditur, inquit,
Aut fatum aut genius nostrarum more animarum,
Quae sub disparili subeunt nova corpora forte.
Orell.
Ibid., ad notam Ac Palem . . . , pro verbo Orell., adde:—Servius ad Aen. III, 325: Tusci Penates Cererem, Palem et Fortunam dicunt. Calis effigiem 1349D caput spicis redimitam videbis in Pictur. Herculan., tom. V, tab. v. Conf. ibi doctissimum Mazocchium Orell.
Col. 995, ad notam Hos consentes . . . , pro finali verbo Orell., adde:—De diis Consentibus doctissime disputat Salmasius in Epistola ad Menagium ad calcem addita Epistolarum, libro I, post mortem ejus Lugd. Bat. 1656 edito, pag. 15. Orell.
Col. 996, ad notam Quod una . . . adde:—Potius ortus et occasus XII signorum Zodiaci. Sed nec hoc ibi locum habet, oriri et occidere idem quod nasci et mori: nihil amplius. Vide quae mox citabimus, verba doctissimi Schellingii. Orell.
Ibid., ad notam Et miseratione . . . , pro finali verbo Orell., adde sequentia:—At lux jam reddita est loco vexatissimo a Schellingio V. Cl. in l. t. uber die Gottheiten von Samothrace. Stuttg. 1815, in-8º. Legit itaque vir doctissimus, cum F. Ursino, memorationis parcissimae, 1350A hoc sensu: quorum nulla vel parca mentio (ap. Etruscos scil.) erat in precibus et sacrificiis, quippe qui nullum prorsus vel minimum imperium habebant in res humanas summo Jovi tamquam consiliarii additi. Ein Gotterath also (haec sunt ejus verba, pag. 59, coll. pag. 115) , ein zusammengehorendes Ganzes von Gottern findet fich bey den alten Etruscern: unbekannt waren die einzelnen Nahmen; aber sie alle zusammen hiessen Consentes und Complices, welches nur Erklarung, ja wortliche Ubersetzung des Cabiren-Nahmens ist. Es waren ihrer 6 mannliche und 6 weibliche Wesen, ausser diesen aber, dem sie gemeinschaftlich untergeordnet waren, Jupiter (in der Etruscersprache Tina). (Hiernach waren sie also nur Mittelwesen, die Jupiter bey der Weltregierung als senine Diener und Dienerinnen gebrauchte.) Verschiedne Gotter sind sie doch zusammen, wei einer Dorthin nach dem Tuscerlande hatten, wie geschichtlich bekannt ist, Pelasgische Pflanzer ihre Gotter gebracht; an Laviniums Kuste schiffte Aeneas die Trojanischen Penaten aus. Und von 1350B eben diesen Tuscischen Gottern versichert Varro, Complices seyen sie genennt worden, weil sie nur mit einander leben und mit einander sterben konnen. Unmoglich ware zu diesem Ausdruck etwas hinzuzusetzen, oder den wahren Gedanken jener vereinigten Gotter trefflicher zu bezeichnen. Caeterum deos Consentes Etruscorum eosdem putat doctissimus Schellingius cum Samothracum diis Cabiris, quod vel nomen Consentes significet, quod exactisssime respondet nomini Cabirorum consociavit, socius, socii, v. c. Indic. XX, 11. omnes in unum consociati, verbunden, alle fur einen Mann. Hinc graecum Κάβειροι et Κάβιροι, Consentes, Complices. Vid. Schelling. ibid. pag. 107 et seqq. Cum quo in explicandis Arnobii verbis consentit etiam Creutzerus V. Cl. in l. t. Symbolik und Mythologie, tom II, pag. 439 et seq. Orell.
Col. 999, ad notam Nunc esse . . . adde:—Schellingius in l. l. p. 93 et seqq. putat Digitos, Δακτύλους antiquitus appellatos fuisse hos deos ob staturam 1350C parvissimam ac digitalem, qua effingebantur a Samothraciis. Digiti, quasi Nani, Pygmaei, Daummenschen, Liliputer, Bergmannlein. Idem citat Glossam veterem in Scherzii Glossar. Germ. med. aevi II, p. 2011, Wichtelein, Wichte, Schretlein; Penates. Orell.
Ibid., not. Larvas . . . : —Larvam nuncupant. Hos, lege:— Larvam nuncupant. (Si incertum esset, quid mererentur, dicebantur Manes, Vide Augustin. de Civit. Dei, lib. IX, cap. 10 et Nourr., pag. 458.) Hos . . .