CAPUT LVI. De libero arbitrio.

Liberum arbitrium, ut ait Augustinus, est facultas rationis et voluntatis, qua eligitur bonum gratia existente, malum gratia desistente. In hac diffinitione simul ponitur ratio, et voluntas. Ratio quidem ut consiliarius, voluntas autem, ut imperator. Nam ratio dicit aliquid esse bonum vel malum, voluntas dicit, fiat.

Nota, quod libertas liberi arbitrii est libera a coactione sufficienti : nulla enim coactio exterior est causa sufficiens ut aliquid fiat, licet quandoque sit efficiens, ut patet in multis qui coacti sunt negare Christum per tormenta : quoniam in hujusmodi coacta voluntas, voluntas est, ut ait Augustinus. Quando vero peccator retrahitur a gratia, tunc non destruitur libertas liberi arbitrii, quia caecus, vel fessus, vel claudus in foveam cadens, quando extrahitur, non fit hoc illo invito.

Libertas liberi arbitrii triplex est, scilicet a necessitate, a peccato, a miseria. Prima libertas est naturae, secunda gratiae, tertia gloriae. Item, prima est bonorum et malorum, secunda est tantummodo honorum, tertia est in caelo regnantium. Ex his patet, quod libertas malorum est velle peccare, et etiam posse peccare : sed libertas in paradiso fuit posse non peccare, et etiam posse non turbari : libertas vero patriae est nolle, et non posse peccare, nec posse turbari. Patet ergo, quod liberum arbitrium liberius est in bonis quam in malis, quia in nobis est tantummodo servitus miseriae, in malis autem est servitus miseriae et peccati : sed in patria est liberrimum, quoniam omnis talis servitus destruetur.

Nota, quod licet Deus non possit male facere, et similiter Angelus, et animae bonae, vel beatae, tamen est in eis liberum arbitrium : quia bonum eligunt et malum declinant,non ex infirma necessitate, sed libera voluntate. Eodem modo dicendum est de diabolo, quod habet liberum arbitrium : bonum tamen semper respuit, et malum eligit : sed hoc non iacit in eo violenta coactio : sed voluntaria obstinatio.

Liberum arbitrium habet se in quibusdam indifferenter ad bonum et ad malum,ut in primis parentibus ante lapsum, in quibusdam plus se habet ad malum,

quam ad bonum, ut in regeneratis post baptismum : in quibusdam plus se habet ad bonum, quam ad malum, ut in sanctificatis in utero : in quibusdam necessario se habet ad malum, ut in infidelibus non regeneratis : in quibusdam necessario se habet ad bonum, ut in confirmatis, sicut fuit beata Virgo post conceptionem Filii .