CAPUT XV. De superbia.

Nunc dicendum est de septem vitiis capitalibus in specie, et primo de superbia quae est regina omnium vitiorum et mater.

Est autem superbia, ut ait Augustinus, perversae celsitudinis appetitus. Unde sicut idem Augustinus ait : Superbia omnibus invidet, scilicet superioribus, quia eis non aequatur : inferioribus, quia eis aequari timet : paribus, quia eis aequatur.

Superbia dicitur initium omnis peccati triplici ratione. Primo, propter causam, quae invenitur in omni peccato : quia in omni peccato invenitur contemptus Dei, qui est quaedam causa peccati. Iste autem contemptus est aversio a creatore, quae in omni peccato est, ubi praeponitur bonum commutabile bono incommutabili : quia sicut sine charitate aliae virtutes nihil sunt, ita sine superbia alia vitia nihil. Abstraho superbiam, et habebis gratiam : quia Deus superbis resistit, humilibus autem dat gratiam . Convexum enim in quantum hujusmodi non est receptivum, sed concavum. Secundo, quia primum peccatum fuit : hoc enim genere peccavit diabolus in caelo. Isa. XIV, 13 et 14 : Sedebo in lateribus Aquilonis : similis ero Altissimo. Et primus homo in paradiso, Genes. III, 5 : Eritis sicut dii, scientes bonum et malum. Tertio, quia ex ea nascuntur alia vitia secundum prius et posterius, hoc est, mediate et immediate, sicut habetur supra, capite de effectu vitiorum.

Est autem inter superbiam et vanam gloriam differentia, quia licet utrobique

sit appetitus propriae excellentiae, tamen superbus sibi apparet magnus intus, sed vaniglorius appetit in ore aliorum per laudem apparere extra.

Diversa peccata dicuntur radices et initia sive causae aliorum peccatorum, sed diversis respectibus. Superbia enim dicitur initium omnis peccati propter tres causas superius enarratas. Libido etiam dicitur causa omnis peccati, sicut ait Augustinus : et hoc propter delectationem creaturae quae inordinate trahit animam et avertit a summo bono. Est enim libido improba voluptas, qua movetur anima rationalis ad hoc quod delectetur in creatura. Cupiditas etiam dicitur radix omnium malorum : quam quidam appetentes, erraverunt a fide, sicut dicit Apostolus : et hoc propter eamdem rationem sicut libido. Est enim cupidas ex amore inordinato ad creaturam. Luxuria etiam secundum Cassianum dicitur radix omnis peccati : quia carnales delectationes nobis sunt naturales : ad naturalia autem prompti sumus, et difficulter resistimus. Inanis gloriae septem sunt filiae secundum Gregorium. Prima est inobedientia, quia vaniglorius in nullo vult videri inferior : quod fieret, si faceret mandatum. Secunda est contentio, quia vult vincere cum clamore, et per hoc apparere. Tertia est jactantia, qua quis enumerat bona sua, ut laudabilia appareat. Quarta est hypocrisis, quae quaerit in exterioribus apparere. Quinta est pertinacia, quae factum suum vel dictum malum defendit, ne errare videatur. Sexta est discordia, quae contra omne dictum sustinet vel assumit contrarium propter vanam gloriam. Septima est novitatum praesumptio, qua quis nova vel dicit, vel invenit, ut laudetur.

Quatuor sunt species superbiae quas assignat Gregorius in libro XXXII Moralium, Prima est, cum homo a seipso aestimat habere bonum quod habet. Se- cunda, si de super datum credit, pro suis tamen meritis accepisse se putat. Tertia, cum jactat se habere bonum quod non habet. Quarta, quando caeteris despectis singulariter vult videri. Per primam et secundam speciem injuriatur homo Deo in se, quia per primam ponit se homo totam causam sui boni : sed in secunda ponit se causam principalem. In tertia vero specie injuriatur homo Deo in proximo : in quarta autem injuriatur homo Deo in eo quod non habet.

Gradus superbiae secundum Bernardum sunt duodecim, qui sunt : curiositas, mentis levitas, inepta laetitia, jactantia, singularitas, arrogantia, praesumptio, peccatorum defensio, simulata confessio, rebellio, libertas, peccandi consuetudo. Numerus Istorum sic accipitur : Homo per superbiam injuriatur Deo, et homini. Deo, cui debet esse inferior : homini, cui debet esse par. Sex primi gradus determinantur secundum injuriam quae fit homini, cui debet esse par, quatuor alii secundum injuriam, quae fit homini superiori, ut praelato. Duo ultimi determinantur proprie quantum ad injuriam quae Deo immediate fit : hoc ideo dicimus, quia et superiores gradus in Deum redundant, sed mediante proximo. Gradus autem vocantur, quia fit a minori progressus ad majus. Primus enim malus est : secundus pejor, et sic scandendo invenitur, quod ultimus est pessimus. Unde injuria quae est respectu paris, est minor. Illa vero quae est respectu superioris, est major : sed illa quae est respectu Dei, est maxima. Propter quod Isti gradus taliter ordinantur.

Superbia multa mala facit. Primo id quod Dei est, usurpat, scilicet gloriam. Isa. xlii, 8 : Gloriam meam alteri non dabo, etc. In bonis enim operibus quae facimus, duo sunt, scilicet honor et utilitas. Sed primum Dominus sibi reservat, aliud nobis tribuit. Unde debemus

Deo suam partem relinquere, si nostra parte nolumus spoliari.

Secundo, perfectos viros impugnat. Superbia est enim quasi turris Babel, quae usque ad caelos, id est, usque ad viros caelestes debebat pertingere. Superbia etiam bonis operibus insidiatur, ut pereant. Unde superbia inexpugnabilis est, sicut castrum in alto monte situm.

Tertio, gratia Dei hominem denudat. Jacobi, IV, 6 : Deus superbis resistit, etc, II Reg. I, 21 : Montes Gelboe, nec ros, nec pluvia veniant super vos. Unde secundum naturam convexum non est receptivum, sed concavum.

Quarto, hominem Deo privat. Hugo de sancto Victore : " Superbia aufert " mihi Deum, invidia proximum, ira " meipsum. "

Superbia Deo est odibilis. Eccli. xxv, 3 et 4, tria sunt quae odit Deus : pauperem superbum, etc. Deum impugnat, quia vexillum inimici sui, id est, diaboli, ponit in castro suo, et deponit vexillum Christi, scilicet crucem, quam semper homo debet portare, juxta illud : Si quis vult venire post me, etc. . Diabolo hominem assimilat. Ipse enim est rex super universos filios superbiae . Unde sicut Dominus ait de charitate : In hoc cognoscent omnes quia discipuli mei estis, si dilectionem habueritis ad invicem , ita potest diabolus dicere de superbia : In hoc cognoscent, etc.

Superbia hominem stultum demonstrat, quia ancillam ornat, et dominam nudam relinquit. Item, quia magna pro modico vendit, id est, pro laude humana. Item, quia credit se posse cum superbia illuc attingere, ubi. diabolus jam existens non potuit cum superbia remanere. Hominem dejicit, quia scandentes in altum de facili cadunt : et qui se elevant sub ostio humili, facile caput laedunt.