CAPUT XXII. De diversitate paenarum.

Cum in damnatis sit diversitas peccatorum, erit et diversitas paenarum. Unde cum in peccato sit aversio a creatore, et conversio ad bonum commutabile, et deordinatio voluntatis contra dictamen rationis, merito paena variabitur propter ista. Unde propter aversionem erit carentia visionis divinae, sed propter conversionem erit paena materialis incendii : propter deordinationem autem rationis et voluntatis erit paena universalis, quae consistit in afflictione varia, acerba, et aeterna.

Ignis autem infernalis non omnes aequaliter cruciabit, sed ab eodem igne alii plus, alii minus torquebuntur, secundum quod plus aut minus peccaverunt, sicut ab eodem. igne aliter utitur palea, et aliter lignum. Quamvis autem ignis ille sit corporeus, nec possit agere in spiritum ipsum calefaciendo, agit tamen in ipsum, ut instrumentum divinae justitiae, ipsum laedendo : et ille dolor est maximus, tum propter potentiam divinae manus ipsum ignem moventis,

tum propter sensibilitatem patientis, tum propter immediationem conjunctionis.

Infernus est locus tenebrosus, cum sit locus justitiae . Lumen autem cum sit delectabile, tamen ingerit tristitiam per accidens, scilicet in quantum ostendit aliquid triste. Unde in inferno est aliquid obscuri luminis, quo damnati videre possint unde doleant, et non unde laetentur.

Reprobi vident usque ad diem judicii gloriam beatorum in universali, non in particulari : quia vident eos in magna gloria, sed non in quali. De hujusmodi autem visione non laetantur, sed tristantur, tum propter invidiam alienae felicitatis, tum propter carentiam propriae beatitudinis. Post justum et ultimum vero judicium, hoc eis subtrahetur in paenam eorum, cum videbunt etiam hoc adspectu indignos se reputari. In damnatis erit fletus spiritualis , scilicet dolor interior, et non fletus corporalis, qui est cum resolutione lacrymarum : quia cessante motu caeli, nulla jam erit generatio vel corruptio, tamen erunt ibi illa quae non sunt corporaliter inspicienda, scilicet comprehensio cerebri, et formatio faciei, et hujusmodi.

Vermis autem, quem Dominus in Isaia comminatur, nequaquam materialis est : quia nullum animal praeter hominem remanebit. Erit autem ibi vermis conscientiae, rodens animam, et non corpus. In summo loco sola est laetitia. In loco infimo sola est tristitia. In medio, hoc est, in mundo haec sunt modo permixta.

Post diem judicii tria tantummodo loca erunt habitata, scilicet caelum, infernus, et limbus, Quot sint loca paenarum, require in libro IV, capite de descensu Christi ad inferos.

Octo genera paenarum in legibus esse scripsit Tullius, scilicet damnum, vincula, verbera, talionem, ignominiam, exsilium, mortem, servitutem. Haec omnia possunt paenis infernalibus adaptari. Primum patet, quia damnati amiserunt Deum, et omnia bona tam gratiae, quam gloriae, non solum in re, sed etiam in spe. Isa. XXX, 14 : Non invenietur de fragmentis ejus testa, ut hauriatur parum aquae de fovea, scilicet divinae misericordiae, aut portetur igniculus de incendio, scilicet charitatis : quia secundum Jeremiam, VIII, 20 : Transiit messis, finita est aestas. De secundo, Matth. xxii, 13 : Ligatis manibus et pedibus, etc. De tertio. Proverb. XIX, 29 : Mallei percutientes stultorum corporibus. Istud autem non intelligitur de malleis materialibus, sed de diversitate paenarum quibus impii malleantur. De quarto, Apocal. xviii, 7 : Quantum glorificavit se, et in deliciis fuit, etc. De quinto, Isa. XIII, 8 : Facies combustae vultus eorum. Imo tam ignominiosum erit corpus peccatoris, quod anima resumens ipsum stupebit, quando tam terribile illud videbit, et vellet habere tale sicut fuit quando dimidium comestum fuit a vermibus. De sexto, Matth. XXII, 13 : Mittite eum in tenebras, etc. De septimo, Gregorius : " Ibi mors " semper vivit : et haec (sicut dicitur " Apocal, II, 11) erit mors secunda. " De octavo, Thren. I, 1 : Princeps provinciarum facta est sub tributo. Nota, quod damnati sub tributo paenarum semper servient, et tamen numquam persolvent .

Ex praedictis collige, quod erit ibi calor ignis, stridor rigoris, tenebrae, fumus, lacrymae, maerores, adspectus daemonum, clamor improperii, ariditas, sitis, faetor sulphuris, vermis conscientiae, vincula, carcer, timor, dolor, pudor, invidia, rancor, carentia visionis divinae,

ablatio spei omnis salutis. Ipsum etiam esse quod omnis creatura appetit, erit eis paena, quia quaerent mortem naturalem, et non invenient. Ibi erit (sicut ait Dionysius) proterva phantasia, demens concupiscentia, et furor irascibilis.