Epistola XIX. De vera circumcisione.

0188D

I. Superiore epistola quam ex me consultatio vestra deprompsit, quam et ad tuum et sororis tuae nomen misi, rationem circumcisionis rapide transcurri, 0189A quoniam procinctus itineris mei, in quo confecta est, non solum ei limam nitoris, verum etiam perfectionem operis invidit, licet me et illa terreant quae limantur. Quod si non placent polita, formidat animus cogitare quid judicii mereantur informia: quamquam ego illam non ad judicum subsellia, sed ad faventium mihi coronam transmisi. Denique mea sententia non prodisset, nisi fuisset per vos de secreto verecundiae, velut manu quadam charitatis educta. Sed quoniam jam illam meliorem facere non possum, placuit mihi, ut semel emissum repetens apud te verbum retractarem, cujus conversatio circumcisionis est interpretatio, et vita totius legis enarratio. Ex eo siquidem lex videtur obscura, quoniam rarus in quo conspicitur existit: Dei enim verbum 0189B vita est, et nos aliter vivendo quam vita est, verbum Dei facimus obscurum. Quod si ea vita quae solum vita est viveremus, enarratione legis ejus opus non erat, quam facilius erat videre quam loqui: quandoquidem non in sermone est regnum Dei, sed in virtute (I Cor. IV, 20) . Nobis ergo ex abundanti licet apud te dissertare, quod didicimus in te, tibi prodere quod nobis vita tua praestitit, ne esset obscurum. Sed quid novum loquimur, si aut tu quod locuturi sumus hoc vivis, aut si apud te quod in te didicimus hoc loquimur: cum et memor eorum quae meminit monita non quaerat, et doctus non ea quae jam callet inquirat?

II. Tu quidem, filia dilectissima, circumcisione vivis: mihi tamen propositum est illud tecum loqui, 0189C quare non in digito, non in aure, aliave corporis parte fiat circumcisio Judaeorum, quae utique sine ratione esse diceretur, si a Deo inventa non esset. Nihil enim sine ratione fit per Deum: nihil casibus, ut gentes loquuntur, fortuitis, nihil denique fortunae in illo temeritati licet. Ipsi enim caeci sunt, qui illam putant habere aliquid potestatis. Deus autem, qui ipse ratio est, ut nihil non plena ratione formavit: ita nihil ab homine fieri sine ratione mandavit. Nam si elementa quae cernimus tanta ratione digessit, ut terra haec esset, super quam reliqua moverentur, immobilis, ut aquarum venae altioribus montibus conderentur, a quibus orta flumina dum per multa spatia decurrunt late, potandi usum per omnem tractum cursus sui animantibus exhiberent: ut 0189D ipsum mare aquis influentibus non excrescat, sed ut velut venter quidam laticum aquas sitire videatur: ne vel fontibus in aeternum manantibus, vel fluminibus sine fine currentibus, vel pluviis assidue ruentibus, perpetuo terra diluvio tegeretur: ut coelum praeter plenitudinem illam lucis in sole, nocturnis etiam sideribus radiaret, ne quod tempus egenum luminis haberemus. Si ergo haec transitoria, ut ipse ait: Coelum et terra transibunt (Matth. XXIV, 35) , sic sapientia descripsit, ut aliter ea non potuisse esse credamus; quid homines ipsos, pro quibus haec nunc ita excogitavit, ordinavit, instituit, sine ratione forte vivere permisit: quorum adoptio est filiorum, et gloria, et Testamentum, et legislatio, et obsequium, et 0190A promissa? ex quibus etiam est Christus secundum carnem, qui est benedictus in saecula. Absit ergo, ut a quibus etiam filium secundum hominem voluit oriri, eis non plena ratione conderet testamentum. Sed quoniam tam evidenter constat omnia ordinata per Deum plena esse rationis, ut assertore non egeant: videamus unde digressi sumus, quae causa est, ut eam partem corporis, quae secretior et occultior est, aut eam quae a Graecis φύσις, a nobis dicitur natura, ad circumcidendum Dominus elegerit: qui utique ob signum quo volebat famulos suos in Abrahae semine censeri, id potuisset eligere, quod in propatulo positum ab omnibus cerneretur, et alio nomine vocaretur: ubi nec in signo obscuritas, nec confusio esset in nomine.

0190B III. Sed utraque imago rationem habuit geminae veritatis: quam dum loquar impende patientiam, ut quae circumcisionem illam in vita tua non esse credebas, nunc vitam tuam in illa circumcisione conspicias. Ac primum de secretiori parte corporis quid figurabat, adverte. Illud sine dubio quod postmodum Dominus monstravit, ne justitiam nostram coram hominibus faceremus, sed in occulto coram eo solo, cui soli nihil occultum est, et quem solum remuneratorem bonorum novimus esse factorum. Nam hic nostra circumcisio non videtur: quoniam stultitiae velamine velut veste tegitur mundiali: Nec sane a nobis magnopere desiderandum est, ut contemplationi omnium circumcisio aperte subjaceat, ne merces operis pene eos sit, quos volumus hanc videre, 0190C dicente Domino: Amen dico vobis, receperunt mercedem suam (Matth. VI, 2) : sed ita modeste, ita verecunde habenda est, et velanda juxta eam imaginem, quam abundantiori honore vestimus, ut videntes eam non videant, sed quaerentes rimantesque intus nos juxta Apostolum, quos seductores putant, veraces esse fateantur: quos nihil habere credebant, omnia possidere cognoscant: quos mori judicabant, vivere in aeternum testentur (I Cor. VI, 9) . Haec est gloria circumcisionis occultae: haec partis verecundae illis ad videndum, nobis in nostro corpore non verendae: hoc testimonium gloriosum cum conversi amare cupiunt, quos odisse gaudebant. Unde non in carne palam, sed in occulto cordis Judaei esse debemus, non littera, sed spiritu. Nam littera oculis subjacet 0190D nostris: spiritus nobis carnalem refugit aspectum: ut laus juxta Apostolum ex Deo, non ex hominibus acquiratur: vereamur autem audire a Domino: Populus hic labiis me honorat, cor autem eorum longe est a me (Matth. XV, 8) . Juxta illum qui quod pertinebat ad labia, magistrum bonum de bono quaesiturus appellat: cui vetus lex, id est, carnalis circumcisio velut in superficie posita recitatur, quam se complesse testatus, ubi quod ad circumcisionem cordis pertinebat audivit: Vende omnia quae habes, et sequere me (Matth. XIX, 21) : tristis abscessit, miser prorsus, qui sequi noluit quem bonum ignorare non potuit. Interius ergo illud est signaculum praefiguratum, quod in invisibili mente nostra, ab illo invisibili 0191A nostro Deo videtur, ut non eum a quo invocetur audiret, sed eum a quo crederetur attendere. Oculi enim Domini super justos (Psalm. XXXIII, 16) , si ad justitiam corde credatur. Verum autem nos credere toto corde mentimur, si ab hominibus accipimus honorem. Accipimus enim ab hominibus honorem, si eleemosynas nostras tuba populo praedicatura praecedat, quas nec per officium ministrandi dexteram cum sinistra communicare concessum est. Accipimus ab hominibus honorem, si jejunia nostra et abstinentia ciborum, populi oculis fractior mentitae infirmitatis commendet incessus, et favorem vulgi tristi vultu advocatus pallor acquirat: si vero ad formam laetitiae vultus erectus, lavacris etiam serenatur: si caput ad imaginem festivitatis inungitur, 0191B ut soli Deo jejunia nostra commendantes, possimus dicere: Voluntarie sacrificamus tibi, Domine (Psalm. LIII, 8) .Vides, filia, nempe quod vivis, et conversationem tuam secretae illius circumcisionis agnoscis: foris egena, intus larga: foris sine lege, intus sub lege: populi oculis publicum vitando convivium, vocatorum sensu autem Evangelistae sociando meritum.

IV. Sed ad veram ipsam vitam aliquando veniamus, id est, ad Dominum nostrum Jesum Christum: videamus an tale aliquid docuit et fecit, quoniam quod factum est in illo vita erat (Joan. I, 4) : si et ipse circumcisionem veluti in occulta parte corporis operatus, voluit ab hominibus, et ea quae faciebat, et ille quis esset agnosci. Ac primum post coelestem 0191C illam doctrinam de monte descendens, populorum se admirantium stipatus agminibus, leprosi hominis sordes emaculans (Matth. VIII, 1) , pro salutis tantae beneficio, non laudem, non celebritatem communi hominum more desiderat: sed sibi soli quid esset conscius, majorum non indiget testimonio. Jubet illum nemini narrare suam virtutem: secretum quoque divinae Majestatis, quod mysterium Incarnationis occuluit, ab eo qui sanatus fuerat, vult sileri: ne gloriam quasi homo quaerere videretur, quam alio more et mystica ratione suscepit. Nam ut se ostendat sacerdoti, et munus Deo offerat, imperavit: et hoc munus, quod praecepit Moyses in testimonium illis, ut dum tacet quod quasi filius hominis imperavit, legis potius mandata quam Moysi Deus ipse dedit, 0191D efficiat: ut et dum hominem quem in carne viderat laudare prohibetur, Deum tamen in muneris oblatione magnificet. Sic gloria filii hominis quae per januam prohibetur, per se uterum videtur intrare, dum non (( Mart. vero)) quasi homo praedicandus est, cui ut Deo sunt curationum vota solvenda: nec in platearum angulis carnaliter celebrandus, qui spiritualiter sit adorandus in templo: ut si secundum hominem nil requirit, secundum Deum divinae virtutis gloriam promereatur. Addit huic similia, ut veritas locupletiori testimonio fulciretur. Quaerit a discipulis quis habeatur in populo egregius: Illi nominant prophetas. Quid ipsi sentiant, sollicitus excutit. Cui beatus Petrus: Tu es, inquit, Christus Filius 0192A Dei vivi (Matth. XVI, 16) : exclamat Dominus beatum, cui non caro istud revelasset et sanguis, sed Pater ejus qui esset in coelis. Tunc et Petrus vocatur a Petra, postquam angularem illam petram primus agnovit. Jubet tamen post multas donatas Petro benedictiones potentiasque virtutis, ne quis discipulorum diceret, quod ipse esset Christus. Mira ratio, non vult praedicari quod gaudet intelligi: agnosci amat, et odit ostendi: sic mysterium obtectae circumcisionis exercens. Nam mavult se inventum esse quam proditum, ut virtus sua illum, non favor manifestaret alienus: quamquam in hoc praecepto et aliud intelligentiae genus occurrat. Vetat Dominus hoc unde Petrum laudaverat praedicare: offendendus utique, si contra voluntatem ejus quod Petrus senserat 0192B faterentur, quoniam si facultatem loquendi tribuere voluisset, excusatio proditori praedestinata videbatur: poteratque dicere, permisisti nobis discipulis tuis, ut te omnibus panderemus, nec imputandum mihi est, si alio ad te aliquis animo venit quam ego te tuus laudator ostendi. Sed quoniam quidquid prohibetur illicitum est: a nullo se voluit digne celebrari dum a Juda proderetur indigne. Jubet ergo discipulis ne cui dicant, quod ipse est Christus. Tendit sententia interdictalis in Judam, et praevisum jugulat proditorem, ipso verbo praecepti majestatem signans, quae erat designanda praecepto. Refert Evangelista his verbis: Tunc imperavit discipulis suis, ut nemini dicerent quod ipse esset Christus (Ibid., 20) . Et Judas proditor his qui cum ipso venerant 0192C ait: Ipse est, tenete eum (Matth. XXVI, 48) . In verbum prohibitionis declinatio obsecundationis incurrit, et ne obtentui ad excusationem esse posset oblivio, infelix memoria in sacrilegium volvenda suggessit, dum ipse proditur de sermone quo cavet, sic utrique ratio non aequanda subsistit. Nam et Dominus ostendit sic se prodendum esse dum prodit.

V. Sed ignosce, quod in alium tramitem expositionis sensus Dei verbo copiosior excessit, licet te amplius contristent suppressa quam prodita: et magis de his rebus silere tibi quam dici copiosius irascaris, quae Domini judicia pro auro et pretiosis lapidibus concupiscis, in quibus mel tibi favumque compensas, et desideriorum non cares etiam plenitudine, etsi satureris. Ac proinde factum adhuc 0192D exemplum ab ipso Domino repetamus, ut juxta legem in ore duorum vel trium testium omne verbum consistat (Matth. XVIII, 16) : et quem prodi se diximus noluisse, etiam se videri voluisse doceamus: ut non ab aliis se modo honorari pateretur: verum etiam ipse sibi in quantum fieri poterat debitam detraheret dignitatem. Lazari amici sui mortem non audit et nuntiat (Joan. XII, 11) : faciebat hoc de Deitate, quid mirum? ut cum localiter perspiceretur in homine, ex divinitate nusquam abesse crederetur. Festinat in Bethaniam, submussitantibus pene discipulis, pietas factura miraculum: defuncti sorores occurrerunt tetro habitu, ore lacrymoso, crine conscisso, quas bono animo jubet esse, si credant. Lazarum 0193A vivere, si illae non sunt dubitaturae, confirmat: videt etiam multitudinem Marthae et Mariae, quae ad solatium comes convenerat. Infremuit, inquit Evangelista, spiritu, et turbatus est. et ait: Ubi enim eum posuistis (Joan. XI, 33, 34) ? quid est hoc? quae confusionis causa? quae formidinis? Quid aut erubescit aut metuit, cum et virtus sit peractura miraculum, et deitas non sit subjecta terrori? Quae sepulcri tam inconsulta requisitio? Ut omnino credas de turbato confusoque profectam: Ille Deus noster qui discipulis constanter dixerat de absente: Lazarus mortuus est; qui sororibus ejus confidenter promiserat de mortuo, resurrecturus est: sub nova nescio qua confusione sepulcrum quaerit, quasi hoc solum qui omnia et nosset et praestare poterat, 0193B ignoret: non plane hoc est: nam alius intellectus occulitur: in dictis promissisque superioribus satis se divinitas publicaret. Aderat turba Judaeorum, tantis semper non amica miraculis. In planum, Deus si non aliquid secundum hominem videretur ignorare, processerat. Turbatus est, inquit, id est, fetulentia carnis divinitati non prodendae miscetur, et ad ignorantiam humanam deitas velanda revocatur. Sic turbatur et fons, cum excitatus casu aliquo limus, puritatem liquidi densat elementi, et duarum rerum una confusio discrimine proprietatum dum separatur excluditur. Ait namque, ubi eum posuistis? Et hic turbatus Judaeis deitatem celat in homine, et splendori divinitatis in tantae operationis coruscatione ignorantiam mortalitatis obducit, ut cum possit in suscitando 0193C Lazaro Deus adorari, homo in sepulcri ejus ignoratione vilescat. Sic dum a caecis videtur, et a videntibus non videtur: sic dum de lapidibus suscitat filios Abrahae (Matth. I, 9) , filios perditionis in lapidem offensionis impingit: et illud mysterio occultae operationis exsequitur, ut eum infirmi ac debiles ad poscendam opem salutis, nullo monstrante, cognoscant, et persecutores vel inimici quem tenere debeant, nisi prodatur ignorent.

VI. Hic est ille liber intus et foris scriptus, hic secretus et publicus, hic apertus et opertus, hic paginis superioribus videndus, interioribus non videndus, quia incomprehensibilis (Apoc. V. 1) . Intus siquidem scriptus est, cum Propheta dicat: Generationem ejus quis enarrabit (Isai. LIII, 8) ? Foris scriptus est, cum 0193D Evangelista ait: Liber generationis Jesu Christi, filii David, filii Abraham (Matth. I, 1) . Intus scribitur, cum Deus dicit: Eructavit cor meum verbum bonum (Psalm. XLIV, 2) . Foris scribitur, cum Isaias vaticinatur: Ecce virgo concipiet et pariet filium, et vocabis nomen ejus Emmanuel (Isa. VII, 14) . Intus scribitur, cum per Joannem dicitur: In principio erat Verbum et Verbum erat apud Deum, et Deus Verbum (Joan. I, 1) . Foris scribitur per Matthaeum: Christi autem generatio sic erat: cum esset desponsata mater ejus Maria Joseph. Intus scribitur: Inventa est in utero habens de Spiritu sancto (Matth. I, 18) . Quid utique habens? Verbum Domini, Verbum carnem factum sub lege. Foris scribitur, cum apostoli interrogati, quis esse 0194A Dominus diceretur, et alii dicerent Eliam, alii Jeremiam, alii autem unum ex prophetis responderent (Matth. XVI, 14) . Intus scribitur, cum Petrus exclamat: Tu es Christus Filius Dei vivi (Ibid., 16) . Unde et ipse Dominus: Non revelavit tibi, Petre, inquit, istud caro aut sanguis, sed Pater meus qui in coelis est (Ibid., 17) . Cujus caro et sanguis? Numquidnam Petri ipsius caro et sanguis obstabant quin Filius Dei diceretur? Non, inquam, sed ipsius Domini caro et sanguis, in quibus dum homo cernitur quod erat Dei Filius, non credebatur esse quod erat. Impossibile enim hominibus videbatur Deum credere cum hominem viderent, et tantam illam majestatem, in qua inhabitat omnis plenitudo divinitatis, quam ipse non capit mundus, in corpusculo despectae 0194B etiam imaginis inclusam. Ait ergo, non haec caro mea tibi et sanguis, me esse Dei Filium pro diderunt. Nam ista non patiuntur me hoc credi. Denique Propheta dixerat: Et homo est, et quis cognoscet eum? Evidenter ergo illi secundum hominem vel oculum judicantes, me aut Eliam prophetam, aut aliquem unum ex prophetis loquuntur, quoniam hominem me esse habitu carnis agnoscunt, sed tibi revelavit Pater meus, qui in coelis est. Quando revelavit? Quo tempore Deus cum Petro locutus est? Revelavit, inquit, Pater meus qui in coelis est: hoc est dicere, operibus credidisti quae loquuntur Filium Dei. Sed ut loquebamur, foris scriptus est liber iste, cum Dominus esurit: Intus scribitur, cum quinque panibus multa hominum millia saturavit (Matth. XIV, 0194C 20) . Foris scribitur, cum amici morte lacrymatur (Joan. XI, 35) . Intus scribitur, cum ipsum quem flebat exsuscitat. Foris scribitur, cum affigitur cruci; intus scribitur, cum paradisum latroni promittit in cruce. Foris scribitur, cum spiritum moriens secundum rationem humanae carnis emittit; Intus scribitur, cum in passione sol fugit, dies absconditur, terra concutitur. Foris scribitur, cum sepelitur; intus sribitur, cum tertia die, sepulcri liminibus remotis, erumpit in lucem (Matth. XXVIII, 3) . Foris scribitur, cum Apostolis clavorum et lanceae vulneribus ostensis, escam etiam postulat (Luc. XXIV, 40 seqq.) ; intus scribitur, cum inter eosdem apostolos, clausis ostiis, qui intrare visus non est, apparet. Sed miro modo cum interior Scriptura libri magis 0194D obscura sit, amplius hominum mentes turbat exterior et videntes illa quae per hominem videri non possunt, ista quae possunt per hominem videri, nova ratione non cernunt. Nam Manichaei quod videri non potest credentes, id quod potest videri non credunt: cum beatus Joannes invisibilem et visibilem Deum et hominem, brevi quasi charactere signaverit, sic enim ait: Quod fuit ab initio, fratres, quod audivimus (I Joan. I, 1) . Ecce libri illius interiorem partem. Quod sequitur: Et vidimus oculis nostris, et manus nostrae palpaverunt de Verbo vitae: Ecce libri pars exterior, quae oculis ac manibus subjecta hominum, et videri et tractari potest.

VII. Hanc partem libri Manichaeus ignorat, videns 0195A opera quae fiunt, et non videns facientem. Potest quidem dicere iste: Tu es Christus Filius Dei vivi: sed non potest dicere, Dominus est sabbati filius hominis: et mira perversitate quod vident negantes, quod non vident confitentur: invisibilem in virtutibus recognoscunt, visibilem in homine, quod facillimum esse debuit, non agnoscunt. O caecitas! o ignorantia veritatis! et omni ratione damnanda praesumptio: isti sunt qui Deo ipsi se praeferunt: sic credendo in carne constituti, spiritualiter se vivere profitentur, quod Deum non credunt potuisse. Minor enim sine dubio ab istis Deus est, si quod isti possunt, ille non potuit. Nam si isti possunt in carne constituti alienam capere naturam: cur ille in carne positus suam servare non possit; 0195B videlicet ut semper Deus sit, ne corruptelae admixtus incipiat esse corruptus? Mira disputatio, Deum destruit, cum honorat. Minoris autem virtutis est obtinere in terrena substantia deitatem, quam Deum spiritualiter in deitate durare. Quid ergo mirabor in Deo, nisi quod cum esse homo dignatus sit, in homine quod Deus esset aperuit? Non quod ipse destitit esse quod fuerat, sed quod carnem fecit esse quod Deus est: quod in excusationem materiae vitiosae mansit ipse sine excusatione: quod dum pro nobis peccatum factus esset, peccator esse non potuit. Sed hic Manichaeus, Arianus iterum superiorem partem libri utraque complexus (( Al. circumplexus)) manu, illam interiorem paginam sic reserare formidat, quasi sacrilegium facturus sit, si Deus in 0195C carne veniens non amiserit deitatem: vidensque Dominum in navicula dormientem, non videt ventis et fluctibus imperantem; cui deitatem se tribuere sine simulitudine paterna mentitur. Deus enim esse nisi Patri, id est, Deo similis sit, non potest: similem autem esse, nec illum qui foris scriptus est de interioribus aliquid perdidisse, illos quotidianus sermo instruere debuisset, quo filios patribus suis similes ita cupimus approbare, ut dicamus, De ore ejus exiit. Ergo omnis filius, quamlibet secundum carnalem generationem aliter generetur: tamen si forte patri per omnia similis sit, dicetur ab ore ejus profectus. Quis non videt Deum Verbum de corde Patris eructatum, nec aliunde in spiritu quam ore prolatum, etiam juxta communem omnium sensum 0195D Patri similem judicari? Quod ubi fideliter senserimus, te, et ea quae foris scripta sunt, et ea quae intus divinitus annotantur, credere, unum librum dicere poterimus: in quo legem totam scriptam videntes, non philosophorum argumenta sectemur, ut veritatem opinatione colligamus; sed formam vitae ante oculos constituamus, et eam ipsam tractabilem miremur, in qua quidquid obscurum esse poterit, effundetur. Quam Manichaei non videntes in carne, Ariani non intelligentes in spiritu, unius libri paginarum confoederatam dissecuere juncturam, et mediatorem duorum consertis manibus, haeretico furore ruperunt.

VIII. Sed quid mirum, si hos nimium sibi in 0196A singulis paginis sapientes ac de mundiali philosophia venientes, tanta operti apertique libri concatenationis subtilitas praeterivit: cum eum nec Judaei qui ipsius erant, cum in sua venisset, agnoverunt? Qui dum de coelo signum postulant, quasi coelestia non essent quae in salute vel debilium, vel mortuorum coelesti virtute faciebat, obcaecati infidelitate sua, videndo etiam non videre meruerunt. Iratusque (( Al. add. est)) Dominus, cur in ipso deitatis contemneretur operatio, illud de divitiis sapientiae suae procuravit, ut et forma servi despicabilis haberetur, et quibus non per virtutem suam divinitas radiasset, his omnimodis positus contemptui, irreverenda in ipso juxta saeculum videretur humanitas: et cum Dominum suum in spiritu Israel non receperit: cur vel fratrem 0196B suum in carne Juda reciperet et cognosceret? Neque enim aequum erat, ut qui majora subruerent, et qui sacrilegium ut volebant existimari, committerent ignorantes, non homicidium facerent scientes. Denique et Jonae signum promittit infidis: et miser quidem populus, in uno eodemque homine, servum Dei contemptor sui occidit, ut quem juxta legem suam non agnovisset ut Deum, hunc extra legem suam gentiliter damnaret ut reum. Haec itaque ignobilia passionis, velut velata, sicut loquebamur operatione promeruit, cum deitatis naturam mortalitatis veste circumdat: dum apud erubescentes agnitionem ejus ipse confunditur: dum quod homo de Deo sit non credit: dum ipsum denique in se hominem indespicabilem caeteris formam, ut 0196C patiatur inclinat: dum apud discipulos Dei Verbum est, et apud principes homo verbum non habens invenitur. Unde si Dominus coeli et terrae: cujus nomen super omne nomen est, formam servi accipiens, non rapinam arbitratus est esse se aequalem Deo (Philip. II, 7) , in hominem se despectum velata studiose divinitate projecit: neque videri in se voluit, quod non poterat non agnosci: quid homines observare sub specie secretae circumcisionis expediet, quos praeter naturam exemplo humiliavit et praecepto? Consultius utique facient, si etiam cum omnia fecerint dicant: Servi inutiles facti sumus, quod imperatum est fecimus (Luc. XVII, 10) : quam fiducia praesumptionis elati, ut unus a dextris, et a sinistris alius in regno ejus sedeant, postulaverint: ne illis ipse Dominus respondeat, 0196D qui illos amare amplius credebatur, nescitis quid petatis (Matth. XX, 22) . Quibus et statim formido passionis ab eo opponitur, quae juxta carnem humiliat elatos: quam ubi intrepide poposcerunt, recte quidem dicit illis, sedere ad dexteram, aut ad sinistram, non est meum dare vobis. Numquid nam hic se potentiae indignum esse professus est, aut omne sibi non licere testatur, qui ait, Pater neminem judicat, sed omne judicium dedit Filio (Joan. V, 22) ? Non est, ait, meum dare vobis, id est, sic petentibus superbe, insolenter, elate, de carnis tumore, non spiritus lenitate. Nam ego qui resisto nunc vobis, humilibus dare gratiam consuevi. Ita Dominus dum humilitatem et verbo et actu vere audientes docet: cur in secreta 0197A parte corporis praefigurationem verae circumcisionis habere voluerit, ostendit.

IX. Dixi de occulto circumcisionis, quae putavi esse dicenda: superest ut de ipsa circumcisione tractemus, quae figura sit, cur non oculo circumcidamur et manu, dicente Domino: Nam si oculus tuus scandalizat te, erue eum: et si manus tua scandalizat te, abscinde eam (Matth. V, 29) . Quae tanta ibi praefiguratio est, ut per unam partem corporis totus omnino homo circumcisus esse credatur: et cum hoc nos post Christum, ut Judaei faciunt, non faciamus in carne, facere tamen per eumdem judicemur in corde? Veniamus ad regenerationis nostrae sacramenta coelestia, ut circumcisionem spiritualem in spirituali nativitate quaeramus: et in ipsis fidei nostrae 0197B cunabulis, quo tempore circumcisio celebratur, primos vagitus sacratae repetamus infantiae: et abrenuntiationem illam, qua praeputiis denudamur, ante oculos collocemus, quoniam sicut qui carnaliter nascebantur in mundo, carnaliter circumcidebantur in lege: ita qui nunc ad coelorum regna generantur ex verbo, per verbum circumciduntur a mundo. Sic namque dicimus abrenuntiare nos mundo et pompis ejus, quoniam quidquid est in mundo, concupiscentia carnis est, et concupiscentia oculorum est, et ambitio saeculi, quae non est a Patre (I Joan. II, 16) . Illa ergo promissio et circumcisio est, quam non patimur ut servi, sed exhibemus ut liberi: nec postquam nati fuerimus celebramus, sed ut renascimur offerimus: omnique in procinctu baptismatis indumento nudati, 0197C sola sanctorum oculis confessione vestimur: nec ad speciem naturam nostram arsura filorum veste velamus, quia in Evangelio arbor foliis exuberans, cum in ea fructus non esset repertus, exaruit: sed cuncta carnis repudiata natura, sexus immemores, nil veremur: nec cum primo illo terreno homine, Adam ubi es (Gen. III, 9) ? Deum fugientes audimus: sed cum illo secundo coelesti. Ego hodie genui te (Act. XIII, 33) . Deum sequentes audimus. Praeputia itaque quae Adam transgressor acquirit, per subjectionem coelestis obedientiae respuentes, naturam circumcidimus vitiorum, et per unam corporalis membri formam, omnes exercentes in praeputium sensus persequimur ac truncamus. Non enim naturam, sed naturae superflua resecamus: scientes, quoniam 0197D quidquid amplius est, a malo est. Sic Domini dignationem consequimur, ut nos qui secundum carnem praeputium dicimur, id est, velut ignorantia quadam naturaliter obtecti, tamen revelata facie gloriam Domini speculemur: cum illi qui secundum carnem circumcisio dicuntur, tamen ne in legem introspiciant, obtentis prae facie obcaecentur aulaeis. Evacuata est itaque circumcisionis figura corporeae, et in vim nominis ejus tota transcendit, quando etiam sic praeputium circumcisio reputatur. Quod tunc evenit, si aut post verbum Domini, naturae hujus corruptae acquiescimus blandimentis, et denuo incentiva sequimur vitiorum: aut etiam non circumcisi in carne, eam ipsam naturam cum suis persequentes, 0198A verbum Domini, dum non custodimus, obterimus.

X. Porro haec an ita se habeant, et fidei patrem, et circumcisionis interrogemus auctorem: quoniam ab ipso utraque haec, et quae ad mentem, et quae ad corpus pertinent, processerunt: ipse nobis respondebit ex gestis, utrum ne illum Deo Judaica circumcisio, an vero nostra haec quam dicimus commendarit. Ac primum audit a Domino: Exi de terra tua et de cognatione tua (Gen. XII, 1) . Sub hoc verbo juxta carnem in praeputio constitutus, a parentibus se circumcidit, et patriam naturamque omnem, qua per affectum tenebatur, abrumpens, verbum Domini sequitur peregrinus. Hinc deinde ex conjuge sterili et annosa, id est, et contra vitium naturae, et contra 0198B conditionem deficientis aetatis, posteritatis promittitur multitudo: non considerat corpus suum emortuum, cum jam fere centum esset annorum, et emortuam vulvam Sarae conjugis suae, cui desierant fieri muliebria, etiam si ante sterilis non fuisset: sed in promissionem spem supponens, justificationem credendo promeretur. Prius ergo quam in carne circumcidatur, eligitur. Prius enim scriptum est: Credidit Abraham Deo, et reputatum est illi ad justitiam (Rom. IV, 3) . Jubet igitur Deus: Circumcidatur omne masculinum vestrum, et circumcidemini carnem praeputii vestri (Gen. XVII, 10) . Addidit et significantiam hujus rei, ne esset obscura. Ait enim: Et erit in signum testamenti inter me et vos. Signum ad oculos pertinet, videlicet, ut eorum esset agnitio, qui 0198C non putarent eum mundialem naturam per verbum Domini respuisse: ac si qui essent illi qui Abrahae fidem et virtutem operationis ignorarent, per signum velut per imaginem aliqua comparatione depictam, quid verum esset agnoscerent. Deinde et Propheta infideli populo, qui Deum ex eo quod videri non potest, nollet credere, signum visibile promittit dicendo: Dabit vobis Deus vester ipse signum: Ecce virgo in utero concipiet, et pariet filium, et vocabitur nomen ejus Emmanuel (Isa. VII, 14) . Et ipsi Judaei cum Dominum tantum in carne conspicerent, et fidem ejus virtutibus denegarent, signum postulant de coelo, nempe ut crederent si viderent. Deus ergo pro tempore cum Abrahae posteritas paribus si posset vestigiis ingredi in fidem electionis suae, notam 0198D in signo hoc voluit esse justitiam, ut qui mundialem naturam animae respuisset, ei circumcisio carnalis appareret in corpore, ac velut per hoc quod videtur posset intelligi. Sic multa quae a prophetis populo denuntiabantur, ab ipsis prius a quibus praeconabantur effecta sunt. Nudos in captivitatem filios Israel esse ducendos, Per prophetam iratus Dominus minabatur: certe dictum jam ad partium omnium intelligentiam poterat intrare. Vadit tamen nudus ipse Propheta per populos, et in se quod aliis vaticinabatur ostendit. Videt vulgus, non audit, et in Isaiae corpore quae sibi erant ventura cognoscit. Fit signum de vate, et in libero adhuc populo amaritudinem sentit Propheta captivi. Sic Abraham designat 0199A in carne quod exercebat in mente, et per nomen membri velut virtutem circumcisionis intelligit, non per hoc signum exprimens carnis: sed signum fidei. Denique post illam carnis circumcisionem suae, si erat plenitudo justitiae, quare majora adhuc Deus in Abraham fidei experimenta quaerebat? cur in patrio postmodum tentatur affectu, si jam in alla circumcisione benedictionis summa tenebatur (( Al. summam tenebat))? Sed quoniam non illa virtus, sed signum jubebatur esse virtutis, quaeritur a singulari viro, utrum ne qui jam et patriae et cognationi renuntiasset, et circumcidi se passus esset, non parceret et filio? Quem ubi ad victimam non tristis exhibuit, pro digna pignoris impietate, fit carnali pietate sublimior. Lucratur orbitatem, dum parricidium meditatur: 0199B et cum unico non parcit in terris, stellas pro filiis annumerare jubetur in coelis: carnalisque despector naturae, in natura siderum collocatur: et humani contemptor seminis, pater vocatur astrorum. Sic fidelis non filio, sed praecepto, dum mandatum Domini religionem ducit esse, non crimen, dum offerre filium Deo sacrificium judicat esse, non parricidium, pene meruit praevidere, quod Deum ad tentationem probandae mentis parricidium voluit offerri, sed noluit impleri.

XI. Ab hac veritate, forma Judaicae circumcisionis admissa est: haec nominis erat figura, non membri. Sic naturam nostram Deus voluit denudari, ut non in nobis aut cupiditas arderet, aut ambitio sudaret, aut affectus carneus praeemineret, sed ab omnibus 0199C praeputiis nos Dei amor et praesentium contemptus exueret. Dixit quidam satyricus gentium poeta: Probitas laudatur et alget. Testimonium hoc verum est: nullus eam stipat populus, nulla multitudo ambit, homo nullus amplectitur: et in mundo isto velut in novercali domo horret, etiam necessariis deoperta, quamdiu non vestem suae habuerit dignitatis. Age si videtur, totum tramitem veritatis per patriarcharum gesta velut per viva vestigia decurramus, ut in circumcisionem quae sanctificat demonstremus. Transeo Isaac peregrinantem; quod ipsum in circumcisionis forma consistit: Rebeccamque propter Philistinorum insidias sororem de uxore dicentem (Gen. XXVI, 7) : quod aeque quam magni sacramenti sit, tibi existimandum relinquo. Taceo Jacob per duas annorum 0199D hebdomadas, matres duodecim tribuum servitute mercantem. Omitto ejus filios, quos per patriam benedictionem et sanctitatem, naturalis quaedam necessitas continebat. Ad Job veniam, in aliam generationis lineam de Isaac germine jam prolapsum, nec inter duodecim Jacob filios haereditatum, per Esau genitum, primitivae benedictionis extorrem, primogeniti dignitatibus exspoliatum, inter Edom principes qui Deo placeret inventum. Hic tamen an circumcisionem naturalem aequanimiter possit ferre tentatur. Fit pauper ex divite: sed hoc etiam saeculi homines contemnere noverunt. Tot orbitatibus vulneratur, quot successionibus gloriabatur. Exclamat forti voce, nudus censu nudus et filiis, nudum se 0200A exisse de utero matris suae, nudum etiam iturum sub terras, Dominum dedisse, Dominum abstulisse (Job. I, 21) . O virum naturam saeculi respuentem, non se lacrymis, non se gemitibus, non se etiam tenebris tradidisse, sed potius detrimenta pignorum, suscepisse adjumenta meritorum dolorum victor, etiam sensu egenus, affectu fit fortior cum infirmatur, et in valle lacrymarum turrim occupat gloriarum. Ubi es in sola carne circumcisa Judaea? Confer cum hoc viro pedem, et contende gloria: attolle te majorum superba virtutibus: latusque tuum benedictis nobilium patriarcharum circumcinge nominibus: ut in te justificationum vetus illa virtus et avorum splendor appareat. Job adversum te procedit in medium, sanguinis auctores non erubescens, 0200B nec per Esau inconcessam benedictionis fortem transfusione mentitus. Nam illa, nec prodesse novimus, nec obesse, dicente Domino: Anima patris et anima filii mea est. Anima quae peccaverit, ipsa morietur (Ezech. XVIII, 4) . Ac proinde ei spes est, quod in his vincat te omnibus, et procedit plus sibi de virtute vendicans propria, quo minus ex gloria promittit aliena. Denique exspoliatus Job bonis omnibus, nil requirit. Tu Aegyptum in eremo post manna deliciosa suspiras. Illum ab spe in Deo posita, tot malorum tentamenta non avocant: te ad eam spem bonorum omnium blandimenta non provocant. Ille manum Domini sentiens benedixit in vulnere: tu virtutibus de Pharaonis jugo exuta non subjaces. Hinc illi et pro circumcisis veniam postulare conceditur: 0200C tibi velut incircumcisae Amorrhaeus pater et mater ingeritur esse Cethaea: ut manifeste liqueat, et illum per virtutes operum non observantiam circumcisionis benedictionem sibi restaurasse quam proavus amisit: et te per jactantiam circumcisionis virtutes negligentem, eam benedictionem, quam Jacob sola subtilitate acquisierat, perdidisse.

XII. Quid enim sibi Judaeorum arrogantia non usurpet? Job iste qui Deo placuit, quodammodo gentis est meae, et circumcisus est forte, quoniam de Esau circumciso hucusque generatur: licet in hoc non circumcisio fuerit praedicata, sed virtus: nec an sine praeputio vixerit, sit quaerendum, sed quod nihil labiis suis peccaverit, sit tenendum. Ad alienigenas ad quos provocavit veniamus, quoniam nullam 0200D nobis arborem exemplorum ager divinorum omni ligno feracium plantariorum, nec in eo germina de vimine, sed de fruge censentur. Ostendamus in Israel gloriam peregrinam: et benedictionis germen in ligno fluxisse non suo, dicimus Ruth (( Mart. in ligno fluxisse suo: non dicimus Ruth)), quo magis confundantur in foemina. Promittitur per prophetas de radice Jesse virga pro nostra salute proditura: in quam flos conscenderet, qui solus utique pleni agri odore fragraret pro consortibus suis: quem in odorem unguentorum super omnia aromata laetitiae oleo pater unxisset. Hic tamen Jesse aviam non Israeliticam habuit, sed Moabitam. Cui tantum peregrinae conceditur, quantum nulla de patriarcharum germine 0201A promeretur, ut suo utero destinatae benedictionis semen accipiat, et Israeli non Israelita parturiat dignitatem; cornuque populi sui, in alterius populi benedictionibus aliena sustollat. Unde istud, oro, promeruerit? Credo, quia dicit socrui suae: Populus tuus, populus meus est: et Deus tuus, Deus meus est (Rut. I, 16) . O virtutem viris etiam praeferendam! Abrahae fidem incircumcisae gentis mulier imitatur, quam virilis circumcisio dereliquit, et per aliena vestigia meritum justificationis ingreditur, a quibus majorum caeca haereditas deviavit. Deos suos Moabita contemnit, cum tu, Israel, desideres alienos. Illa in unum Deum suorum jam oblita conjurat, et tu post multitudinem fornicaris idolorum: hinc eligitur a Domino, hinc fit Israelita mente, non genere; fide 0201B non sanguine; virtute, non tribu: hinc usque adeo benedicitur, ut prophetarum tuorum mater vocetur et regum. Lucet prorsus die clarius, regnum coelorum vim pati, et a vim facientibus invadi, diripi, possideri: nec justificationem gentis esse, sed vitae: quando non circumcisi per frugem probitatis, aulam sanctificationis introeunt; et circumcisi in eadem aula geniti, per pudenda gestorum sceptrum sanctificationis amittunt.

XIII. Sed rursum ad benedictum velut duodecim tribuum sanguinem redeamus, ut in eo jam tunc praecedens ecclesiastici mysterii veritatis umbra probetur. Longum est singulorum formas enumerare sanctorum, eorumque gesta tuis, filia dilectissima, enarrare virtutibus: quid sit quod Joseph de domo 0201C Aegyptii regis, veste projecta, nudus aufugerit: quid sit quod hic populus mare transierit, et Pharaonis non transiit exercitus, et species labentis naturae sub hominum pede mutatur. Quid est, quod ipsum mare evadentibus Aegyptum Jacob filiis occurrat? Tibi haec cuncta examinanda, et juxta tuam vitam, et juxta Ecclesiae mysteria derelinquo: ut in his veritate circumcisionis arcana, quam in Abraham aspicis, vacuatam formam signi Judaici non mireris. Igitur quoniam strictim universa dicenda sunt, ne in longum sermo procedat, seges mihi omnis Israelitae gentis est invadenda, et in ea ipsius circumcisionis ventilandus effectus. Jesus Nave populos haereditaturus in terris, prius illa omnia velut divinae plebis circumcidere jubetur examina: quasi vero non tota eremus per 0201D varias peccaminum plagas circumcisae gentis ossibus albicaret. Quid ergo jubebat hoc fieri, quod peccati meritum non sanabat? Dicit Dominus, Fac tibi cultellos petrinos nimis acutos (Jos. V, 2) . Quid est, quod tantopere cavet, ne habeantur obtusi? Nimis, ait, acutos, ut videlicet non qui particulam aliquam corpusculi sui sensu doloris abscindant, sed multa lima atque usu cotis assiduo tenui acie, mortiferos sensus mentis subtiliter discriminent. Circumcidit ergo, ni fallor, in illis Aegypti desiderium, murmurationem, contumaciam, idolorum fornicationem, consuetudinem peccandi, pro quibus iram Domini eorum sensere majores. Et illis etiam sine dubio circumcidit metum positorum ante faciem praeliorum. Nam 0202A jam antequam terras promissas sibi, Jesu illas speculante, vidissent, gigantes ibi esse fortissimos conquerebantur, cum quibus manus consereret formidarent. Circumcidit et oculos, ne alienigenarum conjugia contra licitum concupiscant: aliudque in illis regionibus velint possidere quam terras. Non enim si non circumcidantur, sed si haec negligant, per iram Domini moriuntur: quoniam illud signum est benedicti, non meritum benedicendi.

XIV. Sed pleni sunt omnes libri, plena exemplorum vetustas, quod non praesectione nescio cujus membri, sed naturae nostrae circumcisione Dominus delectatur: in qua se cum etiam ille major omnium prophetarum Joannes circumcidit, non vestitur mollibus, non exquisitis ad gulam dapibus saginatur: 0202B sed in hoc mundo pene sine mundo est, cunctam desideriorum deserens curam mundialem; setosa durum virum horridant tegmina, non decorant; humifero esu, melleo tenuiter sudore saturatur: quae alia circumcisio praestantior debebit inquiri? Denique hic non agnum illum quem in umbra veritatis soliti erant Judaei habere pro pascha, per quem mundi peccata non poterant aboleri: sed illum verum agnum, cujus omnis esset mortalitas cruore salvanda; relictis nonaginta et novem ovibus, unam gestari pastoris veri humeris primus agnovit, dicendo: Ecce agnus Dei, ecce qui tollit peccata mundi (Joan. I, 29) . Illud etiam in eo mirandum est, quod eremum elegerit, Domini praedicaturus adventum; non in templis, non loquitur in plateis, multitudinem multitudini profuturus horrescit: 0202C et cur vox est clamantis, si declinatur auditor? Opus est utique multitudo doctori. Et quae in eremo multitudo? Sine dubio nulla. Et quid faciet propheta, qui vox est, et vox clamantis? Elegit, ni fallor, locum, non ubi eum nullus audiat, sed ad quem populos de naturae corruptae conversatione reducat, ut in Propheta novam vitam videntes, divinam mirari discant, seque omnibus vitiis circumcisos in eremo esse patiantur. Locus ergo ipse forma doctrinae est, et ipsa praedicatio solitudo est virtutum. Operatur habitatio, dum urbium frequentiam sollicitus relinquit auditor, et eremum a contagione mundi velut a theatro hoc voluptatum avulsus ingreditur. Prohibet denique ne Abraham patre glorientur: videlicet quod ejus vestigia non sequantur. Certe si ad circumcisionem 0202D illam Judaicam veniamus, circumcidamur ut Abraham fuit circumcisus. Si ad sanguinem, cur filii Abrahae non dicantur esse qui filii sunt? Sed et fidei pater non potest esse nisi credentium: et filii non de signo circumcisionis, sed de operis similitudine recognoscuntur. His ergo cum inhibebatur, ne se Abraham parente jactitarent, illud ostendebatur, non quia signum fidei illius, sed quia signum patrium non haberent. Tunc autem rite filii Abrahae sunt dicendi, si ad formam parentis non facie, sed vita respondeant. Si ad verbum Domini, nec patria diligatur, et filius possit occidi: cum ipse etiam totus homo illi, qui pro nobis mortuus est, pari debeat charitate commori.

0203A XV. Si Simeon senex: Nunc dimittis, ait, Domine, servum tuum in pace: Quia viderunt oculi mei salutare tuum (Luc. II, 29) . Forma est utique quod qui Christum videt, jam sit saeculo moriturus. Et haec est circumcisio, non adhuc sub tabernaculo significationis adumbrata, sed praefiguratione veritatis occultata, etiam in lucem facis imagine expoliata procedens: quam Abraham priorum mysteriorum pene omnium initiator ostenderat, cum post verbum Domini locum sibi a filiis Heth, non ubi viveret, sed ubi moreretur, acquirit. Magi quoque, adorato Domino, ne cui genti, ut docuimus, praeputium corporale fraudi esset ad gloriam, suis se affectibus circumcidere, cum thesauris suis, id est, secretis mentium patefactis, animorum motus mactavere pro munere; eosque morbos 0203B per quos aliquid aut cupimus, aut metuimus, aut dolemus, velut ante pietatis aram et misericordiae altare foderunt, ut vel in auro avaritia, vel in thure idololatria, vel in myrrha fieret Domino subjecta mortalitas: a quo ejus utique erat captiva ducenda captivitas: et in hanc petram et sacra pecuniae cupiditas, et profana errorum superstitio, et amata mortalitatis conditio, velut illisae morerentur: jampridem Babyloni Psalmista praecinente: Beatus qui tenebit et allidet parvulos suos ((Al. tuos)) ad petram (Psal. CXXXVI, 9) . Sub his ergo Magorum et nominibus et oblationibus, omnimode ille divinorum operum interpellator exuitur: Quoniam Deus erat in Christo mundum reconcilians sibi. Quis enim jam aut aurum sibi audeat possidere, si Domini est? aut idolis thura concremare, 0203C si Christi sit? aut mortuum nisi mortuus sepelire, si myrrha jam vivi est? Denique et a diabolo velut per hanc trium aleam tesserarum Dominus ipse tentatur. Nam et continentia in fame, et religio in adorando, et vita in praecipitio periclitatur. Sed facile cuncta superavit, quia pater et rex bonorum omnium thesaurorum, et sacerdos repositorum ante saecula mysteriorum, et resurrectio destinatus fuit mortuorum. Magi tamen ex illo veteris vitae reliquere vestigia: novumque iter ingressi, vacui sarcinis, non vacui benedictione, cantaverunt: Revertere, anima mea, in requiem tuam, quia Dominus benefecit tibi (Psalm. CXIV, 7) . Nec non ille ad quem Dominus ingressus est, omni dicitur praeputio circumcisus vitiorum: nam et dimidium ex substantia sua dat egenis, 0203D et si cui quid fraudavit, reddit in quadruplum. Ille utique qui Dominum non poterat videre dum dives esset, nisi postquam de terra, in qua cor ipsius videbatur esse cum thesauro, sycomorum qua Dominus esset transiturus ascendit. Tunc velut de cognata necessitate a crucifigendo conspectus in arbore cognoscitur, et filius dicitur Abrahae. Cur dicitur? Si erat, testimonio non egebat. Sed quoniam non omnes erant filii Abrahae, qui esse credebantur: hic de opere agnoscitur filius, non de gente: et virtute, non de sanguine. Hae circumcisiones sunt notae de circumcisionis effectu.

0204A XVI. Jamne vides, filia, jamne consideras totam circumcisionem per operum formam, velut per quaedam membrorum lineamenta deductam, et per actuum diversitatem quasi colorum varietate depictam: unum tamen justificationis apicem virtutum gradibut impletam? Cernis alium patriam relinquentem, nec de parricidio dubitantem: alium tanti census naufragium non curantem, nec in orbitatibus lacrymarum, immo et in putredine corporis sui de peccato potius conjugis quam suo vulnere suspirantem. Illam populos suos deosque deserentem, nec in alienam gentem inopem virilis auxilii venire metuentem. Hunc repromissionis ingressurum terras, cultellosque animorum non in ense ponentem, sed de caute facientem, ut ex se habeat petrinus, quod ferreus acquirit 0204B aliunde. Alium in solitudine viam Domini praeparantem, et rectas semitas in eremo facientem. Alium porro dimitti de saeculo deprecantem, et pacem Domini malle quam mundi. Hos vero suis affectibus spoliatos, in auro, thure et myrrha conversationum itinere mutato, qui per Herodem venerant, per angelum redeuntes. Istum etiam nunc acervos fraudium cum fenore removentem, et Abrahae filium non naturae beneficio, sed gestorum suffragio nuncupatum: ut evidenter appareret omnem mundi naturam per singulorum operationes fuisse demissam.

XVII. Sed quoniam tamquam circa nuptialis convivii finem, pene vinum quod per patriarchas ministrabatur expendimus, et novum coepimus aquarum conversione libare, de novis quoque utribus aliqua 0204C proferamus: ut quale sit quod receperunt, de eo quod ipsi redolent aestimemus. Fervet quidem uniformiter per omnium apostolorum mentes plenis musto pectoribus, et mensuram corpoream inundatio spiritualis excedens, ebrietatem non celat gloriosam. Nobis tamen ab illo est incipiendum a quo hauriendi sitis est inchoata: ut ex desiderii magnitudine, sacrae infusionis plenitudinem doceamus ex uno sitim parilem sociorum, non avara divinae sobrietatis propinatam. Ecce inclytam sodalitatem. Augustum caput Petrus extulit, novi signifer testamenti et in creatione ejus primitivus: alius quod sine dubitatione loquor Abraham, nescio an major: certe quod sentio non secundus. Illi generatio larga promittitur, huic generatio pascenda committitur. Ab illo 0204D justificanda procedunt: in hoc justificata fundantur: ita quod ille sperat, hic accipit. Illi dicitur: Faciam te in gentem magnam (Gen. XII, 2) ; huic dicitur: Faciam te in piscatorem hominum (Matth. IV, 19) . Illi dicitur: In semine tuo benedicentur omnes gentes (Gen. XII, 3) ; huic dicitur: Judicabis duodecim tribus Israel (Matth. XIX, 28) . Illi dicitur: Ut stellae erit semen tuum (Gen. XXII, 17) ; huic dicitur: Tibi dabo claves regni coelorum (Matth. XVI, 39) . Ac per hoc, ille foecunditate seminis benedicti impletur: hic ante semen ipsum evangelizaturus asciscitur. Abrahae pro filiis claritas monstratur astrorum, sed Petro traduntur 0205A regna coelorum: videlicet ut in ea, sine Petro, nec filii Abrahae possint intrare. Hic ergo non quo circumcisus sit juxta gentem suam apud Dominum gloriatur, sed dicit: Ecce nos reliquimus omnia, et secuti sumus te, quid erit nobis (Matth. XIX, 27) ? Quae sunt ista omnia apud eum, qui praeter instrumentum artis piscatoriae nihil habebat? omnia, inquit, utique quae ad concupiscentias mundus ingerit, quae praeputia possunt dici, si congregantur ad lenocinia peccati: quae vehementius praecidenda succrescunt, si cum proventu mentitae felicitatis adulantur: interioremque illam mentis nostrae naturam circumvestire nituntur: ut majoribus tenebris ipsum etiam quod nobis pro lumine datum est, tenebrescat. Omnia, inquit Apostolus, reliquimus, et secuti sumus 0205B te. In fidem veteris exempli nepotum virtus tam sera quam mira, per discipulum primogenitum novae justificationis aspirat: et obsolescentibus jam pene imaginibus veritatis, Abraham reformatur in Petro: omnia se reliquisse testatur: non in alto fluctuat, artis cura non geritur, nec socrus aegra sine Domino visitatur. Omnis singularis viri affectus in Christo est, hunc sequitur substantiae contemptor, studii negligens, affinitatis oblitus: et id quod Abrahae ut faceret imperatum est, hic jam fecisse non celat: videlicet ut simili circumcisione sicut virtutis haeres est, fiat haeres et gloriae. Omnia, inquit, reliquimus et secuti sumus te, quid erit nobis? Hoc est dicere, totis vitae prioris vitiis desecatis, in forma utris in pruina jacentis, dum te sequor, exarui: nihilque in 0205C hoc mundo praeter te, quo impleri cuperem elegi: cujus non frustra hujusmodi siccitas sancti Spiritus ubertate pensatur; per quam ebrietatem novae gratiae in se Apostolus ipse, dum linguis infidelium infamatur, agnovit. Sed et caeteri apostoli ejusdem musti spumavere fervore, et unius botryonis superfluenti maduere vindemia, qui tamen in odorem ejus nectaris ad beati Petri similitudinem cucurrerunt. Aspice illos geminum sidus in terris, nec incassum tonitrui filios nuncupatos, cymbam, linum, patremque deserentes, nec victus sollicitudine dubitantes, nec officii usibus inhaerentes, nec potestatem paternam reverentes, sumptu, negotiatione, affectione castratos. Quid aliud utique quam natura saeculi circumcisos veste, fluctu arida, manu sicca aere, corde, 0205D pietate non molli: nudo etiam de navali parata vestigio? Credo ad eam formam, jam tunc et Moysi, ut pedum solveret vincula, praeceptum est: Quam speciosi pedes evangelizantium pacem (Rom. X, 15) ! Et ideo non sunt velanda quae pulchra sunt in conspectu Domini, nec mortuis vestienda quae vita diligit. Hunc rursus respicit de teloneo publicanum, quaestum damnantem, consuetudinem respuentem, et nomen actus fidei nomine commutantem, ut ab omnibus omnino non pars corporis, sed natura prorsus iniquae consuetudinis circumcisa monstretur. Totum dicerem novae vocationis examen, nisi in similibus convenirent, et eamdem virtutem haberet diversitas personarum, naturamque mundialem multitudo licet 0206A hominum, uno tamen contemptu rerum velut falce succideret.

XVIII. Et quoniam satis abundeque exempla et veterum protulimus et novorum, mentisque cursum ne velut caeca nocte ad ignorantiae scopulos deveniret, sanctorum imaginibus quasi per sermonem coeli notandis sideribus instruximus: nunc ex obscuro noctis egressi, non solum diem et solem, sed ipsius solis et luminis lumen, sub quo errari non potest, contemplemur. Illorum enim quaerit ipsa multitudo judicium, et in copia formarum, necesse est ut eveniat subinde similitudo flammarum; ut saepe nautis confuse attonitis per pavorem, ut lucifer vesperum, et vesper luciferum mentiatur: solis sine societate parili sola est claritudo miranda, cum dubia etiam 0206B sub nubilo a similitudine sit vindicata si paruit. Ac per hoc etiamnum Dominus, quoniam carnem sumpsit, et homo esse dignatus est, aliquid tale fecerit requiramus: ut velut solem sub nubilo, ita sub specie corporali etiam id quod radiaverit admiremur: aliumque potius opponamus quam ipsum aliunde sumpsisse credamus. Quem autem alium, pro fide divina humanaque in hoc saeculi pelago numquam sine metu naufragii navigantes, ad dirigendum veritatis cursum sequemur, quam illum qui, disclusa penitus parilitate sui, solus etiam cum pro nobis in nostra carne obscuratur, immensus est? Qui nec in nomine potest celari, dum mortalitatis naturam substantia divinitatis exsuperat: qui non elementum, sed virtus elementorum est: in quo tenemus initium et consummationem 0206C et medietatem omnium: per quem solum solis et anni cursus sunt, et stellarum dispositiones, mensium quoque mutationes: quoniam in ipso vetera transierunt, et facta sunt omnia nova (II Cor. V, 17) . Et cum magorum iter ejus stella duxerit, quid mirum erit, si nos quoque gestorum ejus claritas, velut ipso thesauro immensi fulgoris instruxerit? Atque utinam ad certam dationem tanti splendoris et luminis, nostrorum oculorum avertatur infirmitas: ut ille se subtraheret et negaret, inquis? non, sed palam omnibus coelestis splendor appareret: modo ad eum sequax mens amica voluntate convertatur, in solo inveniet plenitudinem quam guttatim per singulos colligebat. Octavo die circumciditur, a matre utique quasi homo qui promissus fuerat ipsi Abrahae, 0206D cum de circumcisione doceretur, dicente Domino: Et erit testamentum meum in carne vestra in testamento aeterno (Gen. XVII, 11) . Dei testamentum in nostra carne esse, Domino in nostra carne dignante, quis dubitat? Illudque testamentum aeternum videri, quod citharis et psalteriis psalleretur. Cujus rei quoniam prolixa est disputatio, et necessaria videtur esse transcursio, ne per ramorum copiam robur ipsum propositae materiae derelinquens, incastigata erret effusio: praesertim cum mihi difficilius sit naturam ejus implere quam quaerere, et satis superfluum moerentibus brachiis laberare, quamquam ipsam materiam gracile non sustentet ingenium: et necessarium pene sit, ut et disputationibus aliquibus circumcidamur, 0207A dum de circumcisione tractamus, quando nobis ad excusandam etiam imperitiam nostram, opportunitatem materiae ipsius praestet auctoritas.

XIX. Igitur ad propositum redeuntes, interrogemus ipsum hominem suum: nam de Domino loquebamur, ipso qui erat in homine circumciso, cum jam secundum legem circumcisus haberetur, clamat ut evangelista testatur: Vulpes foveas habent et volucres coeli nidos suos, ubi requiescant: Filius autem hominis non habet ubi caput suum reclinet (Matth. VIII, 20) . Rogo hic ubi sub Cyrino census investigatio? ubi edictum Caesaris? ubi necessitas profitendi? ubi Joseph ipsa professio? Nova ratio illic habet nihil quod descriptor inveniat, et vere. Nulla enim Dominum saeculo mancipata delectant, nec sibi usurpat quidquam 0207B quod vel Caesari, vel mundo voluit esse captivum: docens nullum duobus dominis posse servire. Circumciditur ergo haereditate Joseph et Maria: nihilque sibi de mundialibus vendicat sub tributo, qui utique eis dixerat: Nescitis quia oportet me in paternis meis esse (Luc. II, 49) : scilicet in templo, non in saeculo: in sacrificiorum mysterio, non in malignantium concilio; in paternis utique spiritualibus: nam patrem in carnalibus non habebat. Denique de eo templo et oves abegit et boves, et mensas nummulariorum, et cathedras vendentium columbas evertit (Matth. XXI, 12) . Sic templum etiam ipsum, quod figura est corporis sui, carnali concupiscentia circumcidit, ut intelligeret homo, haec sibi in sua mente esse facienda: nec sane suis parcit affectibus: nam eum 0207C gladium quo alios circumcidebat docendo: Si quis amaverit patrem et matrem supra me, non est me dignus (Matth. X, 37) : sua convertit in viscera, et sibi ipsi facit quod credentibus est facturus cum dicit: Quae est mater mea, et qui sunt fratres mei (Matth. XXII, 48) ? O mysterium! matrem Mariam sibi Dominus abjurat, cum extra verbi esset audientiam constituta, eo potissimum tempore, quo verbum praedicaretur a Verbo, et ipsum se ministrandum discipulis ministraret: quod apertius postmodum in illa unguenti effusione patefecit, dicendo: Me autem non semper habebitis (Matth. XXVI, 11) . Irascitur ergo cum eum magistrum vita docenda non eligat, qui eam matrem per virginem parturiendus elegit, et cur ad eum quem extranei etiam tam facile interpellare 0207D possent, mater nollet intrare: nam fratres ejus necdum credebant in ipsum. Quis hic erit, rogo, qui excusationem praeferat aut gratiae, aut amori? si et Mariam merito nulla vincit, et Christum Dominum nostrum nemo superat pietate. Illa mater enim negatur a filio, ut vera illa (( Al. etiam)) circumcisio doceatur: quoniam magister et parens vitae debuit vivere, prout docebat esse vivendum. Hic est ille gladius femoralis, quo Levitae suos propinquos et proximos occiderunt: quo etiam Dominus ipse a Patre jubetur accingi: quem omnes capiunt qui seipsos castraverunt propter regnum coelorum: quem gladium Dominus mittit in terras, ut filium separet a patre, filiam a matre sua, nurum a socru sua. Hoc gladio 0208A etiam beatus Paulus Ecclesiam circumcidit, dicens: Reliquum est, ut qui habent uxores, tamquam non habentes sint: et qui emunt, tamquam non possidentes sint: et qui utuntur hoc mundo, tamquam non utantur (I Cor. VII, 30, 31) . Hic totius justitiae virtus, hic ratio est circumcisa omni carne, id est, parentum, fratrum, cognationum, affinitatum, nullum amplius amare quam Dominum: ut ad crucis imaginem Dei verbo, non ad aliquos mundi actus, moneamur affixi matrem commendare discipulo.

XX. Res loquitur ipsa, cur illa pars corporis per quam Judaeus se autumat justificari, defectioni adjudicata videatur: adeo ut difficilius fuerit modum adhibuisse sermoni, quam argumenta requisisse: et hanc veram esse circumcisionem, si abrenuntiantes 0208B mundo, ex quo juxta carnem nostra natura est, et parentibus, et quae fidei scandalum faciunt circumcisis, oculo etiam et manu et pede, nudi et soli, debiles etiam, si fieri potest, Dominum sectemur, cantantes vere: Quoniam pater meus et mater mea dereliquerunt me (Psal. XXVI, 10) ; ut a Domino mereamur assumi, et corporea denudati natura, spiritalium indumentis actuum gloriosius vestiamur, scientes quoniam quod de carne nascitur, caro est: et quod de spiritu, spiritus est, dicente Apostolo: Et si cognovimus Christum secundum carnem, verum jam non novimus, in quo non novimus, in quo nobis mundus crucifixus est, et nos mundo (II Cor. V, 16) : ut praeputiis, quae sunt in superficie conversationis, abscisis, nudum illud et solum nostrae generationis 0208C secretum, quod superfluis tegebatur, appareat. Si enim fenum quod hodie est, et cras in clibanum mittitur, Deus sic vestit: quanto magis nos (Matth. VI, 30) , si fide modicos non esse praeviderit! Cultello itaque petrino corporis nostri circumcidenda est natura: Petra autem Christus est: cujus cultellus amor est, quo crescente in nobis, saeculi desideria decrescent. Quem qui amaverit, dicit patri, non novi te: naturamque circumcidens suam, nec ut patrem sepeliat mortuum, separabitur a Christo: et exspoliatus veterem hominem cum actibus suis, quod praeputium est, aliam naturam suae videbit esse substantiae: id est, ut sicut primus homo terrenus a terra: ita secundus coelestis incipiat esse ex coelo: nec dicet jam cujus circumcisa est natura patrem, 0208D praeter cum qui in coelis est, se habere: sed praecepto Domini lucido, illuminatis oculis, sedere ad dexteram virtutis filium hominis agnoscet. Obterendae sunt omnes animi voluptates, relinquenda studia delectationum, quoniam hic circumcisionis est veritas, non figura. Nitendum in summa, ut cunctis naturalibus amputatis, conversatio nostra tendat ad coelum, ubi Christus est ad dexteram Dei (Col. III, 1) . Quod ita verum erit, si ludi, si jocus, si convivium, si sermo pene familiarium deserantur: et tamen qui circumciduntur arescunt, ut non nos mundo, qui vitae imagines sumus, sed mundus nobis mortuus esse credatur: nec agglutinari eorum aliqua quae circumcisa sunt inimici arte sinantur: sed 0209A clamemus, sedit sanguis circumcisionis: ut cum in nobis calculus coeperit operari, in quo nomen novum solus novit ille, qui accepit, non timeamus, in loco revelationis occidi: quinimo et imputantes aliqua nostro Domino per amorem: nam et operarius ibi benignus admittitur, ut superius in beato Petro novae gratiae susceptore didicimus: tota credulitatis nostrae harmonia intortis vehementius per artem fidibus resultemus: Propter verba labiorum tuorum, Domine, ego custodivi vias duras (Psal. XVI, 4) .

XXI. Anne est aliquid tam durum, tam ferreum quam repugnare naturae? Et cum omnia in mundo per Deum nobis sint facta, ipsos nos, velut non nostra circumstent, repellere, non videre: mundumque 0209B ipsum nobis se cum omnibus divitiis et pulchritudinibus suis ingerentem manu quadam repudiare virtutis, obseratisque omnibus sensibus quibus ad animam substantia vitalis accedit, pene ad imaginem obrigescere mortuorum: non visu, non auditu, non odore, non tactu, non sapore capi, et in natura corporis naturam corpoream non habere, hominemque se quod homo sit oblivisci: eum tamen hoc ipso quod ambiat non teneri, quia vere quod homo sit teneat, et eo magis despiciat se, quo se magis agnoverit. Tum quia durum est praesentia sibi abdicare dum vivit; et futura sperare post vitam. Haec natura corporis, hoc, ut diximus, nisi circumcisa non patitur: facileque se gestit jactare in suis, sibi cernens terras, sibi maria, sibi videns solem et universa coeli 0209C astra servire: et quando se fraudari a terrestribus patietur, cum dominetur et coelo? Tantorum ergo elementorum tam importuno circumventa famulatu, usque ad oblivionem suae conditionis inducitur: et in despectu totius sublimata mundi, vincere ipsa ex eo quod sibi obsequuntur praesumit elementa: hinc montibus scrobibus fodiendo, hinc valles substructionibus opplendo, hinc maria molibus arando, nunc arida irriguis foecundando, nunc stagna paludesque siccando, vel campos consitis nemoribus vestiendo, ac silvosorum montium juga, vetustis nemoribus denudando, ut pene dominam se naturae esse non credat, si fecerit aliter. Cujus naturae concussione, natura nostra his meditationibus agitatur: durum est vias Domini custodire, in quibus non experimentis, 0209D sed detrimentis potentiae desudatur: nec quaeritur ut supra nos quod amat universa mortalitas, sed ut sub nos vita ducatur, ne amplius nos existimando quam sumus, incipiamus nec id obtinere quod sumus, cum per hoc ipsum si velimus despicere, quod sumus, mereamur in melius esse quam sumus, dicente Domino, et nostrae illi imputationi quam praesumimus, subscribente: Amen dico vobis, nemo est qui relinquat domum, aut parentes, aut fratres, aut uxorem, aut filios propter regnum Dei, qui non recipiat centuplum in tempore hoc, et in saeculo venturo vitam aeternam haereditabit (Matth. VIII, 8) . Et talibus promissionibus viae (( Al. vitae)) illae durae, quas ob verbum Domini custodire necesse est, 0210A molliuntur. In quarum custodia utique multa retributio est.

XXII. His mercedibus invitamur, quos oportebat et cogi, dum velle nos ambit quod poterat et jubere. Denique cum verbum vitae durum dicerent esse sermonem, et ob hoc turbati omnes qui eum sequebantur abscederent: respiciens discipulos suos, numquidnam et ipsi abire vellent, inquirit iratus: adeo eligit potius se nobis bona omnia debere, si volumus, quam imperare si cogimur, dicente Apostolo: Si enim volens hoc ago, mercedem accipio: si autem invitus, dispensatio mihi credita est (I Cor. IX, 17) . Haec voluntas femoralis illius vagina cultelli est: quae ubi in se amorem Dei, quem cultellum esse diximus, receperit, merebitur intelligere Dominum 0210B vera praedicasse: Jugum enim meum suave est, et sarcina mea levis est (Matth. XI, 10) , quoniam superfluis omnibus amputatis, et cunctis oneribus circumcisi, belluae quadam sarcinalis imagine tenuata, vere etiam nos cum Psalmista dicimus, qui vel per glaciem, vel per liquidam etiam mollemque substantiam angustum illud acus foramen transire possumus, quod introire qui in equis sperant et curribus, non valebunt, quoniam tales etiam via illa quae lata est et spatiosa, vix capiet. Laborum itaque arduos montes et difficultatum propemodum muros, quibus coelestia ab humanis velut provincia cujusdam limitibus separantur, divina invitatrix munificentia liberalitasque deplanat. Et sicut tubis sacerdotalibus muros illius Jericho: ita prophetarum vocibus turrim nostri 0210C interitus elidet, si modo contra spem in spe credentes, et quodam concitatorum luminum, videndi saliente transpectu, in fraudem praesentium caducorum promissa tamquam manibus jam apprehensa miremur: et hac circumcisi natura in aliamque naturam transpositi, mente illa et animo teneamus, quae nec oculus vidit, nec auris audivit, nec in cor hominis ascenderunt, quae praeparavit Dominus iis qui diligunt eum: de quorum numero non est, nisi qui per demonstratam superius circumcisionem velut cum Domino confixus in cruce, semper peccatis suis passione est dignus. Ille vero Dominum nostrum dignum tali passione non credens dixerit: Domine, memor esto mei cum veneris in regnum tuum (Luc. XXIII, 42) . Quem, dum adhuc loquitur, ipse Dominus promptus 0210D interpellantis auditor consolari, ut consuevit, pro sua pietate dignabitur, dicendo: Forti animo esto: Amen dico tibi, hodie mecum eris in paradiso.