Caput IV.

0814D

Dico autem: Quanto tempore haeres parvulus est, nihil differt a servo, cum sit dominus omnium: sed sub tutoribus et actoribus est, usque ad praefinitum tempus a patre. Quia dominatum quondam sacerdotes, et principes exercebant: quos tutores et actores appellat. Modo autem non dominari, sed formam praebere jubentur: quia sacerdotale genus sumus, et omnia communiter habemus: quamvis per illos percipiamus sacramenta.

Ita et nos cum essemus parvuli, sub elementis mundi eramus servientes. Dierum videlicet et temporum, quae fuerant eorum infirmitati necessaria, pro temporis qualitate.

0815A At ubi venit plenitudo temporis, misit Deus Filium suum. Impletum jam erat tempus, quando legem per malam consuetudinem nemo poterat custodire.

Factum ex muliere. Dicens factum ex muliere: sexum significat, non corruptionem. Caeterum ut manifeste ostenderet natum ex virgine, ait, ex muliere; non per mulierem. In eo autem quod dicit, ex muliere, monstrat non more solito ex conventu viri et feminae, sed per Spiritum sanctum, ex matre tantum Christum incarnationem hominis suscepisse. Nam idem Apostolus ad Corinthios scribens ait: Sicut mulier ex viro, ita et vir per mulierem. Unde sicut in principio generationis, mulier ex viro sumpta est: ita et Christus secundum carnem, ex matre tantum est. Omnis autem residua humana generatio 0815B non est ex muliere: secundum Apostoli dictum, sed per mulierem: ut clareat generatio hominum ex viro per mulierem creari.

Factum sub lege, ut eos qui sub lege erant, redimeret. Christus sub lege factus est, ut peccatum in carne vincens, credentes in se a legis vinculis liberaret. Ipse autem sub lege tamdiu fuit, donec baptizatus, novi Testamenti inciperet Evangelium praedicare. Item si sub lege factus non esset, Judaeos salvare non poterat: gentes vero poterat positus sub lege redimere.

Ut adoptionem filiorum reciperemus. Non enim omnes recepissemus adoptionem, si factus sub lege non esset.

Quoniam autem estis filii Dei, misit Deus spiritum 0815C Filii sui in corda vestra clamantem, Abba, pater. Ex hoc nos probat filios esse Dei, quoniam spiritum Christi accepimus.

Itaque jam non est servus, sed filius: quod si filius, et haeres per Deum. Quid vis iterum servus esse, qui jam filius et haeres es? Item hic manifeste ostendit, quia totus populus, unus filius vocatur.

Sed tunc quidem ignorantes Deum his qui natura non sunt dii, serviebatis. Convertit se ad illos, qui ex gentibus crediderant, et arguit illos, quia dies festos, et tempora Judaeorum observare vellent, sicut antea idolis fecerant. Nam Judaeis isti dies idcirco concessi sunt, ne eos amore festivitatis, idolis exhiberent.

Nunc autem cum cognoveritis Deum, immo cogniti sitis a Deo. Ante ignorabamini ab illo, quia non novit 0815D iniquos: et non vos illum quaesistis, sed ille vos perditos requisivit.

Quomodo convertimini iterum ad infirma et egena elementa, quibus denuo servire vultis? Evidenter ostendit Apostolus Galatas, post acceptam fidem Christi, ad idolorum iterum redisse culturam.

Dies observatis, et menses, et tempora, et annos. Nos non similiter observamus: non enim kalendas colimus, nec dies festos, sicut in luxuria et epulis, sed in sinceritate azyma epulamur.

Timeo ne forte sine causa laboraverim in vobis. Nihil enim prodest Christianos vos factos, si ista iterum observetis.

Estote sicut ego, quia et ego sicut vos. Hoc est, 0816A quod dicit, me imitamini gentiliter viventem: quia et ego gentiliter vivo, Judaica observatione deposita, sicut Apostolus in hac eadem Epistola Petro apostolo dicit: Si tu cum sis Judaeus, gentiliter vivis, quomodo cogis gentes Judaizare?

Fratres, obsecro vos, nihil me laesistis. Ut merito putetis me inimicitiarum, et non salutis vestrae causa moveri.

Scitis autem quia per infirmitatem carnis evangelizavi vobis jampridem. Vel per passionem, vel etiam per naturalem infirmitatem: quia thesaurum gratiae in vasis fictilibus bajulabat.

Et tentationem vestram in carne mea non sprevistis, neque respuistis. Increpando hoc Apostolus dicit, quia cum fidem Christi apud Galatas praedicaret, persecutionem 0816B ab incredulis civibus eorum passus est: et nihilominus ipsi tentationi et variis injuriis permiserunt Apostolum subjacere. Item grandis tentatio est, si vir sanctus aut infirmetur, aut impune laedatur. Sed ideo ista pati permittitur a Deo, ut virtutem per infirmitatem perficiat: et ut corruptionem hanc sentientem, incorruptam vitam, majori studio, et amore perquirant.

Sed sicut angelum Dei excepistis me. Cum se angelis comparatum gaudet, probat angelos hominibus esse majores.

Sicut Christum Jesum. Non solum, ut angelum.

Ubi est ergo beatitudo vestra? Quam nunc taliter suscepistis.

Testimonium enim perhibeo vobis: quia si fieri potuisset, 0816C oculos vestros eruissetis, et dedissetis mihi. Ostendit quanta eum charitate dilexerint, et quomodo se totos ejus doctrinae tradiderint. Utique charissima corporis sui membra eidem tradere cupierant, hanc solam Evangelico lumini dignam esse vicissitudinem arbitrantes, si sua lumina ei reddidissent.

Ergo inimicus vobis factus sum, verum dicens vobis? Haec est conditio veritatis, ut eam semper inimicitiae sequantur: sicut per adulationem perniciosam, amicitiae conquiruntur. Libenter enim quod delectat, auditur: et offendit omne quod nolumus. Ita enim et hi diligere coeperant sabbati otia, et dierum festorum epulas praedicantes contra Apostolum, qui omnem continentiam suo illis exemplo monstrabat.

0816D Aemulantur vos non bene: sed excludere vos volunt, ut illos aemulemini. Aemulus, et imitator potest et inimicus intelligi. Sic non bene aemulatur, qui ut alium dejiciat, non ut ipse proficiat, aemulatur. Aemulamini autem meliora charismata.

Bonum autem aemulamini in bono semper, et non tantum cum praesens sum apud vos. Nolite illos aemulari, sed bonum semper aemulamini, non in praesentia mea tantum.

Filioli mei, quos iterum parturio, donec formetur Christus in vobis. Evidenter hoc adversus haereticos valet: qui post baptisma peccantibus, poenitentiam non dant. Item in illo vere Christus formatur, qui 0817A virtutem fidei ejus intelligit, et in quo omnis conversatio ejus exprimitur atque depingitur.

Vellem autem esse apud vos modo. Quia quanta vos audire meremini, scribere tanta non possum.

Et mutare vocem meam. Vocem blandientis patris, in rigorem magistri veteris mutare.

Quoniam confundor in vobis. Detrimentum discipulorum confusio est magistri: sicut profectus eorum, est gloria praeceptoris. Confunditur autem, quia jam filii facti, rursum servi esse cupiebant.

Dicite mihi, qui sub lege vultis esse. Legem non legistis? Scriptum est enim, quoniam Abraham duos filios habuit, unum de ancilla, et unum de libera. Sed qui de ancilla, secundum carnem natus est: qui autem de libera, per repromissionem. Ismael, carnis: Isaac, 0817B filius fidei. Illum enim Abraham secundum carnalem usum genuit: istum contra naturam promissione suscepit.

Quae sunt per allegoriam dicta. Quae quidem sunt per allegoriam dicta: hoc est, alia ex aliis figurata. Dedit autem regulam hoc loco Apostolus intelligendi allegoricas rationes, scilicet ut, manente historiae veritate, figuras veteris Testamenti exponamus. Nam cum dixisset, Abraham duas uxores verissime habuisse, postea quid praefiguraverint, demonstravit: et hoc ipsum ibi fecit, ubi aliqua sanctorum honesta gesta referuntur: non ubi peccata notantur. Caeterum delicta dicere per mysteria, aut impossibilitatis, aut ignorantiae Deum est criminari. Qui autem aliter sua monstrare non poterit sacramenta: aut certe 0817C putans sibi quorumdam peccata necessaria, prius illa generaliter condemnet, sed et postea reprehendendo atque vindicando ostendat, illa non propter sua mysteria fieri voluisse: praecepta vero difficile inveniet Apostoli, taliter exponentis, ne eorum vitam videretur enervare.

Haec enim sunt duo Testamenta: Vetus et novum, singulos populos generantia.

Unum quidem in monte Sina, in servitutem generans. Judaei metu praesentium cogebantur, ut ferae: nos vero praemiis invitamur ut liberi, et illi quasi servi praeter moralia praecepta, etiam diversis operibus premebantur: nobis autem quasi filiis, moralibus monitis adimpletis, servilia onera auferuntur. Sed illi sacerdotibus suis ex debito servientes, tributa 0817D etiam reddere cogebantur: nos praeter charitatem nihil debentes, antistites nostros voluntarie honoramus.

Quae est Agar. Cujus typum habuit synagoga.

Sina enim mons est in Arabia, qui conjunctus est ei, quae nunc est Jerusalem. Ex qualitatibus locorum vult intelligi diversitatem Testamentorum.

Et servit cum filiis suis. Cum filiis Jerusalem, gentibus servit.

Illa autem quae sursum est Jerusalem, libera est: quae est mater nostra. Recte dicit Apostolus, Jerusalem coelestem sterilem esse generatione filiorum, quia non illic generat filios: sed hic per fidem renatos in Christo, postea suscipit, et eorum quos 0818A susceperit, mater efficitur. Hoc autem valet contra dogma eorum qui dicunt, animas de coelo propter peccatum, in terras demitti, et nascentibus corporibus infundi. Quod autem ait: Multi filii desertae magis, quam quae habet virum. Filios desertae, significat Ecclesiae populos ex gentibus congregatos. Habentem autem virum, synagogam Judaeorum testatur, sicut Osee propheta monstrat: Judicate matrem vestram, judicate, quia ipsa non uxor mea, et ego non vir ejus. Item Ecclesia mater est tam gentilium credentium, quam etiam Judaeorum, cujus filii servi esse non possunt. Et ideo et mediator novi Testamenti de coelo advenit Pontifex: et Evangelium non in uno loco, sed in toto mundo est praedicatum.

0818B Sicut scriptum est: Laetare, sterilis, quae non paris. Prophetico testimonio probat meliorem nos, quam Judaeos, matrem habere.

Erumpe et clama, quae non parturis. Clamor, pro prophetia ponitur in hoc loco.

Quia multi desertae magis. Hoc praefigurabat Anna, quae dixit: Sterilis quae peperit septem, et fetosa in filiis infirmata est.

Quam ejus, quae habet virum. Quae virum habere putans, de fecunditate gloriatur. Aut quia habebat virum, antequam ejiceretur cum filio suo.

Nos autem fratres secundum Isaac promissionis filii sumus. Quomodo de Isaac, ita et de nobis est Abrahae repromissum, quod scilicet in eo benedicendae essent omnes gentes.

0818C Sed quomodo tunc is, qui secundum carnem natus fuerat. Semper carnales homines, eos qui spiritualiter sunt persequuntur. Unde mirum non est, si modo carnei et saeculares homines sanctos tribulent, et affligant; immo inde cognoscendi sunt justi esse, si a talibus opprimantur.

Persequebatur eum, qui secundum spiritum. In Genesi quidem hoc scriptum est. Quia illuserat Isaac Ismael: sed Apostolus ostendit non simplicem lusum fuisse, quem persecutionem appellat. Quia scurrilem eum, et levem, sicut ipse erat, facere cupiebat: ne illi possit in haereditate praeferri. Ideo Abraham dejiciendo eum, vocem Sarae jubet audire.

Ita et nunc. Ita et isti servos suos sibi similes facere nituntur.

0818D Sed quid dicit Scriptura? Ejice ancillam et filium ejus: non enim haeres erit filius ancillae, cum filio liberae. Quantumvis se extollat iniquitas, ancilla est, et subjicienda sanctis sicut et Judaei: quamvis Abrahae filios se jactant, quamdiu filii ancillae fuerint, nobiscum haereditatem habere non possunt.

Itaque, fratres, non sumus ancillae filii, sed liberae: qua libertate nos Christus liberavit. Non debemus ancillam sequi, matre relicta, quia licet ejusdem viri fuerit uxor, tamen ad tempus, quia Sarae tempus nondum venerat generandi.