Caput XI. De Abstinentia, et praecipue a carnibus.

0345C Salvator noster, Attendite, inquit, vobis ne forte graventur corda vestra crapula, et in ebrietate et curis hujus vitae (Luc. XXI, 34) . Modicus enim ac temperatus cibus et carni et animae utilis est. Balnearum fomenta ne quaeras, qui calorem corporis jejuniorum cupis frigore exstinguere: quae et ipsa moderata sint, ne nimia debilitent stomachum, et majorem refectionem poscentia erumpant in cruditatem, quae parens libidinum est. Aiunt enim medici, qui de humanorum corporum scripsere naturis, praecipue Calenus in libris, quonam titulus περὶ ὑγεινῶν, puerorum et juvenum, ac perfectae aetatis virorum mulierumque corpora, insito calore fervere, et noxios his esse aetatibus cibos qui calorem augent: sanitatique conducere, frigida quaeque in cibo et potu sumere. Sicut 0345D econtrario senibus, qui pituita laborant et frigore, calidos cibos, et vetera vina prodesse. Et etiam Comicus, cujus finis est humanos mores nosse atque describere, dixit, Sine Cerere et Libero friget Venus.

Nihil itaque scias conducere Christianis adolescentibus ut esus olerum. Nam ardor corporum frigidioribus epulis temperandus est. Nobis enim non corporum vultus, sed animae vigor quaeritur, quae carnis infirmitate fit fortior. Inde est quod nonnulli vitam 0346A pudicam appetentium, in medio itinere corruunt: dum solam abstinentiam putant carnium, et leguminibus onerant stomachum, quae moderate parceque sumpta innoxia sunt. Et ut quod sentio loquar, nihil sic inflammat corpora, et titillat membra genitalia, sicut indigestus cibus ructusque convulsus. Quod enim seminarium voluptatum est, venenum puta.

Est autem esus carnium seminarium libidinis. Et non solum de carnibus loquor, sed in ipsis leguminibus inflantia (( Al. instantia)) et gravia declinanda sunt. Parcus cibus et venter esuriens, triduanis jejuniis praefertur. Multo enim melius est quotidie parum, quam raro satis sumere. Pluvia illa optima est, quae sensim descendit in terras. Subitus et nimius imber in praeceps, arva subvertit. Refectio itaque 0346B saturitatem fugiat. Nihil prodest biduo triduoque transmisso vacuum portare ventrem, si pariter obruatur, si compensetur saturitate jejunium. Illico mens repleta torpescit, et irrigata corporis humore, spinas germinat libidinum.

Plures quoque sunt qui cum vino sint sobrii, ciborum tamen largitate sunt ebrii. Omnes enim qui ebrietatem sectantur, filii Belial vocantur. Nam venter mero aestuans facile ( Al. cito) despumat in libidinem. Unde Noe nudavit ebrietate femora. Lot quem Sodoma non vicerat, vina vicerunt. Venter quoque plenus facile de jejuniis disputat. Qui autem Christum desiderat, et illo vescitur pane, non quaerit magnopere de quam pretiosis cibis stercus conficiat. Quidquid post gulam non sentitur, idem fit quod 0346C panis et legumina. Omne enim quod in hoc mundo laborant homines, ore quasi consumitur, et attritum dentibus, ventri traditur digerendum, et tamdiu tribuit voluptatem, quamdiu gutture detinetur. Cum vero in alvum transierit, desinit inter cibos esse distantia.

Nec hoc dicimus, quod negemus pisces; sed quomodo nuptiis virginitatem, ita saturitati jejunia praeferimus. Sed non ideo te carnes vesci non putes, si suum, leporum, atque cervorum et quadrupedum animantium esculentiam reprobes. Non enim haec pedum numero, sed suavitate gustus comprobantur. Scimus ab Apostolo dictum: Omnis creatura Dei bona, quae cum gratiarum actione percipitur (I Tim. IV) . Sed idem loquitur: Bonum est carnem non 0346D manducare (Rom. XIII) . Comedant carnes, qui carni serviunt. Quorum fervor despumat in coitum, eorum et intestina carnibus repleantur.

Tu vero nihil habeas tam necesse, quam in jejunio perseverare. Pallor et sordes tuae gemmae sint. Igitur cum mihi dixeris, cur porcus creatus est? statim tibi respondebo puerorum more certantium? Cur viperae et scorpii? Nec Deum superfluorum judicabis artificem: cum plurimae et bestiae et volucres sint, quas tuae fauces recusant. Sed ne contentiosum 0347A hoc, et ex pugna magis videatur esse quam verum: Audi, idcirco sues et apros et reliquas animantes creatos, ut milites, athletae, nautae, rhetores, metallorumque fossores, et caeteri duro operi mancipati haberent cibos: quibus fortitudo corporum necessaria est: qui portant arma et cibaria: qui pugnis et calcibus sua invicem membra debilitant: qui remos trahunt: quorum latera ad clamandum dicendumque sunt valida: qui subvertunt montes, et sub divo (( Al. sudo)) et imbribus dormiunt.

Sed quid ad nos, quorum conversatio in coelis est? Caeterum nostra religio non athletam, non nautas, non milites, non fossores, sed sapientiae erudit sectatorem, qui se Dei cultui dedicavit, et scit cur creatus sit, cur versetur in mundo, quo abire festinet. 0347B Unde et Apostolus loquitur: Quando infirmor, tunc potens sum (I Cor. XII) . Et, Si exterior noster homo corrumpitur, sed interior renovatur de die in diem (II Cor. IV) : Et, Cupio dissolvi et esse cum Christo (Philip. III) . Et, Carnis curam ne feceritis (Rom. XIII) . Quodque sine quatuor sensibus vivere possumus: id est, sine aspectu, auditu, odoratu, atque complexu. Absque gustu autem et cibis impossibile est humanum corpus subsistere.

Adesse ergo debet ratio, ut tales et tantas sumamus escas, quibus non oneretur corpus, nec libertas animae praegravetur. Quia et comedendum est, et deambulandum, et dormiendum, et digerendum, et postea inflatis venis incentiva libidinis sustentantur (( Al. sustinenda)). Sunt quidem sensus nostri portae, 0347C per quas ad animam nostram saeculi blandimenta descendunt, et per quas sensus carnis introcunt. Per quas nisi lata strage facta viam virtutibus potius quam impietate fecerimus, numquam ad regem pietatis pervenire poterimus.

Dicat enim unusquisque quo dolet (( Al. quod vult)): ego loquor conscientiam meam. Scio mihi abstinentiam, et nocuisse intermissam, et profuisse repetitam. Nec tales ergo recipiamus cibos, quos aut difficultate digerere, aut comestos magno partos et perditos labore doleamus. Olerum et pomorum ac leguminum, et facilior apparatus est, et arte impendiisque coquorum non indigent, et sine cura sustentant humanum genus, moderateque sumptus: quia nec avide devoratur. Quod irritamentum gulae non 0347D habet, leviori digestione decoquitur. Nemo enim uno et duobus cibis, hisque vilibus usque ad inflationem ventris oneratur, quae diversitate carnium et saporis delectatione concipitur, cum variis nidoribus fumant patinae, et ad esum sui, expleta esurie, quasi captivos trahunt. Unde et morbi ex saturitate nimia concitantur. Multique impatientiam gulae vomitu remediantur: et quod turpiter ingesserunt, turpius egerunt.

Postquam enim venit Christus in fine temporum, et revolvit omega ad alpha, id est, finem ad principium, 0348A ut in prima aetate non circumcidimur, nec repudium dare permittimur, nec carnes comedimus. Hippocrates in Aphorismis docet crassa et obesa corpora, quae crescendi mensuram impleverint: nisi cito ablatione sanguinis minuantur, paralysim et pessima morborum genera parere (( Al. erumpere)). Et idcirco esse necessariam demptionem, ut rursum habeant in quae possint crescere. Non enim manere in uno statu naturam corporum, sed aut crescere, aut decrescere, nec posse vivere animal nisi crescendi capax sit. Unde et Galenus ille doctissimus Hippocratis interpres, athletas, quorum vita et ars sagina est, dicit in exhortatione medicinae, nec vivere posse diu, nec sanos esse: animasque eorum ita nimio sanguine et adipibus quasi luto involutas, nihil tenue, 0348B nihil coeleste; sed semper de carnibus et ructu et ventris ingluvie cogitare. Diogenes tyrannos et subversiones urbium bellaque hostilia vel civilia non pro simplici victu olerum pomorumque, sed pro carnibus epularumque deliciis asserit excitari. Quodque mirandum sit, Epicurus voluptatis assertor, omnes libros suos replevit oleribus et pomis et vilibus cibis. dicens ita esse vivendum: quia carnes et exquisitae epulae ingenti cura ac miseria praeparantur, majoremque poenam habeant in quaerendo, quam voluptatem in abutendo. Bibere et comedere non deliciarum ardorem debet excitare: sed sitim famemque restinguere. Qui carnibus vescuntur, indigent etiam his quae sunt (( Al. non sunt)) carnium. Qui autem simplici victu utuntur, eos carnes non requirere.

0348C Sapientiae ergo operam dare non possumus, si mensae abundantiam cogitemus, quae labore nimio et cura indigent. Cito expletur naturae necessitas; frigus et fames, simplici vestitu et cibo expelli potest. Deliciae et epularum varietas fomenta sunt avaritiae. Quod si quis existimat se abundantia ciborum potionumque perfrui, et vacare posse sapientiae, hoc est versari inter delicias, et deliciatum vitiis non teneri, seipsum decipit. Sensus noster illud cogitat, quod videt, audit, odoratur, gustat, attrectat, et ad ejus trahitur appetitum, cujus capitur voluptate. Difficile, immo impossibile est, divitiis et voluptatibus affluentes non ea cogitare quae gerimus. Frustraque quidam simulant salva fide et pudicitia (( Al tacet et pudicitia)) et integritate mentis se abuti voluptatibus: 0348D cum contra naturam sit, copiis voluptatum, sine voluptate perfrui. Sensus corporum quasi equi sunt, sine ratione correntes. Anima vero in aurigae modum retinet frena currentium.

Grandis exsultatio animae est, cum parvo contentus fueris, mundum habere sub pedibus: et omnem ejus potentiam, epulas, libidines, propter quae divitiae comparantur, vilibus murare cibis, et crassiore tunica compensare. Tolle epularum et libidinis luxuriam: nemo quaeret divitias, quarum usus, aut in ventre, aut sub ventre est. Qui aegrotat, non aliter recipit 0349A sanitatem, nisi tenui cibo et castigato victu. Quibus ergo cibis recipitur sanitas, his et servari potest: ne quis putet morbos oleribus concitari. Si autem vires olera non ministrant, quae nascuntur ei aluntur carnibus, quid tamen necesse est saplenti viro et philosopho Christi tantam habere fortitudinem, quae athletis et militibus necessaria est, quam cum habuerit ad vitia provocetur? Illi arbitrentur carnes sanitati congruas, qui volunt abuti libidine, et in coenum demersi voluptatum, ad coitum semper exaestuant. Christiano sanitas absque viribus eximiis (( Al. nimis)) necessaria est.

Nec turbare nos debet, si rari sunt hujus propositi sectatores, quia rari sunt, et amici boni fideles, et pudici, et continentes, semperque virtus rara est. 0349B Legimus quosdam morbo articulari et podagrae humoribus laborantes, proscriptione bonorum ad simplicem mensam et ad pauperes cibos redactos, convaluisse. Caruerant enim sollicitudine dispensandae domus, et epularum largitate, quae et corpus frangunt, et animam.

Irridet Horatius appetitum ciborum, qui consumpti relinquunt poenitentiam. Sed etiam ex vilissimis cibis vitanda satietas. Nihil enim ita obnuit animum, ut plenus venter et aestuans, et huc illuc se vertens, et in ructus, et in crepitus ventorum efflatione respirans. Quale autem illud jejunium, aut qualis refectio post jejunium, cum pridianis epulis distendimur, et guttur nostrum meditatorium efficitur latrinarum? Dumque volumus prolixioris inediae famem quaerere, 0349C tantum voramus, quantum vix alterius diei nox digerat. Itaque non tam jejunium appellandum est, quam crapula, ac fetens et molesta digestio.