Caput III. De Castitate.

Mortificate, inquit Apostolus, membra vestra, quae sunt super terram (Coloss. III, 5) . Unde ipse postea confidenter aiebat: Vivo autem jam non ego, vivit vero 0326A in me Christus. Qui mortificaverit membra sua, et in imagine noctis perambulaverit, non timebit dicere: Factus sum sicut uter in pruina (Psalm. CXVIII, 83) . Unde idem Apostolus castigabat corpus suum, et in servitutem redigebat, ne aliis praedicans ipse reprobus inveniretur. Corporisque ex persona generis humani inflatus (( Al. inflammatus)) ardoribus loquebatur. Miser ego homo, quis me liberabit de corpore mortis hujus? Et iterum: Scio quoniam non habitat in me, hoc est in carne mea, bonum. Velle enim adjacet mihi, ut faciam autem bonum, nequaquam invenio: neque quod volo bonum, sed quod nolo malum illud facio. Et denuo: Qui in carne sunt, Deo placere non possunt. Vos autem non estis in carne, sed in spiritu, si tamen Spiritus Dei habitat in vobis.

0326B Unde post cogitationum diligentissimam cautionem, jejuniorum tibi arma sumenda sunt; et canendum cum David: Humiliavi in jejunio animam meam (Psalm. XXXIV, 13) . Matrem ita vide, ne per illam alias videre cogaris, quarum vultus cordi tuo haereant: et tacitum vivat sub pectore vulnus. Ancillulas quae illi in obsequio sunt, tibi scias esse in insidiis: Quia quanto vilior earum conditio: tanto facilior ruina est. Volo ergo te propter has causas non habitare cum matre: et praecipue ne aut (( Al. ipsam)) offerentem delicatos cibos, renuendo contristes, aut si acceperis, oleum igni adjicias: et inter frequentiam puellarum per diem videas, quod noctibus cogites. Adolescentiam tuam nulla sorde commacules, ut ad altare Christi, quasi de thalamo 0326C virgo procedas: et habeas deforis bonum testimonium.

Licet de caeteris virtutibus, ut sapientia, fortitudine, justitia (( Al. add. temperantia)), humilitate, mansuetudine et liberalitate possint et alii judicare: pudicitiam sola novit conscientia, et humani oculi hujus rei certi judices esse non possunt. Feminae quoque quae nomen tuum noverint, vultum nesciant. Nam Joannes Baptista sanctam matrem habuit, pontificisque filius erat: et tamen nec matris affectu, nec patris opibus vincebatur, ut in domo parentum cum periculo viveret castitatis. Vivebat in eremo: oculis desiderantibus Christum, nihil aliud dignabatur aspicere. Vestis aspera, zona pellicea, cibus locustae, et mel sylvestre: omnia virtuti et continentiae praeparata. 0326D Unde martyrem quem tormenta non vicerant, superabat voluptas. Tandem coelitus inspiratus praecisam morsu linguam in osculantis se faciem expuit, et sic libidinis sensum succedens doloris magnitudo praeripuit (( Al. superavit)). Nam quomodo qui ignem tetigerit statim aduritur: ita viri tactus et feminae sentit naturam suam, et diversitatem sexus intelligit. Item quomodo poterit libidinem refrenare, 0327A qui nec manum valet cohibere, nec linguam.

Sed et hospitiolum tuum numquam mulierum pedes terant. Videas (( Al. aut)) ne sub eodem tecto mansites: nec in praeterita castitate confidas. Quia nec David sanctior, nec Samsone fortior, nec Salomone potes esse sapientior. Memento semper, quod paradisi colonum de possessione sua mulier ejecerit. Aegrotanti tibi sanctus quilibet frater assistat. Nam scio quosdam corpore convaluisse, et animo aegrotare coepisse. Periculose tibi ministrat, cujus vultum frequenter attendis. Si tamen vidua a te visitatur, aut virgo: numquam domum solus introeas. Solus cum sola et absque arbitro vel teste non sedeas. Tantaque confabulandi fiducia sit, ut intrante alio, non paveas nec erubescas. Speculum enim 0327B mentis facies est: et taciti oculi, cordis fatentur arcana.

Tales quoque habeto socios, quorum contubernio non infameris. Non veste, sed moribus ornentur: et pudicitiam habitu polliceantur. Corrumpunt mores bonos confabulationes pessimae. Caveto omnes suspiciones: et quidquid probabiliter fingi potest: ne fingatur, ante devita. Crebra munuscula, et sudariola, et fasciolas, et vestes ori applicitas, et oblatos ac degustatos cibos, blandasque et dulces litterulas, sanctus amor non habet. Mel meum, lumen meum, meumque desiderium. Omnes delicias (( Al. divitias)) et lepores et risu dignas urbanitates, et caeteras ineptias amatorum in comoediis erubescimus, et in saeculi hominibus detestamur: quanto magis 0327C in clericis et monachis: quorum et sacerdotium proposito, et propositum sacerdotio ornatur? Nec hoc dico, quod aut in te, aut in sanctis viris ista formidem: sed quod in omni proposito et gradu et sexu boni et mali reperiantur: malorumque condemnatio laus bonorum sit. Vide quid prosint (( Al. possint)) frena: a vitiis nos retrahunt: introducunt ad virtutum choros: in Christoque, monte pulcherrimo, habitare nos faciunt. Quamdiu in patria tua es, habeto cellulam pro paradiso: varia Scripturarum poma decerpe.

His utere deliciis, harum fruere complexu. Si scandalizat te pes, oculus, manus tua: projice ea. Nulli parcas, ut soli parcas animae tuae. Qui viderit, inquit Dominus, mulierem ad concupiscendum eam: 0327D jam moechatus est eam in corde suo (Matth. V, 28) . Quis gloriabitur castum se habere cor? Astra non sunt munda in conspectu Domini; quanto magis homines, quorum vita tentatio est?

Vae nobis miseris, quoties concupiscimus, toties fornicamur. Inebriatus est, inquit, gladius meus in coelo: multo amplius in terra, quae spinas et tribulos generat. Vas electionis, in cujus pectore (( Al. 0328A ore)) Christus resonabat, macerat corpus suum: et tamen cernit naturalem carnis ardorem, suae repugnare sententiae, ut quod non vult hoc agere compellatur; et tu te arbitraris absque lapsu et vulnere posse transire, nisi omni custodia servaveris cor tuum. Maxime cum plurimi, etiamsi continentes, iracundi sint, ebriosi, procaces, superbi, ex continentia magis inflati, percussores, maledici, cupidi, timidi, multum sibi placentes ut indicent continentiam, quasi praeferant incontinentiae subministrasse materiam.

Sed ille continens vere est: qui universa membrorum officia a malis affectibus subtrahit, et cogitatum a tota nequitia compescit. Quanto plura tamen sunt quae impugnant pudicitiam, tanto victoris 0328B majora sunt praemia. Nam et ego cum essem juvenis, et solitudinis me deserta vallarent, incentiva vitiorum ardoremque naturae ferre non poteram: quem cum crebris jejuniis frangerem, mens cogitationibus aestuabat. Ad quam edomandam cuidam me fratri, qui ex Hebraeis crediderat, in disciplinam dedi: ut post Quintiliani acumina, gravitatem Frontonis, Ciceronisque fluvios, et lenitatem Plinii, alphabetum discerem, et stridentia anhelantiaque verba meditarer. Quid ibi laboris insumpserim, quotiesque cessaverim: et contentione discendi rursus incoeperim: testis est conscientia tam mea qui passus sum, quam eorum qui mecum duxerunt vitam. Et gratias ago Domino, quod de amaro semine litterarum dulces fructus capio (( Al. carpo)).

0328C Prima igitur tentamenta clericorum sunt mulierum accessus. Nocivum genus femina, janua diaboli, via iniquitatis, scorpionis percussio: cum proximat stipula, accendit ignem; flammigero igne perculit femina conscientiam pariter habitantis, exuritque fundamenta montium. Ego judico si cum viris feminae habitent, viscarium non deerit diaboli. Si alligaverit quis ignem in sinu suo: et vestimenta sua non comburentur? Mihi crede non potest toto corde cum Domino habitare qui feminarum accessibus copulatur.

Sed dicis: Qui ambulat simpliciter, ambulat confidenter (Prov. X, 9) . Bene et argute; sed oportet bonum habere testimonium ex his qui foris sunt. Licet coram Deo recte ambules, tamen coram hominibus 0328D bona providenda sunt: quia astutiores sunt filiis lucis filii tenebrarum. Cum ergo a te hoc genus non amputatur: das reprehendentibus te locum, cum ipse te detrahentium morsibus tradidisti. Nam inter illecebras voluptatum, etiam ferreas mentes libido domat: quae majorem in virginibus patitur famem, dum dulcius putat omne quod nescit. Narrant gentilium fabulae, cantibus Sirenarum nautas in saxa 0329A isse praecipites, et ad Orphei citharam arbores, bestias, ac silicum dura mollita.

Difficile quoque inter epulas servatur pudicitia. Nitens cutis, sordidum ostendit animum. Licet quidam putent majoris esse virtutis praesentem contemnere voluptatem: tamen ego securioris arbitror continentiae nescire quod quaeras. Remotio igitur viri, castitatis collocat arma, construit in melioribus castra pudoris. Thecla post tentationem passionis Antiochiae, cum Paulo prohibetur pariter pergere. Nemo miles cum uxore pergit ad bellum. Germinant feminae spinas cum viris habitantes, arcana mentium acuto mucrone concutiunt (( Al. percutiunt)). Nemo igitur inter serpentes et scorpiones securus ingreditur. Libido enim semper sui relinquit poenitudinem. 0329B Numquam satiatur, et exstincta reaccenditur: usu crescit et decrescit (( Al. tacet et decrescit)): nec rationi paret, quae impetu ducitur. Unde virginitas in eo felicior est, quod carnis incentiva non novit: et viduitas eo infelicior (( Al. sollicitior)), quod praeteritas animo recolit voluptates. Viro enim luxurioso verbum castitatis offensio est.

Qui vivunt in monasterio, et quorum simul magnus est numerus: numquam soli extra procedunt. De agmine columbarum crebro accipiter unam separat, quam statim invadat et laceret: et cujus carnibus et cruore saturetur. Morbidae oves suum relinquunt gregem: et luporum faucibus devorantur. Rarus igitur tibi sit egressus in publicum: martyres tibi quaerantur in cubiculo tuo. Numquam tibi causa 0329C erit procedendi, si semper necessarie processurus sis. Aliorum vulnus, nostra sit cautio. Pestilente flagellato, stultus sapientior erit.

Nam etiam quae homines aestimant sibi salutaria, Deo volente, verti videmus in perniciem. In tranquillitate enim tempestas oritur: nihil, Deo adversante, securum est. Naturale quoque est unumquemque in suo periculo de alio plus sperare.

Si quando senseris exteriorem hominem florem adolescentiae suspirare: et accepto cibo, cum te in lecto positum dulcis libidinum pompa concusserit: arripe scutum fidei in quo ignitae diaboli exstinguuntur sagittae. Omnes enim adulterantes quasi clibanus corda eorum (Ose. III) . Licet difficile est humanam animam aliquid non amare, ut in quoscumque mens 0329D nostra trahatur affectus. Carnis igitur amor, spiritus amore superetur. Desiderium desiderio restinguatur: quidquid inde minuitur, hic crescat. Non sinas ergo cogitationem crescere: dum parvus est hostis, interfice: nequitia elidatur in semine. Audi psalmistam: Beatus qui allidet parvulos suos ad petram (Psal. XIII) ! Impossibile est in sensum hominis non irruere motum (( Al. innatum medullarum, etc.)), et medullarum calorem. Ille tamen laudatur, ille praedicatur beatus, qui statim cum coeperit cogitare, interficit cogitatus, et allidit eos ad petram. Petra autem erat Christus (I Cor. X, 4) . Nam fides pura moram non patitur. Cum apparuerit scorpio, illico conterendus est.

0330A Ardentes igitur diaboli sagittae, jejuniorum et vigiliarum frigore restinguendae sunt. Erras namque, frater, erras, si putas umquam Christianum persecutionem non pati. Tunc enim maxime oppugnaris, si te oppugnari nescis. Nemo enim est tanta firmitate suffultus, ut de stabilitate debeat esse securus: dicente Apostolo: Qui stat, videat ne cadat: quoniam nullus hostili exercitu obsidente securus est. Nam adversarius noster tamquam leo rugiens aliquid devorare quaerens, circumit (I Petr. V, 8) ; et tu pacem putas? Sedet in insidiis cum divitibus et in occultis, ut interficiat innocentem (Psal. IX) . Quod de libidine diximus referamus ad avaritiam, et ad omnia vitia quae vitantur solitudine. Et idcirco urbium frequentiam declinemus, ne facere compellamur, quae nos 0330B non tam natura cogit facere quam voluntas.