Caput III.

Quid ergo amplius est Judaeo: aut quae utilitas circumcisionis? Multum per omnem modum. Ex persona Judaei interrogantis, dicitur, respondente Apostolo, multum quidem secundum omnem modum. Ideo autem multum interest: non quia circumcisionem in carne acceperunt, sed quia credita sunt illis eloquia Dei. Item reddit rationem, quod lex contempta non prosit, et quod carnalis circumcisionis praerogativa, nullis operibus fulta, sit vana. Interrogat, quid amplius habeat Judaeus. Ex cujus persona respondetur: Multum per omnem modum. Nam si ipsius sensus est: multum per omnem modum, et omnis homo 0658B mendax: quomodo postea contravenit, dicens: Si autem iniquitas nostra justitiam Dei commendat, quid dicemus? Numquid iniquus Deus? Absit, etc. Postremo, quomodo Judaeos nihil amplius habere confirmat, si hic multum habere commemorat?

Primum quidem, quia credita sunt illis eloquia Dei. Hoc estis dicturi: primum, quod credita sunt illis eloquia Dei, et gentibus nulla.

Quid enim, si quidam illorum non crediderunt? Numquid incredulitas illorum fidem Dei evacuavit? Absit. Fidem promissorum, cum sit dictum Abrahae: Quia in semine tuo benedicentur omnes gentes.

Est autem Deus verax, omnis autem homo mendax. Hic omnis, pro maxima parte dicit, sicut: Omnes sua quaerunt. Et omnes me dereliquerunt, Lucas est 0658C mecum solus.

Sicut scriptum est: Ut justificeris in sermonibus tuis, et vincas cum judicaris. In psalmo quinquagesimo. Hoc testimonium ita posuit pars adversa, quasi diceret: Propterea ego peccavi, ut tu justus appareas, me judicando. Sed verus sensus sic se habet: quia promiserat se Deus sine personarum acceptione in peccantibus vindicare: et quidam ejus patientiam mendacium judicabant, vincit cum judicaverit, quando eorum facta puniet: in quibus nemo putaverit vindicari. Aliter: Probasti te curam de hominibus habere, qui per Prophetam mea abscondita revelasti, et vicisti eos, qui te incuriosum humanorum actuum esse confingunt. Hucusque objectio cucurrit: jam incipit Apostolus respondere.

0658D Si autem iniquitas nostra justitiam Dei commendat, quid dicemus? Numquid iniquus est Deus? Iniquum est, si in illis vindicat, qui ideo peccaverunt, ut illis justior appareret. Item non quod nostra iniquitas addat justitiam Deo, sed in tempore, quando in judicium cum Deo venimus, non observantes praecepta ejus, promissionum retributionem fraudamus. Unde ostenditur Deus verax; quia quae promisit sanctis, peccatoribus non dat.

Qui infert iram. Ut in diluvio et Sodoma, ita in judicio.

Secundum hominem dico: Absit. Alioquin quomodo judicabit Deus hunc mundum? Secundum te, qui taliter sentis. Alioquin quomodo judicabit Deus hunc 0659A mundum? Quia justitia damnabit injustitiam: si, secundum te, humana iniquitate sit justior.

Si enim veritas Dei in meo mendacio abundavit in gloriam ipsius. Hoc est, crevit.

Quid adhuc et ego. Hoc est, insuper judicor ego quicumque mentior homo, qui laudari deberem, si meo mendacio, Dei veritas comprobatur.

Tamquam peccator judicor? Et non sicut blasphemamur, et sicut aiunt quidam nos dicere. Ut qui me ita judicat, qua peccantem, et non sicut quidam nos aiunt dicere: quod quanto majora mala fecerimus, tanto majora bona recipiamus.

Faciamus mala, ut veniant bona. Hoc fortassis ideo putabant: quia non intellexerunt, quod quidam dicebat: Ubi abundavit peccatum, superabundavit 0659B gratia.

Quorum damnatio justa est. Quid justius, quam ut hanc poenam sentiant, quam nos negare mentiti sunt: qui nihil magis, quam justum Dei judicium praedicamus.

Quid ergo, praecellimus eos? Nequaquam. Causati enim sumus, Judaeos et Graecos, omnes sub peccato esse. Nos ex Judaeis nullam, unde majores simus, invenio causam. Hoc enim investigavit ratio, sub peccato esse, et Judaeos et Graecos, quod non ratione sola colligimus, sed etiam de Judaeis testimonio comprobamus. Item hoc ostendit: quomodo Judaei licet Legem et Prophetas haberent, nihil tamen amplius, quam gentes habebant: quia omnes similiter peccaverunt, et egent gloria Dei.

0659C Sicut scriptum est: Quia non est justus quisquam. In psalmo tertio decimo. Psalmus iste, unde hoc testimonium sumptum est, de insipiente loquitur: quod testimonium in adventu Christi praecipue ostendit impletum, tempore scilicet passionis, quo nullus justus cum pateretur, puto inventus sit.

Non est intelligens, non est requirens Deum. Qui non requirit fundamentum, necesse est ut declinet.

Omnes declinaverunt. Qui non intelligit, non requirit: seu ideo non intelligit, quia non quaerit. Deus autem tunc requiritur, cum ejus voluntas inquiritur: quia omnis qui peccat, non vidit eum, nec cognovit eum, eo quod, qui peccat, Domini sui non cognoscit voluntatem. Nam et vulgo nescire dicitur, cujus voluntas ignorata est.

0659D Simul inutiles facti sunt. Inutiles ad opus ad quod fuerunt procreati.

Non est qui faciat bonum, non est usque ad unum. Nec Apostolus. Item si non est, qui faciat bonum, quomodo inferius plebem suam arguit devorantes, et inopum consilium confundentes? Plebs enim Dei non erat, si bonum non faciebat: maxime cum justa ibidem generatio appelletur. Hoc magis ad psalmi expositionem pertinet, quam ad Apostoli causam.

Sepulcrum patens est guttur eorum. Fetore doctrinae suae, et adulatione contaminans, et interficiens audientes. Ideo enim sepulcrum diligenter clauditur, ne adhuc viventibus exhalatione sua generet pestem.

0660A Linguis suis dolose agebant. Aliud ore promittentes, aliud corde volentes.

Venenum aspidum. Horum serpentium pessimum dicit esse venenum.

Sub labiis eorum. Hoc est, in corde.

Quorum os maledictione. Non est unius generis maledictio. Quidquid enim malo voto dicitur, sine dubio mala dicitur.

Et amaritudine plenum est. Amaritudo contraria est dulcedini verborum Dei.

Veloces pedes eorum ad effundendum sanguinem. Sive simpliciter homicidas dicit: sive interficientes animas adulando. Unde in Actibus Apostolorum, dicit Paulus: Mundus sum ab omni sanguine. Non enim subterfugi, quo minus vobis annuntiarem omne 0660B consilium Dei.

Contritio et infelicitas in viis eorum, et viam pacis non cognoverunt. Conteruntur et infelices fiunt animae in doctrinis eorum, vel in exemplis conversationis eorum.

Non est timor Dei ante oculos eorum. In timore Dei conclusit: qui si timorem Dei semper ante oculos habuissent, non utique deliquissent. Neque enim audet servus, Domino praesente, peccare.

Scimus autem quoniam quaecumque lex loquitur, his qui in lege sunt, loquitur. Ne dicerent, haec in psalmo de gentibus dicta, ostendit, quae in lege dicta sunt, his qui in lege sunt, loqui. Quaeritur sane, quomodo Judaei dixerunt Deum non esse. Non utique verbo dixerunt, sed opere. Nam confitentur 0660C quidem se nosse, factis autem negant. Ergo gentes hic non appellat: qui jam de illis talia dixerat in propria causa.

Ut omne os obstruatur. Non solum gentium, sed etiam Judaeorum: dum non habent unde gloriari possint.

Et subditus fiat omnis mundus Deo. In confessione peccati.

Quia ex operibus legis non justificabitur omnis caro coram illo. Modo non justificatur. Sive opera legis, circumcisionem dicit, sabbatum, et caeteras caeremonias: quae non tam ad justitiam, quam ad carnis laetitiam pertinebant. Item non contraria sibi dicit Apostolus, superius dicens: Qui ostendunt opus legis in cordibus suis. Et nunc dicit, ex operibus 0660D legis non justificari omnem carnem. Carnem accusat, cujus providentia legi Dei subjicere non potest. Lex enim ostendere noxit peccatum: non tamen ostendit, qualiter debeat observari: et iterum punire noxia, non dans veniam poenitenti; Christus autem remissionem peccatorum donat credentibus, et docet quomodo debeant carnis vitia vitari, atque prudentia resecari.

Per legem enim cognitio peccati. Non remissio est peccati, sed cognitio. Ideo enim per legem quid sit peccatum, agnoscitur: quia aut in oblivione erat lex naturae: aut ante legem litterae, leviora quaeque non cognoscebantur esse peccata, id est, quae aliis non 0661A nocebant: ut concupiscentia, ebrietas, et caetera hujusmodi.

Nunc autem sine lege justitia Dei manifestata est. Hoc est, quod dicit: quia justitia, quae in Christo manifestanda erat, in lege naturali non erat cognita. Testimonia autem legis Moysi et Prophetarum annuntiatione praedicantur. Item sine lege litterae justitia manifestata: quae nobis gratis a Deo donata est, non nostro labore quaesita, et apertius per exempla Christi, evidentiora patefacta, quae latebant in lege.

Testificata a Lege et Prophetis. Sive justitia haec praedicata est a Lege et Prophetis: in novissimis temporibus esse ventura: sive cognitio peccati a Lege et Prophetis testimonium accepit.

0661B Justitia autem Dei per fidem Jesu Christi, in omnes et super omnes, qui credunt in eum. Justitia, qua creditur Christo.

Non enim est distinctio. Inter Judaeum et Graecum.

Omnes enim peccaverunt, et egent gloria Dei. Quia non habent suam.

Justificati gratis per gratiam ipsius. Sine ulla operum actione per baptismum, quod omnibus non merentibus gratis peccata donavit.

Per redemptionem, quae est in Christo Jesu. Qua nos redemit sanguine suo de morte: cui per peccatum venditi fueramus: secundum Isaiam dicentem: Peccatis vestris venundati estis. Quam mortem Christus vicit quia non peccavit. Omnes autem rei eramus mortis: cui se ille indebite tradidit, ut nos suo sanguine 0661C redimeret. Unde Propheta praedixerat: Gratis venundati estis, et sine pecunia redimemini. Hoc est, quia nihil pro vobis accepistis, et Christi estis sanguine redimendi. Simul illud notandum, quia redemit nos, non emit: quia ante per naturam ipsius fueramus, licet simus nostris ab eo alienati delictis. Tunc sane fructuosa erit redemptio nostra, si peccare cessemus.

Quem proposuit Deus. In promptu ante oculos omnium posuit: ut qui redimi vult, accedat.

Propitiatorem per fidem in sanguine ipsius, ad ostensionem justitiae suae. Ut propitietur eis, qui credunt se ejus sanguine liberandos.

Propter remissionem praecedentium delictorum. Propterea passus est Christus, ut propositum Dei sedaret: 0661D quo tandem punire decreverat peccatores.

In sustentatione Dei, ad ostensionem justitiae ejus in hoc tempore. Vult ostendere Deum quidem ad hoc exspectasse, ut tamdem se corrigerent delinquentes. Illos vero male usos patientia Dei in majora prolapsos esse peccata. Unde Job ille justissimus suo tempore ait de peccatore: Dedit ei Deus locum poenitentiae: et ille abutitur eo in superbia.

Ut sit ipse justus, et justificans eum, qui ex fide est Jesu Christi. Qui solus inventus est, et quem ipse justificaverit: non ex operibus, sed ex fide.

Ubi est ergo gloriatio tua? Exclusa est. Ad Judaeum loquitur: ne glorieris te operibus meruisse justitiam. Item interrogatio Judaei est. Et respondetur 0662A ab Apostolo: Exclusa est. Item, Judaeus interrogat.

Per quam legem? Factorum? id est, per naturalem. Opera legis refelluntur ab Apostolo.

Non. Sed per legem fidei. Per quam legem? Factorum? Non, subauditur, est: sed per legem fidei. Legem, dicit statum fidei terminum, hoc est, novum Testamentum.

Arbitramur enim justificari hominem per fidem sine operibus legis. Certi sumus, vel judicamus. Abutuntur quidam hoc loco ad destructionem operum justitiae, solam fidem posse sufficere affirmantes: cum tamen alibi dicat Apostolus: Si habuero omnem fidem, ita ut montes transferam: charitatem autem non habeam, nihil mihi prodest. In qua charitate, alio loco legis asserit plenitudinem contineri, dicens: 0662B Plenitudo legis est charitas. Quod si haec eorum sensui videntur esse contraria: sine quibus operibus legis Apostolus justificari hominem per fidem dixisse credendus est, scilicet circumcisionis, vel sabbati, et caeterorum hujusmodi: non absque justitiae operibus, de quibus beatus Jacobus dicit: Fides sine operibus mortua est: hic autem de illo dicit, qui ad Christum veniens sola, cum primum credit, fide salvatur. Addendo autem, operibus legis, ostendit esse etiam gratiae opera.

An Judaeorum Deus tantum? Nonne et gentium? Numquid Judaeos solos Deus creavit: aut de illis solis curam gerit? Nam et gentes peccaverunt, et vos; et si vos convertimini, et illi. Si vobis venit Christus ex lege promissus, et illis. Nam et frequenter Prophetae 0662C etiam de Judaeorum vocatione dixerunt.

Immo et gentium. Pulchre modum servavit in verbis. Immo dixit: ut ostenderet magis gentes, quamvis non erant circumcisi. Et Abraham ante circumcisionem justus. Et reddit rationem, ne Judaeos excludere videretur.

Quoniam quidem unus est Deus, qui justificat. Utrique uni Deo, et uni Christo credidistis.

Circumcisionem ex fide, et praeputium per fidem. Ipsum est ex fide et per fidem: sed usus Scripturarum hic est, ut in iisdem causis mallent mutare, quam repetere sermonem: sicut in Daniele scriptum est: Propter Abraham servum tuum, et Isaac dilectum tuum, et Israel sanctum tuum.

Legem ergo destruimus per fidem? Absit. Sed legem 0662D statuimus. Non contraria sibi Apostolus dicit, superius asserens exclusam esse umbram, et typum legis praesenti veritate: nunc autem infert approbare se legem, in quo ipse testimonium perhibet. Abraham, non ex operibus legis, sed ex fide justificatus est. Item, legem ergo, quae circumcidi praecipit, superfluam judicamus. Absit. Immo stare faciamus, dum probamus verum esse, quod dixit: legem legi, testamentum testamento, circumcisionem circumcisioni successuram.