Caput XVI.

Commendo autem vobis Phoeben sororem nostram. 0714D Jam quasi finito textu Epistolae, ut solet, commendationis gratiam subter annexuit. Item hic monstrat Apostolus, non accipiendam, aut eligendam personam esse viri, vel feminae, quando Romanis per mulierem (ut fertur) litteras mittit. In eadem Epistola aliis feminis mandat salutem.

Quae est in ministerio Ecclesiae, quae est in Cenchraeis. Sicut etiam nunc in Orientalibus diaconissae in suo sexu ministrare videntur in baptismo, sive in ministerio verbi, quia privatim docuisse feminas invenimus, sicut Priscillam, cujus vir Aquila vocabatur.

Ut eam suscipiatis in Domino digne sanctis, et assistatis ei in quocumque negotio vestri indiguerit. Etenim ipsa quoque assistit multis et mihi ipsi. Ut adjuvetis 0715A eam, sive sumptuum opibus, sive solatio: quia et ipsa quamdiu habuit, plures adjuvit.

Salutate Priscam et Aquilam, adjutores meos in Christo Jesu. Qui conformasse se Apostolo dicuntur in fide: quos et ideo adjutores appellat, quia in opere doctrinarum, ubi ipse laborabat, et isti juverunt.

Qui pro anima mea suas cervices supposuerunt: Quibus non solum ego gratias ago, sed et cunctae Ecclesiae gentium. Probando meam doctrinam, se periculo subjecerunt, propter quod illis omnes Ecclesiae gratias agunt: quia per illos ego servatus sum.

Et domesticam Ecclesiam eorum. Ostendit congregationem fidelium, Ecclesiam nominari.

Salutate Epaenetum dilectum mihi: qui est primitivus 0715B Ecclesiae Asiae in Christo Jesu. Salutate Mariam, quae multum laboravit in vobis. Primitivos Ecclesiae Asiae, istos omnes quos salutat, intelligimus ex nominibus fuisse peregrinos: per quorum exemplum atque doctrinam, non absurde existimamus credidisse Romanos.

Salutate Andronicum et Juniam cognatos, et concaptivos meos: qui sunt nobiles in apostolis, qui et ante me fuerunt in Christo Jesu. Salutate Ampliatum, dilectissimum mihi in Domino. Salutate Urbanum, adjutorem nostrum in Christo Jesu: et Stachyn, dilectum meum. Salutate Apellen, probum in Christo. Salutate eos, qui sunt ex Aristobuli domo. Salutate Herodionem, cognatum meum. Salutate eos qui sunt ex Narcisii domo, qui sunt in Domino. Salutate Triphaenam, et 0715C Tryphosam, quae laborant in Domino. Salutate Persidem charissimam, quae multum laboravit in Domino. Salutate Rufum, electum in Domino: et matrem ejus et meam. Aetate, non partu matrem salutate. Hi ex Judaeis erant, et quia simul cum Paulo fuerant tribulati, nec territi: ideo nobiles hoc merito habebantur, qui ad profectum Romanorum inter caeteros fuerant destinati, quique priores Paulo credidisse, ipsius testimonio referuntur.

Salutate Asynoritum, Phlegontem, Hermam, Patrobam, Hermen, et qui cum eis sunt fratres. Salutate Philologum et Juliam, Nereum et sororem ejus, et Olympiadem: et omnes qui cum eis sunt sanctos. Suo exemplo nos docet quales amicos debeamus in nostris litteris salutare: non divites saeculi, facultatibus, 0715D vel dignitatibus honoratos: sed gratia ac fide locupletes.

Salutate invicem in osculo sancto. Salutant vos omnes Ecclesiae Christi. Non ficte, vel subdole, quale Judas tradidit Salvatori. Ideo enim in Ecclesia pax primo annuntiatur: ut ostendat se cum omnibus esse pacificum, qui corpori communicaturus est Christi.

Rogo autem vos, fratres, ut observetis eos, qui dissensiones, et offendicula praeter doctrinam, quam vos didicistis, faciunt, et declinate ab illis. Hujuscemodi enim Christo Domino nostro non serviunt, sed suo ventri. De illis dicit, qui ex circumcisione illo tempore venerunt, jejunia et abstinentiam destruentes, neomenias, 0716A et sabbata, et caeteras ferias, ventris gratia praedicabant, dissentientes ab apostolica doctrina, et fratribus offendicula praeparantes.

Et per dulces sermones, et benedictiones seducunt corda innocentium. Per blandimenta et adulationes compto sermone compositas.

Vestra enim obedientia in omni loco divulgata est. Si illis obedistis quibus non debuistis: quanto magis nobis obedire debetis! Nam et illi propterea ad vos venerunt, quia sciebant vos per obedientiam simplicem cito posse seduci.

Gaudeo igitur in vobis: sed volo vos sapientes esse in bono, et simplices in malo. Deus autem pacis conterat Satanam sub pedibus vestris velociter. Gratia Domini nostri Jesu Christi vobiscum. Solutat vos Timotheus, 0716B adjutor meus, et Lucius, et Jason, et Sosipater, cognati mei. Saluto vos ego Tertius, qui scripsi Epistolam hanc, in Domino. Salutat vos Caius, hospes meus, et universa Ecclesia. Quia bona est obedientia, sed si rationabilis sit: et ideo volo vos sapientes esse in bono, ut malum nescientes, sub pedibus innocentiae deponatis inimicum. Ita enim dedit nobis Dominus potestatem calcandi super scorpiones atque serpentes, et omnem virtutem inimici: id est, ne nobis praevaleat, et omnibus super eum membris liberis ac solutis ambulare possimus.

Salutat vos Erastus arcarius civitatis: et Quartus frater. Hic arcarium ex arcario dicit: sicut gentes credentes ex gentibus saepe vocavit, secundum consuetudinem legis, quae Abigail, uxorem Nabal adhuc 0716C appellat, cum jam illo mortuo in David matrimonium transisset.

Gratia Domini nostri Jesu Christi cum omnibus vobis. Amen. Haec est subscriptio manus ejus in omnibus Epistolis, ut in ea etiam commoneret beneficia Christi.

Ei autem qui potens est vos confirmare. Signis atque doctrinis. Item hic Patris personam monstrat. Descendens autem dicit, manifestatum hunc per Scripturas propheticas secundum imperium aeterni Dei: Spiritum sanctum significat. Item infert: Cognitum est soli sapienti Deo per Christum Jesum, cui gloria in saecula. Hoc loco Patrem et Filium manifeste loquitur. Quod autem dicit: Cognitum est soli sapienti Deo: in communi munere, mysterii significat trinitatem.

0716D Juxta Evangelium meum, et praedicationem Jesu Christi. Ut sic vivatis, quomodo ego Christi exemplo, et auctoritate gentibus praedicavi.

Secundum revelationem mysterii. Mysterium de vocatione universarum gentium in Lege diu fuerat occultatum, quod nunc per Paulum evidenter patefactum est Evangelium in Christo per testimonia Prophetarum: quia quamvis de gentibus ante multa dixisset: tamen quomodo et in Christo unum fierent, et Judaei, nemo tam aperte cognoverat. Existimare enim poterant quosdam ad fidem quasi proselytos admittendos.

Temporibus aeternis taciti, quod nunc patefactum est 0717A per Scripturas Prophetarum. Descendens autem dicit, quid est patefactum.

Secundum praeceptum aeterni Dei. Praecepit Deus, ut omnes gentes obediant, et Deum agnoscant, quod futurum quandoque solus ante sciebat, qui solus naturaliter sapiens, sicut naturaliter bonus: cum tamen, et homo dicatur bonus, sed nos institutione 0718A boni, vel sapientes esse possumus: ille natura. Cui per Jesum Christum gloria et honor in saecula saeculorum.

Ad obeditionem fidei in cunctis gentibus. Spiritum sanctum significat. Item infert:

Cogniti soli sapienti Deo per Jesum Christum: Cui honor et gloria in saecula saeculorum. Amen.