Epistola XIII. Virginitatis laus.

I. Quantam in coelestibus beatitudinem virginitas sancta possideat, post Scripturarum testimonia, Ecclesiae etiam consuetudine edocemur, qua discimus 0163B peculiare illi subsistere meritum, cujus specialis est consecratio. Nam cum universa turba credentium paria dona gratiae percipiat, et iisdem omnes sacramentorum benedictionibus glorientur, istae aliquid proprium prae caeteris habent, cum de illo sancto et immaculato Ecclesiae grege, quasi sanctiores purioresque hostiae, pro voluntatis suae meritis a sancto Spiritu eliguntur, et per summum sacerdotem Dei offeruntur altario. Digna revera Domino hostia tam pretiosi animalis oblatio, et nullius magis, quam suae imaginis, hostia placitura. De hujusmodi etiam Apostolum dixisse reor: Obsecro autem vos, fratres, per misericordiam Dei, ut exhibeatis corpora vestra hostiam viventem, sanctam, Deo placentem (Rom. XII, 1) . Possidet ergo virginitas, et quod alii habent, et quod 0163C alii non habent: dum et communem et peculiarem obtinet gratiam, et proprio, ut ita dixerim, consecrationis privilegio gaudet. Nam et Christi sponsas virgines dicere, ecclesiastica nobis permittit auctoritas: dum in sponsarum modum eas consecrat Domino: velut ostendens eas vel maxime habituras spirituale connubium, quae subterfugerint carnale consortium, et digne Deo per matrimonii copulationem spiritualiter copulantur, quae ejus causa dilectionis humana connubia spreverunt. In his quam maxime illud impletur Apostoli: Qui autem adhaeret Domino, unus spiritus est (I Cor. VI, 17) . Grande est et immortale, et pene ultra naturam corpoream, frenare luxuriam, et concupiscentiae flammam adolescentiae facibus aestuantem, animi virtute restinguere, 0163D et spirituali conatu vim genuinae oblectationis excludere, vivereque contra humani generis legem, despicere conjugii solatia, dulcedinem contemnere liberorum, et quaecumque praesentis vitae commoda sunt, pro nihilo spe futurae beatitudinis computare.

II. Magna haec, ut dixi, et admirabilis virtus est: et non immerito pro magnitudine laboris sui ingenti praemio destinatur: Dabo, inquit Dominus, spadonibus meis in domo mea, et in muro meo locum nominatum meliorem filiis et filiabus Israel: nomen aeternum dabo illis, quod non deficiet (Isa. LVI, 5) . De quibus spadonibus Dominus in Evangelio repetit dicens: Sunt enim spadones qui seipsos castraverunt propter 0164A regnum coelorum (Matth. XIX, 12) . Magnus quidem est pudicitiae labor, sed majus praemium: temporalis custodia, sed remuneratio aeterna est. De his et beatus Joannes apostolus loquitur: quod sequuntur Agnum quocumque ierit (Apoc. XIV, 4) . Quod ita intelligendum puto, nullum eis locum in coelesti aula claudendum, et cuncta eis divinarum mansionum habitacula reseranda. Sed ut illustrius virginitatis meritum clareat, et quam Deo digna sit, manifestius intelligi possit: illud cogitetur, quod Dominus et Salvator noster Deus, cum propter humani generis salutem hominem dignaretur assumere, non alium quam virginalem elegerit uterum. Et ut hujuscemodi plurimum sibi placere monstraret, et pudicitiae bonum utrique sexui intimaretur, virginem 0164B habuit matrem, virgo mansurus. In se viris, et in matre feminis praebuit virginitatis exemplum: quod demonstraretur in utroque sexu beatam integritatem divinitatis haberi, et plenitudinem meruisse, dum totum in matre fuit, quidquid habebatur in filio. Sed quid ego satago excellens, ac sublime pudicitiae meritum revelare et gloriosae virginitatis bonum ostendere, cum de hac re plerosque perorasse non nesciam, et ejus beatitudinem manifestissimis rationibus comprobasse: et nulli sapienti venire in dubium posse, eam rem majoris esse meriti, quae sit amplioris laboris? Quisquis etiam pudicitiam, aut nullius praemii, aut parvi existimat: certum est illum, aut ignorare, aut non voluntarium ferre laborem. Inde illi semper castitati derogant, qui eam aut 0164C non habent, aut habere coguntur inviti.

III. Nunc itaque quoniam, paucis licet, tam laborem, quam meritum integritatis ostendimus, ne res quae grandi virtute constat, ingenti praemio destinata, carere fructu suo possit, diligentius excubandum est. Quanto enim quaecumque species pretiosor fuerit, tanto majore sollicitudine custoditur. Et quoniam multa sunt, quae bono proprio carent, nisi aliarum rerum juventur auxilio, ut est mellis species: nisi cerarum custodia, et favorum cellulis conservetur, et ut verius dixerim, nutriatur, naturalem gratiam perdit, et subsistere per seipsam non potest. Sicut vini species quod nisi boni odoris vas sit, et reparatis crebro picibus foveatur, genuinae suavitatis vim amittit. Attentius ergo providendum 0164D est, ne forte et virginitati aliqua sint necessaria, sine quibus nequaquam afferre fructum sufficiat, et tantus nil proderit labor: dum vane prodesse creditur, quod absque viribus necessariis possidetur. Nisi enim fallor, ob coelestis regni praemium, pudicitiae servatur integritas, quod sine vitae aeternae merito, neminem consequi posse, satis certum est. Aeterna vita, non nisi per omnem divinorum praeceptorum custodiam promereri potest, Scriptura dicente: Si vis ad vitam venire, serva mandata (Matth. X, 17) . Vitam ergo aeternam non habet, nisi qui cuncta mandata legis servaverit, et qui vitam non habuerit, coelestis regni non potest esse possessor. In quo non mortui, sed vivi quique regnabunt. 0165A Nihil enim virginitas sola proficiet, quae coelestis regni gloriam sperat, nisi et aliud habuerit, cui promittatur perpetua vita, per quam coelestis regni praemium possidetur. Ante ergo omnia pudicitiam integritatemque servantibus, et ejus remunerationem a Dei aequitate sperantibus, mandatorum sunt custodienda praecepta, ne gloriosae castitatis et continentiae labor in irritum deducatur. Supra mandatum vel praeceptum esse virginitatem, sapiens ex lege nullus ignorat, Apostolo dicente: De virginibus autem praeceptum Domini non habeo, consilium autem do (I Cor. VII, 25) . Cum ergo obtinendae virginitatis consilium dat, non praeceptum statuit, supra mandatum vel praeceptum eam esse professus est. Quicumque ergo virginitatem servant, magis 0165B faciunt quam praeceptum sit. Tunc enim proderit magis fecisse quam jussum est, si quod jussum est feceris. Nam quomodo plus fecisse gloriaberis, si minus aliquid non facias? Cupiens divinum implere consilium, ante omnia serva mandatum. Volens virginitatis praemium consequi, amplectere meritum vitae, ut tua castitas remunerari possit.

IV. Nam ut vitam praestat observatio mandatorum, ita econtrario generat praevaricatio mortem. Et qui per praevaricationem in mortem fuerit deputatus virginitatis coronam sperare non poterit, neque pudicitiae praemium exspectare constitutus in poena. Tres enim sunt species, per quas regni coelestis possessio introitur. Prima est pudicitia: secunda mundi contemptus: tertia vero justitia. Quae ut connexe 0165C plurimum se possidentibus praestant, ita possunt divisae difficile prodesse: dum unaquaeque earum non propter se tantum, sed propter aliam efflagitatur. In primis igitur quaeritur pudicitia, ut facilius subsequatur mundi contemptus: quia ab illis mundus contemni levius potest, qui matrimonii nexibus non tenentur. Mundi vero contemptus exposcitur, ut justitia conservetur: quam difficile implere possunt, qui saecularium bonorum cupiditatibus, et mundanarum voluptatum negotiis implicantur. Quisquis ergo possidet primam speciem pudicitiae, et secundam quae est mundi contemptus, non obtinet pene: sine causa possidet primam, quando secundam non habet, propter quam quaesita est prima. Si primam et secundam habet, cui tertia 0165D quae est justitia desit, frustra laborat: quoniam superiores duae propter tertiam praecipue requiruntur. Quid enim propter mundi contemptum prodest pudicitiam habere, et propter quod eam habeas non habere? Vel cur res mundi contemnas, si justitiam propter quam pudicitiam et mundi contemptum habere te convenit, non custodias? Quia ut prima species propter secundam est, ita prima et secunda propter tertiam: quae si non fuerit, nec prima, nec secunda proficiet. Dicas forsitan, doce me ergo, quid sit justitia, ut eam si cognoverim, facilius implere sufficiam. Dicam breviter, ut valeo, et verborum utar simplicitate communium: quia causa de qua agimus talis est, quae disertioribus 0166A facundiae sermonibus nequaquam debeat obscurari, sed simplicioribus eloquentiae narrationibus pandi. Omnibus enim in commune necessaria, communi debent sermone demonstrari.

V. Justitia ergo non est aliud, quam non peccare. Non peccare autem legis praecepta servare. Praeceptorum vero observatio duplici in genere custoditur: ut nihil eorum quae prohibentur facias, et cuncta quae jubentur implere contendas. Hoc est quod dicit: Recede a malo, et fac bonum. Non enim in hoc putes constare justitiam, ut malum non facias, cum et bonum non facere malum sit, et in utroque legis praevaricatio commitatur. Quoniam qui dicit: Recede a malo (Prov. III, 7) : et ipse dicit, fac bonum. Si a malo recesseris, et non feceris 0166B bonum, transgressor es legis: quae non tantum in malorum actuum abominatione, sed in bonorum operum perfectione completur. Neque enim hoc solum tibi praecipitur, ut vestitum non spolies suis indumentis: sed ut spoliatos operias tuis vestimentis. Neque ut habenti panem non auferas suum, sed ut non habenti tuum libenter impertias. Neque ut pauperem non repellas hospitio suo, sed ut pulsum et non habentem recipias tuo. Praeceptum est enim nobis flere cum flentibus. Quomodo cum illis flemus, si in nullo eorum necessitatibus participamus, nec aliquid eis in his, propter quas lacrymantur causas, praebeamus auxilium? Neque enim fletuum nostrorum Deus infructuosum humorem quaerit: sed quia lacrymae doloris indicium sunt, vult te ita alterius 0166C angustias sentire ut tuas: et quomodo tibi in tali tribulatione si esses, subveniri cuperes, ita alteri ipse subvenias propter illud: Quaecumque vultis ut faciant vobis homines bona, ita et vos facite illis similiter (Matth., VII, 12) . Nam cum flente flere, et nihil, cum possis, flenti conferre, subsannationis, non pieratis indicium est. Denique Salvator noster cum Maria et Martha Lazari sororibus flevit, et immensae misericordiae affectum, lacrymarum contestatione monstravit: et verae pietatis indicia, mox opera subsecuta sunt; et cum suscitatus Lazarus, cujus causa lacrymae fundebantur, sororibus vivus redditur. Et hoc fuit pie flere cum flentibus, occasiones fletus auferre. Sed quasi potens, inquies, fecit: sed nec tibi aliquid impossibile imperatur. Implevit omnia, 0166D qui quod potuit fecit.

VI. Sed ut dicere coeperamus, non sufficit Christiano a malis se abstinere, nisi etiam bonorum operum officia perfecerit. Quod illo vel maxime testimonio comprobatur, quo comminatur Dominus aeterni ignis reos fore, qui quamvis nihil mali gesserint, non fecerint omne quod bonum est, dicens: Tunc dicet rex his qui ad sinistram sunt: Discedite a me, maledicti, in ignem aeternum, quem praeparavit Pater meus diabolo et angelis ejus. Esurivi enim, et non dedistis mihi manducare (Matth. XXV, 41, 42) , et caetera. Non dicit: Discedite a me, maledicti, quia homicidium fecistis, quia adulterium perpetrastis, aut quia furtum fecistis: non enim quia malum fecerunt, 0167A sed quia bona non fecerunt, condemnantur, et aeternae gehennae incendiis addicuntur. Nec quia quae prohibita erant, admiserunt: sed quia quae praecepta erant, noluerunt implere. Unde advertendum est quam spem habere possint, qui adhuc aliquid eorum faciunt quae prohibentur: cum etiam illi aeterni ignis rei sunt, qui non fecerunt quae jubentur. Nolo enim in hoc tibi blandiaris, si aliqua non feceris, cum scriptum sit: Qui universam legem servaverit, offenderit autem in uno, factus est omnium reus (Jac. VIII, 10) . Adam enim semel peccavit, et mortuus est: et tu te vivere posse existimas, illud saepe committens, quod aliud cum semel perpetrasset, occidit? An grande illum commisisse crimen putas: unde merito poena damnatus sit acriori? Videamus 0167B ergo quid fecerit contra mandatum: de fructu arboris edit. Quid ergo? propter arboris fructum Deus hominem morte mulctavit? Non propter arboris fructum, sed propter mandati contemptum. Ergo non agitur de qualitate peccati, sed de transgressione mandati. Et qui dixit Adae, ut de fructu arboris non ederet: ipse tibi praecepit, ut non maledicas, non mentiaris, non detrahas, nec detrahentes auscultes, ut omnino non jures, non concupiscas, non invideas, non sis tepidus, non sis avarus: ut nulli malum pro malo reddas: ut inimicos tuos diligas: ut pro maledicentibus et persecutoribus ores: ut percutienti maxillam, alteram praebeas: ut in judicio saeculari non litiges: ut si quis tua voluerit auferre, gratanter dimittas: ut nec iracundiae, nec zeli, nec livoris 0167C malum intra pectus admittas: ut crimen avaritiae fugias. Ut omnis jactantiae ac superbiae malum caveas, ut humilis et mitis Christi exemplo vivas: malorum consortia intantum devitans, ut cum fornicatoribus atque avaris, aut maledicentibus, aut invidis, aut obtrectatoribus, aut ebriosis, aut rapacibus cibum non capias. Quem si in aliquo contempseris, si pepercit Adae, parcet et tibi. Immo illi magis parcendum fuerat, qui novellus erat adhuc et rudis, et nullius ante peccantis et propter peccatum suum morientis retrahebatur exemplo. Tibi vero post tanta documenta, post legem, post prophetas, post Evangelia, post apostolos, si delinquere volueris, quomodo indulgeri possit, ignoro.

VII. An tibi de virginitatis praerogativa blandiris? 0167D Memento Adam et Evam virgines deliquisse, nec integritatem corporis profuisse peccantibus. Virgo quae peccat, Evae, non Mariae comparanda est. Non negamus in praesenti tempore remedium poenitentiae: sed hortamur magis praemium sperare debere, quam veniam. Turpe est enim illis delicti indulgentiam postulare, quae palmam virginitatis exspectant: et illicitum aliquid incurrere, quae se etiam a licitis castraverunt. Licitum quippe est matrimonii consortium inire: et ut laudandae sunt, quae propter Christi amorem et coelestis regni gloriam, copulam contempserunt nuptiarum: ita damnandae non sunt, quae propter incontinentiae voluptatem, nondum Deo devotae, remedio apostolico abutuntur. Ergo, ut 0168A diximus, quae connubia deserunt, non illicita, sed licita spernunt: ejusmodi autem, si jurent, si maledicant, si cupiant aliena, si detrahentes patiantur audire, si malum pro malo reddant, si avaritiae in alienis aut propriis incurrunt crimen, si zeli, si livoris venena possideant: si contra legalia et apostolica instituta indecens aliquid aut loquantur, aut cogitent: si in carne placendi studio, compte et ornate procedant, et alia quaecumque, ut solet fieri, illicite faciant: quid proderit eis sprevisse quod licuit, et exercere quod non licet? Si vis prodesse tibi quod licita contempsisti, vide ne quid eorum quae non licent facias. Stultum est enim timuisse quod minus est, et non timere quod majus est: aut ab his non vitare quae prohibentur, si subterfugerint 0168B quae conceduntur. Dicit Apostolus: Innupta cogitat quae Dei sunt, quomodo placeat Deo, ut sit sancta corpore et spiritu: quae autem nupta est, cogitat quae sunt hujus mundi, quomodo placeat viro (I Cor. VII, 34) . Nuptam viro placere asserit, cogitando quae mundi sunt; innuptam vero Deo, eo quod nulla illi cura sit saeculi. Dicat ergo mihi, quae virum non habet, et tamen quae mundi sunt cogitat, cui placere desiderat? nonne incipiet illi nupta praeponi: quia illa cogitando quae mundi sunt, complacet vel marito: ista vero nec marito, quem non habet, potest placere, nec Deo. Sed nec illud silentio praeterire nos convenit, quod dixit, Innupta cogitat quae Domini sunt, quomodo placeat Deo, ut sit sancta corpore et spiritu. Quae Dei sunt, inquit, cogitat, non 0168C quae saeculi, non quae hominum, sed quae Dei sunt cogitat. Quae sunt ergo Domini, dicat Apostolus. Quaecumque enim sancta, quaecumque justa, quaecumque amabilia, quaecumque bonae famae, si qua virtus, si qua laus disciplinae, ista sunt Domini (Philip. IV, 8) . Quae sanctae et verae et apostolicae virgines, die noctuque sine ullo temporis intervallo meditantur et cogitant. Domini est etiam regnum coelorum, Domini est resurrectio mortuorum, Domini est immortalis incorruptio, Domini est splendor solis, qui sanctis promittitur: sicut in Evangelio scriptum est: Tunc justi fulgebunt sicut sol in regno patris eorum (Matth. XIII, 43) . Domini sunt plures justorum in coelestibus mansiones, Domini est fructus tricesimus, et sexagesimus, et centesimus. Haec cogitant, et quibus 0168D possint operibus promereri quae Domini sunt, cogitant. Domini est etiam lex novi et veteris Testamenti, in quibus oris ejus eloquia sancta refulgent. Quae si quae virgines sine intermissione meditantur, quae Domini sunt cogitant, ut impleatur in eis propheticum illud: Fundamenta aeterna supra petram solidam, et mandata Domini in corde mulieris sanctae. Sequitur: Quomodo placeat Deo: Deo, inquam, non hominibus: ut sit sancta corpore et spiritu (I Cor. VII, 34) . Non dixit, ut sit sancta membro, aut corpore tantum, sed ut sit sancta corpore et spiritu. Membrum enim una corporis pars est: corpus vero omnium compago est membrorum. Cum ergo dixit, ut sit sancta corpore, omnibus membris eam sanctificari 0169A debere testatur: quia non proderit sanctificatio caeterorum membrorum, si inveniatur in uno corruptio. Et jam non erit sancta corpore, quod ex omnibus constat membris, quae vel unius fuerit coinquinatione polluta. Sed ut quod dico, manifestius et lucidius fiat: esto sit omnium membrorum purgata sanctificatione, et lingua tantummodo peccet, qua aut blasphemet, aut testimonium falsum dicat, numquid liberabunt omnia membra unum? an propter unum judicabuntur et caetera? Ergo si sine aliorum membrorum sanctificatione pudicitia nihil proderit, cum in uno sit vitium, quanto magis si diversorum flagitio peccatorum omnia corrumpantur, unius nihil proderit integritas?

VIII. Unde quaeso te, virgo, ne in sola tibi pudicitia 0169B blandiaris, neque in unius membri integritate confidas: sed secundum Apostolum, totius conserva corporis castitatem. Munda ab omnibus inquinamentis caput: quia crimen est, illud post chrismatis sanctificationem, aut croci, aut alterius cujuslibet pigmenti fuco, vel pulvere sordidari: aut auro, aut gemmis, vel cujuscumque terrenae creaturae specie comi, quod jam coelestis ornatus splendore refulget. Grandis quippe est divinitati contumelia, mundani et saecularis ornamenti praelatio. Munda frontem, ut humana, non divina opera erubescat, et illam confusionem recipiat, quae non peccatum, sed gratiam Dei parit, Scriptura divina dicente: Est confusio adducens peccatum, et est confusio adducens Dei gratiam (Eccl. IV, 25) . Munda collum, ut non aurea reticula 0169C capillus portet, et suspensa monilia, sed potius illa ornamenta circumferat, de quibus Scriptura dicit: Misericordia et veritas non deficient a te (Prov. III, 3, sec. LXX) . Suspende autem illas in corde velut in collo tuo. Munda oculos, dum eos ab omni concupiscentia retrahis, et ab omni intuitu pauperum numquam avertis, et ab omnibus fucis liberos, ad ea quae Dei sunt facta custodias. Munda linguam a mendacio: quia os quod mentitur, occidit animam. Munda eam a detractione, juramento, ac perjurio. Nolo praeposterum ordinem putes, quod prius a juramento quam a perjurio linguam dixi debere mundari: quia tunc perjurium facilius fugies, si in toto non jures: ut impleatur in te illa sententia: Cohibe linguam tuam a malo, et labia tua ne loquantur dolum 0169D (Psalm. XXXIII, 14) . Et memor esto, dicente Apostolo: Benedicite et nolite maledicere (Rom. XII, 14) . Sed et illius crebrius recordare: Videte ne quis alicui malum pro malo reddat, neque maledictum pro maledicto. Sed econtrario benedicentes: quia in hoc vocati estis, ut benedictionem haereditate possideatis (I Thess. V, 15) . Et illud: Si quis autem in verbo non offendit fratrem, hic perfectus est. Nefas est enim ut labia illa, quibus Dominum confiteris, rogas, benedicis, et laudas, alicujus polluantur sorde peccati. Nescio qua conscientia et lingua quis Dominum rogat, qua aut mentitur, aut maledicit, aut detrahit. Labia sancta exaudit Dominus: et ipsis annuit cito precibus, quas lingua immaculata pronuntiat. Munda 0170A aures, ut non nisi sermonibus sanctis et veris auditum praebeant, ut numquam obscoena, aut turpia saeculariaque verba suscipiant, aut aliquem de altero audiant derogantem, propter illud quod scriptum est: Sepi aures tuas spinis, et noli audire linguam nequam (Eccl. XXVIII, 28) : ut cum eo habere partem possis, de quo dicitur: Quoniam auditu et visu justus erat (II Petr. II, 8) : hoc est, nec aure, nec oculis delinquebat. Munda manus, ne porrectae ad accipiendum sint, ad dandum autem collectae: nec ad feriendum paratae, sed ad omnia misericordiae et pietatis opera satis promptae. Munda pedes, ne latam et spaciosam viam pergant, quae ducit ad splendida saeculi et pretiosa convivia: sed ad arduum magis et angustum gradiantur iter, quod tendit ad 0170B coelum: quia scriptum est: Iter rectum facite pedibus vestris (Prov. IV, 31) . Agnosce, tibi a Deo artifice non ad vitia, sed ad virtutes membra formata. Et cum universos artus mundaveris ab omni sorde peccati, et toto fueris mundificata corpore, tunc tibi castitatem intelligas profuturam, et cum omni fiducia palmam virginitatis exspectes.

IX. Quid sit sanctam esse corpore, breviter quidem, sed plane exposuisse me arbitror. Nunc quod sequitur, et spiritu, nosse debemus. Hoc est, ut quod opere nefas est fieri, nec cogitatione concipere. Illa enim est tam sancta corpore quam spiritu, quae nec mente nec corpore delinquit, sciens etiam cordis speculatorem esse Deum. Et idcirco satagit, ut omnino etiam animam cum corpore mundam habeat a 0170C peccato, sciens scriptum esse: Omni custodia serva cor tuum (Prov. IV, 23) . Et iterum: Diligit Dominus sancta corda; accepti sunt autem ei omnes immaculati. Et alibi: Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt (Matth. V. 8) . Quod de illis dici arbitror, quos conscientia in nulla redarguit culpa peccati. De quibus et Joannem in Epistola sua dixisse reor: Si cor nostrum non reprehendit nos, fiduciam habemus ad Deum, et quaecumque petierimus, accipiemus ab eo (Joan. III, 21, 22) . Nolo existimes te peccati crimen fugisse, si voluntatem non sequatur effectus, cum scriptum sit: Quicumque viderit mulierem ad concupiscendum eam, jam moechatus est eam in corde suo (Matth. V, 28) . Nec dicas: cogitavi quidem, sed non feci: quia etiam concupiscere nefas est, quod fieri crimen est. Unde 0170D et beatus Petrus praecipit, dicens: Animas vestras castificantes (II Petr. I, 6) . Qui si nullam animae constuprationem nosset, nec castificari, ipsam desiderasset. Sed et illum locum quo continetur: Hi sunt qui cum mulieribus se non coinquinaverunt, virgines enim permanserunt: hi sequuntur Agnum quocumque ierit (Apoc. XIV, 4) : attentius considerare debemus et animadvertere, si solius integritatis ac pudicitiae merito, isti divino comitatui copulentur, et per omnia coelorum tabernacula discurrant: an et alia sint quibus adjuncta virginitas, tantae beatitudinis gloriam consequatur. Sed unde hoc scire poterimus? Ex consequentibus, nisi fallor, in quibus scriptum est: Hi empti sunt ex omnibus 0171A primitiae Deo et agno, et in ore ipsorum non est inventum mendacium: sine macula enim sunt. Vides ergo quod non in uno virgines tantum membrorum Dominicis referantur inhaerere vestigiis: sed illi qui praeter virginitatem ab omni contagione peccati immaculatam gerunt vitam.

X. Idcirco vel maxime virgo nuptias spernit: ut dum securior est, facilius quod etiam a nubentibus quaeritur, ab omni se delicto custodiat, et universa legis mandata perficiat. Nam si non nubat, et ea nihilominus faciat, a quibus et nuptae esse jubentur immunes, non nupsisse quid proderit? Quamquam enim nulli Christianorum peccare liceat, et omnes quicumque spiritualis lavacri sanctificatione purgantur, immaculatam decurrere conveniat vitam, ut 0171B Ecclesiae (quae sine macula, sine ruga, sine aliquo ejusmodi esse describitur) possint visceribus intimari: multo magis tamen hoc virginem implere necesse est, cui nec mariti, nec filiorum, nec alterius necessitatis causa prohibet, quo minus divinam Scripturam perficiat: nec si peccet, aliqua poterit excusatione defendi. O virgo, serva propositum tibi magno praemio destinatum. Praeclara est apud Deum virginitatis et pudicitiae virtus, si non aliis peccatorum et malorum lapsibus infirmetur. Agnosce statum tuum, agnosce locum, agnosce propositum. Christi sponsa diceris, vide ne quid indignum ei cui desponsata esse videris, admittas. Cito scribit repudium, si in te videat vel unum adulterium. Quaecumque ergo humanorum sponsaliorum pignoribus 0171C subarrhatur, statim a domesticis, a familiaribus, ab amicis, et servulis sponsi sollicite et diligenter requirit, quales juvenis habeat mortes: interrogat quid potissimum diligat, quid accipiat libenter, quo usu vivat, qua se consuetudine regat, quibus utatur dapibus, in quibus maxime rebus delectetur et gaudeat. Quae cum didicerit, ita se in omnibus temperat, ut sponsi moribus suum obsequium, sua dilectio, sua jucunditas, sua vita, sua diligentia concordet. Et tu quoque Christum sponsum habens, a domesticis ac familiaribus ejus, sponsi tui mores interroga: et strenue ac solerter inquire, in quibus praecipue delectetur. Qualem in te compositionem vestium diligat, cujusmodi concupiscat ornatum: dicat tibi ejus familiarissimus Petrus, qui ne nuptis 0171D quidem corporalem, sed spiritualem permittit ornatum: sicut in Epistola sua scripsit: Mulieres similiter subjectae sint viris suis, et si qui non credunt verbo, per mulierum conversationem sine verbo lucrificentur, considerantes in timore castam conversationem vestram: quarum sit non extrinsecus capillatura, aut circumdatio auri, aut indumenti vestimentorumque cultus; sed absconsus cordis est homo in incorruptibilitate quieti et modesti spiritus, qui est in conspectu Dei locuples (I Petr. III, 1 seqq.) . Dicat et alius apostolus beatus Paulus, qui ad Timotheum scribens Epistolam, eadem de fidelium feminarum disciplina testatur: Mulieres similiter in habitu ornato, cum verecundia et sobrietate, ornantes se, non in tortis crinibus, 0172A auro, aut margaritis, aut veste pretiosa, sed quod decet mulieres, promittentes castitatem per bonam conversationem (I Tim. II, 9) . Sed forsitan dicas, cur haec iidem apostoli virginibus non jusserunt? Quia non necessarium judicabant: ne talis virginibus commonitio potius injuria, quam emendatio videretur. Sed nec eas umquam tantae temeritatis fore crediderunt, ut ne nuptis quidem concessa carnalia ornamenta et terrena praesumerent.

XI. Revera ornare se et componere virgo debet. Nam quomodo sponso suo placere poterit, nisi composita et ornata processerit? Ornetur plane, sed interioribus ornamentis; spiritualiter, non corporaliter componatur: quia Dominus non corporis, sed animae decorem in illa desiderat. Ergo et tu quaecumque 0172B animam tuam diligi et habitari a Christo concupiscis: omni eam diligentia compone, et spiritualibus indumentis exorna. Nihil in ea indecorum, nihil foedum appareat. Resplendeat auro justitiae, et gemmis refulgeat sanctitatis, ac pretiosissima pudicitiae margarita coruscet, et pietatis tunica vestiatur. Pro bysso et serico, castitatis et misericordiae tunica vestiatur et induatur, secundum quod scriptum est: Induite vos sicut electi Dei, sancti, et dilecti, viscera misericordiae, humilitatem, etc. (Col. III, 12) . Non decorem cerussae aut alterius pigmenti quaerat, sed innocentiae simplicitatisque candorem habeat. Roseum verecundiae colorem, et pudorem ruboris, pudorisque possideat, coelestis abluatur nitro doctrinae, et lavamentis spiritualibus emundetur. Nulla in ea malitiae, 0172C nulla delicti macula relinquatur: et ne quando malo redoleat odore peccati, unguento suavissimo sapientiae et scientiae perfruatur. Hujusmodi Deus quaerit ornamentum, et animam taliter compositam concupiscit.

XII. Memento te esse filiam, secundum quod ait: Audi, filia, et vide. Sed et tu ipsa quotiescumque Deum patrem nominas, te Dei filiam esse testaris. Ergo si filia Dei es, vide ne quid eorum facias, quae Deo patri incongrua sint, sed age omnia quasi filia Dei. Cognosce quomodo hujus saeculi filiae nobilium se gerant quibus assuescant moribus, quibusve se disciplinis instituant. Tanta in quibusdam est verecundia, tanta gravitas, tanta modestia, ut caeterorum hominum ritum intuitu humanae ingenuitatis excedant, 0172D et ne quam honestis parentibus suis per lapsum suum infamiae inurant notam, alteram sibi quodammodo inter homines consuetudinis fecere naturam. Et tu originem tuam respice, genus intuere, gloriam nobilitatis adverte: ac non hominis tantum esse, sed Dei filiam, et divinae nativitatis nobilitatis decoratam. Ita te exhibe, ut in te coelestis nativitas appareat, et ut divina ingenuitas clarescat: sit in te nova gravitas, honestas admirabilis, et stupenda verecundia, mira patientia, virginalis incessus, et verae pudicitiae habitus, sermo semper modestus, et suo in tempore proferendus: ut qui te viderit, admiretur, et dicat: Quae est haec nova inter homines gravitas? Quae pudoris verecundia 0173A Quae honestatis modestia? Quae maturitas sapientiae? Non est ista humana institutio, nec disciplina mortalis. Coeleste hic aliquid in corpore humano refulget. Puto quod habitet in quibusdam hominibus Deus. Et cum te filiam Christi cognoverit, majore stupore tenebitur, et cogitabit qualis iste Dominus sit, cujus talis ancilla est. Si vis ergo partem habere cum Christo, Christi tibi exemplo vivendum est: qui ab omni malitia et nequitia ita fuit extraneus, ut ne inimicis quidem vicem redderet, quin potius pro ipsis orabat. Nolo enim ut eas animas Christianas existimes esse, quae aut fratres, aut sorores non dico oderunt, sed etiam proximos toto corde conscientiae coram Dei testimonio, non diligunt: cum Christiana Christi similitudine, inimicos etiam 0173B amare necesse habeat. Si sanctorum cupis habere consortium, a malitiae et nequitiae cogitatu pectus emunda. Nemo te circumveniat, nemo fallaci sermone seducat: nonnisi sanctos et justos, et simplices, et innocentes, et puros coelestis aula suscipiet. Nullum apud Deum habet locum malitia. Ab omni nequitia et dolo mundum necesse est esse, qui cupit regnare cum Christo. Nihil tam contrarium, nihil tam exsecrabile Deo: quam aliquem odisse vel laedere velle. Nihil tam probabile, quam omnes amare. Quod Propheta prospiciens testatur dicens: Qui diligitis Deum, odite malum (Psalm. XCVI, 10) .

XIII. Vide ne aliquam humanam gloriam diligas: ne et tua inter eos portio computetur, quibus dictum est: Quomodo vos potestis credere, gloriam ab invicem 0173C quaerentes (Joan. V, 44) ? Et de quibus Propheta dicit: Auge eis mala, auge mala gloriosis terrae: ut confundamini a gloriatione vestra, et opprobrium fiatis in conspectu Dei. Nolo enim illas respicias, quae saeculi, non Domini sunt virgines: quae propositi sui et professionis immemores, gaudent in deliciis, in opibus delectantur, et corporeae nobilitatis origine gloriantur. Quae profecto si Dei filias se esse crederent, numquam post divinos natales nobilitatem admirarentur humanam, nec gloriarentur in quolibet patre honorato. Si patrem Deum se habere sentirent, nobilitatem carnis non amarent. Quid tibi in generis nobilitate blandiris, et complaces? Duos homines ab exordio fecit Deus, ex quibus totius humani generis silva descendit. Mundanam nobilitatem 0173D non naturae aequitas praestat, sed cupiditatis ambitio. Certe omnes per divini lavacri gratiam aequales efficimur, ut nulla inter eos discretio esse possit, quos nativitas secunda generavit, per quam tam dives quam pauper, tam servus quam liber, tam nobilis quam ignobilis Dei efficitur filius, et terrena nobilitas splendore gloriae coelestis adumbratur, et nusquam omnino jam comparet: dum quae retro in saecularibus honoribus impares fuerant, coelestis et divinae gloriae nobilitate restituuntur aequaliter. Nullus ibi jam ignobilitatis locus, nec degener quisquam est, quem divinae nativitatis ornat nobilitas: nisi apud illos qui non putant humanis coelestia praeponenda. Aut si putant, quam vanum est ut sese illis 0174A in minoribus praeferant, quos sibi in majoribus pares esse sentiunt? et quasi infra se positos in terra existiment. quos sibi in coelestibus aequales crediderunt? Tu autem quae Christi, non saeculi virgo es, omnem praesentis vitae gloriam fuge, ut omne quod in futuro promittitur consequaris. Contentionum verba et animositatis causas evita. Discordiarum quoque et litium occasiones subterfuge. Nam si, juxta Apostoli doctrinam, servum Dei litigare non decet (II Tim. II, 24) , quanto magis ancillam Dei non expedit? Cujus quo verecundior est sexus, animus debet esse modestior.

XIV. Linguam a maliloquio cohibe: et ori tuo legis frenos impone: ut tunc si forte loquaris, quando tacere peccatum sit, caveas ne quid quod 0174B in reprehensionem veniat, dicas: Lapis emissus est sermo prolatus. Quapropter diu antequam proferatur, cogitandus est. Beata quippe labia sunt, quae numquam quod revocare velint, emittunt. Pudicae mentis debet etiam sermo esse pudicus, qui aedificet semper magis, quam aliquem destruat audientem, secundum hoc quod Apostolus praecipit, dicens: Omnis sermo malus de ore vestro non procedat, sed si quis bonus est ad aedificationem fidei, ut det gratiam audientibus (Ephes. IV, 29) . Pretiosa Deo lingua est, quae non nisi in divinis rebus novit verba construere: et sanctum est os, unde coelestia semper eloquia proferuntur. Absentium obtrectatores, quasi malignos Scripturae auctoritate deterre. Quia etiam hoc inter perfecti virtutes hominis Propheta commemorat. 0174C Si ante conspectum justi malignus ad nihilum deducatur, qui contra proximum non probanda protulerit, non licet tibi alterius vituperationem patienter audire, qui nec ab aliis optas recipi tuam. Injustum quippe est, quidquid contra Christi Evangelium venit, si alteri quod tibi ab alio fieri molestum est, patiaris inferri. Linguam semper tuam de bonis loqui assuesce, et auditum tuum magis ad bonorum laudem, quam ad malorum vituperationem accommoda. Vide ut omnia quaecumque bene facis, propter Deum facias, sciens ejus rei tantum te a Domino recepturam esse mercedem, quam ejus timoris et amoris causa perfeceris. Sancta magis esse quam videri stude, quia nihil prodest aestimari quod non sis: et duplicis peccati reatus est, non habere 0174D quod creditur, et quod non habeas, simulare.

XV. In jejuniis magis quam in epulis delectare, illius viduae memor, quae non discedebat de Templo, Deo serviens jejuniis et orationibus die ac nocte. Et si vidua quidem Judaea talis erat, qualem nunc virginem decet esse Christi? Divinae magis lectionis convivium dilige, spiritualibus te satiari dapibus concupisce. Illos potius require cibos, quibus anima magis quam corpus reficiatur. Carnis et vini species, quasi caloris fomenta, et libidinis incitamenta fuge. Et tunc si forte vino uteris exiguo, cum stomachi dolore nimio corporis compellit infirmitas, iracundiam vince, animositatem cohibe. Quidquid illud est, quod post factam poenitentiam ruborem ingerit proximo 0175A ut criminis abominationem devita. Satis tranquillam, satis quietam esse convenit mentem, et ab omni perturbatione furoris alienam, quae Dei habitaculum esse desiderat, qui per Prophetam testatur, dicens: Super quem alium requiescam, nisi super humilem et trementem sermones meos? (Isa. LXVI, 2.) Omnium operum et cogitationum tuarum speculatorem Deum crede, et cave ne quid quod divinis oculis indignum sit, aut opereris, aut cogites. Cum orationem celebrare desideras, talem te exhibe, quasi quae sis cum Deo locutura. Quando psalmum dicis, cujus verba loquaris, agnosce: et in compunctione magis cordis quam in tinnulae vocis dulcedine delectare. Lacrymas enim psallentis Deus magis quam vocis gratiam approbat. Sicut Propheta dicit: Servite Domino in timore, 0175B et exsultate ei cum tremore (Psal. II, 11) . Ubi timor et tremor est, ibi non vocis elatio, sed animus flebilis est, et lacrymosa dejectio. Omnibus actibus tuis, diligentiam adhibe, quia scriptum est: Maledictus homo qui facit opus Dei negligenter.

XVI. Crescat tibi cum annis gratia, crescat cum aetate justitia, et fides eo perfectior videatur esse, quo senior est. Quia Dominus noster Jesus Christus, qui nobis exemplum vivendi reliquit, proficiebat, non aetate tantum corporea, sed sapientia et gratia spirituali coram Deo et hominibus. Omne tempus, in quo te non meliorem senseris, hoc aestima perdidisse. Coeptum virginitatis propositum ad finem usque conserva, quia non inchoasse tantum, sed perfecisse virtus est. Sicut in Evangelio Dominus ait: Qui autem 0175C perseveraverit usque in finem, hic salvus erit (Matth. X, 22) . Cave ergo, ne cui concupiscendi occasionem tribuas, quia sponsus tuus Deus zelans est. Criminosior est enim adultera Christi quam mariti. Unde pulchre Romana Ecclesia, apostolico sine dubio, cujus sedem obtinet, spiritu animata, tam severam nuper de hujusmodi sententiam statuit, ut vix vel poenitentia dignam judicaret, quae sanctificatum Deo corpus libidinosa coinquinatione violasset. Esto ergo vivendi omnibus forma, esto exemplum, praecede et in actu quos in castitatis sanctificatione praecurris. Virginem te in omnibus exhibe, nihil corruptionis objiciatur capiti tuo, cujus corpus integrum est, ut et tua sit inviolabilis conversatio. Et quoniam sicut in exordio epistolae praefati sumus, te Dei sacrificium 0175D factam, quod utique sanctificationem suam etiam aliis impertit, et quisquis ex eo digne sumpserit, sanctificationis et ipse sit particeps. Ita ergo per te, quasi per vivam (( Al. divinam)) hostiam sanctificentur caeterae, cum quibus te ita in omnibus exhibeas, ut quisquis vitam tuam, aut visu, aut auditu contigerit, sanctificationis vim sentiat, et tantum sibi intelligat gratiae ex tua conversatione transfundi: ut dum te imitari concupiscit, Dei sacrificio et ipse sit dignus.