Epistola XVIII. Ad Praesidium. De Cereo paschali.

I. Nulla res (vetus inquit Comicus) tam facilis est, quin difficilis fiat, si invitus facias. Quod si ille rem facilem difficulter fieri invito animo putavit, quid me facere posse existimas in re maxima, et nullius umquam edisserta eloquentia? Nam quicumque voluerunt 0182D de laudibus Cerei dicere, plenisque, ut aiunt, ventis ingenii sui intendere vela, et quasi quaedam pelagi alta penetrantes, vicina abscondere littora: statim in orationis foribus retinet oratorum clamor, florum, pratorumque descriptio, et in modum sonantis aurae molliter verba cadentia, dum describuntur apes, quod sine coitu generantur et generant, quod solae a concubitu liberae, natos ore legunt, arte componunt, et quadam ratione vitali, animas apiculis, non de suo inserunt. Praeterea Virgilii totus Georgicorum liber profertur in medium, rex advolans agmen inducit, tantoque strepitu diversa narrantur munia, ut militaribus castris interesse te credas. Sed cum haec audieris sive legeris, laudabis 0183A oratoris eloquentiam. Et ut breviter signem, puto te Quintiliani controversiae recordari, in qua pauper causatur, dolens ob interitum apum, flores ab impotentissimo divite venenatos. Esto haec jucunda sint, et aurem composito pede mulceant, quid ad diaconum (( Al. tacet quid ad diaconum)), quid ad Ecclesiae sacramenta, quid ad tempus Paschae quo agnus occiditur, cum accinctis lumbis carnes cum ossibus devorantur: cum tacente episcopo, et presbyteris in plebeium quodammodo cultum redactis, Levita loquitur, docetque quod pene non didicit: et festivissimo praedicans tempore, toto dehinc anno justitium vocis ejus indicitur? Videsne quam grandia sint? intelligis te difficilia postulare. In eodem quippe momento et praedicanda conscribere, et cur ita praedicata 0183B sint docere, omnium difficillimum est. Nam illud pene me praeteriit, quod divinis magis quam humanis vocibus disserendum est. Lege Pentateuchum, Instrumentum percurre vetus: nusquam in Dei sacrificiis mella, nusquam cerae usum, sed lucernarum lumina, et oleo fotos videbis igniculos. Quid causer de veteri Testamento? Novos percurre libros. Hi, ut opinor, sunt Evangelia quatuor, apostolorum Actus, Epistolae, Joannis Apocalypsis. Nihil praeter ista; numquid alicubi cereus? Nonne in fine (( Al. fide)) Evangelii detonantis inter septem candelabra et lucernas aureas, sponsus revelatur incedens? Ad haec respondebis: Et ego a te fieri idcirco postulavi, quia scivi esse difficile quod petebam. Leviter omnis solvitur quaestio, et par pari refertur sententia. 0183C Et ego me idcirco facere debere non putabo, quia rem difficillimam postulasti: attamen ne te causando differam, si coram pariter fuerimus, audies universa quae sentiam: ut si quid forte nescimus, in tua aure moriatur. Nam qui scribit, multos sumit judices: alius in alterius livet ac grassatur ingenium. Ille si unus sermo defuerit, quasi claudam oratiunculam diffugit. Alius si paululum se loquentis cothurnus extulerit, non presbyterum latrabit esse, sed rhetorem.

II. Itaque si vis te mihi hoc obligari munere, Placentinas delicias desere, sectare Abrahae habitum, relinque natale solum, spretisque urbibus ad deserta secede, ut possis orare cum Christo. Erit quidem durus et mucidus, et hordeaceus forte panis. Sed 0183D delicatum militem rex non amat. Jerusalem, quae similam et mel, et oleum manducavit, fornicationis arguitur: non quod mali sint cibi, quos paterna indulget clementia; sed quod mollis praeliator ad primam statim aciem concidat, et post umbram solem ferre non queat: post sudarium galeam oneri potius reputet, quam tutamini. Quod si exire cupienti mater obsistit in limine, loquere ei verbis Domini tui: Mater et mea fratres mei hi sunt qui faciunt voluntatem Patris mei, qui in coelis est. Si vernaculae, cum quibus nutritus es, flere, et paterni ruris memoria, ipsius quoque domus anguli, et secreta retinere te coeperint, in quibus infans volutatus es, lusisti puer, adolescentulus lascivisti: recordare omnes, qui nunc 0184A accolae eremi sunt, coelestes illos choros, per eosdem erupisse tramites, iisdem institisse vestigiis. Et ut longam orationem compendio breviem (epistola quippe librum redolere non debet) aut parva aut magna sunt, quae tibi deserenda suademus. Si parva, non difficile putes parva contemnere. Si magna, majora magnis praemia praeparantur. Sed dicis: Volo prius paternum rus vendere, et exiguis sumptibus congregatis, sive viaticum viae sternere, sive in pauperum me alimoniam praeparare. Et hic Evangelicam audi sententiam: Si vis perfectus esse, vade, vende omnia quae habes, et da pauperibus, et veni, et sequere me (Matth. XIX, 21) . Plures jam anni sunt quod coepisti servire Deo. Mens Christum sequens non diu saeculi sustinet onus, nec se patitur 0184B istiusmodi vinculis alligari. Quin potius timendum, ne dum occasio distribuendi patrimonii praetenditur, dum non vis rem majoris pretii minoris vendere, sit impedimentum in proposito tuo. Decem aliquid emptum est nummulis, vel unum libenter accipiam, dum me ad praelium festinantem nullae praepediant morae. Matthaeus sedens ad teloneum audit: Sequere me (Matth. IX, 9) . Numquid prius ratiocinia supputavit, et reversus domum suorum passus est lacrymas, praediorumque auctione sollicitus, nequaquam potuit Domini sequi vestigia, nisi mundi se prius onere liberaret? Ille discipulus qui renuntiare parentibus ante cupiebat, voce Salvatoris arguitur. Et certe multum est inter eum, cujus brevis ad domum recursus statim venturi reprehenditur, et te, qui 0184C tanto jam tempore, aut non vendis tua, quod cito potes facere, aut non contemnis: sed vides multa tibi impedimento esse ne facias.

III. Cum haec legeris, ad asylum Romuli fugies, et Comoediae conscendens aram, verba Domini saevientis eludes. Diaconus, inquies, ecclesiam tuto deserere non possum: vereor ne incurram sacrilegium, si altaria derelinquam. Euge, meus, plus de te exacturus sum, si ad vitam monachi, clerici aliquid dignitatis accedit: si in apostolico stans ordine, quotidie Christi corpus pia plebi famulatione distribuis. Sed considera, obsecro, satis esse difficile locum Stephani implere vel Pauli, in angelico stare ministerio, et populos subjacentes cadenti desuper veste despicere. Pretiosum est margaritum, sed cito 0184D frangitur, fractumque non potest instaurari. Navis quamvis sit rudis, et solidis confixa clavis, tumentes fluctus tabulata non sentiant: cito tamen si periculose navigat, perforatur: et licet plenis ventis lucrosius ad optata perveniat: tamen magis secura sunt quae tranquilla; et ut apertius loquar, plus te quidem dicis habere mercedis, si in media urbe consistens, monachorum vitam victites. Haec sunt vera quae dicis, sed non tam facile explentur opere quam dicto. Ut enim caetera praetermittam, quae nos ab austeriore vita retrahunt, illud inferam, ad cujus comparationem etiam quae dissimulaverim, immo timuerim dicere, intelliges. Alius barbam caedit aequaliter et hilaritatem frontis, nitenti desuper 0185A coma protegit. Tu si paululum, ut nos solemus facere rusticani, capillum usque ad cutem persequeris, risum praebebis omnibus. Quod si pulla fuerit tunica, etiam praetereuntium digitis denotaberis. Cave, inquam, ut non strictae sint caligae ne crura non candeant. Nisi formosus fueris, sanctus esse non poteris. Aliquis invitat de optimatibus ad prandium, omnes votivis pergunt feriis: certe aut eundum tibi est, aut negandum. Si ieris, aut eisdem vesceris cibis, aut aliis. Si aliis, convivarum offendentur oculi. Si iisdem, perit abstinentia. Quod si ire nolueris, tunc miser in prandio comederis. Ad singulas quasque phialas et delibuta mellis vina potaberis. Alius in tuum vultum cavillabitur, ille incessum ridebit, hic habitum. Et imitatores forsitan Judaeorum: Nonne 0185B hic est, inquient, filius fabri? Nonne fratres ejus et sorores apud nos sunt (Matth. XIII, 35) ? Ego illum memini ante tot ferme annos illud fecisse turpe, dixisse turpius. Alius furem clamabit et moechum, seque sceleris finget fuisse participem. Omnia pariter prandia consonabunt, et in te temulentum convivium dissolvetur. Quod si vilibus abstinueris carnibus, et non crebro balneas frequentaveris, tunc fere per omnes columnas Manichaei tibi titulus ascribetur. Si volucrum edulium refutaveris, et tenellas columbas, crassosque turtures expetenti gutturi durior dominus denegaveris, sacrilegii crimen affigetur. Statimque aient: Hi sunt qui creatorem mundi contemnunt: in usus nostros facta sunt omnia. Audivi, teste Domino, non mentior, quemdam in suam gulam disertum, 0185C cum me rumore cognovisset esculentioribus cibis abstinere; dixisse: Numquid porcellus ideo factus est, ut togatus in senatu sententiam diceret? Quo videlicet me stultitiae condemnaret, qui putarem ea quae sunt in hominum usus creata, non sumere. Haec et istiusmodi cum vitam in urbibus lacerent bonam, quid facies, frater, in medio? aut vitiis, aut anathemati colla submittes: id est, aut sectaberis quae sunt adversa continentiae: aut si facere nolueris, ipse damnaberis. Praetermitto crebras salutationes, obsequia matronarum, variasque illecebras, quibus etiam rigidissimi emolliuntur animi, et sireneo cantu ad naufragia pertrahuntur: quod ad speciosas quasque formas oculus saepe invitus abstrahitur, quod aures obscoena dicta feriunt; nunc 0185D illud affirmo, quod etiamsi ista non essent, ad comparationem tam ingentis boni, minora deserere debueras.

IV. Adde quod diaconus es, sed abscessu tuo, ecclesiae damna non sentient. Helias vixit in eremo. Heliseum Prophetarum secutus est chorus. Praecursor Domini Joannes nutritus in solitudine, ad hoc tandem descendit ad Jordanis ripas, ut populos argueret confluentes, et pharisaeos intelligens, clericos Judaeorum generationes vipereas denotaret. Nuper Aegypti deserta vidisti: intuitus es angelicam familiam. Quanti ibi flores sunt? quam spiritualibus gemmis prata vernantia? Vidisti serta, quibus Dominus coronatur. Ille tibi in pectore ignis exaestuet. 0186A Illa quotidie cogita, tracta, desidera, et quasi quodam carcere detentus exclama: Heu me, quia peregrinatio mea prolongata est! Et in paradisum mente conscendens, toties in terra non eris, quoties terram despexeris. Eadem nobis certe cum his qui habitant per deserta conditio est. Iidem oculi, totidem manus. Iisdem infirmitatibus, vel virtutibus subjacemus. Si te aquae potus vexat, quanti nobiliores, non dicam vina nesciunt, et carnium ignorant cibos, sed infuso tantum legumine sustentantur? Si balnearum te lavacra sollicitant, quanti principes civitatum, sive ob culpam propriam, sive ob invidiam, ad insulas deportati, sine praemio futuraque mercede absque balneis perseverant? Nemo id necessitate pati non potest, quod 0186B pro Deo voluntate pati detrectat. Habebis cellulam quae te solum capiat. Immo non eris solus, angelica tecum turba versabitur. Tot socii, quot sancti. Leges Evangelium, confabulabitur tecum Jesus. Replicabis apostolos vel prophetas. Numquid poteris talem alium tuis sermonibus habere consortem? Terra sumus, et cinis: et per omnia momenta de nostra salute suspensi, continuo in pulverem dissolvendi. Quid retrectamus de necessitate facere virtutem? Certe quandoque moriendum est, et stercoribus plena vitalia, quae nos quotidie nostrae commonent vilitatis, in similem putredinem omne secum tractura sunt corpus. Quam cito mundi relinquamus angustias, et si forte ob continentiam (quod tamen raro accidit) dolere stomachum, aestuare febribus 0186C coeperimus, perpetuae vitae januam morbum putemus, plenamque victoriam. Quia Scriptura docente cognoscimus, nullum ante vitae hujus finem plene beatum esse dicendum. Quanti in mediis opibus, et inter infulas consulatus repentina morte subtracti sunt? Nuper imperator Valentinianus, cum adversus Sarmatas, Quadosque propter Illyrii vastationem in consistorio saevus infremeret, et totius gentis excidium rigidus minaretur, sanguine erumpente discrepuit. Quid loquar de fratre ejus, quem contra regale fastigium Thraciae ignis absorbuit? Necdum annus completus est, quo principem Gratianum, prodente exercitu suo, ante foeda captivitas, dehinc miserabilior oppressit interitus. Et, ut ista taceam, etiam qui communi fine perierunt, post 0186D mortem pari cum omnibus conditione sociantur. Quotusquisque eorum in die judicii minimo de monachis comparabitur? Sectemur saltem mulierculas, sexus nos doceat infirmior. Quantae divitiis pariter et nobilitate pollentes (nolo enim vocabula dicere, ne adulari videar) relictis facultatibus, pignoribusque contemptis, id factu facile judicaverunt, quod tu proprio putasti timore difficile? Id de cerei carmine disce. Illud tibi de variis floribus lumen exorna. Esto et ipse apis. Debborae victoriam imitare. Barach tecum Sisaram persequatur, et liberato Israel, Judicum carmen ingemines, ut Christi mella componas. Si sic lampadem praeparas, sponso veniente non dormies, cubiculum regis intrabis. Plura 0187A cum dicere vellem, et te mecum tali exhortatione retinere, subito nuntiatum est, asellos esse conductos, qui me Romam usque pertraherent. Itaque invitus Placentiam te remitto, sub ea conditione quam nosti, ut quoties haec legeris, tibi scias esse quo pollicitus es, veniendum.

Pelicani cum suos a serpente filios occisos, mortuos inveniunt, lugent, et se et sua latera percutiunt et sanguine excusso ad corpora mortuorum sic reviviscunt. Aquila quando senuerit, gravantur ipsius pennae et oculi, quaeritque fontem, et erigit pennas, et colligit in se calorem, et sic oculi ejus sanantur: et in fontem se ter mergit, et ita ad juventutem redit. Phoenix avis est in India, et per quingentos annos de Libano implet se aromatibus, et sic nidificat 0187B sacerdoti Heliopolitano mense Famenoth, aut Farmuth. Implet aram sacerdos sarmentis, et ibi confert phoenix aromata, et electrum arae imponit. Et primo solis ortu, phoenix quidem movet pennas, solis vero calore accenditur electrum, et sic exuruntur aromata, et ipsa phoenix incenditur. Crastino die de cinere gignitur vermis: secundo pennas effert, tertio ad antiquam redit naturam, et sic ad sua loca revertitur. Anguis quando senuerit, perdit aspectum: et si voluerit redire ad juventutem, jejunat quadraginta diebus, ut laxetur pellis ejus: et sic angustum foramen inquirit, ut dum nititur exire inde, pellem senectutis dimittat. Coluber ad bibendum veniens, in aqua venenum deponit, ne eum venenum 0187C aqua concretum occidat. Nudum hominem timet, vestitum persequitur, caput tamen suum celat quando percutitur, ubi scit esse mortem suam. Serpens quidem si semel calamo percutiatur, moritur: sin vero iterum percutiatur, confirmatur. Brumali tempore infirmior efficitur, et a soricibus devincitur. Igitur ante hiemem circa se colligit segetes, ut illis escam praebeat. Viperae per os coitum faciunt, masculi mortem contemnunt, sed femina in ipso coitu, sive magna dulcedine exagitata, sive futuri praescia periculi, dum absorbet semen, caput masculi abscindit, et sic eum occidit. Sed cum conceperit, viscera illius ab ipsis quos concepit, comeduntur, et sic matrem occidunt. Formicae quae nil portant, non rapiunt onera earum quae portant: sed 0187D cum deposuerint triticum, dividunt grana, timentes ne si fuerit pluvia, florescant. Vulpes si diu esurit, volutat se in pulvere, et fingit se mortuam. Ergo volatilia veniunt, et dum volunt illam comedere, comeduntur. Vulpecula cum leporibus ludit, et sic illos 0188A occidit. Panther pardo similis est, et est varii coloris, et mitis. Si saturatus fuerit, tribus diebus dormit. Post tertium diem levat se et clamat, et sic odorem suavem emittit, et convocat omnes feras, quae odore ducuntur, et est omnibus feris amicus, praeter draconi et aspidi. Testudo marina, quae est grandis tamquam insula, dum emergit se de alto, ostendit se in ipso mari tamquam petram, nec se movet inde, quoadusque homines naves ligent. Et cum haec senserit, trahit se in altum. Sed cum esurierit, aperit os, et bonum odorem reddit: ad quem caeteri pisces colliguntur. Perdix aliena ova calefacit, perditis suis. Sed cum creverint pulli, ex nido evolant, et ad parentes suos redeunt, mentitum parentem omittentes. Perdices sibi insidiantur, et si 0188B afferant illos ad silvam qui eos habent, vocem emittunt absconsi, et sic caeteri veniunt, et retibus capiuntur: plus pedibus quam pennis fugiunt aucupantes. Et si ad hoc fuerit ut capiantur, similem sibi colore lapidem quaerunt, et ibi se supinos ponunt. Vultur cum coeperit ova edere, primum de terra Indiae Instintium sumit, et est tamquam nux, et intus habet aliquid quod movetur, et sonum reddit. Hoc sibi apponit: et multos quidem facit foetus, unus vero remanet. Nam cum non habuerint escam, observant se dormientes, et comedunt se usque dum unus remaneat. Myrmicoleon, ab ante leo, retro formica, de duabus feris nascitur. Esca vero ipsius in primis est lac matris, id est, formicae. Nutritur enim mater legumine tamquam formica.