Epistola XXX. Ad Eustochium. De Vinculis beati Petri.

I. Saepissimo rogatu, o virgo Christi Eustochium, 0226C a me tua deposcit charitas, ut tibi tuisque virginibus notum faciam, unde beati Petri apostoli in kalendis Augusti, quae celebratur festivitas, initium habuerit; et quare nec post, nec antea, sed prima die mensis. Ingeritis autem quosdam esse qui hoc die apostolum Petrum eductum esse ab angelo de carcere credant. Ad ultimum petitis vobis declarari, qualiter psalmus centesimus trigesimus sextus apostolorum principi beato Petro conveniat, vel si de ipso prophetatus sit.

II. Ad quae duo priora, breviter me respondere oportet, ut in postremo mihi liceat immorari. Beatum Petrum apostolum hoc die de carcere eductum esse qui credit, ipsius repetitionis Evangelicae legat textum, et inveniet errorem se passum esse: in tantum 0226D enim aperte refertur, ut cunctis legentibus facile sit ad intelligendum. Nam Herodes rex, Herodis majoris filius, qui in Salvatoris necem consentiens fuit, Domini nostri Jesu Christi doctrinam, quae per apostolos praedicabatur subvertere studens, misit manus ut affligeret quosdam de Ecclesia (Act. XII, 1) . Ibi datur intelligi plures ipsius significatos conatus esse, qui adhuc superbiae suae ramos extendens, occidit Jacobum fratrem Joannis gladio, et hoc tantum facinus diebus azymorum facere studuit. Erat, inquit, dies azymorum. Et qui Dominum Salvatorem anno praeterito diebus azymorum occiderant, Petrum apostolum ipsis in diebus exstinguere satagebant. Quem cum apprehendisset, misit in carcerem: tradens 0227A quatuor quaternionibus militum custodiendum: volens post pascha producere eum populo. Sed non est consilium, non est scientia, non est sapientia, nec fortitudo aliqua contra Deum (Prov. XXI, 30) . In ipsa, inquit, nocte cum producturus esset eum Herodes, erat Petrus dormiens inter duos milites vinctus catenis duabus: et custodes ante januam custodiebant carcerem: et ecce Angelus Domini astitit, et lumen refulsit in habitaculo carceris. Percussoque latere Petri, excitavit eum dicens: Surge velociter. Et ceciderunt catenae de manibus ejus, et exiens sequebatur Angelum. Ecce quomodo Petrus diebus azymorum incarceratus, post pascha ereptus sit, et non in kalendis Augusti.

III. Sed haec festivitas tanti apostoli qualiter adinventa sit, pandam. Octavianus Caesar imperii sui 0227B aemulum M. Antonium habuit, quem assiduis congressionibus ac praeliis vix exstinguere valuit: quem Cleopatra conjux mortuum dolens, seque ipsam vivam sepeliens, uberibus suis aspides apponens, maluit viro suo commori, quam manus incurrere Romanorum. Caesar vero de tyranno celebrata victoria, Romam repedavit ducens secum infinitum captivorum numerum, et antiquorum Ptolemaeorum omnium gazas: ut nec ante, nec post, tanta copia auri, argenti, gemmarumque Romam adducta fuisse noscatur. Cum autem hoc die Romam ingrederetur, ob triumphum tantae victoriae, ac pacem firmissimam toti orbi collatam, vocatus est Augustus, qui primo solum Caesar dicebatur. Coronatur civitas, fit laetitia ingens in populo, statuitur a senatu, et omnibus 0227C Romanis scriptis firmatur, nuntiaturque per universum orbem, omnibus gentibus Octavianum Augustum inter deos debere coli: et ut mensis iste qui antiquitus in ordine mensium Sextilis dicebatur, in honorem Augusti Augustus vocetur: et hoc tripudium solemnitatis ob triumphum Augustalis victoriae, lege perpetua volumus custodiri.

IV. Sic quousque ad magni Constantini imperium ventum est; qui postquam dignatione superna, per sanctos apostolos Petrum et Paulum visitatus, et per Sylvestrum papam baptizatus est, et ex persecutore fidei defensor, et mandatorum Christi custoditor assiduus factus, harum solemnitatum phantasmata perhorrescens, papae dicit Sylvestro: Hactenus, Pater, humanis utens legibus, sicut ipse nosti, 0227D omni studio, et hos dies et alios excolebam. Nunc quia placuit Domino Jesu Christo, me peccatorem sibi famulum facere: iniquum mihi videtur harum celebritatum favorabilibus laudibus extolli. Vide ergo quomodo ad honorem summi Dei, beato Petro apostolo hanc diem dedicem. Sanctus autem Sylvester hoc audiens, gaudio repletus, gratias Deo retulit, et cum sui cleri concilio Augusto respondit: Est carcer in quo beatus Petrus apostolus pro Christo agonizans, vinculatus fuit, et sacri fontis lavacro, pluribus ibi baptizatis dedicavit; hunc omni sorde purgari facias: quatenus Ecclesia ibi fabricata, ad honorem tanti apostoli, fidelium vota perenniter reddantur. Hoc audiens Augustus, laetus efficitur: purgatur locus, 0228A fabricatur Ecclesia, et haec consecratur ab eodem papa.

V. Affuit ibi Augustus; et sacris scriptis per veredarios toti orbi mandare studuit, in haec verba: «Notum esse volumus omnibus Christum pie colentibus, beatum Petrum apostolum a Deo nobis datum pastorem et principem summo studio venerari vel assidue, et maxime in hac die kalendarum Augustarum, in quo ut deus a vobis soliti eramus adorari: ut ipse pius pastor, precibus Deo fusis, nos et imperium nostrum adjuvare dignetur: Valete.» Sanctus autem Sylvester hunc diem celebrem omnibus Ecclesiis esse instituit, ut sicut celebrabatur ad honorem terreni principis, ad decus celebretur clavigeri coelestis. Accepit autem haec celebritas nomen beati 0228B Petri apostoli ad vincula, propter vinculorum quae ibi passus est tormenta: ut ubi abundavit peccatum, superabundaret et gratia (Rom. V, 20) . Haec domus vinculorum, hoc ordine facta est domus sanctarum orationum.

VI. Haec breviter ad duo inquisita respondi, nunc ad psalmum veniam: et si beato Petro conveniat, ut in nullo vestrum bonum desiderium fraudetur, ostendam. Dicat ergo verbis propheticis Domino beatus Petrus: Domine, probasti me (Psal. CXXXVIII, 1) , quoniam vocasti: cognovisti, quoniam praesumpsi, et ausus fui dicere: Etiamsi oportuerit me mori tecum, non te negabo. Tu autem cognovisti omnes cogitationes meas a longe, antequam eas cogitarem: semitam meam et directionem meam investigasti: et 0228C omnes vias meas praevidisti et probasti, quia non erat dolus in lingua mea, cum dicerem: Si me oportuerit mori tecum, non te negabo (Matth. XXVI, 35) . Tu autem firmasti me, et posuisti manum tuam super me: firmasti me de tua praesentia, quod essem negaturus: et posuisti manum tuam super me: ut peccatum lacrymae sequerentur. Mirabilis facta est potentia tua ex me: confortata est, nec potero ad eam. Conatus sum non negare: promisi etiam me mori magis eligere quam negantis crimen incurrere: sed praescientia tua ita confortata est, ut non potero ad eam. Quid nunc faciam? negavi Dominum et magistrum, nec (ut quidam opinantur) hominem negavi. Ego illum negavi, cui dixi: Tu es Christus Filius Dei vivi. Illum negavi, quem pedibus ambulantem 0228D super aquas expertus sum. Illum quem voce sua vidi mortuum vocantem de sepulcro. Illum quem coelis patentibus, vidi cum Moyse et Elia, et vocem audivi super eum de coelo: Hic est Filius meus dilectus, ipsum audite (Matth. XVII, 5) . Illum qui caecum tactu suo illuminavit, qui verbo leprosos mundavit, qui jussu daemonia expulit, et multas virtutes suae deitatis ostendit.

VII. Quid nunc facimus, Novatiane? Perdimus apostolum Petrum: an recipimus revertentem ad Christum? Ecce Christus eum recipit, tu ejicies? Sed clamat contra te Paulus: Si Deus justificat, tu quare condemnas? Dicis: Credite, baptizatis non debet poenitentibus subveniri. Ecce apostolo poenitenti 0229A succurritur, qui est episcoporum episcopus, et major gradus redditur ploranti, quam sublatus est deneganti. Quod ut doceam, illud ostendo, quod nullus Apostolorum pastoris nomen accepit: soli enim hujus nominis potestatem post resurrectionem suam Petro poenitenti Dominus concessit, et negatus, quam solus habuit, Petro tribuit potestatem: ut non solum recuperasse quod amiserat probaretur, verum et multo amplius poenitendo, quam negando perdiderat, acquisisse. Hoc magister bonus in electo discipulo formavit exemplum, ut omnis discipulus Christi sit integro animo, et poeniteat si ita evenerit ut delinquat, nec rem noxiam sibi permittere debet, ut decrescat. Sed qui tanto citius vincitur, tanto citius expurgatur.

0229B VIII. Certe omnis sanctitas ad Deum ducit, et omne peccatum ad diabolum. Et sub Domino bono positi, quomodo credimus nobis possibilitatem ad diabolum eundi concessam, et revertendi ad Dominum denegatam? Addo aliquid. Certe hominem per peccatum a se recedere Deus non vult, et peccatorem ad se venire omnem vult: et si illud potuit (( Al. potuerit)) fieri quod Deus non vult, quanto magis potest fieri quod Deus vult! Ideo denique cogitatio peccati non est a Deo prohibita per naturam, sed per imperium: ut laboris ejus pugna incumberet, et praemium de certamine proveniret. Voluit enim Deus homini operis fatigationem relinquere, ne in aliqua detrimenti parte praemium impediret.

0229C IX. Duos certe bonorum et malorum populos esse, nemo est qui nesciat. Bonos dicimus credentes, et pessimos non credentes. Non credentes esse sub diabolo: et credentes sub Deo. Magna praedicatio tua, qui servum diaboli ad te vocas, servum Dei a te repellis: quasi qui velis Deum lucrari quod non habet, et perdere quod habet. Hinc ad Dei computans divitias, quod possit Deus mortuos suscitare, et infirmos salvare non possit. Nam increduli mortui, et credentes licet peccatores sint, vivunt in infirmitate sua. Et si Salvator noster habet, immo quia habet potestatem suscitandi mortuos, quomodo virtutem non habet quaecumque fuerint infirmitates curandi? Ex utroque latere blasphematur a vobis, qui poenitentibus negatis effectum. Si enim posse 0229D eum docetis infirmitatem omnem curare: sed si nolit, impium arguitis. Si velle et non posse eum forsitan dixeritis, a deitate excluditis, ut misericordiam vobis ex utroque latere condemnati denegetis, cum negatis, familiae Dei pereunti non posse succurri.

X. Hactenus cum Novatianis sim locutus, revertamur ad Apostolum poenitentem et flentem amarissime atque dicentem: Quo ibo a spiritu tuo, et quo a facie tua fugiam? Scio quia Tu es Christus Filius Dei vivi: quam scientiam non revelavit mihi caro et sanguis, sed Pater tuus qui in coelis est. Quo fugiam, qui te Deum novi et omnipotentem agnovi? Si in coelos ascendero, tu illic es; si descendero in infernum, 0230A ades. Ibi enim per passionem specialiter descendisti; ubi per potentiam tuam, sicut ubique generaliter, praesto es. Si sumpsero pennas meas diluculo, id est, ante lucem. Pennas hoc loco pro cogitationibus ponit, quae repentino volatu ubique sunt: in coelo, in terra, in abysso et ubicumque finiuntur maria. Si ergo, inquit, illuc ante lucem tuae resurrectionis vadam ubicumque inaccessibilitas solet fugitivum abscondere, ut illuc ire possim, manus tua deducet me: et quasi fugitivum tenebit me dextera tua. Ante lucem hic, ante resurrectionem posuit Salvatoris: quia in tenebris fuit omne saeculum, jacente Domino in sepulcro: in quo tempore poenitentia Petri agebatur, in quo etiam dicit: Forsitan tenebrae conculcabunt me: et in tribus negationibus suis, tres fugarum 0230B partes clausas esse sibi si fugeret, memorabat: in coelo, in inferno, et in postremis maris: ergo negare, tenebrae sunt, et fugere conculcatio tenebrarum: hoc timens, ne comprehensus ab ipsis tenebris conculcaretur, quasi tenebris malis suis submersus, operibus esset deditus tenebrarum, habens tractum perennem, juges lacrymas, dolores aeternos. Hoc enim modo conculcantur tenebrae mortis hujus, qua corporaliter morimur. Si vero fuero moriens, inquit, non conculcabor a tenebris: sed ad delicias sanctorum attingam.

XI. Nox ipsa illuminatio mea est in deliciis meis. Ibi enim habebo lucem Christum meum, qui non patitur obscuritatem tenebrarum: in cujus conspectu nox sicut dies illuminabitur. Haec docti praedicante 0230C Petro Apostolo, et cantamus et credimus. Sicut tenebrae ejus sunt, ita et lumen ejus est. Tenebrae enim non omnibus creaturis obscurum faciunt. Siquidem et ferae omnes, sed et noctivagae bestiae noctium nullum patiuntur obscurum. Sed et aves sunt quae in noctibus volant. Unde docemur natura oculos non omnia animalia a Creatore hos esse sortita, ut in tenebris videre non possint. Deus enim ad requiem hominum noctes instituit: ut generationi humanae quiete posset esse consultum. Ipsius ergo sunt tenebrae, cujus est lux, quod Manichaeus negat. Ipse etiam creator corporum nostrorum, contra quod suscipit cui (( Al. qui)) impoenitens Petrus dicitur.

XII. Tu possedisti renes meos, qui suscepisti me de 0230D utero matris meae. Sicut enim in ore dum loquimur, et in opere dum aliqua operamur, cordis nostri cogitata ostendimus: ita quod cogitamus, antequam dicendo vel operando pandatur, a renibus gignitur, secundum illud quod in alio psalmo dicimus Deo: Quoniam tu possedisti renes meos. Dicet enim: quia ita tibi in me nihil occultatum est, ut non solum quae sunt cogitata consideres; sed et cogitanda quae sunt in renibus cernas. Tu, Domine, qui suscepisti me ex utero matris meae: ita ut quidquid ab ortu meo semisonis balbutientis infantiae verbis aliquando forte peccavi, cognoscas: in hoc etiam Confitebor tibi, quia terribiliter mirificatus es, mira opera tua, quae et oculis meis vidi, et exercente te [ Al. exercens 0231A te, Domine Jesu Christe, cognovi: et anima mea cognovit nimis. Intra me est quod credidi: non in superficie verborum, sed intus in visceribus animae: quod ita esse tibi non est occultum. Si quidem tibi occultum non est nec os meum, id est, os meum quod fecisti in occulto. Si ergo nec os meum tibi occultum est, quod occultum naturaliter esse voluisti: quomodo ante te occultum erit in corde, quod manifestari jussisti?

XIII. Ad altiora ducimur cum de ossibus et substantia, quae in inferioribus est terrae tractamus. Agitur enim in hoc loco, quod cum dies resurrectionis advenerit, ubicumque fuerit os meum: et si inferioribus terrae fuerit substantia mea, imperfectum meum videbunt oculi tui, quia solo aspectu oculorum 0231B tuorum exsurget. In libro enim resurrectionis qui nati sunt scribuntur quotquot de die in diem formabuntur: et nemo est in eis, qui ibi scriptus non sit. In quo libro mihi non sunt in amore et honore, nisi soli amici tui, Deus: nimis enim confortatus est principatus eorum. Siquidem participes eos tui aeterni imperii repromittis. Nec haeretici audiendi sunt qui dicunt: Non debuit mundus subsistere per eum, qui praescius erat homines per peccata et scelera sua ad aeternum gehennae incendium destinandos. Si enim ita putetis fieri debuisse, consultum magis reis judicabitis quam sanctis: si enim mundus fuisset a suo transitu revocatus, nullus fuisset sanctorum particeps regni: et dum providebatur malis, ne ad interitum devenirent, et ut non perirent pro merito suo 0231C mali, hanc boni accipiebant sententiam, ne vel temporalem vitam susciperent, quibus debebatur aeterna. Nos autem cum propheta, gaudeamus cum sanctis Dei, atque cum apostolo Petro dignis honoribus amicos Domini recordemur: quorum tantus est numerus, ut super arenam multiplicati esse noscantur. Quid autem erit si occidat Dominus peccatores; occidat Neronem; et post eum omnes viros sanguinarios, qui sanctos Domini occiderunt?

XIV. Si vestrum, o haeretici, Deus esset secutus consilium, ne perirent Nero aut Diocletianus, vel caeteri interfectores sanctorum, nec fecisset Apostolos, nec martyres nasci, esset par judicium justis et injustis, et omnes una praeveniens sententia, per quam omnes viderentur ante puniti quam nati. Sed 0231D vos, o viri sanguinum, declinate a nobis, qui dicitis, quia in vanum acceperunt civitates suas: hoc est, sine causa sunt mortales effecti: et omnia cum mundo pereunt, et par est ipsa perditio. Non est ita, omnes enim in libro scripti sunt, omnes resurgent: sed aliis dabitur odor vitae in vitam aeternam, aliis odor mortis in mortem perpetuam, ubi devenient hi quibus dicitur: Nonne qui oderunt te, Deus, odio habui, et super inimicos tuos tabescebam? Haec Petrus loquitur, et Ecclesia in Petro pronuntiat: Perfecto odio oderam illos, et inimici facti sunt mihi. Et 0232A his ideo anathematizatis, proba me, Domine, et scito cor meum, quid de te sentiam, quid de te credam: interroga me, et scito semitas meas: sit tibi sollicitudo de Ecclesia tua, et de ovibus tuis, et de pastoribus tuis: et vide si via iniquitatis in me est. Via iniquitatis diabolus est, qui se ad ambulandum in ea incredulis et haereticis praebet. Et vide, inquit, in populo tuo, ne sit aliquis, in quo via iniquitatis iter erroribus praebeat: excludensque viam iniquitatis, deduc me in viam aeternam: ut portae mortis et inferi non praevaleant mihi secundum verbum tuum, Domine, Jesu Christe, qui regnas in saecula saeculorum. Amen.