Caput IX.

Veritatem dico in Christo Jesu: non mentior, testimonium 0686D mihi perhibente conscientia mea in Spiritu sancto: quoniam tristitia mihi magna est, et continuus dolor cordi meo. Contra Judaeos acturus, primum illis satisfacit, non se odii causa hoc dicere, sed amoris: eo quod doleat illos non credere Christum, ad quos primum salvandos advenerat. Quod autem dicit, se in Christo dicere veritatem: ostendit hominem baptizatum: qui per communicationem corporis et sanguinis Christi in ipso manet, et ipse in illo: quidquid, vel facit, vel loquitur in Christo, eum loqui, vel agere, cujus est membrum. Et quidquid ei illatum injuriae fuerit, Christo similiter irrogari. Nam quod ait: conscientiam sibi in hac parte testimonium perhibere: illum docet veritatem dicere, cujus conscientiam 0687A in omnibus attestatur. Nec eum mendacii reum, interna accusatione constituit. Item Apostolus se tristem dicit valde pro fratribus suis secundum carnem, qui dicit nullum nos separare a charitate Christi: sciens se quando persecutor erat, et optabat se anathema esse a Christo, vocatum a Christo secundum ejus misericordiam: et volebat eos credere, et eamdem misericordiam promereri.

Optabam enim ego ipse anathema esse a Christo pro fratribus meis, qui sunt cognati mei secundum carnem. Optabam aliquando, cum persequerer Christum, non modo optarem: sciebam quod ipsorum essent haec omnia. Sed postquam cognovi veritatem, dereliqui eos, quos taliter diligebam, et ipsi nondum convertuntur.

0687B Qui sunt Israelitae, quorum adoptio est filiorum. De ipsis enim dicebat: Filius meus primogenitus Israel.

Et gloria, et testamentum, et legislatio. Veteris latio, et novi promissio.

Et obsequium et promissa. Hoc est mysterium angelorum vel prophetarum.

Quorum patres. Abraham, Isaac et Jacob.

Ex quibus est Christus secundum carnem: qui est super omnia Deus benedictus in saecula, Amen. Contra Manichaeum, Photinum, et Arium: quia et ex Judaeis est secundum carnem, et Deus benedictus in saecula: sicut et Thomas adorat, et dicit: Deus meus, Deus meus. Quod ille confirmat, dicens: Quia vidisti, ideo credidisti.

Non autem, quod exciderit verbum Dei. Licet Apostolus 0687C doleat Judaeos excidisse a promissionis gratia, ostendit tamen non inane fuisse verbum Dei: et his promissa deberi, non qui secundum carnem ex Abraham, Isaac et Israel nati sunt: sed qui servantes fidem patriarcharum, de quorum semine putantur. Item quia superius dixerat dolere se, quod genus Israel proprio vitio excluderetur a regno, quorum haec omnia fuerunt. Hic ostendit illos, qui non credunt, non esse filios Abrahae, ne omnibus Judaeis praejudicare putaretur, et objiceretur ei: Numquid Deus mentitus est Abrahae?

Non enim omnes, qui ex circumcisione sunt Israel, hi sunt Israelitae: neque qui semen sunt Abrahae, omnes filii. Si non omnes, tamen aliquanti. Et si non omnes Israelitae, Israel sunt; sunt ergo ex gentibus aliquanti, 0687D in quibus non est dolus.

Sed in Isaac vocabitur tibi semen. In solo Isaac vocati sunt etiam tunc filii Abrahae: non etiam in Ismael, cum et ipse ex ejus stirpe descenderet. Item semen Isaac non isti, qui secundum carnem nati sunt, sed hi, qui secundum spiritum sunt, hoc est, secundum fidem Isaac. Qui enim talis, hujus promissio est, et adoptio filiorum. Habebat enim primogenitum Esau, et non est a Deo dilectus, nisi Israel.

Id est, non qui filii carnis, hi filii Dei, sed qui filii sunt promissionis aestimantur in semine. Ismael enim secundum carnalem usum natus est ex ancilla: Isaac vero super naturam de senibus ex repromissione Dei est generatus. Ita nunc Christianos promissio facit 0688A filios Abrahae, quam meruit fides, ut scilicet pater sit gentium plurimarum.

Promissionis enim verbum hoc est. Hic ostendit posteriorem populum, more Isaac, esse repromissionis.

Secundum hoc tempus veniam, et erit Sarae filius. Antequam nasceremini: immo priusquam Rebecca Esau et Jacob ex utero suo funderet, in Jacob dilexi vos. In Esau Idumaeum odio habui. Quem locum Paulus apostolus mystica disputatione eventilans, scriptum est, ad Romanos: duo pariter testimonia de Genesi Malachiaque conjungit. Sed et Rebecca de uno concubitu habens Isaac patrem nostrum. Nam cum nondum nati essent, aut aliquid egissent boni, vel mali, ut secundum electionem propositum Dei maneret, non ex operibus, sed ex vocatione dictum 0688B est ei: Quia major serviret minori: Sicut scriptum est: Jacob dilexi; Esau autem odio habui. Hoc enim quod dicitur: Sicut scriptum est, et ad Geneseos librum, et ad prophetam Malachiam refertur. Et non solum ait: Jacob dilexi, antequam nasceretur: et odio habui Esau, priusquam ex matris utero funderetur, sed in posteros eorum amorem meum, et odium conservavi. Odium in Esau, cujus montes, qui appellantur Seir, redegi in solitudinem, et urbes feci esse desertas, et a serpentibus ac bestiis obtineri.

Non solum autem illa, sed et Rebecca. Non solum autem Ismael et Isaac: qui quamvis ex uno quidem patre, diversa tamen matre sunt generati: non sunt unum apud Deum, sed etiam Jacob et Esau: qui ex uno sunt de Rebecca nati concubitu, antequam nascerentur 0688C fidei sunt apud Deum merito separati: ut propositum Dei de eligendis bonis et refutandis malis, etiam in praesenti maneret. Ita ergo et nunc, quos praescivit de gentibus credituros, elegit: et ex Israel rejecit incredulos.

Ex uno concubitu habens Isaac patris nostri. Quae legitur primo geminos edidisse: et eo, quasi novum aliquid accesserit, perterrita Deum interrogat.

Cum enim nondum nati fuissent, aut aliquid boni egissent, aut mali: ut secundum electionem propositum Dei maneret. Sive ut hoc significaret, quod modo etiam de geminis, qui non credit, abjicietur.

Nox ex operibus, sed ex vocatione dictum est ei. Praescientia Dei non praejudicat peccatores, si converti voluerint. Dicit enim per Ezechielem? Si dixero 0688D peccatori, Morte morieris: et ille conversus justitiam fecerit, vita vivet, et non morietur.

Quia major serviet minori. In Geneseos libro dictum est: Duae gentes, et duo populi in utero tuo, et populus populum superabit, et major serviet minori. Ergo prophetia non de his est, qui secundum carnem sunt Jacobi et Esau, sed de his qui futuri erant ex operibus boni et mali: et ex ipsis operibus, aut odium Dei habere, aut misericordiam ejus consequi.

Sicut scriptum est, Jacob dilexi, Esau autem odio habui. Hoc autem, quod dicitur, sicut scriptum est, et ad Geneseos librum, et ad prophetam Malachiam pertinet. In Geneseos libro ad Rebeccam dicitur: Duae gentes et duo populi in utero tuo. Unde bene 0689A ostendit Apostolus, promissiones non esse eorum, qui secundum carnem filii sunt Abrahae, sed eorum qui fidem patrum servant atque custodiunt.

Quid ergo dicemus? Numquid iniquitas apud Deum? Absit. Timuit, ne quod ipse propterea dixerat, ut probaret apud Deum praerogativam generis nil valere: sive jam tunc significatum posteriorem populum meliorem futurum, non intelligentes, putarent eum dicere, quod alios Deus bonos faceret, alios malos: secundum ipsorum sententiam, quod erat iniquorum punire, qui non sua sponte peccasset: proponit sibi ex adverso testimonia, quibus ipsi hoc affirmare solebant. Quibus exemplis per breves subjectiones respondet, ostendens ita intelligi non posse.

Moysi enim dixit, Miserebor cui misertus sum, et 0689B misericordiam praestabo. Hoc recto sensu ita intelligitur: Illius miserebor, quem praescivi posse misericordiam promereri, ut jam tunc illius sim misertus.

Cui miserebor. Econtrario Judaei sermo est. Igitur non volentis, neque currentis. Et iterum ergo cujus vult miseretur: et quem vult, indurat. Non enim Apostolus tollit, quod in propria voluntate habemus, qui superius dicit: Ignoras, quia bonitas Dei te ad poenitentiam adducit? Et iterum Timotheo scribit: In magna autem domo non solum sunt vasa aurea et argentea, sed et lignea et fictilia. Et quaedam quidem in honorem, quaedam in contumeliam. Si quis autem mundaverit se ab his, erit vas in honorem sanctificatum.

0689C Igitur non volentis neque currentis, sed miserentis est Dei. Hoc loco Paulus apostolus usque ad illum locum: Quid enim adhuc queritur? voluntati enim ejus quis resistere poterit? personam de contrario assumit, venientis et dicentis, non esse in nobis, aut recte, aut malum agere, sed in Dei arbitrio constitutum: qui cujus vult, miseretur, et quem vult indurat. Homo tu quis es qui contradicas Deo? Numquid dicit figmentum ei, qui se finxit, Quid me fecisti sic? Nunc Apostolus contradicentem sibi superius increpat, ostendens hoc ipsum, quod dicit. Cujus vult, miseretur, et quem vult indurat: et quid adhuc queritur? Voluntati enim ejus quis resistere poterit? Ex hoc igitur demonstrat eum esse proprii arbitrii, vel voluntatis, quod si ut ipsi econtrario 0689D veniens dicit: Cujus vult, miseretur Deus, et quem vult indurat: nihil differt, quod figulus tractat in manibus, quod fingendi ex se vas aliquid contradicere non potest, quid ex eo vult efficere; hic autem in eo in quo contradicit, queritur de Dei voluntate, ostendit liberi esse arbitrii: qui audet de Dei judicio retractare. Item si non est volentis neque currentis, ut quidam putant, quare ipse currit, dicens: Cursum consummavi, Et alios, ut currerent, adhortatus est, dicens: Sic currite, ut omnes comprehendatis. Unde intelligitur, quia hic interrogantis voce utitur, et redarguentis potius quam negantis.

Dicit enim Scriptura Pharaoni: Quia in hoc ipsum excitavi te, ut ostendam in te virtutem meam, et ut 0690A annuntietur nomen meum in universa terra. Hoc et illi male proponunt. Sed hic locus duobus modis a diversis exponitur: sive quod unusquisque modum et finem peccatorum suorum implet, ut puniantur, sicut Sodomitae et Amorrhaei. Hic ergo jam modum excesserat, et idcirco voluit Deus, quasi de jam perituro aliis providere, ut populus ejus agnosceret justitiam ipsius, atque virtutem: ut nec peccarent, nec suos adversarios vererentur. Tale est hoc quod in Pharaone gestum est, quale si medicus de cruciatu jam damnati rei, multis inveniat sanitatem, causas inquirendo morborum. Vel si judex, cum possit criminosum statim punire, ad omnium timorem diversis poenis afficiat. Sive Dei patientia induratus est. Cessante enim plaga Dei, durior fiebat, et 0690B quamvis sciret eum non converti: tamen etiam in ipso suam clementiam voluit demonstrare.

Ergo cujus vult, miseretur, et quem vult, indurat. Ergo si hoc sic intelligitur: Cujus vult miseretur, et quem vult, indurat: quod satis iniquum est, et ita propositio vestra concluditur, ut dicatis malitiae vestrae non vos esse causam, sed Domini voluntatem, cui contradici non possit: sed resistit hic rationi vestrae ipsa natura justitiae Dei.

Dicis itaque mihi: Quid adhuc queritur? Voluntati enim ejus quis resistit? Apostolus contra adversarios dicit: Dicis itaque mihi: Quid adhuc queritur? Et iterum infert, confirmans hoc quod dixerat: homo, tanto magis vere queritur, et juste, ex verbis tuis. Nemo enim propriam non habens voluntatem, 0690C dicere potest de Deo: quid adhuc queritur? Unde recte arguens ejus imprudentiam, dicit: Tu quis es, qui respondeas Deo? Qui enim a Deo induratus est, sicut tu dicis, contradicere suo creatori non potest, quasi non habens propriam voluntatem, sicut et lutum, insensibilis materia, fictori suo respondere non potest, quia in potestate figuli positum est.

O homo, tu quis es, qui respondeas Deo? Numquid dicit figmentum ei, qui se finxit, Quid me fecisti sic? Quibusdam videtur, et hoc adhuc ex ipsorum persona dicere, quia ipsum est dicere, neminem posse contradicere voluntati Dei alterius miserentis, alterum indurantis, et addere neminem Deo respondere. Quidam vero dicunt jam hinc Apostolum respondere, 0690D quod etiam si ita esset, ut illi calumniantur, non debere eos suo respondere factori: eo quod tales simul ad comparationem Dei, quale ad suum est luti artificem figmentum. In Graeco habet, μενοῦνγε ὦ ἄνθρωπε, quod est, o homo tanto magis!

Annon habet potestatem figulus luti ex eadem massa facere aliud quidem vas in honorem, aliud vero in contumeliam? Secundum hos, qui haec verba Apostoli dicunt, massam dicit omnes in Aegypto commorantes: quia et Israel ibi idolis deservierat.

Quod si Deus volens ostendere iram, et notam facere potentiam suam. Quia illum diu sustinuit blasphemantem, et populum suum variis operibus affligentem. Praeterea quod innoxiam aetatem parvulorum 0691A crudeliter jusserat enecare. Item competens responsum: quia patientia, et ejus bonitas facit eos, qui propriam habent voluntatem vivendi, sive vasa irae, sive misericordiae.

Sustinuit in multa patientia vasa irae, apta in interitum. Implendo peccata sua, vasa irae digna sunt facti, et a semetipsis ad interitum praeparata.

Ut ostenderet divitias gloriae suae in vasa misericordiae, quae praeparavit in gloriam. Digni erant misericordia: quia et minora commiserant, et graviter fuerant afflicti.

Quos et vocavit, non solum ex Judaeis, sed etiam ex gentibus. Quia et tunc aliquanti Aegyptiorum exierant, cum filiis Israel, quod si Deus personam acciperet, solus Israel debuit habere salutem. Ita et 0691B nunc non solum Judaeos, sed etiam gentes vocavit ad fidem. Secundum eos autem, qui haec non ex Apostoli, sed ex Judaeorum persona dici putant: Intantum, inquiunt, quos voluit, salvavit; ut etiam gentes elegerit idololatras, qui numquam servierant Deo, et ex Israel paucos vocaret, secundum testimonium Isaiae.

Sicut in Osee dicit. Non populum, duas tribus dicit: et non misericordiam consecutam, decem tribus.

Vocabo non plebem meam, plebem meam. Hoc loco Judam significat.

Et non dilectam, dilectam: et non misericordiam consecutam, misericordiam consecutam. Israeliticum populum.

Et erit in loco ubi dictum est eis: Non plebs mea 0691C vos. Gentes demonstrat in Christo credituras; sicut in Evangelio Dominus per parabolam loquitur, nuptiali coena facta, cum Israel venire noluisset, et pro ipso gentes vocantur.

Ibi vocabuntur filii Dei vivi. Vocationem gentium significat.

Isaias autem clamat pro Israel. Communicatio pro ipsis esse monstratur.

Si fuerit numerus filiorum Israel, tamquam arena maris reliquiae salvae fient. Paucitatem eorum creditam esse demonstrat.

Verbum enim consummans, et abbrevians in aequitate, quia verbum breviatum faciet Dominus super terram. Historia hos habet sensus: Sicut ego verbum abbrevio et cito definio: ita Deus hoc omni 0691D velocitate perficiet. In prophetia autem verbum breviatum, novum Testamentum accipitur: quia in eo breviter comprehensa sunt omnia et clausa.

Et sicut praedixit Isaias. Bene praedixit: quia superius scriptum est.

Nisi Dominus Sabaoth reliquisset nobis semen, sicut Sodoma facti essemus, et sicut Gomorrha similes fuissemus. Quia non est passus paucos justos perire cum multitudine impiorum in fide, nisi semen Abraham Christus fuisset missus ad populum liberandum, qui corruisset.

Quid ergo dicemus, quod gentes, quae non sectabantur justitiam, apprehenderunt justitiam. Si superiora ex persona Apostoli dicuntur, hic sibi iterum proponit: 0692A quia poterant dicere, si non est ita, ut dicimus, quia non est volentis neque currentis: quomodo gentes invenerunt justitiam, quam numquam antea quaesierunt. Israel vero quaerens semper justitiam, non potuit invenire? Si vero totus superior sensus contradicentibus applicatur: hic respondet Apostolus et breviter, recapitulat quaestionem, dicens: Quid ergo dicemus ad ea, quae nobis objecta sunt, nisi quia gentes vocatae crediderunt: et illi credere noluerunt.

Justitiam autem, quae ex fide est. Quia justitia ex fide est, cui illi credere noluerunt.

Israel vero sectando legem justitiae, in legem justitiae non pervenit. Quare? Quia non ex fide, sed quasi ex operibus. Reddit causas, quare non invenerint justitiam: 0692B quia falso in operibus gloriati, credere noluerunt, quasi justitiam gratiam reputantes, dicens: quoniam populus Judaeorum ex operibus legis justificari se putans, in legem justitiae, id est, ad fidem Christi dedignando non potuit pervenire.

Offenderunt enim in lapidem offensionis, sicut scriptum est: Ecce pono in Sion lapidem offensionis, et petram scandali. Qui videt lapidem, non offendit: qui autem caecus est, impingit. Quod contigit Judaeis, quos sua malitia excaecavit: et Christum non agnoscentes crucifixerunt. Sed et idcirco lapis offensionis, et petra scandali, praedictus est Christus: quia multi in nativitate ejus et passione scandalum patiuntur, sicut scriptum est: Quia scandalizabuntur in eo. Et Apostolus ait, Christum crucifixum, Judaeis 0692C scandalum, gentibus stultitiam: ipsis vero vocatis, Christum Dei virtutem et Dei sapientiam. Unde et hic sequitur: Qui credit in eo, non confundetur. Petrus quoque dicit, quod credentibus lapis electus sit angularis: incredulis vero offensionis.

Et omnis qui credit in eum, non confundetur. Non Judaeus solus, sed omnes credentes in eo, non confundentur de pristinis delictis.