Capitulum XI.

Secundo datur remedium contra vanitatem securitatis ortam ez defectu retributionis iustitiae.

Mitte panem tuum etc. Posuit supra remedium " contra hoc, quod videbatur deficere regimen providentiae ex inordinatione praelationis: hic secundo ponit remedium contra hoc, quod videbatur deficere retributio iustitiae, propter quam assecurabatur homo in malo et torpebat ad bonum. Remedium autem hoc consistit in consideratione retributionis futurae: et quoniam Deus tribuit bene facientibus bona et male facientibus retribuit mala: ideo primo ex consideratiooe praemii invitat ad bonum: secando ex consideratione supplicii revocat a malo, ibi: Si armis multis vixerit homo.

Primo invitat ad bonum consideratione praemii.

Bonum antem, ad quod invitat, est bonum pietatis, quae " valet ad omnia ", et propter quam maxime iusti salvantur, sicut patet apud Matthaeum vigesimo quinto , ubi sola opera misericordiae numerantur. Ideo hortatur hic ad opera misericordiae et eleemosynae faciendae propter retributionem.

Et primo hortatur, ut flant libenter: secundo, ut flant abundanter, ibi: Da partes septem: tertio, ut flant incessanter, ibi: Qui observat ventum nunquam etc.

Cum ergo hortatur, ut flant voluntarie et libenter, praemittit exhortationem et subiungit rationem.

(Vers. 1.). Exhortatur igitur ad libenter eleemosynam faciendam: ideo dicit: Mitte panem tuum, id est, libenter et liberaliter da, non per extorsionem et quasi coactus: secundae ad Corinthios nono : " Unusquisque, prout destinavit in corde suo, non ex tristitia, aut ex necessitate: hilarem enim datorem diligit Deus ". Panem tuum, non aliennm ; Ecclesiastici trigesimo quarto: " Qui offert sacrificium ex substantia pauperis, quasi qui victimat filium in conspectu patris ". Super transeuntes aquas. Aquae multae snnt populi multi, Apocalypsis decimo septimo: transeuntes aquae sunt qui transeant de gente in gentem et de regno ad populum alterum: tales sunt peregrini et advenae: istis facienda est eleemosyna ; Isaiae quinquagesimo octavo : " Frange esurienti panem tuum, et egenos vagosque induc in domum tuam ". Vel: aquae sunt tribulationes praesentes, iuxta illud Psalmi: " Intraverunt aquae usque ad animam meam ": transeuntes aquae sunt pauperes et afflicti, quia per tribulationes transeant ad requiem: talibus est eleemosyna facienda: Lucae decimo quarto: (Cum facis eleemosynam, voca pauperes ac debiles, caecos etc. Et redditur ratio: Quia post tempora multa invenies illum, id est retributionem pro illo: non ergo deficit retributio, sed differtur: Ecclesiastici duodecimo : " Benefac iusto, et invenies retributionem magnam: et si non ab illo, certe a Domino ": item Lucae decimo sexto: " Facite vobis amicos de mammona iniquitatis " etc.

(Vers. 2. 8.). Da partes septem etc. Hic secundo hortatur ad dandum abundanter: et praemittit ex-hortalionem et subiungit rationem. Exhortatur ergo ad abundantiam dicens: Da partes septem nec non et octo, id est secundum possibilitatem tuarum virium da eleemosynam, ut, sive pauper fueris, sive dives, des bonorum tuorum septimam et octavam, id est, partem pauperum facias bonam: secundae ad Corinthios octavo : " Ut vestra abundantia illorum inopiam suppleat "; et Lucae undecimo: " Date eleemosynam de eo quod superest ". Ideo dicit: Da partes septem: per septenarium enim intelligimus quantum sufficit ad supplendam necessitatem propriam; quidquid ultra illud est dicitur septem et octo: et hoc pauperibus est distribuendum, non est congregandum in thesauros terrenos, sed caelestes: unde Matthaei sexto : " Thesaurizate vobis thesauros in caelo, ubi neque aerugo neque tinea demolitur "; et Tobiae quarto: " Si multum tibi fuerit, abundanter tribue: si parum, etiam illud libenter impertiri stude ". Et ratio huius largitatis redditur, cum infertur: Quia ignoras, quid mali etc. Et multiplex redditur ratio, scilicet propter cautelam mali; unde dicit: Ignoras, quid mali futurum sit super terram. Quia ergo non es certus, necesse habes tibi providere, ne incidas in periculum: et remedium optimum est abundans eleemosyna: Ecclesiastici vigesimo nono : "Conclude eleemosynam in sinu pauperis, et haec pro te exorabit et liberabit ab omni malo ".

Propter amplificationem meriti dicit: Si repletae fuerint nubes, a Deo supple, imbrem super terram effundent, propter quem imbrem terra fructificat: Osee sexto : " Veniet quasi imber nobis temporaneas et serotinus terrae "; et hoc ad fructificandum et multiplicandum bona terrae merito eleemosynae. Sicut enim nubes plenae inebriant terram pluvia, sic eleemosynae multiplicatae inebriant animam gratia: secundae ad Corinthios nono: " Qui autem administrat semen seminanti, et panem ad manducandum praestabit et multiplicabit semen vestram et augebit incrementa frugum iustitiae vestrae ". Propter stabilitatem praemii, quod non poterit variari nec perdi: propter quod dicit: Si ceciderit lignum ad austrum: lignum istud, homo: de quo Iob decimo quarto : (Lignum habet spem, si praecisum fuerit, rursum virescet ". Et auster dat intelligere calorem caritatis et statum gloriae: Cantici quarto:

(Surge, aquilo, et veni, auster: perfla hortum meum " etc. Lignum igitur cadere ad austrum est hominem in morte introduci in gloriam: et tunct ibi erit, id est, nunquam poterit demoveri; Apocalypsis tertio: "Qui vicerit, Iaciam illum columnam in templo Dei mei, et foras non egredietur amplius ". Si ceciderit ad aquilonem, ibi erit, id est ; si ad paenam infernalem ; Ieremiae primo : " Ab aquilone pandetur omne malum "; qui cadit in infernum ibi erit, quia inde nunquam liberabitur. Iusto enim dicitur Isaiae ultimo: "Ignis eorum non exstinguetur, et vermis eorum non morietur ". In quocumque loco ceciderit, ibi erit, sive bono, sive malo: ad Galatas sexto: " Quae seminaverit homo, haec et metet ".

Qui observat ventum etc. Hic hortatur ad dandum incessanter: et primo docet, tempora non esse observanda: secundo, opera divina non esse perscrutanda: tertio, opera misericordiae continuanda.

(Vers. 4.). Quantum ad primum dicit: Qui observat ventum non seminat, quia frequenter venit ventus, quem non vult, et non venit ventus, qui placeat. Et qui considerat nubes nunquam metet: et ideo oportet, quod quando est tempus metendi, metat, et serendi, seminet, non exspectet. Sic etiam in proposito, dum tempus habet, bonum faciat: Ecclesiastici quarto : " Cor inopis ne afflixeris, et ne protrahas datum angustianti "; et Proverbiorum tertio:" Ne dicas amico tuo: Vade et revertere, cras dabo tibi, cum statim possis dare ": et ita non debet tardare.

(Vers. 5.). Quomodo ignoras, quae sit via etc. Supra dixit, tempora non esse observanda, hic secundo docet, divina opera non esse consideranda vel perscrutanda, quia non possumus: ideo dicit: Quomodo ignoras, quae sit via spiritus. Spiritus, qui est Deus, quia hanc ignoramus: unde Ioannis tertio : " Spiritus, ubi vult, spirat, et vocem eius audis, sed nescis " etc.: et Iob nono: " Si venerit ad me, non videbo eum: si abierit, non intelligam ". Spiritus, qui est animus sive spiritualis creatura, cuius via, id est ortus, nescitur, nec etiam occasus: supra tertio : " Quis novit, si spiritus filiorum Adam ascendat sursum "? Spiritus, qui est ventus, cuius via nescitur, id est origo: unde in Psalmo: " Qui profert ventos de thesauris suis "; Exodi decimo quinto: " Flavit spiritus tuus, et operuit eos mare ". Dicit ergo: Quomodo ignoras, quae sit via spiritus, et

qua ratione compingantur ossa in venire praegnantis, id est, quomodo compaginentur et distinguantur: quia etiam ipse Avicenna dicit, quod vis formativa membrorum est vis divina: secundi Machabaeorum septimo : "Nescio, qualiter in utero meo apparuistis: neque enim spiritum et animam donavi vobis, et singulorum membra non ego compegi ": sed ille compegit, ad quem Iob decimo: " Ossibus et nervis compegisti me". Quomodo haec ignoras, quae sunt carnalia: sic ignoras opera Domini, qui fabricator est omnium: opera, id est occulta iudicia, de quibus in Psalmo : " Magna opera Domini, exquisita in omnes voluntates eius". Haec opera ignoramus: ad Romanos undecimo: " O altitudo divitiarum sapientiae et scientiae Dei ! quam incomprehensibilia sunt iudicia eius, et investigabiles viae eius "1

Mane semina etc. Hic tertio hortatur ad bene faciendum incessanter: et praemittitur exhortatio: secundo subiungitur exhortationis ratio, et tertio remuneratio.

(Vers. 6.). Exhortatur ergo ad faciendum opera misericordiae incessanter, num dicit: Mane semina semen tuum, hoc est in tempore iuventutis, quia, Threnorum tertio , " bonum est viro, cum portaverit iugum ab adolescentia sua ". Et vespere ne cesset manus tua, id est in senectute, quasi dicat, quod in omni tempore et aetate sine cessatione sunt bona opera facienda: ad Galatas ultimo: " Bonum autem facientes, non deficiamus: tempore enim accepto metemus, non deficientes ". Ideo continue serendum, quia, secundum quod dicitur secundae ad Corinthios nono, " qui parce seminat parce et metet, et qui seminat in benedictionibus de benedictionibus et metet ".

Quia nescis etc. Hic notatur secundum, scilicet exhortationis ratio: quia nescit homo, quando et quae opera acceptat Deus, sicut qui seminat nescit, quod semen fructum facit. Ideo dicit: Quia nescis, quid magis oriatur: hoc, id est serotinum, an illud, id est matutinum: supra nono : " Nescit homo, utrum amore, an odio dignus sit ". Et si utrumque simul, melius erit, quia " plura bona paucioribus magis eligenda "; Isaiae trigesimo secundo: " Beati, qui seminatis super omnes aquas ".

(Vers. 7.). Dulce lumen etc. Hic notatur tertium, scilicet remuneratio: et haec est aspectus luminis et solis aeterni, in quo est summa dulcedo, et ita magna remuneratio est Et propterea dicit: Dulce lumen, ad aspiciendum. De hac dulcedine in Psalmo : " Quam magna multitudo dulcedinis tuae, Domine " etc. Et delectabile est oculis videre solem, illum solem, de quo Malachiae quarto: " Orietur vobis timentibus Deum sol iustitiae ". Hunc solem delectabile est videre: ideo primae Petri primo: " In quem desiderant Angeli prospicere ". Et quia hi soli videbunt illud lumen, qui erunt a dextris: ideo in Psalmo: " Delectationes in dextera tua usque in finem ".

Possunt etiam breviter haec exponi de eleemosyna spirituali, quae consistit in instructione proximi: ad quam similiter exhortatur, ad dandum libenter sive liberaliter, abundanter et incessanter:

libenter sive liberaliter, cum dicit: Mitte panem tuum etc., id est, gratis da; Matthaei decimo : " Gratis accepistis, gratis date "; panem, scilicet doctrinae, de quo dicitur Threnorum quarto: " Parvuli petierunt panem, et non erat qui frangeret eis". Super transeuntes aquas, id est contemnentes bona temporalia, quibus solis dandus est: Matthaei septimo: " Nolite dare sanctum canibus ". Vel: super illos, de quibus in Psalmo: " Transivimus per ignem et aquam, et eduxisti nos " etc.

Abundanter etiam dispensanda: ideo dicit: Da

. partes septem: partes septem intelligimus doctrinam Christi veteris testamenti, quia ibi praecipiebatur septimus dies servari. Per octo intelligimus doctrinam novi testamenti, quia octavus dies observari praecipitur . Et quia non potest homo abundanter doctrinam communicare, nisi desuper impleatur, dicit: Si impletae fuerint nubes, imbrem super terram effundent. Nubes sunt praedicatores boni, qui volant ad alta per contemplationem: Isaiae sexagesimo : " Qui sunt hi qui ut nubes volant et quasi columbae ad fenestras suas " ? Isti replentur a Domino scientia: Isaiae undecimo: " Repleta est terra scientia tua, sicut aqua maris operientis ": et hoc per Spiritum sanctum: Sapientiae primo: " Spiritus Domini replevit orbem terrarum ". Istae nubes repletae effundent imbrem, id est divini verbi doctrinam ; Ecclesiastici trigesimo nono : " Ipse tanquam.

imbres mittet eloquia sapientiae suae "; Isaiae quinquagesimo quinto: " Quomodo descendit imber et nix de caelo et inebriat terram et infundit eam: sic erit verbum meum ", super terram cordis ad fructificandum ; ad Hebraeos sexto: " Terra super se venientem bibens imbrem, et proferens herbam opportunam " etc.

Incessanter etiam est dispensanda: ideo dicit: Qui considerat ventum non seminat. Seminare est verbum Dei praedicare: Matthaei decimo tertio : " Exiit qui seminat seminare semen suum ": et post exponit: " Semen est verbum Dei ". Vento iste est ventus detractionis, de quo Iob primo: " Ventus venit a regione deserti et concussit quatuor angulos domus ". Qui observat hunc ventum detractionis nunquam seminat, quia qui timet verba hominum detrahentium non praedicat ad fructum, immo agitatur ut arundo: Matthaei undecimo: " Quid existis videre ? Arundinem vento agitatam "? Et qui considerat nubes nunquam metet. Nubes, ut dicit Glossa , est blandimentum adulationis, quam qui cupit habere nunquam metit vitam aeternam, quia (recepit mercedem suam ", Matthaei sexto: et seminat in carne, et ideo metet corruptionem ad Galatas ultimo: " Qui seminat in carne " etc. Et ideo haec contemnenda, sed mane et vespere praedicandum; secundae ad Timotheum quarto: " Praedica verbum, insta opportune, importune "; Actuum vigesimo: " Per triennium non cessavi die ac nocte, cum lacrymis monens unumquemque vestrum ".

Secundo revocat a malo consideratione futari supplicii.

Si annis multis vixerit homo etc. Supra hortatus est ad bonum consideratione praemii; hic intendit revocare a malo consideratione futuri supplicii: et id quidem facit hoc ordine. Primo dicit, futuri temporis habendam esse memoriam: secundo reprehendit praesentem laetitiam; tertio hortatur abiicere omnem nequitiam et malitiae abundantiam.

(Vers. 8.). Ad futuri temporis memoriam habendam hortatur et monet, quantumcumque homo abundet praesenti prosperitate. Propter quod dicit: Si annis multis vixerit homo, quia revera, etsi videantur multi, multi tamen esse non possunt, secundum illud Ecclesiastici decimo octavo : " Numerus dierum hominis, ut multum centum anni ". Et in his omnibus laetatus fuerit, secundum quod illi, de quibus dicitur Iob vigesimo primo, " tenent tympanum et gaudent ad sonitum organi: ducunt in bonis dies suos " etc. Meminisse debet tenebrosi temporis, id est diei iudicii, quae erit tempus tenebrosum ; Sophoniae primo : " Dies illa, dies irae, dies tenebrarum et caliginis "; et dierum multorum. Isti sunt dies sive anni aeternitatis: in Psalmo: " Melior est dies una in atriis tuis super millia ". Memorari debet diei iudicii, ut timeat: memorari debet gloriae, ut speret et gaudeat, et hoc secundum vicissitudinem operum: unde Ecclesiastici undecimo: " In die bonorum ne immemor sis malorum, et in die malorum ne immemor sis bonorum ". Dierum, inquam, multorum, qui cum venerint, vanitatis arguentur praeterita, id est, manifeste ostendentur fuisse vana: unde Hieronymus : Cum regnum Christi venerit, cetera regna evanescent Arguentur praeteriui, scilicet de vanitate mutabilitatis: Sapientiae quinto : " Quid nobis profuit superbia ? Aut divitiarum iactantia quid contulit nobis ? Transierunt haec omnia velut umbra ". Arguentur de vanitate iniquitatis: Ecclesiastici decimo septimo: " Quid nequius, quam quod excogitavit caro et sanguis "? Et haec arguentur: ad Ephesios quinto: " Quae enim arguuntur a lumine manifestantur ".

(Vers. 9.). Laetare ergo iuvenis etc. Hic secundo reprehendit praesentem laetitiam, asserens, hominem pro illa iudicandum esse: unde ironice loquens dicit: Laetare ergo, in iuvenis, adolescentia tua, quia illa aetas est laetiliae apta: unde Sapientiae secundo : " Venite, fruamur creatura tanquam in iuventute celeriter "; quasi dicat: ne laeteris in iuventute, ne doleas in senectute: unde Ecclesiastici quinto: " Ne sequaris in fortitudine tua concupiscentiam cordis tui " . Et explicat laetitiam, ut sit completa et in animo et in opere et in signo. Quantum ad laetitiam delectationis in animo dicit: Et in bono sit cor tuum, quasi dicat: non laeteris corde, quia supra septimo : "Cor stulti, ubi laetitia ". Quantum ad delectationem in opere: Et ambula in viis cordis tui, id est, exterius comple opere quod desideras corde, quasi dicat: non ambules: Ecclesiastici decimo octavo: " Fili, post concupiscentias tuas non eas, et a voluntate tua avertere ". Quantum ad laeliliam in signo dicit: Et in intuitu oculorum tuorum, ut ea intueatur oculus, quae desiderat cor, et operatur manus tua, secundum quod de illis dicitur, de quibus secundae Petri secundo : " Habentes oculos plenos adulterii et incessabilis delicti ", quasi dicat: non sic ambules: Isaiae tertio: " Pro eo quod elevatae sunt filiae Sion et ambulaverunt extento collo et nutibus oculorum " etc. Et quod istud sit ironice dictum, patet, quia comminatur malum sic laetantibus: unde subdit: Et scito, quod pro his omnibus adducet te Deus in iudicium. Et ideo omnia sunt fugienda: Iob decimo nono: " Fugite a facie gladii, quia ultor iniquitatis est gladius, et scitote, esse iudicium ".

(Vers. 10.). Aufer iram etc. Hic tertio hortor tur abiicere omnem nequitiam, videlicet malitiam cordis et immunditiam carnis. Quantum ad malitiam cordis dicit: Aufer iram a corde tuo, ut non irascaris, quia ira reddit hominem nequam: Matthaei quinto : " Ego autem dico vobis, quod omnis, qui irascitur fratri suo, reus erit iudicio"; et si irascitur, non perdurare debet: unde ad Ephesios quarto: " Sol non occidat snper iracundiam vestram ". Quantum ad immunditiam carnis dicit: Et amove malitiam a carne tua, et sic excludit omnem immunditiam carnis: Iacobi primo : "Abiicientes omnem immunditiam et abundantiam malitiae, in mansuetudine suscipite insitum verbum ". Ille aufert malitiam a carne, qui eam mortificat: ad Colossenses tertio: " Mortificate membra vestra, quae sunt super terram ". Et redditur ratio huius: Adolescentia enim et voluptas vana sunt, quia cito transeunt: primae Ioannis secundo : " Transit mundas et concupiscentia eins ", et ideo Sapientiae quinto: " Quid nobis profuit superbia ? Aut divitiarum iactantia quid contulit nobis ? Transierunt haec omnia velut umbra " etc.