Anonymi Tractatus Ad Novatianum Haereticum: Quod Lapsis Spes Veniae Non Est Deneganda.

1205D I Cogitanti mihi et intolerabiliter animo aestuanti, quidnam agere deberem de miserandis fratribus qui 1206D vulnerati non propria voluntate, sed diaboli saevientis irruptione, adhuc usque, hoc est, per longam temporum 1207A seriem agentes, poenas darent; ecce ex adverso obortus est alius hostis, et ipsius paternae pietatis adversarius haereticus Novatianus: qui non tantum, ut in Evangelio significatum est (Luc. X) , sicut sacerdos vel levites jacentem vulneratum praeteriret, sed ingeniosa ac nova crudelitate sauciatum potius occideret; adimendo spem salutis, denegando misericordiam patris, respuendo poenitentiam fratris. Mirum quot acerba, quot aspera, quot perversa sunt! Sed facilius quis (Matth. VII, 3; Luc. VI, 41) in alieno oculo festucam perspicit, quam in suo trabem. Nos autem, fratres dilectissimi, non moveat aut turbet haeretici istius perfidi abrupta dementia: qui cum in tam ingenti dissensionis et schismatis crimine constitutus, et ab Ecclesia separatus sit, sacrilega temeritate non 1207B dubitet in nos sua crimina retorquere. Cum sit enim a semetipso nunc factus immundus, sordibus sacrilegis inquinatus; hoc nunc nos esse contendit. Et cum scriptum sit (Apoc. XXII, 15) canes foris remansuros; et Apostolus hos eosdem canes docuerit esse vitandos, sicut legimus, ait enim: Videte canes, videte malos operarios (Philipp. III, 2.) : Rabiem suam non cessat latratibus excitare, luporum more tenebrosam caliginem optare, qua facile possit ferina sua crudelitate, oves a pastore direptas, spelunca tenebrosa laniare. Aurum certe se suosque quos colligit, esse pronuntiat. Nec nos dubitamus desertores Ecclesiae apostatas factos, in aurum nunc facile potuisse converti; sed illud aurum in quo prima delicta populi Israel denotata sunt (Exod. XXXII, 2 seqq.) . 1207C Caeterum vasa aurea et argentea, quae ab Aegyptiis excusa sunt, (Exod. XII, 35, 36) in dominica potestate, id est. Christi Ecclesia, perseverant: in qua domo si perseverasses, Novatiane, vas forsitan et pretiosum fuisses: sed nunc te in paleas et in stipulam conversum nec intelligis nec plangis.

II. Quid igitur vanis rebus extolleris? damna potius quam lucra consequeris. Quid te ex quo pauperior factus es, divitem credis? Audi in Apocalypsi Dominicam vocem justis te objurgationibus increpantem: Dicis, inquit, dives sum, et ditatus sum, et nullius rei egeo: et nescis quoniam tu es miser, et miserabilis, et caecus, et pauper, et nudus. (Apoc. III, 17.) Has opes, has divitias paupertatis pro certo possidere se credat, quisquis Christi Ecclesia derelicta ratione 1207D caeca, apud temerarios illos schismatum duces et dissensionis auctores converti non trepidat; quos Joannes (I Joan. II, 18) antichristos appellat, quos Evangelista (Matth. III, 12) paleis similat; quos Dominus Christus (Joan. X, 1) fures et latrones designat, 1208A sicut ipse in Evangelio declarat dicens: Quia qui non introiit per ostium in ovile ovium, sed descendit per alteram partem, ille fur et latro est. Item in eodem quoque ait: Omnes qui venerunt, fures sunt et latrones. (Joan. 8) . Qui isti sunt, nisi desertores fidei et transgressores Ecclesiae Dei qui contra ordinationem Dei nituntur? quos merito Spiritus sanctus per Prophetam increpat, dicens: Fecistis consilium non per me, et conventionem non per spiritum meum, adjicere peccata super peccata. (Isa. XXX, 1) . Quid ad ista respondeant perversissimi isti Novatiani, vel nunc infelicissimi pauci; qui ad tantam furoris dementiam proruperunt, ut nec Deo nec homini reverentiam habuerint? Illic impudenter et sine ulla ordinationis lege episcopatus appetitur; 1208B heic autem propriis sedibus et cathedrae sibi traditae a Deo renuntiatur. Illic Veritas: Aspernantur me, ut sacrificent mihi, nec offerunt oblationes sanctas filiorum Israel, nec accedunt offerre sancta sanctorum; sed accipient ignominiam suam in errore quo erraverunt (Ezech. XLIV, 10-13) . Satis sit paucis probasse quidnam sint. Audite igitur, Novatiani, apud quos Scripturae coelestes leguntur potius quam intelliguntur, parum si non interpolentur. Sunt enim (Matth. XIII, 14.) vestrae praeclusae aures et corda caecata, qui nullum de spiritalibus ac salutaribus monitis lumen admittitis. Sicut Esaias ait: Excaecuti sunt servi Dei (Isa. XLII, 19) . Et merito excaecati, quia voluntas schismaticorum non est in lege, quae lex unam nobis et singularem designat Ecclesiam; 1208C in illa scilicet quae sub Noe ante diluvium Dei providentia fabricata est arca, in qua non tantum munda animalia, sed et immunda, ut tibi cito respondeatur, Novatiane, invenimus esse reclusa. Quae arca sola cum his quae secum fuerant, liberata est: in qua et caetera quae in ea inventa non sunt, diluvio perierunt. Ex illa igitur arca remittuntur duae aves, corax et columba. Qui corax vere hominum immundorum, et in tenebris perpetuis futurorum per saeculi latam viam, et immunda vescentium apostatarum futurorum, et ad Ecclesiam se ultra non vertentium, figuram portabat; quem legentes invenimus emissum, et non amplius reversum. Huic ergo avi, id est, immundo spiritui, quique fuerint similes inventi, ad Ecclesiam amplius reverti non poterunt; 1208D qui et si voluerint, Dominus prohibebit, qui Moysi praecepit, dicens: Omne varium et immundum ejice foras extra castra (Num. V, 2) . Columba autem emissa incontinenti significatur reversa, eo quod requiem non haberet pedibus suis quam Noe recepit in 1209A arcam, et post septimum diem iterato emissam, recepit eam portantem suo ore olivae folium (Gen. VIII, 9-11) .

III. Et ego quidem, fratres dilectissimi, non temere ista cogitans, nec humana sapientia conspirans, sed ut coelestis Domini dignatione necessarie et pertinenter mentibus nostris concipere permittitur; dico illam, id est, columbam, duplicem nobis per semetipsam significare figuram. Primam quidem et principalem, suam, hoc est spiritalem, olim, id est, ab initio divinae administrationis insistit, et sacramentum Baptismatis quod in salutem generis humani provisum, et soli Ecclesiae coelesti ratione celebrare, per os suum praeostendit. Ter enim emissa ex arca, volitans per aerem super aquam, significabat jam 1209B tunc Ecclesiae nostrae sacramenta. Unde et Dominus Christus Petro, sed et caeteris discipulis suis mandat, dicens: Euntes evangelizate gentibus, baptizantes eos in nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti (Matth. XXVIII, 19) . Hoc est, ut Trinitas illa quae sub Noe per columbam figuraliter operata est, haec nunc in Ecclesia per hos spiritaliter operetur.

IV. Sumamus jam nunc et secundam personam columbae ex arca emissae; diluvii scilicet tempore, quando omnes abyssi proruperunt, quando cataractae coeli patefactae sunt super terram, propter facinora hominum quae quotidie exercebant coram Domino, sicut Moyses dixit: Et vidit Dominus Deus redundare nequitias hominum super terram, et quod omnes in malum recordarentur a principio dierum suorum, 1209C et dixit: Perdam hominem quem feci, a facie terrae, ab homine usque ad pecus, et a reptili usque ad volatilia coeli (Gen. VI, 5-7) . Emittitur ergo tempore cataclysmi columba ex arca, aquis violenter toto orbe terram infestantibus.

V. Illa arca figuram Ecclesiae, sicut superius diximus, portabat, quae verberabatur hinc atque inde aquis insurgentibus tantum. Cataclysmus ergo ille qui sub Noe factus est, figuram persecutionis quae per totum orbem nunc nuper supereffusa, ostendit. Aquis autem, diruptis cataractis, undique convenientibus et excrescentibus significabantur gentes, quae ad vastandam Ecclesiam excreverunt. Sicut Apocalypsis docet, dicens: Aquae quas vidisti, populi sunt, et gentes, et regna (Apoc. XVII, 15) . Columba 1209D autem quae pedibus suis requiem habere non poterat, lapsorum imaginem portabat; qui immemores divinarum praedictionum, vel simpliciter ignorantes, vel audacter dissimulantes ceciderunt: quorum Dominus ruinam in Evangelio futuram his verbis significaverat, dicens: Qui audit verba mea et 1210A non facit ea, similabo eum viro stulto qui aedificavit domum suam super arenam: venerunt tempestates, et impegerunt in domum illam, et cecidit, et facta est ruina ejus magna (Matth. VII, 26, 27) . Et ne temere comparasse videamur, columbam illam lapsorum imaginem portare; Propheta civitatem ut columbam, hoc est lapsorum personam, increpat, dicens: Columba non exaudit vocem, id est praeclara et redempta civitas non recipit doctrinam, et in Dominum fidens non fuit (Sophon. III, 1, 2) .

VI. Quod autem requiem pedibus columba illa, sicut superius diximus, invenire non poterat, hoc significabat vestigia negantium, hoc est, sacrificatorum, lubrici veneno serpentis sauciata, in lapsum conversa: quae ulterius non possent super aspidem 1210B et basiliscum conscendere, et draconem et leonem calcare (Psal. XC, 13) . Quam potestatem tradidit Dominus discipulis suis, sicut in Evangelio ait: Ecce do vobis potestatem calcandi super omnem potestatem inimici, et super serpentes et scorpiones, et non nocebunt vobis (Luc. X, 19) . Isti ergo tot et tantis malignis spiritibus infestantibus, et in lapsorum necem insurgentibus, provisa est vulneratis salutis via: ut quibuscumque viribus possent toto se corpore protrahere, castris suis recipere; quibus recepti possent medelis spiritalibus vulnera sua curare. Recepta igitur columba, paucis etiam diebus interjectis, iterato emittitur ex arca, quae reversa, non tantum firma vestigia, sed et insignia suae pacis atque victoriae, per illa olivae folia quae suo ore 1210C portabat, ostendit. Duplex ergo illa emissio, duplicem nobis persecutionis tentationem ostendit: prima in qua qui lapsi sunt, victi ceciderunt; secunda in qua hi qui ceciderunt, victores extiterunt. Nulli enim nostrum dubium vel incertum est, fratres dilectissimi, illos qui prima acie, id est, deciana persecutione vulnerati fuerunt; hos postea, id est, secundo praelio ita fortiter perseverasse, ut contemnentes edicta saecularium principum, hoc invictum haberent, quod et non metuerunt exemplo boni pastoris animam suam tradere, et sanguinem fundere, nec ullam insanientis tyranni saevitiam recusare.

VII. Ecce, quam gloriosos, quam Domino charos, schismatici isti ligna, foenum, stipulam appellare non 1210D dubitant (I Cor. III, 12) . Quorum pares, hoc est, in eodem crimine lapsus sui adhuc usque constitutos, nec ad poenitentiam admittendos esse praesumunt; ex illa Domini pronuntiatione qua ait: Qui me negaverit coram hominibus, negabo eum coram Patre meo, qui in coelis est (Matth. X, 33) . Proh dolor! quid 1211A contra dominica praecepta contendunt, ut ea quae Christus judicii sui tempore sit acturus, haec nunc stirps Novatiani, patris sui exemplum diaboli secuta, exercere conetur? dicente Scriptura: Mihi vindictam, et ego retribuam, dicit Dominus (Heb. X, 30) .

VIII. Respondebimus eis ad istam pronuntiationem Domini, quam male intelligant et male sibi interpretentur. Quod enim ait: Qui me negaverit coram hominibus, et ego negabo eum coram Patre meo, qui in coelis est, utique futuri temporis significatio est; quo tempore incipiet Dominus secreta hominum judicare; quo tempore tribunali Christi omnes nos oportet adstare (II Cor. V, 10) ; quo tempore multi incipient 1211B dicere: Domine, Domine, nonne in tuo nomine prophetavimus, et in nomine tuo daemonia exclusimus, et in tuo nomine virtutes multas fecimus (Matth. VII, 22, 23) ? et tamen audient vocem Domini dicentis: Discedite a me omnes qui operati estis iniquitatem: non novi vos (Joan. VI, 68) . Ibi adimplebitur quod ait: Negabo ego et illos. Quos autem maxime negabit Dominus Christus, nisi vos omnes haereticos, et schismaticos, et nominis sui alienos? Qui enim aliquando Christiani, nunc Novatiani, jam non Christiani, primam fidem vestram perfidia posteriore per nominis appellationem mutastis; velim propositioni vestrae respondeatis. Legite et docete, quem Dominus de his qui se dereliquerant vel negaverant, cum adhuc ipse esset, negavit. 1211C Atqui et caeteris qui secum remanserant de discipulis ait: Numquid et vos vultis abire (Joan. VI, 68) ? Petrum etiam quem negaturum ante praedixerat, cum negasset, ipse non negavit, sed sustinuit; et amare illam suam negationem flentem ipse postmodum lenit.

IX. Quaenam est tua, Novatiane, dementia, ut illa quae ad exitium salutis pertineant, tantum legas: et quae ad misericordiam, praetereas? clamante Scriptura et dicente: Poenitentiam agite qui erratis, convertimini corde (Ezech. XVIII, 30) . Et eodem quoque Propheta similiter exhortante et dicente: Convertimini ad me in toto corde vestro, in jejunio, et ploratione, et planctu: et scindite corda vestra, et non vestimenta: convertimini ad Dominum Deum vestrum, quoniam 1211D misericors est, et miserator multae miserationis (Joel. II, 12, 13) .

X. Adeo quia multae miserationis est Dominus, audivimus: audiamus quid per David contestatur Spiritus sanctus: Si dereliquerint filii ejus legem meam, et 1212A in mandatis meis non ambulaverint; et si justificationes meas profanaverint, et praecepta mea non custodierint: visitabo in virga facinora eorum, et in flagellis delicta eorum: misericordiam autem meam non dispergam ab eis (Psal. LXXXVIII, 31-34) . His similia et per Ezechielem legimus dixisse Dominum: Fili hominis, domus Israel habitavit super terram suam, et coinquinaverunt eam facinoribus suis. Sicut mulieris menstruatae facta est immunditia eorum ante faciem meam. Effudi iram meam super eos, et disseminavi eos inter gentes, et secundum peccata eorum judicavi eos: quia coinquinaverunt sanctum nomen meum. Et quia dictum est de his: Hic est populus Domini; peperci eis propter nomen sanctum meum, quod sprevit domus Israel inter 1212B gentes (Ezech. XXXVI, 18-23) . Et conjungens ait: Propterea dic populo Israel: Haec dicit Dominus: Non vobis parco, domus Israel, sed propter nomen sanctum meum parcam, quod coinquinastis inter gentes; et scietis quia ego Dominus, cum sanctificatus fuero in vobis. Item Dominus ad eumdem: Fili hominis, dic populo Israel: Quare locuti estis dicentes: Erroribus nostris contabescimus, et quomodo salvi esse poterimus? Dic eis: Vivo ego, dicit Dominus: quia non desidero mortem peccatoris; sed desidero ut avertatur peccator a via sua pessima, et vivat. Redite ergo a via vestra pessima. Quid morti vos traditis domus Israel (Ezech. XXXIII, 10-11) ? Sic per Esaiam prophetam: Non in aeternum indignabor vobis, neque semper non defendam vos 1212C (Isa. LVII, 16) . Et quoniam Hieremias propheta in persona populi peccatoris deprecatur Dominum, dicens: Emenda nos, Domine, sed in judicio et non in ira, ne paucos facias nos (Jer. X, 24) ; adjecit et dixit Esaias: Propter peccatum modice contristavi eum, et percussi eum, et averti faciem meam ab eo; et contristatus est, et abiit tristis in viis suis (Isa. LVII, 17) . Et quia operatur, adjecit et dixit: Vias ejus vidi, et curavi eum, et dedi ei exhortationem veram, pacem super pacem; poenitentibus, deprecantibus, et operantibus restitui posse, quod male perierint, quodque a Christo declinaverint.

XI. Denique hoc in Evangelio comprobatur, ubi (Luc. VII) illa mulier peccatrix describitur, quae venit 1212D ad domum cujusdam Pharisaei, ubi erat Dominus vocatus cum discipulis, portans vas unguenti; quae stetit ad pedes Domini, et lacrymis suis lavit pedes ejus, et capillis extersit, et oscula infixit, ut excitaretur ille Pharisaeus et diceret: Hic si esset Propheta, 1213A sciret quae et qualis esset ista mulier quae eum tangit, quia peccatrix est (Luc. VII, 39-47) . Unde incontinenti Dominus peccatorum remissor et poenitentium receptor, ait: Simon, habeo tibi aliquid dicere. At ille respondit dicens: Magister, dic. Et Dominus: Duo debitores erant cuidam foeneratori, unus qui habebat denarios quingentos, et alius quinquaginta: cum non haberent unde solverent, ambobus donavit. Et interrogavit: Quis illorum plus diligit? Et respondit Simon: Utique ille cui plus donavit. Et adjecit dicens: Vides istam mulierem? Intravi in domum tuam, osculum mihi non dedisti; haec autem non cessavit osculando pedes meos: pedes meos non lavasti; haec autem lacrymis suis lavit, et capillis extersit: oleo pedes meos non unxisti; haec autem unxit. Propter quod dico tibi, Simon, quia remittuntur 1213B illi peccata ejus. Ecce Dominus utrisque debitoribus larga sua pietate debitum concedit. Ecce delicta donantem. Ecce mulierem peccatricem poenitentem, flentem, deprecantem, et remissam peccatorum accipientem.

XII. Erubesce jam nunc, si fieri potest, Novatiane: desine argumentis tuis impiis incautos decipere: desine unius capituli praescriptione terrere. Legimus et adoramus, nec praetermittimus coelestem Domini sententiam, qua ait negaturum se negantem; numquid et poenitentem? Et quid ego tamdiu de miserationibus probare singula gestiam? Quando quidem Ninivitis Allophylis, et longe a lege Domini constitutis, propter civitatis suae annuntiatam eversionem deprecantibus, misericordia Dei non denegatur (Jon. III) ? Ipsi illi 1213C Pharaoni sacrilega temeritate repugnanti, cum quondam coelestibus plagis verberaretur, et conversus Moysi et fratri ejus dixisset: Orate pro me ad Dominum, quia peccavi (Exod. IX, 28) , incontinenti ab eo suspendebatur ira Dei. Et tu jam, Novatiane, judicas, et nullam spem pacis ac misericordiae habere lapsos praedicas; nec increpanti Apostolo aurem accommodas dicenti: Tu qui es, qui judicas servum alienum? Domino suo stat, aut cadit. Stabit autem: potens est Deus stabilire eum (Rom. XIV, 4) . Unde pertinenter et necessarie ex persona eorumdem lapsorum increpat vos Spiritus sanctus, dum dicit: Noli gratulari inimica mea mihi, quoniam si cecidi, et exsurgam; et si in tenebris ambulavero, Dominus lumen est mihi. Iram Domini tolerabo, quoniam peccavi 1213D illi, usque dum justificet causam meam, et faciat judicium et justitiam, et producat me ad lucem. Videbo justitiam illius: et videbit me inimica mea, et cooperiet se confusione (Mich. VIII, 8, 10) .

1214A XIII. Oro, non legisti: Nolite gloriari, et nolite loqui excelsa, et ne exeat magniloquentia ex ore vestro; quoniam erigit a terra pauperem, a sterquilino erigit inopem, et sedere eum facit cum potentibus populi (I Reg. II, 3, 8) ? Non legisti: Quia Dominus superbis resistit, humilibus autem dat gratiam (Jac. IV, 6; I Pet. V, 5) ? Non legisti: Qui se exaltat, humiliabitur (Matth. XXIII, 12; Luc. XIV, 11; XVIII, 14) ? Non legisti: Quia Deus perdit memoriam superborum, et non relinquit memoriam humilium (Psal. IX, 7, 11) ? Non legisti: Quia quo judicio quis judicaverit, eum judicari necesse est (Matth. VII, 2) ? Non legisti: Quia qui odit fratrem suum, in tenebris est, et in tenebris ambulat; et non scit quo eat, quia tenebrae excaecaverunt oculos ejus (I Joan. II, 11) ? Unde igitur et tam sceleratus, 1214B et tam perditus, tam discordiae furore vesanus exstiterit iste Novatianus, invenire non possum; qui semper in domo una, id est, Christi Ecclesia, proximorum delicta ut propria fleverit; onera fratrum, sicut Apostolus hortatur (Gal. VI, 2) , sustinuerit; lubricos in fide coelesti allocutione corroboraverit. At nunc ex quo Cainam illam haeresim, quae non nisi tantum occidere gestit, exercere coepit; nec sibi novissime parcit. Caeterumsi legisset quia justitia justi non liberabit eum in die qua erraverit, et iniquitas impii non nocebit ei ex qua die conversus fuerit (Ezech. XXXIII, 12) , jam olim in cinere poeniteret, ille qui semper poenitentibus adversatur: qui in ruina facilius aedificatorum stantium operantur, quam in structione jacentium ruinarum; qui multos ex fratribus nostris 1214C miserrimos falsis suis adversationibus perterritos, iterum fecit ethnicos, dicendo quod poenitentia lapsorum sit vana, nec possit eis proficere ad salutem; clamante Scriptura et dicente: Memento unde excideris, et age poenitentiam; si quo minus, veniam tibi, nisi poenitentiam egeris (Apoc. II, 5) . Et quidem ad septem ecclesias scribens, singulis sua quoque facinora et delicta ingerens: Poenitemini, dicebat. Quibus, nisi illis, scilicet, quo pretio magno sui sanguinis redemerat?

XIV. O te impium scelestumque, haeretice Novatiane, qui post tot et tanta in Ecclesia, a quibusdam retro voluntarie commissa crimina, quae et tu ipse in domo Dei priusquam apostata esse cognoveras; et haec posse aboleri de memoria, succedente bono, 1214D utique docueras, secundum fidem Scripturae dicentis: Quia si conversus fuerit facinorosus ab omnibus facinoribus suis quae commisit, et justitiam fecerit, vita aeterna vivet, et non morietur in facinore suo (Ezech. 1215A XVIII, 21) . (Delicta enim quae commisit, abolebuntur de memoria succedentibus bonis factis.) Tu hodie retractas, an debeant lapsorum curari vulnera, qui nudati a diabolo ceciderunt, violentia aquae, quam suo ore serpens emisit post mulierem (Apoc. XII, 15) . Sed quid dicam? ait Apostolus: Laudo vos? In hoc non laudo: quia non in melius, sed in pejus venistis (I Cor. XI, 12-17) . Ubi enim sunt aemulationes et dissensiones in vobis, nonne carnales estis, et secundum hominem ambulatis (I Cor. III, 3) ? Nec nos quidem mirari oportet, cur iste Novatianus tam nefanda, tam gravia in personam lapsorum exercere nunc audeat: quandoquidem habemus exempla praevaricationis hujus 1215B praecedentia. Saul ille bonus (I Reg. IX, 2, XVIII, seqq.) , praeter caetera, postea livore evertitur, et contra David omnia adversa et inimica agere molitur. Judas ille inter Apostolos electus (Matth. X, 4; XXVI, 15) , qui semper in domo Dei unanimis et fidelis (Psal. LIV, 15) , ipse postmodum Deum tradidit.

Praedixerat quidem et Dominus multos esse venturos sub pellibus ovium, rapaces lupos (Matth. VII, 15) . Qui sunt isti rapaces lupi, nisi sensu subdolo conspirantes ad infestandum gregem Christi? sicut legimus apud Zachariam positum: Ecce ego suscito pastorem in terra, qui quod aversum est, non visitabit, et carnes electorum manducabit, et talos illorum torquebit (Zach. XI, 16) . Similiter et per Ezechielem increpat hujusmodi pastores, scilicet praedones et 1215C laniones (dicam ut aestimaverat) dicens: O pastores, quare lac ebibitis, et coagulatum comeditis, et forte ad nihilum perduxistis, et infirmum non visitastis, claudicantem non curastis, et errantem non revocastis, et permisistis populum meum errare inter spinas et tribulos? Propterea haec dicit Dominus: Ecce ego veniam adversus pastores, et exquiram oves meas de manibus illorum, et repellam eos ut non pascant oves meas, et non erunt eis amplius oves meae in devorationem: et exquiram eas sicut pastor gregem suum in die qua fuerit caligo et nebula: sic exquiram oves meas, et exquiram eas in omni loco quocumque dispersae sunt: et quod perierat, requiram: et quod erraverat, revocabo: et quod claudicaverat, curabo: et quod infirmum est, custodiam: et pascam oves meas cum judicio (Ezech. XXXIV, 1215D 3, 4, 10, 11, 16) .

XV. Quis ista loquitur? Utique ille qui relictis nonaginta novem ovibus, quaesivit illam quae de suo erraverat grege, sicut David dicit: Erravi velut ovis quae periit (Psal. CXVIII, 176) ; quam inventam Christus redit, humero suo portans peccatricem delicatam; qui gaudens et exultans, vocatis amicis et domesticis, ait: Congratulamini mihi, quoniam inventa est ovis mea quae perierat. Dico, inquit, vobis, quia tale gaudium 1216A erit in coelo super uno peccatore poenitentiam agente (Luc. XV, 6-10) . Et subjungens ait: Aut quae mulier habens denarios decem, et cum perdiderit ex denariis, unum nonne accendit lucernam, et tota die domum suam emundat, quaerens donec inveniat? Et cum invenerit, convocat amicas et vicinas, dicens: Congratulamini mihi, quoniam inveni denarium quem perdideram. Dico vobis, quia tale gaudium erit in conspectu Angelorum Dei super uno peccatore poenitentiam agente. E contrario autem non agentes facinorum suorum poenitentiam; quae eos maneant, ex ipsius Domini responso cognoscant. Legimus enim in Evangelio: quod quidam venerunt de Galilaeis ad Dominum, annuntiantes 1216B ei de eis quorum sanguinem miscuit Pilatus cum sacrificiis ipsorum: quibus respondit Dominus dicens: Putatis quia illi Galilaei super caeteros Galilaeos peccatores fuerant, quia passi sunt talia? Non. Dico enim vobis: nisi poenitentiam egeritis, omnes similiter perietis. Aut illi decem et octo, super quos cecidit turris in Siloa, putatis quia debitores fuerunt morti super omnes homines qui habitabant in Hierusalem? Non. Dico vobis, inquit, quia nisi poenitentiam egeritis, omnes similiter perietis. (Luc. XIII, 1-5) .

XVI. Excitemus itaque nos quantum possumus, fratres dilectissimi, et abrupto inertiae et securitatis somno, ad observanda Domini praecepta vigilemus. Quaeramus tota mente quod perdidimus, ut invenire possimus; quia Quaerenti, ait Scriptura, dabitur, et 1216C pulsanti aperietur (Luc. XI, 10) . Mundemus domum nostram munditia spiritali, ut secreta quaeque et abdita pectoris nostri, vero Evangelii lumine radiata, dicant: Tibi soli deliqui, et nequissimum in conspectu tuo feci (Psal. L, 6) ; Quia mors peccatorum mala; (Psal. XXXIII, 22) et apud inferos poenitentia nulla (Eccli. XI, 17) : habentes in contemplatione maxime diem judicii et retributionis: et quod ab omnibus nobis credendum, et firmiter est tenendum, quia acceptio personarum non est apud Deum (Rom. II, 11) ; cum praeceperit in Deuteronomio non accipiendam personam in judicio: Non accipies, ait, personam, nec secundum minimum, nec secundum maximum judicabis (Deut. I, 17; XVI, 19) . His similia et per Ezechielem dixit: Omnes, inquit, animae meae sunt; 1216D sicut anima patris, et anima filii: anima quae peccaverit, ipsa morietur (Ezech. XVIII, 4) . Hic erit igitur a nobis venerandus, hic tenendus, hic per plenam et dignam nostram confessionem propitiandus, qui habet potestatem animam et corpus mittendi in gehennam ignis (Matth. X, 28) , sicut scriptum est: Ecce venit cum multis millibus nuntiorum suorum facere judicium de omnibus, et perdere omnes impios, et arguere omnem carnem de omnibus factis impiorum 1217A quae fecerunt impie, et de omnibus verbis impiis quae de Deo locuti sunt peccatores (Judae 14, 15) .

XVII. His similia et Daniel: Vidi, inquit, thronum positum, et Vetustus dierum sedebat super eum, et vestitus ejus erat tamquam nix, et capilli capitis ejus tamquam lana alba, thronus illius flamma ignis, rotae illius ignis ardens. Flumen ignis prodibat ante eum: millia millium serviebant ei, et millia millium assistebant ei. Ad judicium sedit, et libri aperti sunt (Dan. VII, 9, 10) . Joannes autem manifestius et de die judicii et consummatione saeculi declarat dicens: Et cum aperuisset, inquit, sigillum sextum, ecce terrae motus factus est magnus: et factus est sol niger ut saccus cilicinus, et luna tota sanguinea facta est: et stellae ceciderunt in terram, quomodo ficus a vento magno agitata 1217B mittit grossos suos: et coelum recessit ut liber cum involvitur: et omnis mons et insulae de locis suis motae sunt: et reges terrae, et maximi quique et tribuni et divites et fortes, et omnis servus et liber absconderunt se in speluncis et in cavernis montium, dicentes montibus et petris: Cadite super nos, et abscondite nos a conspectu Patris sedentis super thronum, et ab ira Agni: quoniam venit dies interitionis: et quis poterit stare (Apoc. VI, 12-17) ? Item in eadem Apocalypsi hoc quoque Joannes dicit sibi revelatum: Vidi, inquit, thronum magnum; et candidum sedentem super eum, a cujus facie fugit coelum et terra; et locus eorum inventus non est, et vidi mortuos magnos et pusillos stantes ante conspectum throni Domini: et libri aperti sunt. Et alius liber apertus est qui est vitae: et judicati sunt singuli secundum ea quae scripta erant in libro sesecundum 1217C opera ipsorum (Apoc. XX, 11-13) . Sed et 1218A Apostolus bonum consulens, sic hortatur nos, dicens: Nemo vos decipiat inanibus verbis: propterea enim venit ira Dei super filios contumaciae. Nolite esse participes eorum (Ephes. V, 6, 7) .

XVIII. Demus igitur totis viribus fidei nostrae Deo laudem, demus plenam confessionem: quandoquidem super poenitentia nostra gaudeant virtutes coelorum, gaudeant Angeli omnes, gaudeat et Christus; qui nos denuo peccatis oneratos, delictis obrutos, plena et clementi moderatione cessare a facinore hortatur, dicens: Convertite vos, et redite ab impietatibus vestris: et non erunt vobis iniquitates vestrae ad poenam. Projicite a vobis omnes impietates vestras quas fecistis adversum me: et facite vobis cor novum et spiritum novum. Et ut quid vos morti traditis, domus Israel? Non enim 1218B desidero mortem peccatoris. (Ezech. XVIII, 30-32) Ego sum, ego sum, qui deleo facinora tua; et non commemorabor te: tu autem in mente habe, et judicemus. Dic tu facinora tua prius, ut justificeris (Isa. XLIII, 25, 26) . Dum patet, fratres, indulgentiae aditus, Deum plenis satisfactionibus deprecemur. Humiliemus nos, ut exaltari possimus. Acquiescamus divinae exhortationi, qua evadere liceat diem Domini et iram. Dicit enim sic: Respice, fili, nationes hominum, et scito. Quis speravit in Domino, et confusus est; permansit in mandatis illius, et derelictus est; aut invocavit eum, et despexit illum? quoniam pius et misericors Dominus, et remittens in tempore tribulationis peccata, omnibus inquirentibus se in veritate (Eccli. II, 11-13) . Ait ergo: Dic tu facinora tua prius, ut justificeris. Prae manu sit vobis oratio illa exomologeseos plena.