Patrologiae Cursus Completus

 Patrologiae Cursus Completus

 Conspectus Tomi Tertii.

 Annales Litterarii.

 Praefatio In Duos Sequentes Tomos.

 Praefatio In Duos Sequentes Tomos.

 Articulus Primus. Syllabus Auctorum.

 Articulus II. De Auctoritate S. Cypriani.

 Articulus. III. De Usu Sancti Cypriani In Re Disciplinari.

 § I.—De Disciplina in genere.

 § II.—De Disciplina quoad baptismum.

 § III.—Disciplina quoad Eucharistiam.

 § IV.—Disciplina quoad poenitentiam.

 § V. Disciplina quoad Ordinem.

 § VI. Disciplina quoad matrimonium, de votis, et cultu reliquiarum.

 § VII. Alia disciplinae puncta ex divi Cypriani operibus.

 Articulus IV. Annales Litterarii.

 § I. Litterarii minorum Patrum Annales.

 Saeculo IX.

 Circa annum 850.

 Saeculo XVI.

 Anno 1542.

 1546.

 1560.

 Eodem anno.

 1580.

 1583.

 1589.

 1598.

 Saeculo XVII.

 Anno 1603.

 1603.

 1605.

 1610.

 Eodem anno.

 1612.

 1613.

 1617.

 1624.

 1627.

 1636-1637.

 1636.

 1637.

 1643.

 1645.

 1645.

 1648.

 1652.

 1666.

 1671-1672.

 1672.

 1678.

 1682.

 1683.

 1685.

 1689.

 1689.

 1696.

 1698.

 1699.

 Saeculo XVIII.

 1703.

 1707.

 1708.

 1709.

 1709.

 1709-1716.

 1711.

 1712.

 1715.

 Eodem anno.

 1721.

 1724.

 1728.

 1730-1740.

 1730.

 1733.

 1736.

 1738.

 1743.

 1750.

 1751.

 1752.

 1754-1755.

 1756.

 1760.

 1762.

 1763.

 1766.

 1767.

 1778.

 1781.

 1782.

 1786.

 1786.

 1791.

 1792.

 Saeculo XIX.

 1823.

 1824.

 1824.

 1836.

 1836.

 1836.

 1839.

 1843.

 1844.

 § II. Litterarii annales Cyprianici.

 Saeculo III.

 Anno 246.

 247-248.

 249.

 250.

 251.

 252.

 253.

 254.

 255.

 256.

 257.

 258.

 Saeculo IV.

 Anno 300-328.

 353-368.

 373-390.

 328-391.

 400.

 Saeculo V.

 Ann. 382—420.

 430.

 387-465.

 492-496.

 Saeculo VI.

 Circa annum 550.

 562.

 Codices.

 Saeculo IV-VII.

 Saeculo VIII.

 Saeculo IX.

 Saeculo X.

 Saeculo XI.

 Saeculo XII.

 Saeculo XIII.

 Saeculo XIV.

 Saeculo XV.

 Codices Ignoti Aevi.

 Editiones Cyprianicae,

 Prima Editionum Sancti Cypriani Series.

 Editiones primigenae. Saeculo XV. Anno

 1471.

 Loquitur lector ad Vindelinum Spirensem artificem qui Epistolas Beati Cypriani reddit in lucem.

 M. Cccc. LXXI.

 Incipiunt Epistolae Caecilii Cypriani ad Cornelium Papam, et prima de Confessione, feliciter.

 1483.

 Incerto anno.

 Incerto anno.

 Incipit prologus in libros beati Cypriani martyris contra Judaeos editos. Qui quidem prologus est epistola quaedam ad Quirinum scripta.

 Explicit liber tertius Caecilii Cypriani gloriosi martyris, archiepiscopi Carthaginiensis, oratoris excellentissimi, ad Quirinum. In quo libro, sicut

 Caecilii Cypriani episcopi Carthaginensis et martyris dignissimi libri et epistolae.—Incipiunt feliciter. Ad Donatum de Vanitatibus et Spectaculis

 Expliciunt Epistolae Caec. Cypr., etc., nil amplius.

 Saeculo XVI.

 1500.

 1501.

 Classis II. Ab editione Remboltiana ad Erasmicas.

 1512.

 Bertholdi Rembolt et Joannis Waterloes, calcographorum peritissimorum ac veracissimorum, collecta et impressa: quorum distinctio fronte sequenti notat

 Beati Cypriani opuscula noviter Parrhisiis in Sole aureo vici sancti Jacobi impressa. Expensis magistri Bertholdi Rembolt et Joannis Waterloes. In int

 Adjiciendam etenim tuis illis quae dedisti Cardinalia Christi opera usque ad ascensum ejus ad Patrem, una cum ejusdem auctoris in Symbolum apostolorum

 1519.

 Classis III. Editiones Erasmicae.

 1520.

 Prodit Cyprianus (sunt verba Erasmi in praeclara praef. ad Laurent. Puccium Card. D. Lovanii 1519, pridie kal. augusti, versus finem) et emendatior mu

 Epp. ad Jubaianum, de haereticis baptizandis (in ed. Pam. et Ox. ep. LXXIII) . Ad Pompeium contra ep. Stephani (l. l. LXXIV) . Ad Quintinum, de haeret

 De montibus Sina et Sion, adv. Judaeos.—De Revelatione cap. S. Joan. Bapt.—Expositio in symb. quod vocant Apostolorum.—De Singularitate clericorum.—Ad

 Ad Moysen Maximum et caeteros, de Laude martyrii.—De Disciplina et bono pudicitiae.—Ad Novatianum haeret., quod lapsis spes veniae non est deneganda.—

 1520.

 1521.

 1522.

 1525.

 1527.

 1528.

 1528.

 1530.

 1535.

 1537.

 Eodem anno.

 1538.

 1540.

 1541.

 1541.

 1541.

 1541.

 1541.

 1541.

 1542.

 1544.

 1544.

 1544.

 1546.

 1547.

 1549.

 1549.

 1549.

 1550.

 1550.

 1553.

 1554.

 1556.

 1557.

 1558.

 1560.

 1563.

 1564.

 1564.

 1565.

 1566.

 1567.

 Classis IV. Editiones Pamelianae.

 1568.

 1569.

 1572.

 1574.

 1574.

 1574.

 1575.

 1577.

 1579.

 1589.

 1593.

 1593.

 Saeculo XVII. 1600.

 1603.

 1603.

 1603.

 1603.

 1607.

 1616.

 1617.

 1617.

 1620-1664.

 1623.

 1629.

 1632.

 1632.

 1632.

 1633.

 1633.

 1643.

 1644.

 1645.

 Classis V. Editiones Rigaltianae.

 1648.

 Ad Epistolas et Tractatus, Rigaltius inquit, ostendi praecipua veteris scripturae lineamenta, ab ipsius auctoris stylo servata fideliter in optimis ex

 1649.

 1650.

 1664.

 1664.

 1666.

 1667.

 1669.

 1681.

 Classis VI. Editiones Oxonienses.

 1682.

 1684.

 1684.

 1688.

 1689

 1690.

 1694.

 1697.

 1699.

 Soeculo XVIII. 1700.

 1709.

 1710.

 1716.

 1717.

 1717.

 1719.

 1721.

 1724.

 Classis VII. Editiones Baluzianae.

 1726.

 1727.

 1728.

 1733.

 1733.

 1734.

 1738.

 1741.

 1750.

 1751.

 1751-1754.

 1753.

 1758.

 1759.

 1760.

 1763.

 1771.

 1771.

 1773.

 1782.

 1784.

 1790.

 1790.

 1791.

 1791.

 1793.

 1794.

 1796.

 1815.

 1818-1820.

 1822-1823.

 1831.

 1832.

 1834.

 1835.

 1836.

 1838.

 1840.

 1841.

 1841.

 1842.

 1844.

 Saeculo III, Circa Annum Christi CCIII.

 Prolegomena Ex Actis Martyrum Sinceris V. C. Theodorici Ruinart, Pag. 77, Sqq.

 Prolegomena Ex Actis Martyrum Sinceris V. C. Theodorici Ruinart, Pag. 77, Sqq.

 Synopsis.

 Passio Sanctarum Martyrum Perpetuae Et Felicitatis.

 Passio Sanctarum Martyrum Perpetuae Et Felicitatis.

 Praefatio.

 Incipit Passio. Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Index Capitum Passionis Sanctarum Martyrum Perpetuae Et Felicitatis.

 Index Capitum Passionis Sanctarum Martyrum Perpetuae Et Felicitatis.

 Dissertatio Apologetica Pro Ss. Perpetuae, Felicitatis Et Sociorum Orthodoxia, Auctore Josepho Augustino Orsi O. P. S. R. E. Presbytero Cardinali.

 Dissertatio Apologetica Pro Ss. Perpetuae, Felicitatis Et Sociorum Orthodoxia, Auctore Josepho Augustino Orsi O. P. S. R. E. Presbytero Cardinali.

 Caput Primum.

 Caput II. Basnagii Externis Adversus Sanctas Martyres Argumentis Occurritur.

 Caput III. Internis Basnagii Adversus Nostros Martyres Argumentis Generale Responsum Adhibetur.

 Caput IV. De visionum aliorumque coelestium donorum per priora Ecclesiae saecula, copia et ubertate disseritur. Veteres Christianos, et omnium opinion

 Caput V. Nihil In Perpetuae Revelationibus Contineri, Quod In Catholicam Martyrem Non Apprime Conveniat.

 Caput VI. Martyrum Nostrorum Virtutes, Et Visionum Fructus Ostendunt, Divino Illos Fuisse Spiritu Afflatos, Et Eorum Revelationes Deo Esse Tribuendas.

 Caput VII. Perpetuam Sociosque Martyres Prophetico Fuisse Spiritu Afflatos, Ex Vaticiniorum Eventis, Et Miraculis Demonstratur. Eorum Doctrinam, Et Co

 Annotationes In Fragmentum Incerti Scriptoris De Canone Ss. Scripturarum. (L. A. Murator. Antiqq. Ital. medii aevi, Bibl. Vett. Pp. Reliq. scr. Commen

 Annotationes In Fragmentum Incerti Scriptoris De Canone Ss. Scripturarum. (L. A. Murator. Antiqq. Ital. medii aevi, Bibl. Vett. Pp. Reliq. scr. Commen

 Fragmentum Acephalum Incerti Scriptoris De Canone Ss. Scripturarum.

 Fragmentum Acephalum Incerti Scriptoris De Canone Ss. Scripturarum.

 Ineunte Saeculo Tertio.

 Ineunte Saeculo Tertio.

 Prolegomena. De M. Minucii Felicis Apologetae Vita, Historia Et Scriptis, Auctore D. Golhasr. Lumper O. S. B. .

 Prolegomena. De M. Minucii Felicis Apologetae Vita, Historia Et Scriptis, Auctore D. Golhasr. Lumper O. S. B. .

 Francisci Balduini Jc. Dissertatio De Minucii Felicis Octavio.

 Francisci Balduini Jc. Dissertatio De Minucii Felicis Octavio.

 Ad Primam Lindneri Editionem Praefatio Joannis Augustini Ernesti.

 Ad Primam Lindneri Editionem Praefatio Joannis Augustini Ernesti.

 Johann. Gottlieb Lindneri Analysis Logica Dialogi ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ.

 Johann. Gottlieb Lindneri Analysis Logica Dialogi ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ.

 Constat:

 ΑΓΩΝ.

 Thesis.

 I.

 II.

 III.

 IV.

 V. Epilogus continet:

 Antithesis.

 I.

 Digressio I.

 II.

 Digressio II.

 Digressio III.

 Digressio IV.

 Digressio V.

 III.

 IV.

 V. Epilogus ostendit:

 Marci Minucii Felicis. Octavius.

 Marci Minucii Felicis. Octavius.

 Prooemium.

 Caput Primum.

 Caput II.

 Caput III.

 Caput IV.

 Caput V.

 Caput VI.

 Caput VII.

 Caput VIII.

 Caput IX.

 Caput X.

 Caput XI.

 Caput XII.

 Caput XIII.

 Caput XIV.

 Caput XV.

 Caput XVI.

 Caput XVII.

 Caput XVIII.

 Caput XIX.

 Caput XX.

 Caput XXI.

 Caput XXII.

 Caput XXIII.

 Caput XXIV.

 Caput XXV.

 Caput XXVI.

 Caput XXVII.

 Caput XXVIII.

 Caput XXIX.

 Caput XXX.

 Caput XXXI.

 Caput XXXII.

 Caput XXXIII.

 Caput XXXIV.

 Caput XXXV.

 Caput XXXVI.

 Caput XXXVII.

 Caput XXXVIII.

 Caput XXXIX.

 Caput XL.

 Caput XLI.

 Index Capitum Dialogi Octavius Inscripti, Marci Minucii Felicis

 Index Capitum Dialogi Octavius Inscripti, Marci Minucii Felicis

 Epistolae Lucae Holstenii De Verubus Dianae Ephesiae Ad Minucium XXI.

 Epistolae Lucae Holstenii De Verubus Dianae Ephesiae Ad Minucium XXI.

 Dissertatio In Marci Minucii Felicis Librum Qui Octavius Inscribitur. Auctore D. Nic. Le Nourry, Monacho O. S. B. E Congregatione S. Mauri.

 Dissertatio In Marci Minucii Felicis Librum Qui Octavius Inscribitur. Auctore D. Nic. Le Nourry, Monacho O. S. B. E Congregatione S. Mauri.

 Caput Primum. Analysis Hujus Libri, Quis Illius Auctor, Ac Qui Fuerint Caecilius Et Octavius Qui In Eo Disputantes Introducuntur.

 Articulus Primus. Analysis hujus libri.

 Articulus II. Utrum Minucius Felix sit hujus libri auctor, et quis ille fuerit.

 Articulus III. Qui fuerint Caecilius, et Octavius, qui in hoc libro disputantes introducuntur.

 Caput II. De Hujus Libri Aetate, Stylo, Titulo, Argumento, Divisionibus, Manuscriptis Codicibus, Et Editionibus, De Variorum In Eum Observationibus, D

 Articulus Primus. Quo tempore hic liber editus fuerit.

 Articulus II. Cujus verbis, quove stylo hic liber compositus sit, quis ejus titulus, quis Minucii Felicis in eo scopus, et utrum ille Christianorum ca

 Articulus III. De hujus libri manuscriptis codicibus variisque editionibus.

 Articulus IV. De variorum in hunc librum notis et animadversionibus.

 Articulus V. De corruptis aut corruptionis suspectis quibusdam hujus libri locis.

 Articulus VI. Quid Minucius ex aliis scriptoribus Cicerone, Seneca, Tertulliano, ac vicissim ex hoc ejusdem Minucii libro Cyprianus aliique delibaveri

 Caput III. Novae In Minucii Felicis Librum Annotationes Ac Primo Expenduntur Argumenta, Quibus Deum Existere Caecilius Negat, Et Probat Octavius.

 Articulus Primus. Quid et quomodo in his notis agetur, ac primo inquiritur utrum Christiani ab hac disputatione rejiciendi.

 Articulus II. Expenduntur argumenta quibus Caecilius probare nititur fas Christianis et aliis non esse de Deo disputare.

 Articulus III. Exponuntur Octavii responsa, quibus superiora Caecilii argumenta diluit et evertit.

 Articulus IV. Examinantur argumenta, quibus Deum existere negat Caecilius, et Octavius demonstrat.

 Articulus V. Expenditur aliud Minucii argumentum, quo Deum intimo hominum sensu, ac ipsa eorum conscientia cognitum, revera existere demonstrat.

 Caput IV. De Deo Uno.

 Articulus Primus. Examinatur argumentum, quo Octavius ethnicorum poetarum Homeri et Virgilii, philosophorum Thaletis, Anaximenis, Diogenis Apolloniati

 Articulus II. De aliis gentilibus philosophis Antisthene, Speusippo, Democrito, Stratone, Epicuro, Aristotele, Heraclide Pontico, Theophrasto, Cleanth

 Articulus III. Expenditur aliud Octavii de Deo uno argumentum, ex terrenorum regnorum, et rerum naturalium exemplis desumptum.

 Caput V. De Dei Nomine, Natura, Et Attributis.

 Articulus Primus. Quis et quid sit Deus, quodve ejus nomen, ac quomodo ab homine cognoscatur tametsi corporeis oculis videri non possit.

 Articulus II. Quibus argumentis Minucius probaverit Deum esse infinitum, aeternum, immensum, ac scire omnia.

 Caput VI. De Divina Providentia.

 Articulus Primus. Examinantur argumenta, quibus Minucius ostendit mundum, et omnia, ac singula Dei providentia gubernari ubi de Britannia, Nilo, Euph

 Articulus II. Excutiuntur Caecilii ethnici contra divinam Providentiam argumenta, ex rebus prosperis malorum, et bonorum adversis ducta, ubi de Dionys

 Articulus III. Quomodo Octavius superiora Caecilii argumenta infirmet, et destruat.

 Articulus IV. Quomodo Octavius diluerit deductam a Caecilio ex martyrum suppliciis et morte argumentationem, ubi proposita Scaevolae, Reguli et Aquili

 Articulus V. Quomodo ultimum Caecilii contra divinam Providentiam argumentum ex Christianorum de fato opinione petitum, ab Octavio solvatur.

 Caput VII. De Aliis Christianae Religionis Dogmatibus.

 Articulus Primus. Excutiuntur argumenta, quibus Caecilius corporum nostrorum resurrectionem impugnat, et Octavius eam tuetur ubi de metempsychosi atq

 Articulus II. Alia ad probandam corporum nostrorum resurrectionem Octavii, et contraria Caecilii argumenta examinantur.

 Articulus III. Expenduntur argumenta, quibus ostenditur improbos homines poenis aeternis atque igne sempiterno cruciandos pios autem et justos perpet

 Articulus IV. Examinantur argumenta quibus Octavius contra Caecilium probat mundum igne aliquando periturum ac de Stoicorum, Epicureorum, et Platonis

 Caput VIII. De Tribus Exsecrandis Criminibus, Infanticidio, Comesis Humanis Carnibus, Et Incestu, Quorum Christiani A Caecilio Et Aliis Ethnicis Accus

 Articulus Primus. Quae qualisve fuerit ea accusatio, quae illius occasiones, et quamdiu duraverit?

 Articulus II. Expenduntur generales rationes, quibus Octavius objecta Christianis a Caecilio et Gentilibus crimina diluit.

 Caput IX. Demonstratur Quam Falsa Sint Duo Prima Crimina Christianis Objecta, Infantem Ab Ipsis Sacra Inter Mysteria Occidi, Ac Postea Devorari Ejus C

 Articulus Primus. Excutiuntur argumenta, quibus Minucius Christianos hoc utroque crimine prorsus liberat.

 Articulus II. Ostenditur quam certo Minucius ethnicos homicidii convincat, utpote qui filios recens natos exponerent, aut abortu necarent, atque etiam

 Articulus III. Quo adhuc modo Minucius ostendat a Tauris Ponticis, et Busiride Aegyptio sacrificatos hospites, a Gallis homines Mercurio: a Romanis Gr

 Articulus IV. De aliis sceleribus ex illo fero mactandorum hominum more profectis, nimirum Catilinae humano sanguine conjuratione, sacris Bellonae hom

 Caput X. De Tertio Crimine, Scilicet Infami Post Epulas Stupro, Adulterio, Et Incestu, Cujus Christiani Rei Dicebantur.

 Articulus Primus. Quantum Christiani ab hoc scelere abhorrerent, quam castum fuerit eorum conjugium, quamque multi perpetua in virginitate perseverari

 Articulus II. Quomodo Minucius Caecilii argumentum contra ethnicos retorqueat, ac eos cum matribus et sororibus connubium inire, atque illorum deos st

 Caput XI. De Absurdo Cultu Quem Asinino Capiti Et Sacerdotis Virilibus Christianos Exhibuisse Caecilius Falsississime Objicit.

 Articulus Primus. Quam falsa sit haec accusatio, et utrum Judaei vel Gnostici occasionem illi dederint, ac primi omnium caput asini revera adoraverint

 Articulus II. Quomodo Minucius probaverit ethnicos hujus, similisque aut pejoris sceleris esse reos, qui asinos cum Epona et Iside, atque boum et verv

 Articulus III. Quomodo Minucius adhuc probaverit ab gentilibus coli et adorari deos capro et homine mixtos, vultusque leonum et canum praeferentes, it

 Articulus IV. Falsum esse a Christianis adorari sacerdotis virilia ac ethnicos turpiorum flagitiorum convinci, et quae fuerit turpissimae illius vene

 Caput XII. Aliae Caecilii Criminationes, Et Ad Eas Octavii Responsa Examinantur.

 Articulus Primus. Quam immerito Caecilius Christianorum synaxes, et jejunia condemnet, dicatque eos esse desperatae factionis homines, lucifugam natio

 Articulus II. Quo jure Caecilius dixerit templa tamquam busta a Christianis despici, nullaque ipsis esse templa, nullas aras, nulla nota simulacra, et

 Articulus III. Quomodo Octavius refellat Caecilium objicientem a Christianis coli hominem cruci pro facinore affixum, ubi de suprema Christi divinitat

 Articulus IV. Qua ratione Minucius dixerit cruces a Christianis nec coli, nec optari.

 Articulus V. Quomodo Minucius telum ethnicorum, Christianis cultum crucis objicientium, in illos retundat, qui cruces in deorum simulacris, cantabris,

 Caput XIII. Alia Iniquissimarum Caecilii Accusationum Capita Expenduntur.

 Articulus Primus. Quanta injustitia Caecilius vitio Christianis vertat, quod honestis voluptatibus, spectaculis, pompis, circensibus et gladiatoriis l

 Articulus II. Quomodo Minucius respondeat aliis Caecilii obtrectationibus, Christianos publicis conviviis, et sacris certaminibus non interesse, et ab

 Articulus III. Examinantur aliae Caecilii reprehensiones, quibus Christianos idcirco vituperat, quod floribus caput, odoribus corpus non honestarent,

 Articulus IV. Tam sanctos Christianorum quam Ethnicorum corruptos fuisse mores: cur illorum disciplina minor a Caecilio dicatur: quantum iidem Christi

 Caput XIV. Excutiuntur Caecilii Argumenta Quibus Probare Conatur Deos Suos Revera Existere, Ac Proinde Veram Esse Gentilium Religionem.

 Articulus Primus. Explicatur primum Caecilii argumentum quo probare nititur veros esse deos suos ex majorum traditione et antiquissimo cultu deorum, n

 Articulus II. Quomodo Octavius Caecilii argumentum refellat ostendatque nec deorum cultum tantae esse antiquitatis, nec sectandas majorum impias ac su

 Caput XV. Expenduntur Argumenta Quibus Minucius Ostendit Falsos Esse Gentilium Deos.

 Articulus Primus. Qua insulsitate Gentiles praedicabant homines ob merita virtutis, vel beneficia aliis hominibus collata factos fuisse deos.

 Articulus II. Examinatur Minucii argumentum quo falsos esse gentilium deos probat ex eorum ortu, patria, morte, sepulchris, ac praesertim Jovis Dictae

 Articulus III. Examinatur Minucii argumentum, quo commentitio Gentilium deos esse probat ex Alexandri Magni aa matrem epistola, qua proditum sibi de d

 Caput XVI. Quam Valida Sint Alia Argumenta, Quibus Octavius Contra Caecilium Probat, Falsos Nullosque Esse Gentilium Deos.

 Articulus Primus. Quam luculenter Octavius ex prima deorum origine ostendat eos deos non fuisse, sed meros homines ac primo quidem eorum principem Sa

 Articulus II. Quam praepostere Ethnici dixerint Saturnum ex coelo et terra ortum: unde nata haec opinio: utrum illius ratio, a Minucio data, recte a L

 Articulus III. Quibus rationum momentis Caecilius demonstret falsam esse divinitatem Jovis et aliorum, qui ex hominibus geniti fuerant, vel aliorum li

 Caput XVII. Quanti Ponderis Sit Aliud Minucii Adversus Gentilium Deos Argumentum, Petitum Ex Ridiculis Eorum Formis Et Figuris, Atque Indignis Turpibu

 Articulus Primus. Quam absurde ab Ethnicis fingatur Vulcanus claudus, Apollo imberbis, Aesculapius barbatus, et aliquando imberbis Neptunus glaucis o

 Articulus II. Quanta dementia ab ethnicis decantata sit Diana alte succincta, venatrix, mammis multis Ephesia, ac Trivia trinis capitibus, multisque m

 Articulus III. Exponitur aliud ejusdem momenti argumentum, quod deprompsit Minucius ex indignis, et turpissimis deorum factis, quibus ferebatur Erigon

 Articulus IV. Cur ac quomodo Minucius ostendat falsos esse Gentilium deos, lectitatis ab omnibus ad vitae morumque institutionem libris Homeri, quibus

 Caput XVIII. Examinatur Caecilii Argumentum Quo Gentilium Deos Exsistere Eo Probare Nititur, Quia Romani Pio Eorum Cultu Imperium Totius Mundi Merueri

 Articulus Primus. Exponitur illud Caecilii argumentum.

 Articulus II. Quomodo Minucius Caecilii refellat argumentum, ac demonstret Romanorum imperium, neutiquam illorum in deos religione, sed impietate et s

 Articulus III. Nulli a Romanis ad propagandos imperii fines auxilio fuisse vernaculos deos, Romulum, pejerante Proculo, diis adscriptum, Picum, Tiberi

 Articulus IV. Quam falsum sit ob concessos Vestalibus et sacerdotibus honores, dataque privilegia, amplificatos a diis Romani imperii fines: quanta fu

 Articulus V. Quomodo Minucius ostendat Romanorum imperium pietate in deos nec fundatum nec auctum, quia Assyrii, Medi, Persae, Graeci, Aegyptii regnav

 Caput XIX. Expenduntur Argumenta, Quibus Caecilius Ex Miraculis, Oraculis, Auspiciis, Auguriis, Somniis, Atque Aliis Praedictionibus Deos Exsistere Pr

 Articulus Primus. Utrum Caecilius deos exsistere probaverit ex miraculis Claudiae Quintiae, quae navim, qua Idaeae matris simulacrum vehebatur, solo s

 Articulus II. Deorum praesentiam a Caecilio non probari oraculis, vatumque responsis, quibus Minucius opponit Amphiarai, Tiresiae, Apollinis Pythii ex

 Articulus III. Proponitur Caecilii argumentum, quo probare nititur ob auspicia et auguria a Sulpitio, Claudio, Junio, Flaminio et Crasso contempta, Ro

 Articulus IV. Quomodo Minucius superius Caecilii argumentum aliis Reguli, Mancini, Pauli, ac Julii Caesaris exemplis, funditus evertat, ubi de solisti

 Caput XX. Expenditur Generalis Minucii Responsio, Qua Miracula, Oracula, Auspicia, Auguria, Somnia, Et Alia Extraordinaria Apud Ethnicos Facta, Non Ex

 Articulus Primus. Qualem Minucius putaverit esse daemonum naturam, et quam recte dixit illos poetis, philosophis, ac in primis Platoni et Socrati, atq

 Articulus II. Exponuntur Minucii argumenta, quibus demonstrat, cur et quomodo daemonum artibus ac praestigiis ea omnia facta sint, quae supra consueta

 Articulus III. Quam evidenter Minucius demonstraverit daemones a Christianis adjuratos, atque ab obsessis hominum corporibus ejectos palam declaraviss

 Caput XXI. De Deorum Imaginibus Et Simulacris, Sub Quibus Delitescentes Daemones Credebantur Mira Quaedam Operari, Ac Quae Ab Ethnicis Impie Colebantu

 Articulus Primus. Quanta impietate Ethnici simulacra deorum suorum, sub quibus daemones habitabant, colerent et adorarent, atque ab eis, hominum manib

 Articulus II. De effigiato, uncto, et coronato Serapidis simulacro, quod Caecilius adoravit, ubi de Gentilium vario simulacra adorandi ritu, et utrum

 Caput XXII. Expenditur Minucii Argumentum, Quo Ex Sacris Ipsis, Quae Ethnici In Deorum Suorum Honorem Celebrabant, Mysteriis Atque Festis, Illos Non E

 Articulus Primus. De Isidis sacris de mysteriis, quibus illa filium aut maritum suum perditum cum Cynocephalo quaerere, et eo invento, gaudere fingeba

 Articulus II. De Eleusiniis mysteriis festoque die in Cereris filiam suam Proserpinam a Plutone raptam inquirentis, memoriam celebratis de Jovis sacr

 Articulus III. De aliis superstitiosis et absurdis Gentilium ritibus, quibus plures sanguine suo libabant, ac vulneribus viriliumque excisione supplic

 Articulus IV. De templis, quoram aditus vel semel tantum in anno, vel nemini umquam, vel numquam viris patebat de quibusdam sacris caeremoniis, quae

 Caput XXIII. De Quodam Libro, Quem Minucius Se Scripturum Promisisse Videtur, Ac De Quibusdam Locis Obscuris, Nonnullisque Scriptoribus Et Atheis Ab I

 Articulus Primus. Utrum Minucius scripserit librum de Fato, aut eum se editurum promiserit? et obscura quaedam explicantur Minucii loca, ubi de marini

 Articulus II. De citatis a Minucio quibusdam scriptoribus, Nepote, Cassio, Thallo, Diodoro, et atheis Theodoro, Diagora, ac Protagora.

 Circa Christi Annum CCXXXVI.

 Chronici, Sub Alexandro Severo Conscripti.

 Chronici, Sub Alexandro Severo Conscripti.

 Prolegomena Ex Dissertatione Fr. Blanchinii De Canone Paschali S. Hippolyti ( Apud Galland Bibl. vet. Pp., t.

 Synopsis.

 Chronicon Anonymi Qui Sub Alexandro Imp. Vixisse Anno Christi CCXXXVI Perhibetur. Liber Generationis Ab Adam Usque Ad Ordinem Quae Continetur In Hoc L

 Praefatio.

 Incipit Narratio.

 Sectio Prima. Liber generationis hominum

 Sectio II. Divisio terrae et de tribus filiis noe.

 Sectio III.

 Sectio IV.

 Sectio V.

 Sectio VI.

 Sectio VII.

 Sectio VIII.

 Sectio IX.

 Sectio X.

 Sectio XI.

 Sectio XII.

 Sectio XIII. Reges Persarum ex tempore Cyri.

 Sectio XIV. Nomina creaturae.

 Sectio XV. Prophetarum nomina.

 Sectio XVI. Nomina Regum.

 Sectio XVII. Nomina Sacerdotum.

 Sectio XVIII. Macedonum Reges juxta Alexandrinos.

 Sectio XIX. Imperatores Romanorum.

 Sectio XX. Regum Hebraeorum.

 Anno Domini CCL. Celerinus, Lucianus, Caldonius, Moyses, Maximus, Nicostratus, Rufinus Et Caeteri Confessores Ecclesiae Romanae Et Africanae.

 Anno Domini CCL. Celerinus, Lucianus, Caldonius, Moyses, Maximus, Nicostratus, Rufinus Et Caeteri Confessores Ecclesiae Romanae Et Africanae.

 Epistola Celerini Ad Lucianum. (Pamel., Rigalt., Baluz., Paris., XX. Oxon., Lips., XXI.)

 Epistola Luciani Ad Celerinum. (Pamel., XXII. Rig., Baluz., Paris., XXI. Oxon., Lips., XXII.)

 Epistola Omnium Confessorum Ad Cyprianum. (Pamel., XVII, Rigalt., Baluz., Paris. XVI. Oxon., Lips., XXIII.)

 Epistola I. Caldonii Ad Cyprianum Et Compresbyteros Carthagini Consistentes. (Pamel. XIX., Rigalt. Baluz. Paris. XVIII., Oxon. Lips. XXIV.)

 Epistola Moysis Et Maximi Presbyterorum, Nicostrati Et Rufini Diaconorum Et Caeterorum Confessorum In Fide Veritatis Perseverantium Ac Romae Consisten

 Epistola Presbyterorum Et Diaconorum Romae Consistentium Ad Cyprianum. (Pamel. Rigalt. Baluz. XXX., Paris. XXIX., Oxon. Lips. XXXVI.)

 Epistola II Caldonii Cum Herculano Et Victore Ad Clerum Carthaginensem. (Pamel. Rigalt. Baluz. XXXIX., Paris. XXXVIII., Oxon. Lips. XLII.)

 Anno Domini CCLI. Maximus, Urbanus, Sidonius, Et Macharius Confessores Romani.

 Anno Domini CCLI. Maximus, Urbanus, Sidonius, Et Macharius Confessores Romani.

 Epistola Maximi, Urbani, Sidonii Et Macharii Ad Cyprianum. (Erasm. III, 13 b

 Epistola Maximi, Urbani, Sidonii Et Macharii Ad Cyprianum. (Erasm. III, 13 b

 Annis Christi CCL-CLII.

 Annis Christi CCL-CLII.

 Prolegomena.

 Prolegomena.

 Articulus Primus. S. Cornelii Vitae Historia.

 Articulus II. S. Cornelii P. Et M. Scripta.

 Articulus III. Synopsis Epistolae Cornelii Ad Fabium Antiochenum.

 Notitia Epistolarum Non Exstantium Quae Ad Cornelium Attinent, Auctore D. Coustantio O. S. B.

 Notitia Epistolarum Non Exstantium Quae Ad Cornelium Attinent, Auctore D. Coustantio O. S. B.

 I.

 II.

 III.

 IV. Ubi et de poenitentia majorum clericorum, an tribus primis saeculis publicae subjecti fuerint, disseritur.

 V.

 VI.

 VII.

 VIII.

 IX.

 X.

 XI.

 XII.

 XIII.

 XIV.

 XV.

 Epistolae Sancti Cornelii Papae Et Martyris, Et Quae Ad Eum Scriptae Sunt.

 Epistolae Sancti Cornelii Papae Et Martyris, Et Quae Ad Eum Scriptae Sunt.

 Anno Chr. CCLI.

 Anno Christi CCLI.

 Anno Christi CCLI.

 Ann. Chr. CCLI.

 Anno Christi CCLI.

 Epistola VI. Sancti Cornelii Papae Ad Cyprianum Carthaginensem Episcopum. (Erasm. III, 11., Pamel. Rigal. Baluz. XLVII, Paris. XLV, Oxon. Lips. XLIX,

 Epistola VII. S. Cypriani, Carthaginensis Episcopi, Ad Cornelium Papam.

 Epistola VIII.

 IXº Ex Epistola Ad Fabium Antiochenum Episcopum Fragmenta.

 Ann. Chr. CCLII.

 S. Cypriani Ad Antonianum Epistolae Pars Altera.

 Epistola XI. (Erasm. I, 2 Pamel., Rigalt., Baluz., LIV Paris. LIII Coustant. I, 167 Galland. III. 350 Routh., Reliq. sacr. III, 69 et 108.)

 Anno Christi CCLII.

 De Quinque Presbyteris Et Fortunato Pseudoepiscopo.

 Anno Christi CCLII.

 Appendix Prima. Epistolae Cornelio Adscriptae.

 Appendix Prima. Epistolae Cornelio Adscriptae.

 Monitum In Epistolam Sequentem.

 Epistola I. Cornelius Episcopus Fratri Lupicino Viennensi Archiepiscopo Salutem.

 Epistola II. Cornelii Papae Ad Cyprianum.

 Appendix Secunda. Decretales Epistolae S. Cornelio Papae Adscriptae.

 Appendix Secunda. Decretales Epistolae S. Cornelio Papae Adscriptae.

 Epistola Prima. De Translatione Corporum Apostolorum Petri Et Pauli: Et De Novato, Aliisque Haereticis.

 Epistola II. Ad Rufum Coepiscopum Orientalem.

 Decretum. Ut a jejunis juramenta praestentur.

 Monitum.

 Monitum.

 Concilia Carthaginensia Tempore Cornelii I Papae In Causa Lapsorum Sub S. Cypriano Celebrata.

 Concilia Carthaginensia Tempore Cornelii I Papae In Causa Lapsorum Sub S. Cypriano Celebrata.

 Anno Domini CCLI.

 

 Carthaginensis, Cypriani. ( Ex libello synodico. )

 Epistola Synodica S. Cypriani, Carthaginensis Episcopi, Et Collegarum Ad S. Cornelium Papam De Lapsis.

 Circa Annos Christi CCL-CCLXX.

 Dissertatio Prooemialis. Auctore D. Gothofr. Lumper O. S. B.

 Dissertatio Prooemialis. Auctore D. Gothofr. Lumper O. S. B.

 Caput Primum. Ejus Vitae Historia. Articulus Unicus.

 Caput II. Novatiani Scripta Et Doctrina.

 Articulus Primus. De libro Novatiani de Trinitate.

 Articulus II. De Novatiani epistola de Cibis judaicis.

 Articulus III. De Novatiani Epistola Cleri Romani nomine S. Cypriano inscripta.

 Articulus IV. De operibus Novatiani deperditis.

 Articulus V. Editiones operum Novatiani.

 Caput III. Doctrina Novatiani

 Articulus Primus. Puncta dogmatica de Deo, divinisque ejus perfectionibus.

 Articulus II. Doctrina Novatiani de Mysterio Ss. Trinitatis.

 Novatiani Presbyteri Romani Opera Quae Exstant Omnia.

 Novatiani Presbyteri Romani Opera Quae Exstant Omnia.

 De Trinitate Liber.

 De Trinitate Liber.

 Caput Primum. De Trinitate disputaturus Novatianus ex Regula fidei proponit, ut primo credamus in Deum Patrem et Dominum omnipotentem, rerum omnium pe

 Caput II. Deus super omnia, ipse continens omnia, immensus, aeternus, mente hominis major, sermone inexplicabilis, sublimitate omni sublimior.

 Caput III. Deum esse omnium conditorem, dominum et parentem, e sacris Scripturis probatur.

 Caput IV. Bonum quoque, semper sui similem, immutabilem, unum et solum, infinitum: cujus nec nomen proprium possit edici, et incorruptibilem, et immor

 Caput V. Cujus si iracundias et indignationes quasdam, et odia descripta in sacris paginis teneamus non tamen haec intelligi ad humanorum exempla vit

 Caput VI. Et licet Scriptura faciem divinam saepe ad humanam formam convertat, non tamen intra haec nostri corporis lineamenta modum divinae majestati

 Caput VII. Argumentum.— Spiritus quoque cum Deus dicitur, claritas et lux, non satis Deum illis appellationibus explicari.

 Caput VIII. Argumentum.— Hunc ergo Deum novisse et venerari Ecclesiam eique testimonium reddit tam invisibilium, quam etiam visibilium, et semper, et

 Caput IX. Porro eamdem regulam veritatis docere nos, credere post Patrem etiam in Filium Dei Jesum Christum Dominum Deum nostrum, eumdem in Veteri Tes

 Caput X. Jesum Christum Dei Filium esse, et vere hominem: contra haereticos phantasiastas, qui veram carnem illum suscepisse negabant.

 Caput XI. Et vero non hominem tantum Christum, sed et Deum: sicuti hominis filium, ita et Dei filium.

 Caput XII. Deum enim Veteris Testamenti Scripturarum auctoritate probari.

 Caput XIII. Eamdem veritatem evinci e sacris Novi Foederis Litteris.

 Caput XIV. Idem argumentum persequitur auctor.

 Caput XV. al. XXIII. Rursum ex Evangelio Christum Deum comprobat.

 Caput XVI. al. XXIV. Iterum ex Evangelio Christum Deum comprobat.

 Caput XVII. al. XXV. Item ex Moyse in principio sacrarum Litterarum.

 Caput XVIII. al. XXVI. Inde etiam, quod Abrahae visus legatur Deus: quod de Patre nequeat intelligi, quem nemo vidit umquam sed de Filio in Angeli im

 Caput XIX. al. XXVII. Quod etiam Jacob apparuerit Deus Angelus, nempe Dei Filius.

 Caput XX, al. XV. Ex Scripturis probatur, Christum fuisse Angelum appellatum. Attamen et Deum esse, ex aliis sacrae Scripturae locis ostenditur.

 Caput XXI, al. XVI. Eamdem divinam majestatem in Christo aliis iterum Scripturis confirmari.

 Caput XXII, al. XVII. Eamdem divinam majestatem in Christo aliis iterum Scripturis confirmat.

 Caput XXIII, al. XVIII. Quod adeo manifestum est, ut quidam haeretici eum Deum Patrem putarint, alii Deum tantum sine carne fuisse.

 Caput XXIV, al. XIX. Illos autem propterea errasse, quod nihil arbitrarentur interesse inter Filium Dei et filium hominis, ob Scripturam male intellec

 Caput XXV, al. XX. Neque inde sequi, quia Christus mortuus, etiam Deum mortuum accipi: non enim tantummodo Deum, sed et hominem Christum Scriptura pro

 Caput XXVI, al. XXI. Adversus autem Sabellianos Scripturis probat alium esse Filium, alium Patrem.

 Caput XXVII. al. XXII. Pulchre respondet ad illud: sumus, quod illi pro se intendebant.

 Caput XXVIII. Pro Sabellianis etiam nihil facere illud: Qui videt me, videt et Patrem, probat.

 Caput XXIX. Deinceps fidei auctoritatem admonere nos docet, post Patrem et Filium, credere etiam In Spiritum Sanctum: cujus operationes ex Scripturis

 Caput XXX. Denique quantum dicti haeretici erroris sui originem inde rapuerint, quod animadverterent scriptum: unus Deus: etsi Christum Deum et Patrem

 Caput XXXI. Sed Dei Filium Deum, ex Deo Patre ab aeterno natum, qui semper in Patre fuerit, secundam personam esse a Patre, qui nihil agat sine Patris

 De Cibis Judaicis Epistola.

 De Cibis Judaicis Epistola.

 Caput Primum. Novatianus presbyter Romanus in secessu suo, tempore persecutionis Decianae, variis fratrum litteris provocatus, adversus Judaeos post s

 Caput II. In primis Legem spiritalem esse tradit et proinde cum cibus primus hominibus, solus arborum fructus fuerit, et usus carnis accesserit: Lege

 Caput III. Non culpanda itaque immunda animalia, ne in Auctorem culpa revocetur: sed quando irrationale animal ob aliquid rejicitur, magis illud ipsum

 Caput IV. His accessisse et aliam causam, cur multa a Judaeis ciborum genera tollerentur ad coercendam nimirum intemperantiam populi, uni Deo servitu

 Caput V. Et vero fuerit tempus aliquod, quo istae umbrae vel figurae exercendae: postquam autem finis legis Christus supervenit, omnia jam dici ab Apo

 Caput VI. Sed non ex hoc quia libertas ciborum concessa, luxuriam permissam esse, aut continentiam sublatam et jejunia: haec enim vel maxime decere Fi

 Caput VII. Cavendum etiam esse ne quis licentiam istam in tantum putet profusam, ut ad immolata idolis possit accedere.

 Novatiani Ad S. Cyprianum Epistola, Cleri Romani Nomine Scripta, Cypriano Papae Presbyteri Et Diaconi Romae Consistentes, Salutem.

 Novatiani Ad S. Cyprianum Epistola, Cleri Romani Nomine Scripta, Cypriano Papae Presbyteri Et Diaconi Romae Consistentes, Salutem.

 Anno Domini CCLII-CCLIII. S. Lucius, I, Papa Et Martyr.

 Anno Domini CCLII-CCLIII. S. Lucius, I, Papa Et Martyr.

 Notitia Historica.

 Notitia Historica.

 Epistola Unica S. Cypriani Carthaginensis Episcopi Ad Lucium Papam De Exsilio Reversum. De reditu illius ab exsilio gratulatur. Nil imminutum gloriae

 Epistola Unica S. Cypriani Carthaginensis Episcopi Ad Lucium Papam De Exsilio Reversum. De reditu illius ab exsilio gratulatur. Nil imminutum gloriae

 Appendix Unica. Epistolae Et Decreta S. Lucio Adscripta.

 Appendix Unica. Epistolae Et Decreta S. Lucio Adscripta.

 Epistola Lucii Papae I Ad Galliae Atque Hispaniae Episcopos.

 Decreta Lucii Papae, Ex Gratiano Desumpta.

 I. Officio et beneficio privetur episcopus, presbyter vel diaconus, uxorem suscipiens, vel susceptam retinens.

 Ex Eisdem Decretis. II. Clericus matronarum domicilia frequentans deponatur.

 Ex Eisdem Decretis. III. De eodem titulo.

 Ex Eisdem Decretis. (Ex vet. Poenitentiali, apud Cantsium, vett. lect. t. II, part. II, p. 131, edit. Basnagii ex nov. supplem. Mansi., t. I, p. 14.)

 Annis Domini CCLIII CCLVII.

 Annis Domini CCLIII CCLVII.

 Prooemium. Ex libro pontificali Damasi papae.

 Prooemium. Ex libro pontificali Damasi papae.

 Notitia Epistolarum Non Exstantium Quae Ad Stephanum Attinent. Auctore D. Coustantio O. S. B.

 Notitia Epistolarum Non Exstantium Quae Ad Stephanum Attinent. Auctore D. Coustantio O. S. B.

 I.

 II.

 III.

 IV.

 V.

 Epistolae Quae Ad S. Stephanum I Papam Attinent. Epistola S. Cypriani Carthaginensis Episcopi Ad Stephanum Papam.

 Epistolae Quae Ad S. Stephanum I Papam Attinent. Epistola S. Cypriani Carthaginensis Episcopi Ad Stephanum Papam.

 Appendix. Epistolae Decretales S. Stephano Adscriptae.

 Appendix. Epistolae Decretales S. Stephano Adscriptae.

 Epistola I Stephani Papae I Ad Hilarium Episcopum.

 Epistola II Stephani Papae I.

 Acta Et Monumenta Celeberrimae De Haereticorum Baptismate Disputationis,

 Acta Et Monumenta Celeberrimae De Haereticorum Baptismate Disputationis,

 Pars Prima. Praecipua Veterum Monumenta Quae Supersunt De Baptismate Haereticorum.

 Pars Prima. Praecipua Veterum Monumenta Quae Supersunt De Baptismate Haereticorum.

 S. Stephani Papae Et Martyris Decretoriae Sententiae.

 S. Stephani Papae Et Martyris Decretoriae Sententiae.

 Prooemium.

 I. Unus ac necessarius controversiarum fidei finis.

 II. Palmare juris principium.

 III. Traditionis Apostolicae testimonium de haereticorum baptismate.

 IV. Testimonii intrinseca argumenta.

 V. Clausula.

 Concilium Romanum Sub S. Stephano Celebratum. Ex Libello Synod.

 Concilium Romanum Sub S. Stephano Celebratum. Ex Libello Synod.

 Concilia Carthaginensia .

 Concilia Carthaginensia .

 Carthaginense Concilium Sub Cypriano Tertium Anno Post Christum Natum CCLIII Habitum. De Infantibus Baptizandis.

 Prooemium. (Erasm., III, 3. Pamel., Rigalt., Baluz., LIX. Paris., LVIII. Oxon., Lips., LXIV. Ronth. Rell. Scrip. p. 74 et 116.)

 Cyprianus Et Caeteri Collegae Qui In Concilio Affuerunt Numero LXVI, Fido Fratris Salutem.

 Carthaginense Concilium Sub Cypriano Quartum. Anno Post Christum Natum CCLIV Habitum. De Basilide Et Martiale Hispaniae Episcopis Libellaticis. (Erasm

 Prooemium.

 Cyprianus, Caecilius, Primus, Polycarpus, Nicomedes, Lucilianus, Successus, Sedatus, Fortunatus, Januarius, Secundinus, Pomponius, Honoratus, Victor,

 Anno Christi CCLV. S. Stephani III. Carthaginense Concilium Sub Cypriano Quintum, De Baptismo Primum.

 Prooemium.

 Cyprianus, Liberalis, Caldonius, Junius, Primus, Caecilius, Polycarpus, Nicomedes, Felix, Marrutius, Successus, Lucianus, Honoratus, Fortunatus, Victo

 Anno Christi CCLVI, Pontificatus S. Stephani III. Carthaginense Concilium Sub Cypriano Sextum. Ex Africa Provincia Et Numidia, Quod De Baptismo Secund

 Prooemium.

 Cyprianus Et Caeteri Stephano Fratri Salutem.

 Anno Christi CCLVI, Pontificatus S. Stephani III. Carthaginiense Concilium Sub Cypriano Septimum, Ex Tribus Africae Provinciis, Quod De Baptismo Terti

 Prooemium.

 Sententiae Episcoporum LXXXVII, De Haereticis Baptizandis.

 Bollandistarum Animadversiones In Haec Concilii Carthaginensis Verba: Neque enim quisquam nostrum episcopum se esse episcoporum constituit, etc.

 

 Monitum.

 Synodus Carthagine habita, cui praefuit magnus Cyprianus, et sanctus martyr, cum esset episcopus Carthaginensis.

 ΣΥΝΟΔΟΣ Πλένομὲνη ἐπὶ Κυπριανοῦ τοῦ ἅγιωτάτου ἐπισκόπου Καρχηδόνος καὶ μάρτυρος. ΙΩΑΝΝΗΣ ΖΩΝΑΡΑΣ.

 Epistola Magni Cypriani Ad Jovianum ejusque episcopos.

 ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ Κυπριανοῦ πρὸς τὸν Ἰοβιανὸν καὶ ἐκείνου συνεπισκοπους.

 Concilium VIII Habitum Circa Annum CCLVII.

 Concilium VIII Habitum Circa Annum CCLVII.

 Epistolae Dionysii Alexandrini Episcopi Ad Stephanum Papam Fragmentum.

 Prooemium.

 Epistola S. Cypriani Ad Quintum. De Haereticis Baptizandis. (Erasm. p. 397. Pamel. Rigalt. Baluz. Oxon. Lips. LXXI.)

 Anno Christi CCLVI. Epistola S. Cypriani Ad Jubaianum, De Haereticis Baptizandis.

 Epistola S. Cypriani Ad Pompeium Contra Epistolam Stephani De Haereticis Baptizandis.

 Epistola S. Cypriani Ad Magnum De Baptizandis Novatianis Et De Iis Qui In Lecto Gratiam Consequuntur.

 Concilium Iconiense Contra Cataphrygas, Celebratum Anno 258 Sub Stephano Papa I.

 Epistola Firmiliani, Episcopi Caesareae Cappadociae, Ad Cyprianum Contra Epistolam Stephani.

 Prolegomena De Auctore Anonymo Libri De Rebaptismate.

 Prolegomena De Auctore Anonymo Libri De Rebaptismate.

 Articulus I. Quis auctor operis, et quo saeculo floruerit?

 Articulus II. Analysis hujus opusculi.

 Articulus III. Observationes quaedam in hunc tractatum, atque ejusdem editiones.

 Anonymi Liber De Rebaptismate. Non Debere Denuo Baptizari Qui Semel In Nomine Domini Jesu Christi Sint Tincti.

 Anonymi Liber De Rebaptismate. Non Debere Denuo Baptizari Qui Semel In Nomine Domini Jesu Christi Sint Tincti.

 De Anonymo Auctore Tractatus Adversus Novatianum.

 De Anonymo Auctore Tractatus Adversus Novatianum.

 Prolegomena.

 Anonymi Tractatus Ad Novatianum Haereticum: Quod Lapsis Spes Veniae Non Est Deneganda.

 Anonymi Tractatus Ad Novatianum Haereticum: Quod Lapsis Spes Veniae Non Est Deneganda.

 Pars Altera. Praecipui Recentium Excursus In Eamdem De Haereticorum Baptismate Disputationem.

 L. Thomassini Dissertatio Ad Synodos Sub Stephano Papa In Causa Baptismi Haereticorum Collectas Carthagine, Romae Et Alibi Annis, Christi 256, 257, Et

 L. Thomassini Dissertatio Ad Synodos Sub Stephano Papa In Causa Baptismi Haereticorum Collectas Carthagine, Romae Et Alibi Annis, Christi 256, 257, Et

 Synopsis.

 I. Stephani Papae Et Cypriani Concertatio. Novatorum Calumnia In Stephanum. Duplex Adversus Eos Controversia Hic Dirimenda.

 II. Non Errasse Stephanum In Omnium Haereticorum Baptismo Recipiendo, Probatur Ex Firmiliano.

 III. Et Idem Ex Eodem.

 IV. Alia Ex Eodem Argumenta.

 V. Et Rursus Alia.

 VI. Idem Evincitur Ex Cypriano.

 VII. Ex Eodem.

 VIII. Ex Concilio Carthaginensi.

 IX. Ex Tertulliano.

 X. Item Ex Concilio Arelatensi.

 XI. Ex Eusebio.

 XII. Ex Stephani Ipsius Verbis

 XIII. Defenditur Argumentum Stephani Adversus Cyprianum.

 XIV. Item Ex Hieronymo Ostenditur Non Errasse Stephanum In Quaestione Baptismi.

 XV. Rursus Ex Eodem.

 XVI. Ex Eodem Iterum.

 XVII. Ex Eodem.

 XVIII. Idem Efficitur Ex Basilio.

 XIX. Ex Siricio Innocentio, Leone R. Pp.

 XX. Item Ex Augustino.

 XXI. Quam Dictu Nefas, Totam Aliquando Errasse In Hoc Etiam Negotio Ecclesiam.

 XXII. Item Ex Vincentio Lirinensi.

 XXIII. Ex Hincmaro Rhemensi, Et Augustino Rursus.

 XXIV. Altera Attingitur Controversia, An Post Decretum Stephani Plenario Adhuc Esset Opus Concilio, Ut Innuere Videtur Augustinus.

 XXV. Contra Ex Eodem Augustino, Etiam Ante Concilium Et Summa Fuit Stephani Potestas Et Cypriani Error Expiandus, Non Excusandus.

 XXVI. Ex Eodem, Cyprianus Petro Comparatur Erranti, Sed Corripiente Collegam Audiendi.

 XXVII. Quam Non Possit Excusari Cyprianus Ex Eodem, Traditioni Apostolicae Et Ecclesiae Universali Immoriger.

 XXVIII. Eadem Ex Hieronimo Confirmantur, Vincentio Lir. Et Facundo Herg.

 XXIX. Rursus Ex Augustino.

 XXX. Non Ultra Minas Saeviit Stephanus, Et Tandem Dispensationi Acquievit, Atque Ita Decreti Sui Executionem Suspendit Ipsemet.

 XXXI. Graviori Auctoritati Cedere Debuisse Cyprianum Ex Augustino.

 XXXII. Et Cyprianus Et Alii Ejus Consentanei Forsan Resipuere.

 XXXIII. Altera Aperitur Via Solvendae Hujus Controversiae, Ex Discrimine Quaestionum De Fide Et De Consuetudinibus.

 XXXIV. Varia Hujus Discriminis Documenta.

 XXXV. Quaestionem Hanc Civiliter Tractatam Esse, Ut Ad Consuetudines Spectantem, Non Ad Fidem, Probatur Primum Ex Firmiliano.

 XXXVI. Item Ex Cypriano.

 XXXVII. Item Ex Stephano, Ex Arelat. Et Nicaena Synodo. Ex Optato.

 XXXVIII. Item Ex Basilio.

 XXXIX. Ex Amphilochio.

 XL. Ex Athanasio.

 XLI. Ex Epiphanio.

 XLII. Ex Cyrillo Hierosol.

 XLIII. Ex Secunda Synodo Oecumenica.

 XLIV. Ex Synodo Trullana.

 XLV. Ex Consensu Graecorum, Maxime Theodori Studitae.

 XLVI. Ex Gennadio.

 XLVII. Ex Augustino.

 XLVIII. Concilia Plenaria Augustinus Frequenter Ad Consuetudines Ordinandas Requirit.

 XLIX. Nequaquam Ad Quaestiones Fidei.

 L. Summa Controversiae Hujus Posterioris.

 Dissertatio Qua Vera Stephani Circa Receptionem Haereticorum Sententia Explicatur.

 Dissertatio Qua Vera Stephani Circa Receptionem Haereticorum Sententia Explicatur.

 I. Sententiam Illius Ratione Destitutam Non Fuisse.

 II. An Stephanus Baptismum Ab Haereticis Sub Qualibet Forma Collatum Admiserit.

 III. An Eos, Quos Baptizatos In Nomine Jesu, Dixit Stephanus, Intellexerit In Nomine Trinitatis Baptizatos.

 IV. An Non Stephanus Haereticorum Baptismo Majorem, Quam Decet, Virtutem Atque Efficiam Tribuat.

 V. An Manum Ab Haeresi Redeuntibus Imponi Voluerit Stephanus, Ut Confirmationis Sacramentum Eis Conferretur.

 VI. Stephanus Ab Antiquis Laudatur Ut Apostolicae Traditionis Vindex, Nec Erroris Ab Ullo Arguitur, Nisi Ab Iis Qui Quorumvis Haereticorum Baptisma Re

 VII. An Stephanus Excommunicatione Percusserit Rebaptizantes. An Severius Cum Viris Sanctis Se Gesserit.

 Auctoritas Pontificia, Notissimo Cypriani Facto A Quibusdam Neotericis Acriter Impugnata, Sed A Sapientissimis Galliae Theologis Solide Vindicata. Dis

 Auctoritas Pontificia, Notissimo Cypriani Facto A Quibusdam Neotericis Acriter Impugnata, Sed A Sapientissimis Galliae Theologis Solide Vindicata. Dis

 Praefatio.

 Compendiosa Stephani Sanctissimi Martyris Ac Romani Pontificis Vita A Veterum Monumentis Excerpta.

 Compendiosa Stephani Sanctissimi Martyris Ac Romani Pontificis Vita A Veterum Monumentis Excerpta.

 Appendix Ad Vitam S. Stephani Romani Pontificis Et Martyris, In Qua Ipsius Contra S. Cyprianum Aliosque Rebaptizantes Agendi Ratio Veterum Testimoniis

 Appendix Ad Vitam S. Stephani Romani Pontificis Et Martyris, In Qua Ipsius Contra S. Cyprianum Aliosque Rebaptizantes Agendi Ratio Veterum Testimoniis

 Dissertationis Pars Prima.

 Caput Primum. Juxta Universalem Galliae Theologorum Ac Scriptorum Doctrinam S. Cyprianus Agitatam Aevo Suo De Rebaptizandis Haereticis Quaestionem, No

 Caput II. Juxta Universalem Galliae Theologorum Ac Scriptorum Doctrinam S. Cyprianus Probe Noverat Quam S. Stephanus Asserebat Consuetudinem, Non Pecu

 Dissertationis Pars Secunda

 Caput Primum. Exponuntur Momenta Quibus Evincitur Causam De Baptismate Haereticorum Cypriano Visam Fuisse Rem Non Fidei, Sed Merae Disciplinae.

 Solvuntur Objectiones.

 Caput II. Afferuntur Momenta, Quibus Evincitur S. Cyprianum Probe Novisse Quam S. Stephanus Rom. Pontifex Vindicabat Consuetudinem, Universalem Tunc T

 Binae Dissertationes De Firmiliano, Auctore F. Marcellino Molkenbuhr O. S. F. Strictioris Observantiae, Ss. Theologiae Lector. Jubilato.

 Binae Dissertationes De Firmiliano, Auctore F. Marcellino Molkenbuhr O. S. F. Strictioris Observantiae, Ss. Theologiae Lector. Jubilato.

 Praefatio.

 Conspectus Utriusque Dissertationis De Firmiliano.

 Dissertatio Prima De Firmiliani ad S. Cyprianum Epistola aliisque ejus operibus.

 Propositio I. Vero similius est quod famosa sub nomine Firmiliani ad S. Cyprianum Epistola non ab aliquo graeco, sed a latino tenebrione fuerit compos

 Propositio II. Non est verosimile, quod S. Firmilianus famosam pro rebaptizantibus Epistolam contra S. Stephanm papam conscripserit.

 Propositio III. Verosimilius est quod aliquis Donatista Africanus fatam epistolam composuerit, sed post tempora sancti Augustini.

 Argumenta contraria. Queis probetur, quod Firmilianus fatam epistolam vere composuerit.

 Argumenta. II. Quod auctor epistolae Firmilianicae non fuerit Donatista.

 Propositio IV. Non est verosimile quod sanctus Firmilianus aliquos libros scripto publico evulgarit.

 Argumenta contraria ex sancto Basilio Magno.

 Dissertatio Secunda. De Firmiliani anno emortuali, quo Paulus Samosatenus fuit depositus, ac synodus Antiochena III, seu celeberrima contra Paulum cel

 Propositio. Celeberrima synodus Antiochena, in qua Paulus Samosatenus fuit depositus, celebrata non fuit ante annum 272.

 Corollarium.

 Animadversiones in binas has dissertationes opera et studio P. Gottfridi Lumper.

 Annales Ecclesiae Africanae. Temporibus Cyprianicis (Auctore Morcelli).

 Annales Ecclesiae Africanae. Temporibus Cyprianicis (Auctore Morcelli).

 Annus Christianus CCXLIII. Donato Episcopo Carthaginiensi.

 Annus Christianus CCXLIV. Donato Episcopo Carthaginiensi.

 Annus Christianus CCXLV. Donato Episcopo Carthaginiensi.

 Annus Christianus CCXLVI. Donato Episcopo Carthaginiensi.

 Annus Christianus CCXLVII. Donato Episcopo Carthaginiensi.

 Annus Christianus CCXLVIII. Cypriano Episcopo Carthaginiensi.

 Annus Christianus CCXLIX. Cypriano Episcopo Carthaginiensi.

 Annus Christianus CCL. Cypriano Episcopo Carthaginensi.

 Annus Christianus CCLI. Cypriano Episcopo Carthaginiensi.

 Annus. CCLII. Cypriano Episcopo Carthaginiensi.

 Annus Christianus CCLIII. Cypriano Episcopo Carthaginiensi.

 Annus Christianus CCLIV. Cypriano, Episcopo Carthaginiensi.

 Annus Christianus CCLV. Cypriano Episcopo Carthaginiensi.

 Annus Christianus CCLVI Cypriano Episcopo Carthaginiensi.

 Annus Christianus CCLVII. Cypriano Episcopo Carthaginiensi.

 Annus Christianus CCLVIII. Cypriano Episcopo Carthaginiensi.

 Circa Annum Domini CCLVII.

 Circa Annum Domini CCLVII.

 Prolegomena. Auctore D. Gothofr. Lumper. (Hist. theolog. critic. Ss. Pp. t. XIII, p. 45-51.)

 Prolegomena. Auctore D. Gothofr. Lumper. (Hist. theolog. critic. Ss. Pp. t. XIII, p. 45-51.)

 Articulus Primus. [ De sancto Pontio, auctore Vitae sancti Cypriani.

 Articulus II. Pontii diaconi Scripta.

 Articulus III. De Actis Pontianae historiae subjectis, et quid curae in utrisque edendis adhibitum fuerit a viris doctis.

 De Vita Et Passione Sancti Caecilii Cypriani Episcopi Carthaginensis Et Martyris, Per Pontium Diaconum.

 De Vita Et Passione Sancti Caecilii Cypriani Episcopi Carthaginensis Et Martyris, Per Pontium Diaconum.

 Caput Primum. Auctor rationes scribendi exponit. Acta Martyrum olim diligenter litteris fuisse consignata perhibet.

 Caput II. Quae a Cypriano post baptismum facta sunt, enarrat. Continentia necessaria. Aliae Cypriani virtutes.

 Caput III. Ad sacros ordines cito promovetur. Sanctos sibi imitandos jungiter proponit

 Caput IV. Cyprianus a Caecilio ad fidem adductus.

 Caput V. Adhuc neophytus, episcopatum assumere compulsus.

 Caput VI. Episcopalibus virtutibus emicat.

 Caput VII. Proscriptus et ad leonem postulatur, prudenter secedit.

 Caput VIII. Idque accidit ex divinae Providentiae consilio.

 Caput IX. Grassante dira peste, plebem suam ad succurrendum ea infectis, etiam ethnicis, efficaci oratione adducit.

 Caput X. De eodem argumento.

 Caput XI. Pellitur in exsilium Curubin.

 Caput XII. A multis invisitur. Coelesti visione recreatus, de martyrio subeundo ejusque dilatione divinitus admonetur.

 Caput XIII. Quam visionem auctor interpretatur, et veridicam fuisse probat.

 Caput XIV. Imminente persecutione, recusat fugere Cyprianus, suosque ad martyrium hortatur.

 Caput XV. Capitur. Plebs ante fores noctem excubat.

 Caput XVI. Postridie ad tribunal proconsulis ducitur.

 Caput XVII. Lata sententia.

 Caput XVIII. Capite plectitur.

 Caput XIX. Primus martyr episcoporum Carthaginensium.

 Acta Proconsularia Sancti Cypriani Episcopi Et Martyris.

 Acta Proconsularia Sancti Cypriani Episcopi Et Martyris.

 I. Prima S. Cypriani confessio coram Paterno proconsule. Presbyteros prodere renuit.

 II. In exilium Curubim mittitur. Inde a Galerio revocatus comprehenditur.

 III. Coram proconsule sistitur. Ejus secunda confessio.

 IV. Sententia in eum lata, capite plecti jubetur.

 V. Coram magna populi turba decollatur. Ejus corpus a fidelibus noctu sublatum sepelitur.

 VI. Passus est XVIII kal. octobr. sub Valeriano et Gallieno principibus.

 Appendix Passio S. Cypriani Ex M. S. Victoris Nec Non Bodleiano I.

 Appendix Passio S. Cypriani Ex M. S. Victoris Nec Non Bodleiano I.

 Index Generalis. In Opera Tertulliani.

 Index Generalis. In Opera Tertulliani.

 Monitum.

 A

 B

 C

 D

 E

 F.

 G

 H

 I

 J

 L

 M

 N

 O

 P

 Q

 R

 S

 T

 U

 V

 X

 Z

 Syllabus Rerum Quae In Hoc Volumine Includuntur.

 Syllabus Rerum Quae In Hoc Volumine Includuntur.

 Finis Tomi Tertii.

Caput VI. Martyrum Nostrorum Virtutes, Et Visionum Fructus Ostendunt, Divino Illos Fuisse Spiritu Afflatos, Et Eorum Revelationes Deo Esse Tribuendas.

I. In veris prophetis a falsis discernendis, eorum imprimis morum habendam esse rationem.

II. Aliqua Actorum loca, in quibus martyrum nostrorum virtutes graphice describuntur.

III. Nihil esse in eorum moribus animadvertere, quod 0137B Montani redoleat institutionem.

IV. Perpetuam sociosque martyres naturae leges minime violasse, Ignatii M. exemplo demonstratur.

V. Aliorum martyrum pro martyrii corona preces et vota.

VI. Alios, praeter Perpetuam, martyres aut bestias in se ipsos concitasse, aut instrumenta crudelitatis ad accelerandum martyrium ultro adhibuisse.

VII. Veterum Christianorum exempla qui vel seipsos sponte obtulerunt, vel praesidum saevitiam in se ultro provocarunt, Perpetuae factum excusant.

VIII. Sanctorum Andronici et Tarachi memorabile facinus.

IX. Perpetuae et sociorum martyrum spiritus quam fuerit a Montanistarum spiritu longe diversus ex diversis utriusque effectibus demonstratur.

0137C X. Perpetuae et Saturi revelationem honesti et optimi fructus.

I. Superioribus capitibus argumenta labefactavi quae Basnagius ex ipsis eorum Actis adversus martyres conficit. Praesenti et sequenti capite argumenta in medium producam, quae pro sanctis martyribus ex iisdem Actis collegi, et quibus invictissime, ut puto, eorum orthodoxia vindicatur, ut quemadmodum adversarius et externis, ut vocant, argumentis et internis adversus martyres militat: ita nos pro illis, postquam hujusce dissertationis capite primo externa produximus argumenta ex Ecclesiae et veterum Patrum auctoritate petita, internis postremis his duobus capitibus decertemus, quae nobis ex ipsis eorum Actis luculentissima suppetunt.

0137D Primum esto, quod ex Perpetuae sociorumque martyrum heroicis virtutibus, patientia, pietate moderatione, charitate, fortitudine et rerum omnium humanarum contemptu sponte promicat atque efflorescit. In moribus prophetarum ad veros a falsis discernendos, multum inesse momenti, veteres existimarunt. Unde Apollonius ecclesiasticus ille apud Eusebiium : «scriptor, Cataphrygarum haeresim 0138A adhuc sua aetate vigentem refutare aggressus, peculiare adversus eos volumen condidit, tum falsas prophetias, quae ab illis circumferuntur, verbatim expendens, tum vitam moresque eorum qui haeresis illius auctores fuerunt, discutiens.» Aliqua deinde ex hoc opere fragmenta profert, in quibus pravos Montani et muliercularum ejus, Themisonis etiam et Alexandri mores describit, ac postea subjungit : «Actus prophetae tanquam fructus examinandi sunt. Ex fructibus quippe arbor cognoscitur.» Et post pauca : «Si negant prophetas suos munera accepisse, hoc igitur fateantur, non esse illos prophetas, si munera accepisse convicti sunt. Ac tum demum sexcenta ejus rei documenta ac testimonia proferemus. Necesse porro est ut omnes prophetae fructus atque actus probentur. 0138B Dic mihi, tingitne capillos propheta? an stibio oculos linit? an studet ornari? prophetane tabula ludit, et tesseris? an pecuniam locat foenori? Ingenue fateantur, ac respondeant, utrum haec agere liceat, an secus? Ego vero haec apud ipsos acta esse convincam.»

II. In his autem Perpetuae, Felicitatis et sociorum martyrum actis mira ubique resplendent christianarum omnium virtutum exempla; ita ut affirmari merito possit, quot in Montano, Maximilla, Themisone et Alexandro Apollonius vitia reprehendit, tot in sanctis hisce martyribus ac Perpetua praesertim, et multo etiam plura, virtutum omnium decora refulgere. Aliqua Actorum loca quae magis ad rem faciunt, in specimen indicabo cap. I, § 2. «Cum adhuc, inquit, cum persecutoribus essemus, et me pater avertere et 0138C dejicere pro sua affectione perseveraret, etc., dixi ei . . . . Ego aliud me dicere non possum, nisi quod sum christiana. Tunc pater motus in hoc verbo, misit se in me ut oculos mihi erueret; sed vexavit tantum, et profectus est victus cum argumentis diaboli. Tunc paucis diebus, quod caruissem patre, Domino gratias egi, et refrigeravit absentia illius. In ipso spatio paucorum dierum baptizati sumus; mihi autem Spiritus dictavit, nihil aliud petendum in aqua, nisi sufferentiam carnis. Post paucos dies recipimur in carcerem, et expavi, quia numquam experta eram tales tenebras . . . Ego infantem lactabam jam inedia defectum. Sollicita pro eo alloquebar matrem, et confortabam fratrem, commendabam filium. Tabescebam, ideo quod illos tabescere videram mei beneficio. Tales 0138D sollicitudines multis diebus passa sum, et usurpavi ut mecum infans in carcere maneret; et statim convalui, et relevata sum a labore et sollicitudine infantis: et factus est mihi carcer subito quasi praetorium, 0139A ut ibi mallem esse quam alibi.» Quot hic virtutes emicant! Constantia adversus patris minas, et blanditias; constantia item adversus humanas omnes affectiones, pietas erga parentes, materna pro filio sollicitudo, in carceris incommodis tolerandis invicta patientia: hypocritarum more, stoica gravitate humanos affectus non dissimulat, sed christiana virtute superat ac moderatur: Domino gratias agit, divinam opem implorat, alienas magis angustias quam suas dolet, miro religionis in Deum et caritatis in proximum documento. Eaedem virtutes in aliis quoque locis resplendent, cap. II, § 1. «Post paucos dies rumor cucurrit, ut audiremur. Supervenit autem et de civitate pater meus consumptus taedio, ascendit ad me ut me dejiceret, dicens: Miserere, filia, canis meis, etc. Haec 0139B dicebat pater pro sua pietate basians mihi manus, et se ad pedes meos jactans, et lacrymis non filiam, sed dominam me vocabat. Et ego dolebam canos patris mei, quod solus de passione mea gavisurus non esset de toto genere meo: et confortavi eum, dicens: Hoc fiet in illa catasta, quod Deus voluerit. Scito enim nos non in nostra potestate esse constitutos, sed in Dei.» Similia et filialis erga patrem observantiae, et christianae fortitudinis exempla habentur § 2, qui totus quamvis describendus esset, haec ex eo tamen pauca subjiciam: «Et Hilarianus procurator . . . parce, inquit, canis patris tui; parce infantiae pueri. Fac sacrum pro salute Imperatorum. Et ego respondi: Non facio. Hilarianus: Christiana es? Et ego respondi: Christiana sum. Et cum staret pater ad me 0139C dejiciendum, jussus est ab Hilariano dejici, et virga percussus est. Et doluit mihi casus patris mei, quasi ego fuissem percussa: sic dolui pro senecta ejus misera. Tunc nos universos pronuntiat et damnat ad bestias, et hilares descendimus ad carcerem.» Hanc Perpetuae filialem erga patrem observantiam his sanctus Augustinus verbis commendat : «Doluit illa senis parentis injuriam; et cui non praebuit assensum, servavit affectum. Oderat quippe in illo stultitiam, non naturam, et ejus infidelitatem, non originem suam. Majore igitur gloria tam dilectum patrem male suadentem fortiter repulit, quem vapulantem videre sine moerore non potuit. Proinde et dolor ille nihil retraxit robori fortitudinis, et aliquid addidit laudibus passionis:» Diligentibus enim Deum omnia cooperantur in bonum. 0139D Earumdem virtutum aliud, cap. III, § 1, occurrit exemplum: «Ut autem proximavit dies muneris, intravit ad me pater meus consumptus taedio, et coepit barbam suam evellere, et se in terram mittere, et prosternere se in faciem, et improperare annis suis, et dicere tanta verba quae moverent universam creaturam. Ego dolebam pro infelici senecta ejus.» Hic iterum audiendus sanctus Augustinus : «Per caritatem multi mortui sunt saeculo, ut viverent Deo. Hac caritate accensi martyres, non simulati, non vana gloria ventilati, non tales, de quibus dictum est: Si tradidero 0140A corpus meum ut ardeam, etc.; sed tales quos vere Christi et veritatis caritas perduceret ad passionem: quid eis fecerunt persecutiones saevientium? Majorem violentiam habuerunt oculi flentium suorum, quam persecutiones insectantium. Quam multos enim tenebant filii, ne paterentur? Quam multorum genibus provolvebantur uxores, ne viduae relinquerentur? Quam multos parentes filii prohibebant mori, sicut novimus et legitur in passione Beatae Perpetuae? Facta sunt ista. Sed lacrymae quantaelibet, et quantolibet impetu fluerent, quando ardorem charitatis extinguerent?» cap. V, § 2, plura nobis confertim exhibentur mutuae charitatis spei et magnanimitatis exempla: «Circa Felicitatem vero (nam et illi gratia Domini ejusmodi contigit), cum octo jam mensium suum 0140B ventrem haberet (nam praegnans fuerat apprehensa), instante spectaculi die, in magno erat luctu, ne propter ventrem differretur; quia non licet praegnantes poenae repraesentari, et ne inter aliquos postea sceleratos, sanctum et innocentem sanguinem funderet. Sed et commartyres ejus graviter contristabantur, ne tam bonam sociam, quasi comitem solam in via ejusdem spei relinquerent. Conjuncto itaque unito gemitu, ad Dominum orationem fuderunt ante tertium diem muneris. Statim post orationem dolores eam invaserunt. Et cum pro naturali difficultate octavi mensis, in partu laborans, doleret, ait illi quidam ex ministris cataractariorum: Quae sic modo doles, quid facies objecta bestiis quas contempsisti, cum sacrificare noluisti? Et illa respondit: Modo ego patior 0140C quod patior; illic autem alius erit in me qui patietur pro me, quia et ego pro illo passura sum. Ita enixa est puellam, quam sibi quaedam soror in filiam educavit.» Nihilo inferiora sunt, neque minori admiratione digna quae describuntur § 3 et 4 Perpetuae et Saturi infracti excelsique animi documenta. Sed non est omittendus cap. VI, § 1, ut ex universarum virtutum connexione et varietate contextus: «Illuxit dies victoriae illorum, et processerunt de carcere in amphitheatrum, quasi in coelum, hilares, vultu decori, si forte gaudio paventes, non timore; sequebatur Perpetua placido vultu, et pedum incessu, ut matrona Christi Dei dilecta, vigorem oculorum suorum dejiciens ab omnium conspectu. Item Felicitas salvam se peperisse gaudens, ut ad bestias pugnaret, a sanguine, 0140D ab obstetrice ad retiarum, lotura post partum baptismo secundo. Et cum delati essent in portam, et cogerentur habitum induere, viri quidem sacerdotum Saturni, foeminae vero sacratarum Cereri: generosa illa in finem usque constanti repugnavit. Dicebant enim: Ideo ad hoc sponte pervenimus, ne libertas nostra abduceretur. Deo animas nostras addiximus, ne tale aliquid faceremus; hoc vobiscum pacti sumus. Agnovit injustitia justitiam: concessit tribunus, ut quomodo erant, simpliciter inducerentur. Perpetua psallebat, caput jam Aegyptii calcans. Revocatus, et Saturninus et Saturus, populo spectanti comminabantur de hoc. Ut sub conspectu Hilariani pervenerunt, 0141A gestu et nutu coeperunt Hilariano dicere: Tu nos, inquiunt, te autem Deus judicabit. Ad hoc populus exasperatus, flagellis eos vexari pro ordine venatorum postulavit. Et utique illi gratulati sunt, quod aliquid et de dominicis passionibus essent consecuti.» Videndus et cap. VI, § 3, uti praeter invictam animi fortitudinem, qua se ferocissima vaccae sanctae mulieres obtulerunt, suscipienda venit et Perpetuae modestia: «Jactata» enim a ferocissima bestia «concidit in lumbos, et ut conspexit tunicam a latere discissam, ad velamentum femorum adduxit, pudoris potius memor quam doloris.»

III. Nihil in his martyrum gestis animadvertere est ex Montani schola et institutione profectum; nihil scilicet superstitiosum, nihil incompositum, nihil tumultuosum, nihil turbidum, nihil denique inordinatum 0141B quae sunt, ut ex Asterio Urbano, Apollonio, Miltiade, Serapione, Aelio Publio, et aliis Patribus constat , montanistici spiritus characteres: sed in omnibus contra mira modestia, compositio, prudentia, pietas, religio, charitas, fortitudo, fides sapientiaque refulgent; ut non sit aliud sanctarum mulierum martyrium, quod illustriora virtutum omnium decora comitentur. Fieri autem minime potuisse videtur, ut mulier insania et furore percita, et daemoniaco spiritu acta, cujusmodi erant Montanistarum pseudo-prophetissae, ita sibi in omnibus caverit, ita se gesserit, ut nihil in ejus verbis procax, nihil arrogans, nihil in motibus inverecundum, nihil actibus irreligiosum vel severissimus censor possit animadvertere. Quamdam equidem Montanistae morum externam gravitatem prae se 0141C ferebant, sese disciplinae severitate jactabant, abstinentia, pudicitia et persecutionum tolerantia se plurimum efferebant: sed qui se graviora instituta evangelicis institutionibus adjecisse, verbis insolentissimis praedicabant, moribus postea legis evangelicae sanctitatem minime referebant, sed ab ea quam longissime aberant. Perpetua vero sociique martyres evangelium moribus referunt, atque exactissime exprimunt. Est et aliud in horum martyrum, et praesertim Perpetuae, virtutibus observatione dignum, quo a fucatis hypocritarum pseudo-prophetarumque virtutibus discerni facile possunt, quod se nativa quadam simplicitate tuentur, et quam in eis divinae cujusdam sapientiae et excelsi animi ac bene rebus humanis exempti indicia clara cernuntur; tam nativo quodam candore placent, 0141D et nihil in eis fucatum, nihil per simulationem gestum, aut per hypocrisim deprehenditur quae quidem simplicitas et candidi pectoris decus in ipsis quoque Perpetuae verbis et scribendi charactere resplendent, quo suos, ut supra est observatum, humanos affectus non dissimulat, se supra alios non effert, res suas minime exaggerat, ad Deum omnia refert, in fide, in spe divinae misericordiae, in sinu Providentiae et placidissime conquiescit, et casus omnes contemnit, et nihil timet, et omnia sperat, et nihil non audet. Hi profecto virtutum flores inter haeresum dumeta non germinant; hos fructus arbor mala non facit. Potest quidem fieri, ut et nequam spiritus exteriorem quamdam 0142A sanctitatis umbram affectet, ut hos gestiat virtutis actus imitari; sed esse non potest ut absolutam undequaque et omni ex parte sinceram christianae perfectionis imaginem repraesentet; non adeo sibi cavere potest hypocrisis, ut non aliquid excidat quo se prodat: falsis enim virtutibus aliquid vitii facile intermiscetur, et spiritus ille superbiae tum maxime agnoscitur, cum animi demissionem simulat, et se in exteriorem quamdam modestiae speciem componit. Sed quid habet Basnagius, in his quae ad mores pertinent, quod in Perpetua ejusque sociis reprehendat? Nihil omnino; et affirmari utique potest quod, sicuti nulla est evangelicae disciplinae hac similior imago, ita nulla ab haeretica institutione magis abludit. Perpetua et Maximilla invicem conferantur; tam discrepabunt 0142B earum mores, quam a virtute vitium, a luce tenebrae amplo discrimine separantur. Fieri ergo non potest, ut eodem furoris et insaniae spiritu agerentur. Sane si tam illustre martyrium tot virtutum parergis decoratum, inter haereticos perfectum est aut perfici potest vel perit omnino, aut admodum infirmatur christianae religionis argumentum, quod et sane efficacissimum ex constantia et virtute martyrum proficiscitur. Non enim Christianorum martyrium adeo commendat mors pro fide suscepta, cum alii multi ex omnibus sectis pro suis superstitionibus ultro se neci tradiderint, quam caeterarum virtutum apparatus quo suum agonem catholici martyris decorarunt: fides scilicet, spes, charitas, religio, pietas, modestia, excelsi animi robur invictum, quae mirum in modum, ut ostendimus, 0142C in Perpetua sociisque martyribus refulserunt.

IV. Sed ut nihil eorum negligam, aut sine refutatione dimittam, ex quibus morosus aliquis cavillator, vel impudens sycophanta sanctis martyribus conflare posset invidiam; duo in examen adducam Actorum loca in quibus naturae leges violari videntur, quibus suam unusquisque vitam conservare jubetur, et mortem cum nobis, tum aliis optare aut alios in interitum nostrum urgere prohibemur. In has autem naturae leges martyres nostri peccasse videntur, tum cap. V, § 2, ubi communibus votis orarunt, ut immaturum partum, «instante jam spectaculi die,» Felicitas ederet, «ne propter ventrem differretur, quia non licet praegnantes poenae repraesentari.» Tum gravius cap. VI, § ult., ubi Perpetua necis instrumenta ad accelerandum 0142D martyrium ipsa suis manibus aptavit: «Perpetua autem, ut aliquid doloris gustaret, inter costas puncta exululavit, et errantem dexteram tirunculi gladiatoris ipsa in jugulum suum posuit.» Haec in Perpetua sociisque martyribus reprehendi posse, nemo mirabitur, qui animum adverterit ad ea, quae ob similem omnino caussam in martyrem Ignatium Dallaeus effudit. Quod enim sanctissimus martyr Romanos per litteras monuerit, ne optatum martyrium suis ad Deum precibus, aut officiis retardarent, et bestias etiam repugnantes se in suum interitum adacturum esse significaverit, violatae a Dallaeo pietatis et modestiae reus agitur. Sed ut melius intelligatur quam bene sibi invicem in ejusmodi votis Ignatius et Perpetua 0143A sociique martyres concinant, ipsa hic Ignatii verba subjiciam : «Obsecro vos, ne intempestivam mihi benevolentiam exhibeatis. Sinite me ferarum cibum esse, per quas Deum consequi licet. Frumentum sum Dei, et per ferarum dentes molor, ut purus panis Christi inveniar. Feris potius blandimini, ut mihi sepulcrum fiant, nihilque mei corporis relinquant, ne postquam obdormiero, gravis alicui fiam . . . . . . . Christo pro me supplicate, ut per haec instrumenta hostia inveniar.» Quod pro se fieri a Romanis optabat Ignatius, id officii erga Felicitatem nostri martyres praestiterunt. Volebat ille a Romanis conjunctas ad Deum preces effundi, quo bestiarum dentibus moleretur, et per haec instrumenta Christi efficeretur hostia; id vero Felicitatis sociis 0143B in votis erat, et ut foetum immaturo tempore emitteret, fusis ad Deum precibus postulabant, ne martyrium ejus differretur, sed una cum aliis bestiis objiceretur. Pergit Ignatius et non solum ardens martyrii desiderium ostendit, sed bestias, invitas etiam et repugnantes, se ait suam ipsius necem provocaturum : «Utinam fruar bestiis mihi praeparatis, quas et opto mihi promptas inveniri, quibus et blandiar, ut cito me devorent, non ut quosdam veritae non tetigegerunt. Si autem illae repugnantes noluerint, ego vi impellam.» Nihil refert ad gladiatoris dexteram in suum quisquam jugulum ponat, quod Perpetua fecit, an feras ad se devorandum impellat, quod se facturum scribebat Ignatius. Unde utrumque, aut iisdem reprehensionibus patet, aut iisdem est laudibus prosequendum. 0143C Interim autem quemadmodum Pearsonius Ignatii vota ut sancto martyre non indigna, nostrorum martyrum exemplo demonstrat: ita nos eorumdem martyrum pro Felicitate preces Ignatii exemplo tuebimur: cur enim plebeios martyres, ut Pontii Diaconi verbis utar, et a Baptismo recentes inde arguemus, unde sapientissimum episcopum, et Apostolorum discipulum honori et admirationi habemus?

V. Verum quoniam ex Protestantium grege non pauci, et in his etiam Basnagius, Ignatii epistolas ut pseudepigraphum et adulterinum opus rejiciunt, et inter caetera quae in eis ut ab Ignatii virtutibus aliena notant, ardens illud martyrii votum sugillant, aliis exemplis et epistolicum Ignatium, et nostros martyres cum Pearsonio tuebor. Celerinus confessor ad 0143D Lucianum confessorem epistola inter Cyprianicas 21. «Haec cum tibi scriberem, domine frater, gaudens et tristis eram: gaudens, ex eo quod audierim te pro Domini nostri Jesu Christi salvatoris nostri tentum, 0144A et illius nomen penes magistratus hujus mundi confessum, etc.» Et infra: «Sic coronet te, cujus nomen confessus es . . . . . . Pete, ut sim dignus coronari cum numero vestro.» Et rursum: «O te felicem! suscipere vota tua, quae semper desiderasti, vel in terra dormiens optasti pro nomine illius in carcerem mitti, quod nunc tibi contingit, sicut scriptum est: Det tibi Dominus secundum cor tuum.» Haec Celerinus, a moderatione praesertim, humilitate, timore, cautione et verecundia sancto Cypriano commendatus. Ita etiam Lugdunenses martyres christianae religionis praecipuum decus, fide et sapientia non minus quam invicta animi fortitudine insignes, profusis lacrymis, ut est apud Eusebium , «obsecrabant fratres, ut continuae ad Deum preces fierent, 0144B quo tandem ipsi perficerentur.» De sancto Cypriano Pontius ejus diaconus: «Conveniebant interim plures egregii et clarissimi ordinis, sed et saeculi nobilitate generosi, qui propter amicitiam secessum subinde suaderent; et ne parum esset nuda suadela, etiam loca, in quae secederet, offerebant. Ille vero jam mundum suspensa ad coelum mente neglexerat, nec suadelis blandientibus annuebat. Fecisset fortasse tunc etiam, quod a pluribus et fidelibus petebatur, si et divino imperio juberetur.» Nam ut ipse Pontius docet, in priore secessu, «Domino latebram tunc jubente paruit.» Populus autem fidelis, sancto Cypriano ad supplicium ducto, tantum aberant ab orando Deum, ut illi parceretur, aut quovis modo martyrium impediendo, ut simul cum illo potius mori cuperent: 0144C «Quamvis enim non potuerit evenire, quod optabant vota communia, ut consortio paris gloriae simul plebs tota pateretur; quicumque sub Christi spectantis oculis, et sub auribus sacerdotis ex animo pati voluit, per idoneum voti sui testem legationis quodammodo litteras ad Deum misit.» Sanctus Hieronymus, de Vita Pauli Eremitae: «Sub Decio et Valeriano persecutoribus, quo tempore Cornelius Romae, et Cyprianus Carthagine felici cruore damnati sunt, multas apud Aegyptum et Thebaida ecclesias tempestas saeva populata est. Voti tunc Christianis erat pro Christi nomine gladio percuti. Verum hostis callidus, tarda ad mortem supplicia conquirens, animas cupiebat jugulare, non corpora; et, ut ipse qui ab eo passus est Cyprianus ait: Volentibus mori, non 0144D permittebatur occidi.» Notum est et illud sancti Polycarpi martyris ad proconsulem, nunc bestias, nunc flammas illi minitantem: ἀλλὰ τί βραδύνεις; φέρε ὃ βούλει. «Quid autem moras trahis? Affer quod vis. Ταῦτα καὶ ἄλλα πλείονα λέγων θάρσους καὶ χαρᾶς ἐνεπίμπλατο; «Haec et plura alia cum diceret, fiducia et laetitia impletus est,» ut vetustissima ejus Acta testantur. Plura autem illa, quae fortitudine et exultatione plenus pronuntiavit, qualia, amabo, fuere, si non Ignatianis, si non Perpetuae, Felicitatis et sociorum martyrum 0145A votis similia? Si non illi voci consona, quam e coelo audivit, Ἴσχυε, καὶ ἀνδρίζου, Πολύκαρπε, «fortis esto, et viriliter age, Polycarpe.» Notissima est etiam illa Romani Caesareensis Diaconi vox Antiochiae audita, ποῦ μοι τὸ πῦρ; Ubinam mihi ignis? His quae in Ignatii defensionem Pearsonius affert exemplis, aliud adjiciam praecedentibus non minus insigne ex Actis sinceris sanctorum Montani, Lucii, etc. Damnatis caeteris, Flavianus in carcerem revocatus est, et martyrium ejus dilatum: id ipse non minus quam ejus socii aegre tulerunt; unde Montanus, cum, ut est in Actis, «jam carnifex immineret et gladius super cervicem ejus libratus penderet, expansis ad coelum manibus, voce clara, ita ut non tantum ad aures plebis, sed et gentiles quoque ipsos sonus voce 0145B feriret, oravit rogans et deprecans, ut Flavianus qui per suffragium populi de comitatu eorum remanserat, sequeretur die tertia.» Non alia erant matris ipsius Flaviani affectus et vota, de qua in Actis subjungitur: «Haerebat lateri ejus incomparabilis mater, quae praeter fidem, qua ad patriarchas pertinebat, in hoc etiam se Abrahae filiam comprobavit, quod filium suum et optabat occidi, et quod interim remansisset, contristabatur intimo dolore.» Ipse autem Flavianus his afflictam matrem verbis consolabatur: «Scis mater merito charissima, ut semper tentaverim si confiteri contigisset, martyrio meo frui, et frequenter catenatus videri, et saepe differri? Si ergo contigit quod optavi, gloriandum est potius quam dolendum.» Haec erant martyrum vota quae si in crimen 0145C vocentur, innumeri erunt martyres quibus martyrii corona detrahenda erit.

VI. Major ex altero capite Perpetuae conflari posset invidia; sed illa etiam, ut dixi, Ignatii exemplo depellitur. Non enim aliud Perpetua fecit, quam quod se facturum scribit Ignatius. Sed quoniam de illius actis et epistolis controversia movetur, alia exempla non desunt quae plena manu in suas epistolarum Ignatii vindicias Pearsonius congessit. In Smyrnensis Ecclesiae vetutissima epistola repraesentatur Germanicus, quasi nobilis et insignis bestiarius, ἐπισήμως θεριομαχῶν. Quid autem judicio antiquissimae Ecclesiae ἐπίσημον, insigne aut nobile, in ejus martyrio breviter descripto invenitur? Hoc unum unde Perpetua violatae naturae legis argui forsitan posset : «Nam 0145D cum proconsul flectere eum vellet, diceretque ut suam ipse aetatem miseraretur; ille bestiam ultro ad se attraxit, eique vim intulit.» Hoc enim fecisse narratur, ut martyrium acceleraret: «Cupiens velocius ex injusta et iniqua eorum hominum vita effugere. Inde autem factum est, ut universa multitudo fortitudinem pii ac religiosi generis Christianorum admirata, etc.» Ille igitur Germanicus, quem 0146A ut insignem et nobilem imprimis martyrem proposuit antiqua et celebris Ecclesia Smyrnensis, cujus ob insigne facinus Ethnici ipsi nobilitatem et generositatem christianae gentis admirati sunt, id erga bestias fecit, quod cum gladiatore Perpetua: ille videlicet, martyrio flagrans, «bestiam ultro ad se attraxit;» haec autem eodem ardens desiderio, «tirunculi gladiatoris dexteram in suum ipsa jugulum posuerit.» Dionysius Alexandriae episcopus Apolloniam virginem magnopere laudat, quod cum ipsi verberatis maxillis cuncti dentes excussi, flammaeque admotae essent , «celeriter in ignem insiliit, et conflagravit.» Sanctus Hilarius, Enarratione in Psalmum LXV: «Alii enim in vinculis carcerum gloriantur, alii caesi in verberibus gratulantur, alii potestati 0146B irreligiosorum desecanda felicium capitum colla submittunt; plures in exstructos rogos currunt, et trepidantibus poenae ministris ignem saltu devotae festinationis insiliunt.» Hunc in martyribus patiendi ardorem optime describit sanctus Chrysostomus oratione in Romanum, diabolum ita loquentem introducens : «Prunas substravi, hi autem tamquam ad rosas currebant; ignem accendi, illi autem tanquam in fontes aquarum frigidarum seipsos projiciebant . . . Et tamquam in sacra pompa choreas agentes, et in viridi prato ludentes, ita tormenta quisque arripuit, non tanquam poenas, sed velut vernos flores accipientes, et coronati et propriae alacritatis excessu tormenta mea praeripiebant.»

VII. Neque mirum est, aliquos bestias jam paratas 0146C ad suam ipsorum necem provocasse, aut crudelitatis instrumenta in procinctu posita ad accelerandum martyrium ultro adhibuisse; cum certissime constet id quod multo majus est quam plurimos mortem pro Christi nomine appetivisse, cum in hostium potestate non essent, seipsos indicasse hostesque ipsos ad supplicium infligendum provocasse. De Christianis sui temporis Lucianus in Peregrino : «Miseri homines, a seipsis persuasi fore se integre immortales semperque victuros, mortem contemnunt, multique ultro se ipsos dedunt.» Justinus Martyr fatetur, christianum se factum esse quod ei nemo malus videretur «mortem optare; nedum ut quisquam se ipsum necandum ultro proderet ac deferret,» quod Christiani tunc temporis fecerunt. Tertullianus ad 0146D Scapulam, cap. 1: «Cum omni saevitia vestra concertamus, etiam ultro erumpentes, magisque damnati, 0147A quam absoluti gaudemus.» Et cap. 4: «Vide tantum, ne hoc ipso, quod talia sustinemus, ad hoc solum videamus erumpere, ut hoc ipsum probemus, nos haec non timere, sed ultro vocare. Arius Antoninus in Asia cum persequeretur instanter, omnes illius civitatis Christiani ante tribunalia se, manu facta, obtulerunt, cum ille, paucis duci jussis, reliquis ait: Ὦ δειλοὶ, εἰ θέλετε ἀποθνήσκειν, κρημνοὺς ἢ βρόχους ἔχετε. Hoc si placuerit et hic fieri, quid facies de tantis millibus hominum, tot viris et foeminis omnis sexus, omnis aetatis, omnis dignitatis, offerentibus se tibi?» De nona persecutione Sulpicius: «Certatim gloriosa in certamina ruebatur, multoque avidius tum martyria gloriosis mortibus quaerebantur, quam nunc episcopatus pronis ambitionibus appetuntur.» 0147B Idem, epist. XI de B. Martino: «Quid si ei Neronianis, Decianisque temporibus in illa quae tunc exstitit, dimicare congressione licuisset, testor Deum coeli atque terrae, sponte equuleum ascendisset, ultro se ignibus intulisset. . . . Si vero gentium doctoris exemplo gladio deputatus inter alias, ut saepe provenit, victimas duceretur, primus omnium carnifice compulso, palmam sanguinis occupasset.» Sanctus Joannes Chrysostomus observat sub imperio Juliani omnem aetatem et utrumque sexum ad mortem pro vera religione subeundam exilientem.» Hanc rationem reddit, cur Julianus Apostata apertam contra Christianos persecutionem moliri noluerit . «Novit enim, aperte novit, quod si hoc auderet ille, omnes pro Christo animas suas 0147C prodidissent: Omnes enim, inquit, ut ad favum apes, ad martyrium convolabant.»

Neque vero tantum fortia locuti sunt antiquae Ecclesiae Christiani, sed et fecere et passi sunt. Celebre imprimis fuit nomen Phocae martyris, qui cum lictores forte hospitio accepisset, qui narrabant missos se ad interficiendum Phocam, promisit die crastino se illis Phocam ostensurum, et loco ad sepulturam prius praeparato, adstans, eis dixit: «Ego ille Phocas.» Illi cum jam haesitarent, animos eis, ut ipsum interficerent, exhortatione addebat : «Dixit, persuasit, passus est, ac capite truncatus, grata Deo hostia oblatus est;» ut loquitur Asterius Amasenus Epiphanio synchorus. Sub Valeriani persecutione 0147D Priscus, Malchus et Alexander, seipsos invicem insimulabant tamquam ignavos et desides, quod occasione oblata adhuc cessassent, μὴ οὐχὶ προαρπάζοντες τὸν τοῦ μαρτυρίου στέφανον, «nec martyrii coronam praeripuissent.» Quare judicem adorti, ad bestias condemnati, θείῳ κατεκοσμήθησαν μαρτυρίω, «divino martyrio coronati sunt,» ut narrat Eusebius 0148A lib. VII, cap. 12. Romanus Caesareensis diaconus videns multos sacrificantes, ζήλῳ θεοσεβείας πρόσεισι, «zelo divini cultus ipsum incitante, propius accessit,» et contenta voce inclamans eos objurgavit, judici vim fecit, et ob audaciam comprehensus «generoso, si quis alius, martyrio decoratus est.» Quin etiam Appianus, fervente persecutione, clam omnibus in eadem domo degentibus, et militum etiam cohorte, Urbani praesidis dextra apprehensa, sacrificium omittere coegit et gravissimis tormentis sese dedens, passus est. Id autem Eusebius, illi familiaris, eum fecisse judicavit , «divina virtute ad hoc ipsum impellente, ac tantum non per hoc facinus inclamante, etc.» qui et Aedesium idem quod a fratre factum est, facere conatum, eodem modo 0148B passum narrat. Longum esset omnes recensere, quos Eusebius aliique, se ultro et de industria martyrio obtulisse commemorant. Haec Pearsonius pro Ignatio, quae in nostros martyres quam bene conveniant nemo non videt.

VIII. Sed tot ab ipso commemoratis adjungendum omnino existimo insigne illud et audax Andronici, et Tarachi facinus, quorum alter ursum, alter leaenam divina virtute mansuefactos, ad se devorandum, ut in eorum actis legitur, incitarunt . «Dimiserunt ursum pessimum, quem dicebant ipsa die tres homines occidisse. Et appropinquavit ad corpora sanctorum, et nullum corpus contaminavit. Et cum transisset, venit ad sanctum Andronicum, et sedens lingebat vulnera ejus; sanctus vero Andronicus 0148C posuit caput suum super ursum, et instigabat eum ut irasceretur, et celerius redderet spiritum. Ursus autem quasi mansuetus subito factus est.» Et paulo post: «Et cum exisset (leaena) vidit corpora sanctorum projecta, et venit ad beatum Tarachum, deposuit se ante pedes ejus, quasi eum adorans. Sanctus autem Tarachus trahebat manu eam ad se ut irasceretur bestia, et celerius consummaretur. Leaena autem sicut ovis, etc.» Praeter naturalem legem qua nobis mortem, aut accersere, aut accelerare vetamur, accedere etiam videbatur manifestum divinae voluntatis indicium, quae immanissimas bestias, ne sanctos laederent, mansuefaciebat. At sancti martyres nihil horum cogitantes, et sola martyrii 0149A cupiditate flagrantes, in mortem (si ita loqui fas est) praecipites ferebantur; ad quam eos divino Spiritu intus inspirante, anhelasse, vel ex miraculo constat. Cum enim nemini liceat in suam perniciem nisi Deo jubente, grassari; temerarium et audax facinus numquam Deus miraculis comprobasset, nisi fuisset ejus auctoritate susceptum. Eodem Spiritu et illos actos fuisse, qui se ipsos ultro tyrannis obtulerunt, vel, majori quam debuissent libertate utentes, ad saeviendum magis magisque inflammarunt, et eorum postea memoriam inter sanctos martyres semper coluit Ecclesia, pro certo tenendum est, nisi innumeros martyres e sacris fastis expungere, nostro arbitratu velimus. In horum numero martyrum jam inde ab initio, et non interrupta postmodum 0149B tot saeculorum serie Perpetua locum habuit. Unde quod jugulum gladiatori praestiterit, et errantem gladium sibi attemperarit, vitio illi dandum non est, sed ad divinum, quo intus agebatur, Spiritum praeclarum facinus referendum. Aliquo enim spiritu actam fuisse Perpetuam, sine controversia est. Quaeritur tantum, bonone an malo spiritu duceretur. Sed cum in ejus actibus nihil animadversione dignum occurrat, sed omnia potius cum sapientia, et cum virtute gesta; quin inhabitantem in suo pectore Spiritum sanctum habuerit visionum suarum ac revelationum auctorem, eoque propterea intus impellente, ad martyrium properasse, dubitandum non esse videtur.

IX. Sed ut omnis hac de re ambigendi de medio 0149C ratio tollatur, non solum generatim, quod hactenus fecimus, Perpetuae sociorumque martyrum virtutes inspici volo, sed ad eas praesertim animum advertere, quae inhabitantis in ea spiritus et visionum ac revelationum ejus fructus exstiterunt. Si enim ex fructibus qualis sit arbor agnoscitur, ex fructibus utique qualis in Perpetua fuerit spiritus, deprehendemus. Hujus spiritus magisterio cum baptizaretur, edocta didicit, nihil aliud christiano expetendum quam patientiam tolerantiamque passionum: «In ipso spatio paucorum dierum baptizati sumus; mihi autem Spiritus dictavit, nihil aliud petendum in aqua, nisi sufferentiam carnis.» Quodnam isto certius boni ac divini Spiritus argumentum? Non id certe suus, fortassis etiam cum baptizaretur, Montanum spiritus 0149D docuit, ut quem a baptismo recentem impotenti ambitione, et immoderata primi loci cupiditate aestuasse, narrat Asterius : «Vicus quidam esse dicitur in Mysia contermina Phrygiae, nomine Ardaba: In quo aiunt Montanum quemdam ex iis qui fidelium numero recens adscripti fuerant, immodica primi loci cupiditate captum primum sub Grato Asiae proconsule, 0150A aditum in se adversario spiritui praebuisse et daemone repletum subiti quodam furore ac mentis excessu concuti coepisse, et nova quaedam atque inaudita proloqui, etc.» Ait quidem de suo Paracleto Tertullianus : exhortatorem ipsum fuisse « omnium tolerantiarum;» sed nos hic non verborum folia quaerimus, sed operum fructus. Quae in montanistis quantum inter se invicem discreparent, vel ex hoc Tertulliani loco cum alio Apollonii collato manifestissime liquet. Sic enim Tertullianus: «Et ideo Paracletus necessarius deductor omnium veritatum, exhortator omnium tolerantiarum: quem qui receperunt, neque fugere persecutionem neque redimere noverunt, habentes ipsum, qui pro nobis erit, sicut locuturus in interrogatione ita juvaturus in passione.» 0150B Quid vero de primariis Montani discipulis et illius sectae, ut se jactabant, martyribus, Themisone et Alexandro Apollonius? Annon his omnino contraria apud Eusebium memoriae prodidit? Et paulo post, inquit Eusebius , de quodam ex eorum numero qui confessores apud ipsos habentur, haec dicit: «Praeterea Themison speciosa avaritia obvelatus, qui confessionis signum non pertulit, sed magna pecuniae vi erogata vincula abjecit: cum ob eam caussam modestius deinceps ac submissius agere deberet, tamquam martyr sese efferens, etc. . . . . . . Quod vero ad Alexandrum pertinet, ut veritas omnibus nosse cupientibus innotescat, judicatus est ab Aemilio Frontino Asiae proconsule, non ob nomen Christi, sed ob ea quae perpetraverat latrocinia, cum jam 0150C desertor fidei esset. Deinde vero ementitus nomen Christi, dimissus est, cum urbis illius fideles fefellisset. Ecclesia vero ejus loci, unde erat oriundus, ipsum non recepit, eo quod latrocinia exerceret. Si qui vero totum illius negotium scire desiderant, praesto est publicum Asiae tabularium.» Hi sunt montanisticae sectae martyres et confessores; hi sunt quibus Paracletus suum afflaverat spiritum, quos Tertullianus buccis inflatis praedicat, neque persecutionem fugere novisse, neque redimere. Ab hac etiam passionum tolerantia prophetissis suis suggerenda Priscae (seu Priscillae) et Maximillae spiritus quam longissime aberat, de quibus idem audiendus Apollonius qui, ut est apud Eusebium , de Montani 0151A prophetissis loquitur in hunc modum: «Ostendimus igitur, inquit, has principes prophetissas, simul ac Spiritu impletae sunt, viros suos dimisisse. Quantopere ergo mentiebantur, qui Priscam virginem vocabant!» Deinde subjungit haec verba: «Non tibi videtur Scriptura universa prohibere, ne propheta munera, et pecunias accipiat? Cum igitur videam prophetissam aurum et argentum, vestesque pretiosas accepisse, quomodo eam non repudiabo?» Hi reapse erant montanistici Spiritus fructus, non quos Tertullianus ambitiosis inflatisque verbis mentitur.

X. Sed est ad Perpetuam sociosque martyres redeundum. Ejus visionis qua sibi mortem imminere Perpetua et Saturus intellexerunt, et de qua Basnagius 0151B tantopere cavillatur, fructus exstitit martyrii candidatis, quo expeditiores ad Deum pergant, adeo necessarium, rerum omnium humanarum fastidium: «Intelleximus, inquit, passionem esse futuram, et coepimus nullam jam spem in saeculo habere.» Ex altera visione qua Dinocratem in poenis vidit, id boni profluxit, quod mira in Deum fiducia praedita, tamdiu Perpetua coelum votis et lacrymis fatigavit, quamdiu fratrem poenis eximere, et in requiem transferre promeruit: «Confidebam profuturam orationem meam labori ejus, et orabam pro eo omnibus diebus, quousque transivimus in carcerem castrensem . . . . . . . . . et feci pro illo orationem die et nocte, gemens et lacrymans ut mihi donaretur.» Suam Saturus quoque visionem vidit, et propria manu litteris 0151C consignavit, quae pariter sine fructu non exstitit, et divini Spiritus testimoniis. Per eam Optatum inter et Aspasium gratia componitur. Monetur Optatus ut plebem corrigat, ejusque mores componat. Saturus expergiscitur, et de futura passione gaudet. Quo tempore a ferocissima vacca Perpetua in amphitheatro vexata est, in exstasi fuit: expergefacta pudoris potius meminit quam doloris, et pro socia magis quam pro se ipsa sollicita, «elisam Felicitatem cum vidisset, accessit et manum ei tradidit, et sublevavit illam.» His denique verbis quibus nulla magis fortissimam martyrem sanctissimamque decebant, fratrem allocuta est: «In fide state, et invicem omnes diligite; et passionibus nostris ne scandalizemini.» Si, uti saepius dictum est, ut ex fructibus naturam arboris, ita 0151D ex visionum et revelationum fructu quo propheta fuerit Spiritu afflatus, agnoscere ac dijudicare debemus: quis amplius dubitabit, Spiritu Sancto plenam fuisse Perpetuam; eumque divinum Spiritum caussam illi uberemque fontem exstitisse caelestium revelationum? Malignus enim spiritus non has illi visiones immisisset, ex quibus ad martyrii tolerantiam, ad saeculi contemptum, et ad omnium christianarum virtutum actus inflammata plurimum est; ex quibus fidei, spei, charitatis, religionis, modestiae, patientiae seges amplissima germinavit, 0152A ex quibus nihil non sanctum profluxit, nihil denique quod cum Ecclesiae utilitate conjunctum omnino non esset. «Numquid colligunt de spinis uvas, aut de tribulis ficus? Sic omnis arbor bona bonos fructus facit; mala autem arbor malos fructus facit. Non potest arbor bona malos fructus facere: neque arbor mala bonos fructus facere» (Matth., cap. VII, v. 16, et seqq.)