Patrologiae Cursus Completus
Praefatio In Duos Sequentes Tomos.
Praefatio In Duos Sequentes Tomos.
Articulus Primus. Syllabus Auctorum.
Articulus II. De Auctoritate S. Cypriani.
Articulus. III. De Usu Sancti Cypriani In Re Disciplinari.
§ II.—De Disciplina quoad baptismum.
§ III.—Disciplina quoad Eucharistiam.
§ IV.—Disciplina quoad poenitentiam.
§ V. Disciplina quoad Ordinem.
§ VI. Disciplina quoad matrimonium, de votis, et cultu reliquiarum.
§ VII. Alia disciplinae puncta ex divi Cypriani operibus.
Articulus IV. Annales Litterarii.
§ I. Litterarii minorum Patrum Annales.
§ II. Litterarii annales Cyprianici.
Prima Editionum Sancti Cypriani Series.
Editiones primigenae. Saeculo XV. Anno
Loquitur lector ad Vindelinum Spirensem artificem qui Epistolas Beati Cypriani reddit in lucem.
Incipiunt Epistolae Caecilii Cypriani ad Cornelium Papam, et prima de Confessione, feliciter.
Expliciunt Epistolae Caec. Cypr., etc., nil amplius.
Classis II. Ab editione Remboltiana ad Erasmicas.
Classis III. Editiones Erasmicae.
Classis IV. Editiones Pamelianae.
Classis V. Editiones Rigaltianae.
Classis VI. Editiones Oxonienses.
Classis VII. Editiones Baluzianae.
Saeculo III, Circa Annum Christi CCIII.
Prolegomena Ex Actis Martyrum Sinceris V. C. Theodorici Ruinart, Pag. 77, Sqq.
Prolegomena Ex Actis Martyrum Sinceris V. C. Theodorici Ruinart, Pag. 77, Sqq.
Passio Sanctarum Martyrum Perpetuae Et Felicitatis.
Passio Sanctarum Martyrum Perpetuae Et Felicitatis.
Index Capitum Passionis Sanctarum Martyrum Perpetuae Et Felicitatis.
Index Capitum Passionis Sanctarum Martyrum Perpetuae Et Felicitatis.
Dissertatio Apologetica Pro Ss. Perpetuae, Felicitatis Et Sociorum Orthodoxia, Auctore Josepho Augustino Orsi O. P. S. R. E. Presbytero Cardinali.
Caput II. Basnagii Externis Adversus Sanctas Martyres Argumentis Occurritur.
Caput III. Internis Basnagii Adversus Nostros Martyres Argumentis Generale Responsum Adhibetur.
Annotationes In Fragmentum Incerti Scriptoris De Canone Ss. Scripturarum. (L. A. Murator. Antiqq. Ital. medii aevi, Bibl. Vett. Pp. Reliq. scr. Commen
Fragmentum Acephalum Incerti Scriptoris De Canone Ss. Scripturarum.
Fragmentum Acephalum Incerti Scriptoris De Canone Ss. Scripturarum.
Ineunte Saeculo Tertio.
Prolegomena. De M. Minucii Felicis Apologetae Vita, Historia Et Scriptis, Auctore D. Golhasr. Lumper O. S. B. .
Francisci Balduini Jc. Dissertatio De Minucii Felicis Octavio.
Francisci Balduini Jc. Dissertatio De Minucii Felicis Octavio.
Ad Primam Lindneri Editionem Praefatio Joannis Augustini Ernesti.
Ad Primam Lindneri Editionem Praefatio Joannis Augustini Ernesti.
Johann. Gottlieb Lindneri Analysis Logica Dialogi ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ.
Johann. Gottlieb Lindneri Analysis Logica Dialogi ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ.
Marci Minucii Felicis. Octavius.
Marci Minucii Felicis. Octavius.
Index Capitum Dialogi Octavius Inscripti, Marci Minucii Felicis
Index Capitum Dialogi Octavius Inscripti, Marci Minucii Felicis
Epistolae Lucae Holstenii De Verubus Dianae Ephesiae Ad Minucium XXI.
Epistolae Lucae Holstenii De Verubus Dianae Ephesiae Ad Minucium XXI.
Dissertatio In Marci Minucii Felicis Librum Qui Octavius Inscribitur. Auctore D. Nic. Le Nourry, Monacho O. S. B. E Congregatione S. Mauri.
Articulus Primus. Analysis hujus libri.
Articulus II. Utrum Minucius Felix sit hujus libri auctor, et quis ille fuerit.
Articulus III. Qui fuerint Caecilius, et Octavius, qui in hoc libro disputantes introducuntur.
Articulus Primus. Quo tempore hic liber editus fuerit.
Articulus III. De hujus libri manuscriptis codicibus variisque editionibus.
Articulus IV. De variorum in hunc librum notis et animadversionibus.
Articulus V. De corruptis aut corruptionis suspectis quibusdam hujus libri locis.
Articulus III. Exponuntur Octavii responsa, quibus superiora Caecilii argumenta diluit et evertit.
Articulus IV. Examinantur argumenta, quibus Deum existere negat Caecilius, et Octavius demonstrat.
Caput V. De Dei Nomine, Natura, Et Attributis.
Caput VI. De Divina Providentia.
Articulus III. Quomodo Octavius superiora Caecilii argumenta infirmet, et destruat.
Caput VII. De Aliis Christianae Religionis Dogmatibus.
Articulus Primus. Quae qualisve fuerit ea accusatio, quae illius occasiones, et quamdiu duraverit?
Caput XII. Aliae Caecilii Criminationes, Et Ad Eas Octavii Responsa Examinantur.
Articulus IV. Qua ratione Minucius dixerit cruces a Christianis nec coli, nec optari.
Caput XIII. Alia Iniquissimarum Caecilii Accusationum Capita Expenduntur.
Caput XV. Expenduntur Argumenta Quibus Minucius Ostendit Falsos Esse Gentilium Deos.
Articulus Primus. Exponitur illud Caecilii argumentum.
Chronici, Sub Alexandro Severo Conscripti.
Chronici, Sub Alexandro Severo Conscripti.
Sectio Prima. Liber generationis hominum
Sectio II. Divisio terrae et de tribus filiis noe.
Sectio XIII. Reges Persarum ex tempore Cyri.
Sectio XV. Prophetarum nomina.
Sectio XVII. Nomina Sacerdotum.
Sectio XVIII. Macedonum Reges juxta Alexandrinos.
Sectio XIX. Imperatores Romanorum.
Anno Domini CCL. Celerinus, Lucianus, Caldonius, Moyses, Maximus, Nicostratus, Rufinus Et Caeteri Confessores Ecclesiae Romanae Et Africanae.
Epistola Celerini Ad Lucianum. (Pamel., Rigalt., Baluz., Paris., XX. Oxon., Lips., XXI.)
Epistola Luciani Ad Celerinum. (Pamel., XXII. Rig., Baluz., Paris., XXI. Oxon., Lips., XXII.)
Anno Domini CCLI. Maximus, Urbanus, Sidonius, Et Macharius Confessores Romani.
Anno Domini CCLI. Maximus, Urbanus, Sidonius, Et Macharius Confessores Romani.
Epistola Maximi, Urbani, Sidonii Et Macharii Ad Cyprianum. (Erasm. III, 13 b
Epistola Maximi, Urbani, Sidonii Et Macharii Ad Cyprianum. (Erasm. III, 13 b
Annis Christi CCL-CLII.
Prolegomena.
Articulus Primus. S. Cornelii Vitae Historia.
Articulus II. S. Cornelii P. Et M. Scripta.
Articulus III. Synopsis Epistolae Cornelii Ad Fabium Antiochenum.
Notitia Epistolarum Non Exstantium Quae Ad Cornelium Attinent, Auctore D. Coustantio O. S. B.
Notitia Epistolarum Non Exstantium Quae Ad Cornelium Attinent, Auctore D. Coustantio O. S. B.
Epistolae Sancti Cornelii Papae Et Martyris, Et Quae Ad Eum Scriptae Sunt.
Epistolae Sancti Cornelii Papae Et Martyris, Et Quae Ad Eum Scriptae Sunt.
Epistola VII. S. Cypriani, Carthaginensis Episcopi, Ad Cornelium Papam.
IXº Ex Epistola Ad Fabium Antiochenum Episcopum Fragmenta.
S. Cypriani Ad Antonianum Epistolae Pars Altera.
De Quinque Presbyteris Et Fortunato Pseudoepiscopo.
Appendix Prima. Epistolae Cornelio Adscriptae.
Appendix Prima. Epistolae Cornelio Adscriptae.
Monitum In Epistolam Sequentem.
Epistola I. Cornelius Episcopus Fratri Lupicino Viennensi Archiepiscopo Salutem.
Epistola II. Cornelii Papae Ad Cyprianum.
Appendix Secunda. Decretales Epistolae S. Cornelio Papae Adscriptae.
Appendix Secunda. Decretales Epistolae S. Cornelio Papae Adscriptae.
Epistola II. Ad Rufum Coepiscopum Orientalem.
Decretum. Ut a jejunis juramenta praestentur.
Monitum.
Concilia Carthaginensia Tempore Cornelii I Papae In Causa Lapsorum Sub S. Cypriano Celebrata.
Concilia Carthaginensia Tempore Cornelii I Papae In Causa Lapsorum Sub S. Cypriano Celebrata.
Carthaginensis, Cypriani. ( Ex libello synodico. )
Circa Annos Christi CCL-CCLXX.
Dissertatio Prooemialis. Auctore D. Gothofr. Lumper O. S. B.
Dissertatio Prooemialis. Auctore D. Gothofr. Lumper O. S. B.
Caput Primum. Ejus Vitae Historia. Articulus Unicus.
Caput II. Novatiani Scripta Et Doctrina.
Articulus Primus. De libro Novatiani de Trinitate.
Articulus II. De Novatiani epistola de Cibis judaicis.
Articulus III. De Novatiani Epistola Cleri Romani nomine S. Cypriano inscripta.
Articulus IV. De operibus Novatiani deperditis.
Articulus V. Editiones operum Novatiani.
Articulus Primus. Puncta dogmatica de Deo, divinisque ejus perfectionibus.
Articulus II. Doctrina Novatiani de Mysterio Ss. Trinitatis.
Novatiani Presbyteri Romani Opera Quae Exstant Omnia.
Novatiani Presbyteri Romani Opera Quae Exstant Omnia.
De Trinitate Liber.
Caput III. Deum esse omnium conditorem, dominum et parentem, e sacris Scripturis probatur.
Caput XII. Deum enim Veteris Testamenti Scripturarum auctoritate probari.
Caput XIII. Eamdem veritatem evinci e sacris Novi Foederis Litteris.
Caput XIV. Idem argumentum persequitur auctor.
Caput XV. al. XXIII. Rursum ex Evangelio Christum Deum comprobat.
Caput XVI. al. XXIV. Iterum ex Evangelio Christum Deum comprobat.
Caput XVII. al. XXV. Item ex Moyse in principio sacrarum Litterarum.
Caput XIX. al. XXVII. Quod etiam Jacob apparuerit Deus Angelus, nempe Dei Filius.
Caput XXI, al. XVI. Eamdem divinam majestatem in Christo aliis iterum Scripturis confirmari.
Caput XXII, al. XVII. Eamdem divinam majestatem in Christo aliis iterum Scripturis confirmat.
Caput XXVI, al. XXI. Adversus autem Sabellianos Scripturis probat alium esse Filium, alium Patrem.
Caput XXVII. al. XXII. Pulchre respondet ad illud: sumus, quod illi pro se intendebant.
Caput XXVIII. Pro Sabellianis etiam nihil facere illud: Qui videt me, videt et Patrem, probat.
De Cibis Judaicis Epistola.
Novatiani Ad S. Cyprianum Epistola, Cleri Romani Nomine Scripta, Cypriano Papae Presbyteri Et Diaconi Romae Consistentes, Salutem.
Anno Domini CCLII-CCLIII. S. Lucius, I, Papa Et Martyr.
Anno Domini CCLII-CCLIII. S. Lucius, I, Papa Et Martyr.
Notitia Historica.
Epistola Unica S. Cypriani Carthaginensis Episcopi Ad Lucium Papam De Exsilio Reversum. De reditu illius ab exsilio gratulatur. Nil imminutum gloriae
Appendix Unica. Epistolae Et Decreta S. Lucio Adscripta.
Appendix Unica. Epistolae Et Decreta S. Lucio Adscripta.
Epistola Lucii Papae I Ad Galliae Atque Hispaniae Episcopos.
Decreta Lucii Papae, Ex Gratiano Desumpta.
Ex Eisdem Decretis. II. Clericus matronarum domicilia frequentans deponatur.
Ex Eisdem Decretis. III. De eodem titulo.
Annis Domini CCLIII CCLVII.
Prooemium. Ex libro pontificali Damasi papae.
Prooemium. Ex libro pontificali Damasi papae.
Notitia Epistolarum Non Exstantium Quae Ad Stephanum Attinent. Auctore D. Coustantio O. S. B.
Notitia Epistolarum Non Exstantium Quae Ad Stephanum Attinent. Auctore D. Coustantio O. S. B.
Epistolae Quae Ad S. Stephanum I Papam Attinent. Epistola S. Cypriani Carthaginensis Episcopi Ad Stephanum Papam.
Appendix. Epistolae Decretales S. Stephano Adscriptae.
Appendix. Epistolae Decretales S. Stephano Adscriptae.
Epistola I Stephani Papae I Ad Hilarium Episcopum.
Acta Et Monumenta Celeberrimae De Haereticorum Baptismate Disputationis,
Acta Et Monumenta Celeberrimae De Haereticorum Baptismate Disputationis,
Pars Prima. Praecipua Veterum Monumenta Quae Supersunt De Baptismate Haereticorum.
Pars Prima. Praecipua Veterum Monumenta Quae Supersunt De Baptismate Haereticorum.
S. Stephani Papae Et Martyris Decretoriae Sententiae.
S. Stephani Papae Et Martyris Decretoriae Sententiae.
I. Unus ac necessarius controversiarum fidei finis.
III. Traditionis Apostolicae testimonium de haereticorum baptismate.
IV. Testimonii intrinseca argumenta.
Concilium Romanum Sub S. Stephano Celebratum. Ex Libello Synod.
Concilium Romanum Sub S. Stephano Celebratum. Ex Libello Synod.
Concilia Carthaginensia .
Cyprianus Et Caeteri Collegae Qui In Concilio Affuerunt Numero LXVI, Fido Fratris Salutem.
Cyprianus Et Caeteri Stephano Fratri Salutem.
Sententiae Episcoporum LXXXVII, De Haereticis Baptizandis.
ΣΥΝΟΔΟΣ Πλένομὲνη ἐπὶ Κυπριανοῦ τοῦ ἅγιωτάτου ἐπισκόπου Καρχηδόνος καὶ μάρτυρος. ΙΩΑΝΝΗΣ ΖΩΝΑΡΑΣ.
Epistola Magni Cypriani Ad Jovianum ejusque episcopos.
ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ Κυπριανοῦ πρὸς τὸν Ἰοβιανὸν καὶ ἐκείνου συνεπισκοπους.
Concilium VIII Habitum Circa Annum CCLVII.
Concilium VIII Habitum Circa Annum CCLVII.
Epistolae Dionysii Alexandrini Episcopi Ad Stephanum Papam Fragmentum.
Anno Christi CCLVI. Epistola S. Cypriani Ad Jubaianum, De Haereticis Baptizandis.
Epistola S. Cypriani Ad Pompeium Contra Epistolam Stephani De Haereticis Baptizandis.
Concilium Iconiense Contra Cataphrygas, Celebratum Anno 258 Sub Stephano Papa I.
Epistola Firmiliani, Episcopi Caesareae Cappadociae, Ad Cyprianum Contra Epistolam Stephani.
Prolegomena De Auctore Anonymo Libri De Rebaptismate.
Prolegomena De Auctore Anonymo Libri De Rebaptismate.
Articulus I. Quis auctor operis, et quo saeculo floruerit?
Articulus II. Analysis hujus opusculi.
Articulus III. Observationes quaedam in hunc tractatum, atque ejusdem editiones.
Anonymi Liber De Rebaptismate. Non Debere Denuo Baptizari Qui Semel In Nomine Domini Jesu Christi Sint Tincti.
De Anonymo Auctore Tractatus Adversus Novatianum.
De Anonymo Auctore Tractatus Adversus Novatianum.
Anonymi Tractatus Ad Novatianum Haereticum: Quod Lapsis Spes Veniae Non Est Deneganda.
Anonymi Tractatus Ad Novatianum Haereticum: Quod Lapsis Spes Veniae Non Est Deneganda.
Pars Altera. Praecipui Recentium Excursus In Eamdem De Haereticorum Baptismate Disputationem.
L. Thomassini Dissertatio Ad Synodos Sub Stephano Papa In Causa Baptismi Haereticorum Collectas Carthagine, Romae Et Alibi Annis, Christi 256, 257, Et
II. Non Errasse Stephanum In Omnium Haereticorum Baptismo Recipiendo, Probatur Ex Firmiliano.
VI. Idem Evincitur Ex Cypriano.
VIII. Ex Concilio Carthaginensi.
X. Item Ex Concilio Arelatensi.
XII. Ex Stephani Ipsius Verbis
XIII. Defenditur Argumentum Stephani Adversus Cyprianum.
XIV. Item Ex Hieronymo Ostenditur Non Errasse Stephanum In Quaestione Baptismi.
XVIII. Idem Efficitur Ex Basilio.
XIX. Ex Siricio Innocentio, Leone R. Pp.
XXI. Quam Dictu Nefas, Totam Aliquando Errasse In Hoc Etiam Negotio Ecclesiam.
XXII. Item Ex Vincentio Lirinensi.
XXIII. Ex Hincmaro Rhemensi, Et Augustino Rursus.
XXVI. Ex Eodem, Cyprianus Petro Comparatur Erranti, Sed Corripiente Collegam Audiendi.
XXVIII. Eadem Ex Hieronimo Confirmantur, Vincentio Lir. Et Facundo Herg.
XXXI. Graviori Auctoritati Cedere Debuisse Cyprianum Ex Augustino.
XXXII. Et Cyprianus Et Alii Ejus Consentanei Forsan Resipuere.
XXXIV. Varia Hujus Discriminis Documenta.
XXXVII. Item Ex Stephano, Ex Arelat. Et Nicaena Synodo. Ex Optato.
XLIII. Ex Secunda Synodo Oecumenica.
XLV. Ex Consensu Graecorum, Maxime Theodori Studitae.
XLVIII. Concilia Plenaria Augustinus Frequenter Ad Consuetudines Ordinandas Requirit.
XLIX. Nequaquam Ad Quaestiones Fidei.
L. Summa Controversiae Hujus Posterioris.
Dissertatio Qua Vera Stephani Circa Receptionem Haereticorum Sententia Explicatur.
Dissertatio Qua Vera Stephani Circa Receptionem Haereticorum Sententia Explicatur.
I. Sententiam Illius Ratione Destitutam Non Fuisse.
II. An Stephanus Baptismum Ab Haereticis Sub Qualibet Forma Collatum Admiserit.
IV. An Non Stephanus Haereticorum Baptismo Majorem, Quam Decet, Virtutem Atque Efficiam Tribuat.
Auctoritas Pontificia, Notissimo Cypriani Facto A Quibusdam Neotericis Acriter Impugnata, Sed A Sapientissimis Galliae Theologis Solide Vindicata. Dis
Compendiosa Stephani Sanctissimi Martyris Ac Romani Pontificis Vita A Veterum Monumentis Excerpta.
Compendiosa Stephani Sanctissimi Martyris Ac Romani Pontificis Vita A Veterum Monumentis Excerpta.
Appendix Ad Vitam S. Stephani Romani Pontificis Et Martyris, In Qua Ipsius Contra S. Cyprianum Aliosque Rebaptizantes Agendi Ratio Veterum Testimoniis
Binae Dissertationes De Firmiliano, Auctore F. Marcellino Molkenbuhr O. S. F. Strictioris Observantiae, Ss. Theologiae Lector. Jubilato.
Conspectus Utriusque Dissertationis De Firmiliano.
Dissertatio Prima De Firmiliani ad S. Cyprianum Epistola aliisque ejus operibus.
Argumenta contraria. Queis probetur, quod Firmilianus fatam epistolam vere composuerit.
Argumenta. II. Quod auctor epistolae Firmilianicae non fuerit Donatista.
Propositio IV. Non est verosimile quod sanctus Firmilianus aliquos libros scripto publico evulgarit.
Argumenta contraria ex sancto Basilio Magno.
Animadversiones in binas has dissertationes opera et studio P. Gottfridi Lumper.
Annales Ecclesiae Africanae. Temporibus Cyprianicis (Auctore Morcelli).
Annales Ecclesiae Africanae. Temporibus Cyprianicis (Auctore Morcelli).
Annus Christianus CCXLIII. Donato Episcopo Carthaginiensi.
Annus Christianus CCXLIV. Donato Episcopo Carthaginiensi.
Annus Christianus CCXLV. Donato Episcopo Carthaginiensi.
Annus Christianus CCXLVI. Donato Episcopo Carthaginiensi.
Annus Christianus CCXLVII. Donato Episcopo Carthaginiensi.
Annus Christianus CCXLVIII. Cypriano Episcopo Carthaginiensi.
Annus Christianus CCXLIX. Cypriano Episcopo Carthaginiensi.
Annus Christianus CCL. Cypriano Episcopo Carthaginensi.
Annus Christianus CCLI. Cypriano Episcopo Carthaginiensi.
Annus. CCLII. Cypriano Episcopo Carthaginiensi.
Annus Christianus CCLIII. Cypriano Episcopo Carthaginiensi.
Annus Christianus CCLIV. Cypriano, Episcopo Carthaginiensi.
Annus Christianus CCLV. Cypriano Episcopo Carthaginiensi.
Annus Christianus CCLVI Cypriano Episcopo Carthaginiensi.
Annus Christianus CCLVII. Cypriano Episcopo Carthaginiensi.
Annus Christianus CCLVIII. Cypriano Episcopo Carthaginiensi.
Circa Annum Domini CCLVII.
Prolegomena. Auctore D. Gothofr. Lumper. (Hist. theolog. critic. Ss. Pp. t. XIII, p. 45-51.)
Prolegomena. Auctore D. Gothofr. Lumper. (Hist. theolog. critic. Ss. Pp. t. XIII, p. 45-51.)
Articulus Primus. [ De sancto Pontio, auctore Vitae sancti Cypriani.
Articulus II. Pontii diaconi Scripta.
De Vita Et Passione Sancti Caecilii Cypriani Episcopi Carthaginensis Et Martyris, Per Pontium Diaconum.
Caput III. Ad sacros ordines cito promovetur. Sanctos sibi imitandos jungiter proponit
Caput IV. Cyprianus a Caecilio ad fidem adductus.
Caput V. Adhuc neophytus, episcopatum assumere compulsus.
Caput VI. Episcopalibus virtutibus emicat.
Caput VII. Proscriptus et ad leonem postulatur, prudenter secedit.
Caput VIII. Idque accidit ex divinae Providentiae consilio.
Caput XI. Pellitur in exsilium Curubin.
Caput XIII. Quam visionem auctor interpretatur, et veridicam fuisse probat.
Caput XIV. Imminente persecutione, recusat fugere Cyprianus, suosque ad martyrium hortatur.
Caput XV. Capitur. Plebs ante fores noctem excubat.
Caput XVI. Postridie ad tribunal proconsulis ducitur.
Caput XVIII. Capite plectitur.
Caput XIX. Primus martyr episcoporum Carthaginensium.
Acta Proconsularia Sancti Cypriani Episcopi Et Martyris.
Acta Proconsularia Sancti Cypriani Episcopi Et Martyris.
I. Prima S. Cypriani confessio coram Paterno proconsule. Presbyteros prodere renuit.
II. In exilium Curubim mittitur. Inde a Galerio revocatus comprehenditur.
III. Coram proconsule sistitur. Ejus secunda confessio.
IV. Sententia in eum lata, capite plecti jubetur.
V. Coram magna populi turba decollatur. Ejus corpus a fidelibus noctu sublatum sepelitur.
VI. Passus est XVIII kal. octobr. sub Valeriano et Gallieno principibus.
Appendix Passio S. Cypriani Ex M. S. Victoris Nec Non Bodleiano I.
Appendix Passio S. Cypriani Ex M. S. Victoris Nec Non Bodleiano I.
Index Generalis. In Opera Tertulliani.
Index Generalis. In Opera Tertulliani.
Syllabus Rerum Quae In Hoc Volumine Includuntur.
Articulus IV. De templis, quoram aditus vel semel tantum in anno, vel nemini umquam, vel numquam viris patebat; de quibusdam sacris caeremoniis, quae aut feminis aut servis interdicebantur, atque de aliis sacris, quae vel univira, vel multivira coronabat.
Auctorem nostrum alios absurdos eorumdem Gentilium 0642B ritus exagitantem sequamur. «Quaedam, inquit, fana semel anno adire permittunt.» Tale proculdubio erat Eurimones fanum, de quo Pausanias. «Stato, ait, die Eurimones templum aperiunt; aperiri alio tempore mos patrius non est. Sacra eo die privatim ac publice fiunt. Mihi certe non contigit, ut eo tempore adessem, neque Eurymones simulacrum videre potui (Pausan. lib. VIII Arcad. pag. 271) . Tale etiam, eodem teste, Dyndimenae matris, de qua nos supra, sacrarium fuit. Nam ab ipso adhuc haec memoriae prodita legimus. «Die unico anniversario sacrarium Dyndimenae matris aperire solemne habent. Eo ipso die mihi ut adessem contigit.» Superius denique de Cereris et Proserpinae fano dixerat: «Huc feminis quovis tempore aditus patet, viris 0642C quotannis semel» (Sup. cap. 6, art. 2. Pausan. lib. VII, pag. 300. Idem Ibid. pag. 263) .
Tum deinde auctor noster, «Quaedam, inquit, fana, in totum nefas visere.» At idem Pausanias, haec, quibus Minucii sententia corroboratur, de Aepyto Arcadum rege scriptum reliquit: «Cum in templum Neptuni, quod Mantineae est, penetrare esset ausus, quo nulli cuiquam homini hac ipsa etiam aetate fas est accedere, oculis primum captus, deinde non ita multo post e vita excessit.» Addit postea cum idem templum jussu Adriani Imperatoris reaedificaretur, omnes prorsus illius aditu prohibitos, ac memoratum Aepytum, qui illud ingrediendo religionem violaverat, marinae aquae vi subita obcaecatum, ac paulo post mortem obiisse. Nec prorsus 0642D omittendum, quod prius ab eodem Pausania litteris consignatum est: «Sunt Solis arae, Necessitatis, et Violentiae aedes, in quam ingredi fas esse negant.» (Pausan. lib. VIII. Arcad. pag. 240. Idem ibid. pag. 244. Idem lib. II, pag. 48.)
Pergit Minucius: «Est templum, quo viro non licet introire. «Unum proculdubio illius modi sacrarium, uti Ciceronis contra Verrem utamur verbis: «Cereris est apud Catinenses eadem religione, qua Romae, qua in caeteris locis, qua prope in toto orbe terrarum. In eo sacrario intimo fuit signum Cereris perantiquum, quod viri non modo cujusmodi esset, sed ne esse quidem sciebant. Aditus enim in id sacrarium non est viris; sacra per mulieres 0643A ac virgines confici solent» (Cic. orat. 4, in Verr. pag. 178, lin. 21.) Quapropter Lactantius citatis ejusdem Ciceronis verbis ostendit, quaedam esse templa in quae ingredi viris non licebat. (Lactant. lib. II, cap. 4, pag. 159; et lib. III, cap. 20, pag. 307) .
De Cereris autem Mysiae sacrario, ac festis diebus, isthaec memorat Pausanias, quae ad Minucii nostri propositum nonnihil etiam facere possunt: «Festos, inquit, dies agitant septem, quorum tertio e templo viri omnes exeunt, mulieres vero intus relictae; ritu a majoribus tradito, nocturnum peragunt sacrum. Neque vero viros tantum excludunt, sed canes etiam masculos ejiciunt. Postero die revisunt feminas in templo viri, multoque cum risu ultro citroque 0643B sales et dicta jaciuntur» (Pausan. lib. VII, in fin. pag. 236.)
Quid plura? Dionysius Halicarnasseus monitos nos fecit nefas viris fuisse in Vestae fano pernoctare. Neque etiam illis in Bonae deae templum ullus, sicut Macrobius, Plutarchusque testantur, patebat aditus. Addit vero iste quotiescumque mulieres quacumque in domo festum illius agerent, ea omnibus viris, atque ipsius etiam domus domino plane cedendum. Quapropter Cicero tota eloquentiae suae vi in Clodium, cujus etiam Plutarchus loco citato meminit, invenitur, quod ea sacra aspexerit ac violaverit, quae viri ne imprudentis quidem oculis conspici fas erat. (Dionys. Halicar. lib. II, Antiq. Rom., pag. 127; Plutarch. Quaest. Roman. pag. 268; Macrob. lib. I. Saturnal. 0643C cap. 12; Plutarch. in Vita Caesaris, pag. 713; Cicer. orat. 30, de Aruspic. respon., pag. 435, lin. 6 et seq. et orat. 29, pag. 420, lin. 28.)
Scriptoribus autem Graecis ac Latinis concinunt poetae, et Tibullus quidem hoc versu:
Sacra Bonae maribus non adeunda deae. (Tibull., l. I, Eleg., 6.)
Propertius quoque his duobus carminibus:
Femineae loca clausa deae, fontesque piandos,
Impune et nullis sacra retecta viris. (Prop., l. IV, Eleg., 10.)
Neque viros tantum, sed illorum etiam imagines inde exclusas fuisse auctor nobis est Seneca (lib. XVI, epist. 2, pag. 404) , et Juvenalis his versibus:
. . . Ubi velari pictura jubetur,
0643D Quaecumque alterius sexus imitata figuram est. (Juven., Satyr. 6, v. 339)
At vicissim feminis quaedam virorum sacra adire non minus piaculum: «Nonnulla, ait rursum Minucius, absque feminis sacra sunt,» quia «Herculaneo, inquit A. Gellius, sacrificio abstinent» (Gell. lib. XI. Noct. Attic., cap. 6, pag. 586) . Rationem hujus interdicti hanc Macrobius reddidit: «Herculi, cum boves Geryonis per Italiae agros duceret, sitienti respondit mulier aquam se non posse praestare, quod feminarum deae celebraretur dies, nec ex eo apparatu viris gustare fas esset. Propter quod Hercules facturus sacrum detestatus est praesentiam mulierum, et Potito ac Pinario, sacrorum 0644A custodibus, jussit ne mulierem interesse permitterent.» (Macrob. lib. I. Saturnal. cap. 12) . Quamobrem canebat Propertius:
Maxima quae gregibus devota est ara repertis,
Ara per has, inquit, maxima facta manus:
Haec nullis umquam pateat veneranda puellis,
Herculis eximii ne sit inulta sitis. (Prop. l. IV, eleg. 10.)
Juvenalis etiam:
. . . . . . Sed more sinistro
Exagitata procul non intrat femina limen,
Solis ara deae maribus patet. (Juven., Satyr, II, v. 87.)
De ejusdem adhuc Herculis caeremoniis haud dubie intelligendus est Minucius, cum inceptum sermonem sic prosequitur. «Servo quibusdam caeremoniis interesse 0644B piaculare flagitium est.» Tantum autem fuit illud scelus, ac diis adeo, uti somniaverant gentiles, odiosum; ut Potitii omnes in duodecim familias divisi, qui auctore Appio, sacra Herculis ad humile servorum ministerium transtulerant, intra annum extincti fuerint; ipse vero Appius post aliquot annos luminibus orbatus. Quamvis autem haec deorum vindicta falsa prorsus fictaque sanae mentis hominibus merito videatur; eamtamen ab Ethnicis tamquam omnino veram certamque venditatam esse testes sunt Titus Livius, Valerius Maximus, Auctor libri de Origine gentis Romanae, Aurelius Victor, Lactantius et alii (Liv. lib. I, § 8; Valer. Max. lib. I, cap. 1, § 17; Auct. libr. gent. Rom. pag. 504, Aurel. Vict. de Viris illustr. § 34; Lactan. lib. II. Institut. cap. 7, 0644C pag. 175) .
Opinatur praeterea Meursius (Meurs., l. IV, Graec. feriatae, p. 800, tom. 7. Antiq. graecar.) ancillisque vetitum, ne ad thesmophoria, Cereris scilicet sacra accederent, atque in opinionis suae confirmationem hos Aristophanis, nullo tamen indicato loco, citat versus:
. . . Σὺ δ᾽ ἄπιθ ᾦ Θρᾶττ᾽ ἐκ ποδῶν,
Δούλοις γὰρ οὐκ ἔξεστ᾽ ἀκούειν τῶν λόγων.
. . . Tu vero abi, o ancilla, e medio;
Servis enim non licet audire verba. Aristoph., concion., act. 3, v. 164.)
In illius autem comoedia, Concionantes inscripta, inveniuntur. Quis ergo ex hactenus dictis, plane non perspiciat quo jure
Lactantius dixerit Romae,
0644D et in plerisque aliis urbibus esse quaedam sacra, quae nefas erat a viris aspici, ac sceleratos haberi, qui Vestae, aut
Bonae deae, aut Cereris aedem, tametsi ab ipsis viris fabricatam intraverint? (Lactant. lib. III. div. Inst., cap. 10, pag.
307.)
Denique Minucius: «Alia sacra, inquit, coronat univira, alia multivira.» Recte quidem. Apud Tertullianum enim legimus: «Fortunae Muliebri coronam non imponit nisi univira, sicut nec matri Matutae,» id est, Ino filiae Cadmi, et Athamantis uxori, quam Graeci Λευκοθέαν vocabant. (Tertullian. lib. de Monog., cap. ult., pag. 688.) Scriptum quoque a Dionysio Halicarnasseo legimus ejusdem Muliebris Fortunae simulacrum non coronari vel a bis nuptis, 0645A vel a viduis, sed hunc honorem solis recens nuptis deferri. Servius quoque observat Fortunam illam Muliebrem, seu ejus simulacrum, non coronari a bis nuptis mulieribus (Dionys. Halicar. lib. VIII Antiq. Rom. pag. 526; Serv. in lib. IV. Aeneid. Virg. v. 19) .
Caeterum quis adeo hebes obtususque esse potest qui ex his, quae hactenus exposuimus, non protinus intelligat quam impia, crudelia et absurda fuerint, sacra, festa, mysteria; quam superstitiosi, ridiculi, infames ritus, quibus Ethnici deos suos colere arbitrabantur? Qui enim nisi plane fictitii dii, et hominibus recta ratione praeditis deteriores, pati poterant se tam impio absurdoque cultu honorari? Nullum itaque esse putamus, qui inde, atque ex omnibus, 0645B tota hac in dissertatione disputatis, apertissime non videat quam certo et evidenter Minucius demonstraverit nuntium his nefandis ritibus, totique gentilium religioni esse remittendum, ac christianam Religionem, quae nihil nisi rectum, pium, et sanctum docet, ab omnibus suscipiendam esse et amplectendam.