Praefatio.

1273C Varia inter argumenta quae ad novae opinionis patrocinium ex vetustiori etiam antiquitate extundere conati funt neoterici quidam, Romanae infallibilitatis 1274C hostes, nullum, opinor, famosius apud ipsos ac frequentius quam quod, ex trito pervulgatoque S. Cyprianum inter et S. Stephanum Romanum Pontificem in 1275A causa Baptismatis haereticorum dissidio eruere cogitarunt. En perpetuus illorum equus bellator, praecipuaque machina, qua in sacram Romanorum Pontificum auctoritatem arietant. Illud argumentum, quo maxime gloriantur, scriptorum suorum ubique versant, ostentant ac urgere non cessant. Tot illud modis exponunt, totque, opportune importune locis intrudunt, ut majorem saepe voluminis partem occupet. Diceres pontificiam auctoritatem cum hoc Cypriani dissidio adeo nexam, ut de ea sine isto loqui vel scribi non possit. At enim cur non ita sentirent, qui ex unico Cypriani facto evidenter ac necessario sequi contendunt non eam splendidissimo Ecclesiae Africanae lumini insedisse pontificiae inerrantiae sententiam, cui tot nuperos, ut aiunt, Romanae curiae adulatores 1275B servire non pudet.

Mirum profecto quod tam validum, tam evidens, et quidem ex primaeva antiquitate depromptum argumentum, primos ac celebriores effugerit, qui supremam evertere Romani Pontificis auctoritatem aggressi sunt; Gersonem dico, Almainum, Richerium, Majorem, aliosque paucos istorum commilitones qui, ad saeculum usque proxime elapsum pontificiam inerrantiam scriptis impugnarunt, quorum nemini, quod sciam, umquam venit in mentem hoc Cypriani dissidium ad eam impetendam allegare vel proferre. Num illis ignota tam celebris, tam ubique nota contentio? Suos certe neoterici nostri magistros de tam supina ignorantia postulari non paterentur. Noverant Sorbonici doctores quod vix aliquem theologiae vel historiae 1275C tyrunculum latebat; at quod ex illa Cyprianum inter et Stephanum contentione recentiores adversus Romanam infallibilitatem extundunt argumentum, nedum ipsis evidens ac necessarium visum fuerit, futile adeo ac imbecille judicarunt, ut nec inter levissima quae ipsi congessere argumenta locum obtinere permiserint; adeo verum est ea saepe tamquam firmissima et evidentia a discipulis haberi, quae magistris nec prolatu digna videbantur.

Et si tamen recens apud Catholicos sit ventilatum istud a neotericis argumentum, eoque nomine novitatum amatoribus haud ingratum, non propterea suam hisce theologis originem acceptam refert, antiquiores parentes habet, a quibus illud mutuati sunt hodierni Romanae inerrantiae osores. His nempe 1275D praeiverunt Lutherus, Calvinus, centuriatores Magdeburgenses, Marcus Antonius de Dominis, quos, ut alios id ponderis scriptores taceam, secuti sunt Casaubonus, Herbertus Thorndicius, Joseph Henricus Ottius, Basnagius, Blondellus, Joannes Forbesius, Fridericus Spanhemius, qui omnes, ad profligandam supremam Romani Pontificis auctoritatem, Cypriani sensus ac in causa Baptismatis haereticorum agendi rationem urgere centies, ac Catholicis ad nauseam usque objectare non destiterunt. Tales porro adversariis praedecessores quis invideat? . . .

Nil igitur novi a neotericis nostris hac in re prolatum, nil quod a Lutheranis et Calvinianis jam pridem praeformatum, ac centies inculcatum non fuerit, 1276A ut non semel observarunt eruditi Galliae theologi. Prae caeteris audiatur, qui elucidandae huic Cypriani cum Stephano Romano Pontifice contentioni data opera incubuit, D. Chiconot, doctor Sorbonicus, in dissertatione Gallica sur la célèbre dispute entre le Pape S. Etienne et S. Cyprien, évêque de Carthage, regia cum approbatione Parisiis edita an. 1725. «Lutherus, inquit, Calvinus, Antonius de Dominis et ac potissimum posterioris aevi novatores indigne abusi sunt modo quo S. martyr Cyprianus in causa Baptismi haereticorum erga S. Stephanum Rom. Pontificem sese gessit, ad labefactandam auctoritatis praestantiam quae Christi vicario competit.»

Contemptissima jam incedebat tota istius argumenti moles a Lutheranis et Calvinianis fabricata, cum 1276B recentibus Romanae infallibilitatis osoribus placuit eamdem e tumulo quo sepulta jacebat, eruere, illamque novo restitutam apparatu, multis excultam laboribus obtinenti apud Catholicos omnes doctrinae objicere. Non disquisitionibus, non vigiliis, non oleo pepercerunt, ut argumenti jampridem profligati ruinas resarcirent, rudera colligerent, ex quibus novum machinamentum architectarentur. Verum optime conscii non posse illud consistere, nisi firmioribus quam antea fulcimentis communiretur, duo hactenus inusitata confinxerunt. Satis haud illis fuit quod Cyprianus Stephano restiterit, eumque erroris insimulaverit, quae quidem ab heterodoxis jam fuerant praeoccupata; ultra progressi palam asseruerunt decretum, cui reluctatus est Cyprianus solemne fuisse 1276C Romani Pontificis judicium, omni qua poterat auctoritate praeditum, et illam tamen Cypriani intercessionem culpa omni vacasse contenderunt. Atque his quidem duobus recentis doctrinae capitibus omni qua valebant arte confirmandis toti deinceps allaboraverunt.

Quod autem ad primum attinet. Insonare coeperunt ac publice contestari Stephani judicium tota Cathedrae auctoritate fuisse prolatum ; omni robore quod a Romano Pontifice conferri queat fuisse munitum ; nil in eo defuisse quod in decretis ex Cathedra latis requiritur ; tam splendida, tam magnifica, tam fastosa sunt, quae pro describenda hujusce rescripti pontificii majestate profuderunt, ut quibus haec arrident, nil ultra desiderent aut desiderare queant.

1276D Cum tamen optime novissent neoterici nostri complures alios non tam magno, splendidoque verborum apparatu, quam solidis rerum probationibus delectari, 1277A nec eo usque attigisse, conceptam de ipsis existimationem, ut nova quaeque praedicantibus plena fides haberetur; cum probe intelligerent non tantam esse suam ipsorum apud omnes auctoritatem, ut quam ipsi Romanis Pontificibus inerrantiam abjudicant, ipsismet illis adjudicetur, prudenter arbitrati sunt non rhetorices figuris tantum, sed et validis, ut possent, argumentis ostendendum esse quod de solemni Stephani rescripto jactitabant. Tanta vero fuit in iis seligendis mentis sagacitas, tanta ingenii vis et acies, ut affirmari non verear congruentiora rei probandae argumenta afferri non potuisse: quid enim magis consentaneum, quam, sicuti certis indubia, antiquis vetera probantur, sic figmentis commenta, novis recentia confirmare? Id porro viriliter, abundeque 1277B praestiterunt neoterici nostri. Etenim quod a Stephano Romano Pontifice tantae solemnitatis decretum prodiisset, nova res erat et hactenus inaudita. Quid ergo neoterici? Nova pariter nec prius audita ad id probandum argumenta fabricarunt, ab iis enim scriptoribus christianus tandem didicit orbis Stephani decretum in concilio Romano editum fuisse, ad omnes ecclesias a Stephano fuisse directum ac missum , solemni illo decreto certissimam fuisse Stephani mentem, ut omnibus omnino fidelibus fide credendum proponeret non esse denuo tingendos homines ab haereticis baptizatos, cum intra Ecclesiae communionem sese recipiebant ; quae quidem omnia cum antea mortalium nemini in mentem venerint, adduci profecto debebantur ad illud probandum, 1277C quod nullum in antiquitate tota vestigium habebat. Haec apposite neoterici nostri, ut petitum istud a Cypriano argumentum in Lutheranis jamdudum profligatum ex hac parte suffulcirent ac corroborarent.

Ad secundum vero quod spectat, quae non, bone Deus! illi dixerunt, quae non cumularunt ut Cypriani in Stephanum agendi rationem non solum ab omni reatu immunem, sed et charitatis et aequitatis plenam ac animo episcopali et apostolico vere dignam nobis ostenderent ac suaderent? Haec nisi legerentur, quis uspiam catholicus, quis sanus credere potuisset? Statim quo lectorem animos sibi conciliarent, nec non ad ea quae pro Cypriani defensione prolaturi erant 1278A benigne excipienda redderent paratissimos, maxima Cypriani merita commendare, immensa de Cypriano celebrare praeconia adorti sunt. Quaesita undique labore immenso atque congesta quaecumque ad Cypriani commendationem aliquatenus conducerent, concilia tum aecumenica, tum particularia. Romani ipsi Pontifices, Ecclesiae Patres et Doctores, historici Graeci et Latini, quot quot esse poterant, apellati fuerunt. Adducta nova et vetera Martyrologia atque Calendaria, Missale Ambrosianum, priscae ac recentes diversarum ecclesiarum Missae, praefationes, et ipse Canon. Citata nova et vetera Breviaria Romana, Hispanica, Gallica, et immo relatae ipsius Breviarii rubricae, nec non variae, ecclesiarum Litaniae: laudatae quoque Cypriani reliquiarum translationes, ipsius 1278B festi solemnitates ac plures sub illius nomine ecclesiarum dedicationes, nec omissum quod ab aliquibus in S. Cypriani vigilia jejunium actum fuerit , et quasi tanta monumenta Cypriani magnitudinem atque excellentiam totam, quanta fuit minime satis adumbrarent ac proderent, tot illum nominibus, encomiis, laudibus absque mensura et numero cumulant, onerantque ut vix hominem fuisse credas.

Absit ut maximis Cypriani meritis, ac singulari quam apud omnes jure obtinuit venerationi, quidquam detractum velimus. Nobis tamen constat non paucos rerum aequos aestimatores tot in Cyprianum effusas sine delectu laudes ferre non posse, non ea solum de causa quod nimiae laudes vexant modestos, sed quia laus omnis hyperbolica odium primo, deinde 1278C contemptum parit. Est enim, inquiunt, in jure titulus de Pluris petitione, ut qui plus postulat, minus accipiat; nobisque a natura inditum est, ut cum aliquis plus justo extollitur, naturali quadam propensione conemur illum deprimere. Cyprianum maximum Ecclesiae africanae decus et ornamentum, splendidum sui saeculi lumen, gravissimum totius Ecclesiae doctorem, sanctissimum episcopum, ac martyrem gloriosissimum quis non predicet, quis non predicare cogitavit unquam? Quis pariter Cyprianum tamquam fidei propugnaculum, traditionum promptuarium, disciplinae ecclesiasticae palladium, moralis evangelicae firmamentum, ac christianae doctrinae mommentum non agnoscat aut non agnoverit? Haec porro quia certa sunt ac servandos veritatis limites minime 1278D transcendunt, libenter et audiuntur, et a nemine non probantur. At quae de Cypriano saepius ostentantur, tamquam inter Ecclesiae doctores ac magistros primatum obtinente, qui ingenii sublimitate, judicii maturitate, dicendi elegantia, doctrinae puritate, eruditionis amplitudine, demum charitate, patientia, pietate, caeterisque animi dotibus ac virtutibus vix ulli comparari possit; qui nil nisi sancte gesserit, 1279A nil nisi recte docuerit, adeo ut «ab illis etiam levissimis erroribus immunis extiterit, qui primis Ecclesiae Patribus communes fuerunt,» et alia id genus permulta, quae vix in hyperbolico panegyrico tolerarentur, quia nimia et redundantia stomachum movent, frigide excipiuntur, insulsa videntur, spernuntur et irridentur. Ita plurimi ratiocinantur, qui etsi bene sciant nulli facilius veniam concedi, quam illi qui de nimiis erga nos laudibus accusatur, in illis tamen rependendis modum a nemine excedendum esse putant.

Verum quidquid sit de hoc, quod neotericis nostris inuritur, vitio, fateri omnes debemus nil ab ipsis praetermissum, quo lectorum animos ad ea comprobanda disponerent et inclinarent, quae pro Cypriani 1279B defensione etiam levissime suppeditarentur. Lectorum igitur animis sic erga Cyprianum dispositis et affectis, rem ipsam attingunt neoterici quos spectamus, atque Cypriani adversus Stephanum agendi rationem vindicare modis omnibus ac defendere aggrediuntur.

Videamus nunc tandem quid pro illius Cypriani defensione protulerint neoterici nostri. Fleuriacus, sicuti suum in describendo Stephani martyrio calamum ita moderatus est, ut tantum traditionis vindicem sine minima laude morientem dimiserit, ita seipsum adeo temperavit in hac Cypriani epistola referenda, ut satis superque habuerit asserere Cyprianum in hac epistola responsum refutandum assumpsisse . Et revera nihil in ea Cypriani epistola vel tantisper a charitate alienum se deprehendisse nobis 1279C significat, quando tradit Cypriani sanctitati suum errorem nullatenus obfuisse, quia non solum Ecclesiae unitatem, sed et charitatem in hoc negotio semper conservaverat .

Fleuriaco concinit Launoius, qui Cypriani ad Pompeium epistolam celebrat ut nervosam et fortem; illa enim relata: «haec, inquit, nervose et fortiter Stephano opponit Cyprianus;» immo posterorum judicio memoriae dignissimam illam fuisse tradit aeque ac Firmiliani ad Cyprianum epistolam: «Posteri, inquit, Stephani epistolas memoriae minus dignas, Cypriani vero et Firmiliani epistolas memoriae dignissimas judicarunt .» Tillemontius qui Stephanum 1279D etiam inhumanitatis accusare non haesitavit laesam tamen a Cypriano ad Pompeium scribente mansuetudinem ac fraternam charitatem minime fuisse fidenter affirmat .

Lombertus in sua praefatione praefixa operi gallice inscripto: les Oeuvres de S. Cyprien, évêque de Carthage 1280A et Martyr traduites en français, hanc Cypriani epistolam magnanimitate ac libertate episcopali adeo dignam censuit, ut ab Augustino laudes promeruisse tradat: ea enim recitata erumpit in haec verba: «Sic libere S. Cyprianus ac generose suam circa Baptismum opinionem contra papam Stephanum defendit, de quo a S. Augustino laudatur,» unde nil mirum, si saepius inculcat Cyprianum in hac de Baptismo concertatione «maxime moderationis specimina semper dedisse.» Enumeratos hactenus Cypriani vindices superavit P. Gervasius. Etenim in vita S. Cypriani, quam gallico idiomate, supresso tamen nomine, edidit, excellentem, vocat quam ad Pompeium Cyprianus scripsit epistolam, in qua elucet «vigor vere apostolicus ; tantamque in illa unctionem ac 1280B moderationem christianam, sive se ipsum defendat Cyprianus sive suum aggrediatur aut refutet adversarium, inveniri contendit, ut fateri omnes oporteat Ecclesiae juribus magis quam propriis illum intendisse ; recensitis enim iis omnibus quae, ut supra vidimus, in Stephanum Cyprianus, effutiit, exclamabundus ait: «En praeclarus profecto ardor ac valde spiritualis; in sanctis illis animi impetibus dignoscitur cor amoris divini flammis penitus accensum, ac nihil aliud spirans quam domus Domini gloriam ac pulchritudinem .»

Demum praetermissis aliis nonnullis id generis scriptoribus, Dupinus in sua Bibliotheca Eccles., nobis significat totidem fuisse veritates, quidquid in Stephanum Cyprianus congessit; immo veritates, quas 1280C Stephano licet ingratas, ipsi tamen objicere teneretur Carthaginensis episcopus, et quantum potuit, consueta sua jucunditate, temperare curaverit. Ubi enim cum Tertulliano Cyprianum comparat, ab illo scribit adversarios injuriose tractari; «at S. Cyprianus, inquit, longe moderatior, si quando suis adversariis veritates quae ipsi displiceant dicere tenetur, eas, quantum potest, sua jucunditate temperat ; unde licet Stephanum in suo responso magnae duritatis insimulet , nihil tamen in Cypriani ad Pompeium epistola notavit, quod moderationi minus consonum videretur , in quo socium habet Adrianum Baillet in vitis Sanctorum .

1280D Haec et alia multa id genus, novaturienses theologi pro vindicanda Cypriani in Stephanum agendi ratione, quae quidem si cuipiam inflata et exagerata videantur, eo solum nomine sint vituperanda quod veritatem offendant, utcumque tamen toleranda, quod nullius famam, nullius dignitatem, nullius sanctitatem directa saltem fronte impetant. Verum hos intra limites contineri nequaquam valuit effrenis adversariorum in laudanda Cypriani agendi ratione labor et impetus.

1281A Mitto insulsam illam affectationem, qua saepius inculcant, ac fusiori etiam probare calamo nituntur, Cyprianum videlicet longe pluris quam Stephanum in Ecclesia fieri . Dudum est ex quo male olent, vixque ac ne vix quidem in panegyricis oratorum declamationibus sanctorum illae virorum quos suis fastis adscriptos Ecclesia veneratur, comparationes, et injuriosae utrisque de utrorumque meritis contentiones, eo collimantes, ut alterius sanctitas alterius attenuatione augeatur.

Negligo pariter tot neotericorum conatus in amplificanda eorum multitudinem quos Cypriano potius, quam Sthephano complausisse scribunt Tillemontius , Dupinus , Launoius , P. Gervasius , ex quorum calculo sequeretur Dionysium Alexand., Dionysium 1281B et Philemonem, presbyteros Romanos, Hyeronimum, Athanasium, Optatum Milevit.; synodum Nicaenam, Basilium, Gregorium Naziazenum, Cyrillum Hierosol., Gregorium Nyssenum, Ambrosium, Augustinum, Theodoretum, Romanam sub Gelasio synodum, Fulgentium Ruspensem episcopum, Gregorium Magnum, synodum Quinisextam, Cypriano potius quam Stephano adhaesisse. Ecquis enim vero tot conatuum, tot laborum fructus? Quod sentio libere profero in congerendis tot in Stephanum adversariis manifestarunt neoterici, quo fuerint erga Stephanum sicuti erga tot Patrum memoriam, spretis historiae ac aequitatis legibus animo affecti.

Haec inquam aliaque similia praetermitto, quae cum sequentibus comparata leviora sunt, quam ut morari 1281C nos debeant. Quid igitur de Stephano Pontifice maximo, traditionis apostolicae vindice ac martyre sanctissimo tradunt, qui Catholicos, qui humiles filios, qui moderatos scriptores se esse profitentur ac videri volunt?

Stephanus, inquiunt neoterici nostri, indigne penitus erga Cyprianum se gessit , ad Cyprianum scripsit Epistolam indignam prorsus quae a Romano Pontifice ad Carthaginensem scriberetur , superbam et injuriarum plenam , magnopere contumeliosam . Stephanus fastum tumide ac dominatum affectat , imperantem ac tyrannum agit , magna inhumanitate Cypriano respondet , inhumanum valde erga Cyprianum se praebet . Stephanus Cyprianum 1282A inauditum judicat et damnat , ipsum vocat pseudochristum, pseudoapostolum, dolosum et perfidum , Cypriani legatos contumeliosissime tractat , ipsis pacem, communionem, hospitalitatem, victum non negavit solum, sed negari ab omnibus praecepit . Stephanus zelum praesefert quidem, sed ad omnia promiscue devastanda unice idoneum : hic Stephani zelus imperatorem movit ad Ecclesiam crudeliter persequendam . Stephanus quam plures ecclesias tyrannice opprimebat , nullam Ecclesiae unitatis rationem habet, quam scindere flocci facit . Stephanus non unum vel duos dumtaxat, sed tres errores fidei catholicae adversos docuit in suo rescripto ad Cyprianum .

Integerrimam Stephani vitam tot conviciis dilacerasse, 1282B tot onerasse criminibus haud satis habuerunt neoterici, sanctam et ipsius mortem aggrediuntur, gloriosi martyrii palmam, immo sanctitatem ipsam Stephano eripere tentant; modo significant acta martyrii S. Stephani satis, authentica non esse, ut in historia fidem mereri debeant ; modo contendunt aliquem dubitandi locum esse, utrum Stephanus vere martyr extiterit ; hic subjiciunt S. Augustino ac Vincentio Lirinensi perspectum non fuisse, quod Stephanus martyr exstiterit ; illic tradunt jure credi posse Stephanum in carcere vel alio modo minus illustri obiisse, non vero per judicis sententiam ac persecutorum manu quod solum pro vero perfectoque martyrio tunc temporis habebatur At qualecumque tandem martyrium Stephanus pertulerit, illud 1282C saltem pro Christi nominis confessione passus est? Nequaquam juxta Dupinium, illud, inquit, passus est, quia in coemeterio inventus est contra Valeriani Imperatoris jussum qui coemeteria a Christianis frequentari sub poena mortis edicto prohibuerat . At demum pro Christi nominis confessione Stephanus non interierit, vere martyr non exstiterit, indubia saltem erit illius sanctitas? Immo maxime dubia ac nullo nixa fundamento, si Lomberti valeant effata; quae 1283A enim Stephanus contra Cyprianum gessit nec martyrio juxta Lombertum expiari poterant, nisi Stephanus ante mortem pacem cum Cypriano, aliisque episcopis fecisset, ac charitatis et unitatis nexus, quos ipse disruperat cum ipsis adstrinxisset . En igitur totum Stephani sanctitatis fundamentum in ipsius cum Cypriano reconciliatione constitutum, in hac inquam reconciliatione, cujus nec apud veteres nec apud recentes aliquod exstat vestigium ideoque maxime dubia, ne plus dicam et incerta; tam igitur suspecta, dubiaque nobis erit Stephani sanctitas, quam hujusmodi a Lomberto praeformata Stephani cum Cypriano caeterisque reconciliatio, a qua nimirum tota pendet Stephani sanctitas, et sine qua nec ipsum Sthepano profuisset martyrium.

1283B His mediis tam portentosis novam huic argumento vim, novumque splendorem indere susceperunt, quibus roboratum, invictum ac evidens illud asserere ac ubique praedicare non dubitant. Utris vero gloriosius extiterit, an Lutheranis et Calvinianis illud argumentum excogitasse, an neotericis nostris dirutum illud tam praeclare restaurasse, judex ille sit, qui neutrius gloriae invideat; quamquam fatendum ingenue sit S. Stephanum Romanum pontificem a Lutheranorum et Calvinistarum nemine tam male tractatum fuisse, quam a nonnullis et neotericis nostris scriptoribus.

Verum ultra metas progressi sunt, qui nobilissimo, et quidem primaevae antiquitatis Ecclesiae doctori, qualis fuit Cyprianus, ignotum penitus fuisse quod Petri successoribus asseritur fidei indeficientis privilegium 1283C Catholicis suadere per fas etiam et nefas susceperant. Quid amplius igitur neoterici, ut nonnullos hac in re fallerent incautos? Probe conscii quanto apud Catholicos in pretio haberentur Gallorum theologorum ac Parisiensium doctorum opiniones, huc et illuc spargere coeperunt hujusmodi argumentum sapientissimis illis sacrae theologiae magistris validissimum ad impetendam Romani Pontificis inerrantiam visum fuisse. Sic quod rei deerat tanto nomine ac titulo compensandum esse judicarunt. Fatenda res est Neotericorum votis non parum successit artificium. Exteri quamplures, quibus saepe non vacat ac frequentius liberum non est tot Galliae doctorum volumina perlegere, aliorum ex suo candorem dimetientes, rem magna fidentia testantibus bona fide 1283D crediderunt; atque exinde Galliae theologos tamquam hujusce argumenti patronos habentes obscuratam ac imminutam in recentioribus, quae veteres Galliae doctores commendabat judicii gravitatem ac maturitatem 1284A dolere atque deplorare visi sunt, atque videntur. E Gallia etiam non pauci in Parisiensium doctorum scriptis non satis versati neotericis hac in re faciliores aures pariter accomodarunt, unde tanta magistrorum suorum, a quibus recedere nefas ducitur, auctoritate abrepti, istud argumentum ad impetendam inerrantiam Pontificiam efficacissimum et ipsi sine ulteriori inquisitione dixere, atque contendere saepius audiuntur.

Novissimus iste fuit caeterisque felicior neotericorum ausus, ut argumento praedilecto vires aliquas, quas per sese ipsum non habebat impertirentur. Temerarium adeo incoeptum ferre non potuimus, nempe quo germana celeberrimorum scriptorum doctrina adeo depravaretur, ut adversa penitus ipsis 1284B affingeretur. Periniquo passus sum animo Parisienses doctores eo usque denigratum iri, ut vetulam Lutheranorum cantilenam a Catholicis omnibus irrisam ac contemptissimam placere ipsis, probari ac recantari diceretur. Dolebamus eam Galliae theologis invidiam conflari, quae ipsos tamquam filios a patribus degeneres, Patrum sapientia ac judicii maturitate destitutos exteris exhiberet, ac proinde querimonias exterorum et exprobrationes in ipsos concitaret. Permoleste cernebamus tot juniores Sorbonnae baccalaureos, ementita suorum magistrorum auctoritate deceptos, bona fide credere, Cyprianum Pontificiae infallibilitati repugnasse, quod avitum et innatum ad tuenda Sedis Apostolicae jura ipsorum ardorem minuebat non parum ac remittebat.

Ut itaque nostro pro asserendis ac magis magisque 1284C firmandis sacris Apostolicae Sedis juribus ac divinis privilegiis studio nostraeque de Galliae theologis, quo meliori modo possumus, benemerendi voluntati faceremus satis, germanam Galliae theologorum hac in parte sententiam pendere atque a novissima impostura vindicare suscepimus. Quid ergo? An non Galliae doctores Cypriani factum ad impetendam Romani Pontificis inerrantiam idoneum aptumque dijudicant? Immo ineptissimum ac futilissimum illud esse demonstrant. Easdem doctissimi Galliae theologi, quas caeteri catholici doctores ad exsufflandum et profligandum, quo ex Cypriano Lutherani primum et Calviniani, deinde neoterici in supremam et immotam Romani Pontificis auctoritatem arietant argumentum, responsiones afferunt atque suppeditant: hae vero 1284D tam solidae, tam decretoriae sunt ut magis esse non possint. Ita se habent gravissimi viri, quidquid in contrarium adducant ac fabulentur neoterici, atque illud est quod probandum aggredimur ac difficiliori cuicumque suadere confidimus.