Articulus Primus. Excutiuntur argumenta, quibus Caecilius corporum nostrorum resurrectionem impugnat, et Octavius eam tuetur; ubi de metempsychosi atque hujus opinionis auctoribus et assertoribus Pythagora et Platone.

Alia quaedam christianae religionis documenta convellere nititur Caecilius, sed non feliciori successu. Unum autem ex praecipuis illud procul dubio est, quo futurus corporis nostri ad vitam reditus asseritur. Eo enim sublato, vana, ut ait Apostolus, et inanis erit fides 0462B nostra. Caecilius vero hoc fidei speique nostrae fundamentum isto dilemmate evertere moliebatur: Vel resurgemus, inquit, sine corpore, vel cum corpore. Non primum quidem; nam sine corpore neque mens, neque anima, neque vita est. Atque ita argumentabantur ethnici, qui nihil nisi corporeum exsistere posse garriebant. Neque etiam cum corpore, pergit Caecilius, vel ipsomet nostro, vel alieno resurgemus. Non ipsomet quidem nostro, quod a tam longo tempore erit mortuum; ut nihil prorsus illius residui quidquam possit remanere. Non alieno etiam, quandoquidem non idem numero, sed alius a mortuo redivivus homo foret.

Secundo deinde argumento contra mortui nostri corporis ad vitam excitationem sic adhuc pugnat Caecilius: 0462C «Quis unus ullus ab inferis vel Protesilai sorte remeavit, horarum saltem permisso commeatu, vel ut exemplo crederemus?» Jam vero observatum a nobis fuit quosdam frustra ominari in hoc Minucii textu nomini horarum subjungendum esse adjectivum paucarum. Satis enim ibi subintelligitur; quia de sorte agitur Protesilai, qui primus ex Graeciae principibus ab Hectore in Trojano bello interfectus dicitur. Laodamia vero illius uxor, statim atque eum mortuum fuisse rescivit, magnis precibus a diis impetrasse fertur, ut illius ad vitam excitati colloquio per tres horas frui sibi liceret. Videsis Propertium, Hyginum, Catullum et Ovidium, qui ad hunc Protesilaum uxoris ejus nomine scripsit Epistolam (Propert., lib. I, Eleg. 19; Hygin., Fab. 103. Catul., 0462D Epist. 63 ad Mallium. Ovid. Epist. 13) .

Frequens autem ac saepius repetita fuit haec ethnicorum argumentatio. A Justino siquidem martyre sic proponitur: διὰ τὸ μήπω ἑωρακέναι ὑμᾶς ἀναστάντα νεκρὸν, ἀπιστία ἔχει. «Propterea quod nondum mortuum resurrexisse videritis, vos incredulitas resurrectionis tenet. (Justin., Apolog. 2, p. 65.) » Similiter a Theophilo Antiocheno: ἀλλὰ καὶ τὸ ἀρνεῖσθαί σε νεκροὺς ἐγείρεσθαι φὴς γὰρ, Δεῖξόν μοι κᾄν ἕνα ἐγερθέντα ἐκ νεκρῶν, ἵνα ἰδὼν πιστεύσω: «Sed et negas mortuorum resurrectionem. Ais namque: Ostende mihi saltem unum ex mortuis revocatum, quem si videro, verbis tuis fidem habebo. (Theoph., lib. I ad Autol., pag. 77.) » His praeter caeteros, quos referre longum esset, adjungatur 0463A Lactantius, qui pari quoque modo ethnicos haec objicientes inducit: «Tot jam saecula transierunt, quis umquam unus ab inferis resurrexit, ut ejus exemplo credamus? (Lactant., lib. VII, cap. 22, pag. 719.) »

Sed cur, inquit, Minucius, tu Caecili, homo ethnice, audes hanc Christianorum de corporum nostrorum resurrectione sententiam, tamquam anilem fabulam rejicere? Cur petis id unius exemplo tibi probari? Numquid oblitus es dimidiam saltem illius partem constanter propugnari a Pythagora et Platone, qui animarum nostrarum ex mortuis corporibus in alia transmigrationem asseruerunt? At id si ex memoria tua excidit, lege, quaeso, librum primum Diodori Siculi, et ibi ab eo scriptum reperies Pythagoram ab Aegyptiis hanc accepisse opinionem (Diodor. Sicul., 0463B lib. I Biblioth., pag. 62) . Revolve Herodoti libros, et ibi videbis illum similiter dixisse Graecos, quorum nomine haud dubie Pythagoram et Platonem comprehendit, illam ab iisdem delibasse Aegyptiis (Herodot., lib. II, § 123) . Adi Laertium, atque ex citatis ab illo Scriptoribus comperies, quid Pythagoras de variis animae suae transmigrationibus praedicabat (Laert., lib. VIII, § 4 et 5) . Si haec omnia satis tibi non sint, fidem procul dubio non denegabis Laberio, qui apud Tertullianum hanc ipsam de metempsychosi opinionem a Pythagora propugnatam aperte testificatur (Tertull., Apologet, cap. 48, pag. 42) . At ipsemet Tertullianus, Ambrosius, aliique, quemadmodum Minucius noster, hinc recte concludunt incredibilem ethnicis esse non debere Christianorum de 0463C corporis nostri resurrectione sententiam (Ambros., lib. II de fide Resurr., § 65, tom. II, pag. 1151) .

Quid vero, quod idem Tertullianus alibi haud dubitanter asseverat, hoc de animarum transmigratione absurdum dogma non modo ab eodem Pythagora, sed etiam a Platone, sicuti dixit Minucius noster, fuisse assertum (Idem, lib. de Anim., cap. 28) . Sed quod ad Platonem attinet, nullo prorsus ad id probandum teste opus est. Non obscure enim nec semel in libris suis illud tradidisse legitur (Plat., in fin. lib. de Anim., tom. III, pag. 104, et lib. X de Republ., tom. II, pag. 620) .

Priusquam vero progrediamur ulterius, duo hic observanda sunt. Et primo quidem de illo ridiculo philosophorum errore Minucium dixisse: «Non philosophi 0463D studio, sed mimico vitio digna ista sententia est.» Mirum etenim quanto studio nec pauci, nec ineruditi viri hunc locum, quem corruptum censent, et emendare nitantur, et quam varias illius correctiones excogitaverint. Sed nihil certi afferunt, propter quod genuina manuscripti codicis regii lectio immutari debeat. Quamobrem ea retenta, Rigaltius suspicatur Minucium his verbis ad mimos collineasse, qui in scena sese aliquando in belluas transformabant, earumque induebant figuras. Alii vero opinantur a Minucio notari Laberium, a Tertulliano, uti paulo ante annotavimus, laudatum, et haec illius carmina a Crinito descripta:

Et audio mala multa etiam ex bonis
0464A Per illud, ut nos olim mutant philosophi,
Et nunc de mulo hominem, de muliere colubrum
Faciunt, et ex diversis diversa alia. (Crinit., l. XI de Honest. discipl. cap. 3.)

Laberius autem et poeta et mimus fuit, de quo praeter caeteros Macrobius: «Laberium asperae libertatis equitem Romanum Caesar quingentis millibus invitavit, ut prodiret in scenam, et ipse ageret mimos, quos scriptitabat.» (Macrob., lib. II, Saturnal., cap. 7.) Atque ibi Macrobius plura Laberii carmina refert, quibus ad scriptos a se mimos agendos coactus est. De illo quoque Horatius cecinit.

Et Laberi mimos, ut pulchra poemata mirer. (Horat., lib. II, Sermon. Satir. 10.)
Laberius itaque has philosophorum de metempsychosi 0464B delirationes, non solum scriptis, paulo ante citatis, sed etiam actis mimicis haud dubie deriserat. Minucius ergo inde inferre potuit hunc errorem «mimico «vitio,» aut mimico convitio,» aut «mimi convicio,» nimirum Laberii, vel si velis, cujuslibet pantomimi esse dignum.

Animadvertendum secundo Pythagoram a Minucio appellari primum, qui hanc opinionem, seu potius delirationem introduxit. Sed quo jure, quove teste id tam asseveranter affirmavit? Nam Diodorus Siculus apertissime, uti jam diximus, et Herodotus paulo obscurius testificantur primos hujus opinionis auctores fuisse Aegyptios, a quibus eam Pythagoras accepit. Quamobrem aut erravit Minucius, aut potius nihil aliud sibi voluit, nisi hanc sententiam a 0464C Pythagora, tamquam primo illius inventore et auctore apud Graecos disseminatam. Quod si hoc posterius ille tantum edixit, ipsummet procul dubio testem habebit Herodotum, cujus haec sunt verba: Τούτῳ τῷ λόγῳ εἴσι οἳ Ἑλλήνων ἐχρήσαντο, οἱ μὲν πρότερον, οἱ δὲ ὕστερον, ὡς ἰδίῳ ἱαυτῶν ἐόντι. τῶν ἐγὼ εἰδὼς τὰ οὐνόματα, οὐ γράφω. «Hanc rationem sunt ex Graecis, qui usurpaverint tamquam suam ipsorum, alii prius, alii posterius, quorum ego nomina sciens non duco esse scribenda (Herodot., lib. II, § 123) .» Sed longe clarius ab Hieronymo scriptum fuit: «Et quia Pythagorica dogmata me legisse dixeram, audi quid apud Graecos Pythagoras primus invenerit, immortales esse animas, et de aliis corporibus transire in alia.» (Hieronym., Apologet. adver. Rufin., lib. III. ante fin., pag. 0464D 470. Tom. I Apparat., pag. 522, 620 et 1136. Dissert. in Lactant., cap. 29, art. 1, Dissert. in Tertull. Apologet., cap. 11, art. 2.) De hac porro illius ac Platonis opinione a nobis jam dictum est, et infra adhuc disputabitur.