Caput II. Juxta Universalem Galliae Theologorum Ac Scriptorum Doctrinam S. Cyprianus Probe Noverat Quam S. Stephanus Asserebat Consuetudinem, Non Peculiarem Romano Pontifici, Sed Universalem Fuisse Tunc Temporis Ecclesiae Consuetudinem, Ac Ab Omnibus Episcopis Antiquitus Servatam Fuisse.

1320C

Eminentissimus card. du Perron in sua Replicatione ad Magnae Britanniae regis responsionem haec habet, pag. 839: «Objiciunt heterodoxi Cyprianum in causa Baptismatis haereticorum opponentibus consuetudinem seu traditionem non aliquibus peculiarem, sed universalem Ecclesiae respondisse Christum Dominum 1320D non dixisse: Ego sum consuetudo; sed ego sum veritas; sed addere etiam debebant Cyprianum tunc temporis contra veram Ecclesiae doctrinam disputasse.»

Illustrissimus Languetius Senonensis archipraesul in documento pastorali contenant les remarques sur l'instruction de M. le card. de Noailles, edito an. 1719. «Cyprianus inquit, pag. 95, et Africani praesules meritone Summo pontifici et orbi universo restiterunt? Et pag. 96: Felicior et sanctior Cyprianus fuisset, si resistentiae docilitatem praetulisset, si fateri voluisset Sedem apostolicam cum majori episcoporum numero conjunctam victricem semper extitisse.»

Illustrissimus de Saleon, Ruthenensis episcopus 1321A in documento pastorali sur l'Autorité des décisions de l'Eglise, edito an. 1738, part. I, pag. 235: «Culpa, inquit, S. Cypriani eo minus excusanda erat, quod non solum Stephani decreto sed etiam universalis Ecclesiae consuetudini renitebatur;» et paulo post: «S. Cyprianus ipse Ecclesiae consuetudinem suae opinioni contrariam esse fatetur,» quod deinde ex S. Augustino aliisque confirmat.

Eminentissimus card. de Noailles, parisiensis archiepiscopus in docum. pastorali dato die 14 januarii 1719, palam agnoscit S. Cyprianum non modo Stephani, Romani Pontificis, sed et pluralitatis episcoporum auctoritati restitisse ac cedere noluisse: «Restitit quidem, inquit pag. 73, S. Cyprianus auctoritati Stephani Rom. Pontificis et pluralitatis episcoporum, 1321B cessisset tamen, juxta Augustinum plenarii concilii judicio.» Eminentissimo praesuli plane concinunt episcopi Apamiensis, Senensis, Monspessulanus, Bononiensis, Antissiodorensis et Maconensis in ipsorum responsione ad pastorale documentum emin. de Bissi, edita an. 1723, pag. 87, atque in aliis elucubrationibus quas vulgarunt.

Isambertus, doctor et professor sorbonicus, ad quaestionem 64, ubi de Sacramentis, disputat. IV, artic. I, pag. 121. «S. Cyprianus, inquit, tam in illa Epistola (ad Jubaianum) quam in concilio 87 episcoporum, ait rationem et veritatem esse praeponendam consuetudini, ergo supponit traditionem fuisse contrariam suae opinioni, (et paulo infra) non negat Cyprianus hanc (haereticos non rebaptizandi) esse communem 1321C traditionem Ecclesiae, ut Augustinus recte notat lib. III de Baptismo, cap. 12.»

P. Frassen, doctor sorbonicus in tractatu de Sacramentis, art. III, quaest. III, pag. 95. «Tam Cyprianus ipse quam ejus collegae in concilio aperte agnoverunt consuetudinem et traditionem ecclesiasticam sibi adversari, si quidem pluries inculcant consuetudinem debere cedere veritati.»

Auctor Defensionis declarat. Cleri Gallic. an., 1682, sub nomine Bossuetii, Meldensis olim episcopi, extra Galliam vulgatae, part. III, lib. IV, cap. 7. «Neque vero, inquit, aliud Stephanus praedicabat et quidem urgebat, sed universalem, consuetudinem, sed ab Apostolis constantissimo tenore ad nos usque deductam, quam liber anonymus apud Rigaltium Stephani tempore 1321D adversus Cyprianum Cyprianique asseclas conscriptus appellat vetustissimam consuetudinem Ecclesiae . . . quin, ipsa flagrante discordia, Cyprianus ejusque collegae Africani consuetudinem sibi adversari ultro fatebantur: id saepe Augustinus notat.»

Fleuriacus, Histor. Eccl. tom. II, lib. VII, cap. 26. «Veterem Ecclesiae consuetudinem Cypriano opponebant episcopi non rebaptizantes, illam fatetur quidem S. Cyprianus; at rationi subjiciendam esse contendit.» Fleuriacum excribit D. Cellier Benedictinus Histor. Sacror. Auctorum tom. III, pag. 131.

Tillemontius, Histor. Eccl. tom. IV, artic. XLIII, de Cypriano, pag. 139: «S. Cyprianus, inquit, satis aperte fatetur se antiquam non sequi Ecclesiae consuetudinem; 1322A et pag. 144: Plerique episcopi concilii Carthaginensis III (in causa nimirum Baptismi haereticorum) ideo, juxta Augustinum, asserunt veritatem consuetudini esse praeponendam, quia tunc etiam temporis eorum praxis consuetudini pluralitatis Ecclesiarum erat contraria.»

Auctor operis gallice inscripti Remarques sur la Bibliothèque des Auteurs Ecclesiast. de M. Dupin, sic loquitur tom. I, pag. 275: «Observari potest quod in quaestione Baptismatis haereticorum S. Cyprianus fatebatur traditionem non modo Ecclesiae Romanae, sed etiam ecclesiarum Africanarum suae opinioni esse contrariam.»

Natalis Alexander, Hist. Eccles. tertii saeculi dissert. XII, art. I, pag. 686: «justissima, inquit, fuisset 1322B excommunicatio a Stephano papa in Cyprianum ipsique consentientes in dogmate de rebaptizandis haereticis episcopos. Quis enim juste excommunicari neget eos qui errorem tuentur ab Apostolica Sede, et aliis ecclesiis damnatum, et in errore manent pertinaces? Cum itaque hic esset Cypriani status non fuisset injuste in eos lata excommunicatio a Stephano.» Citata Natalis Alexandri verba refert probatque D. Chiconot in dissertatione gallica sur la célèbre dispute entre le pape S. Etienne et S. Cyprien, Parisiis edita an. 1725, pag. 198, qui et addit doceri comuniter a theologis, S. Cyprianum suam opinionem adversus Stephani Romani Pontificis et aliarum ecclesiarum judicium pertinaciter propugnasse.

Duhamel, doctor sorbonicus, in sua Theologia: «Erravit, 1322C inquit, hac in re Cyprianus; sed non deseruit unitatem Ecclesiae, neque adeo in schisma aut haeresim incurrit, licet non acquieverit huic Ecclesiae traditioni.»

Juenin in suo commentario de Sacramentis, quaest. V, art. III, § 6, pag. 100: de antiqua, inquit, Ecclesiae traditione, haereticos non rebaptizandi (Cyprianus ipse conveniebat)» Et paulo post ex S. Augustino probat S. Cyprianum universalem hanc Ecclesiae consuetudinem ubique intuitum fuisse his verbis: «Sic de Cypriano loquitur Augustinus: ubique intuens universalem robustamque consuetudinem, . . idem S. Doctor asserit Cyprianum egisse adversus totius orbis morem.»

Du Saussoi in libello cui gallice titulus la Vérité 1322D rendue sensible, tom. II, pag. 59: «S. Cyprianus non putavit se teneri ad amplectendam Stephani papae sententiam, quamvis huic pontifici major sine dubio episcoporum numerus adhaereret.» Auctor libelli inscripti: Réponse au premier avertissement de Mgr. l'évêque de Soissons, editi an. 1722, haec habet, p. 212: «S. Cyprianus, Firmilianus aliique plures episcopi ipsis addicti numero longe inferiores erant caeteris, qui Stephano adhaerebant episcopis; attamen Cyprianus merito juxta S. Augustinum his auctoritatibus, quantumlibet magnae essent, cedere noluit.»

P. Coustant Benedictinus in suo de Epistolis Rom. Pontificum opere, tom. I, pag. 253. «Ne igitur, inquit, majores suos ac totam pene Ecclesiam damnare 1323A Cyprianus videretur episcoporum unicuique permisit sentire vel agere quid melius judicaret.» Et paulo infra sic pergit: «Durum videbatur Cypriano communionem eis negare qui servarent quod in omnibus prope Ecclesiis videbat servari, quodque a majoribus suis ante Agrippinum observatum esse non ignorabat; cum Stephano enim conspirabant omnes Ecclesiae, praeter Africanas et paucas Orientis, provincias, Africa morem eumdem ad Agrippinum usque obtinuisse Cyprianus et socii fatebantur.»

Turnelius doctor ac professor Sorbonicus, in tract. de Sacramentis, quaest. VII, art. II, concl. I, pag. 377. «Ex constanti, inquit, porro Ecclesiae traditione longe firmius deducitur argumentum (pro rejicienda nimirum haereticorum rebaptizatione) quod certe subodoratus 1323B Cyprianus, ac causae suae veluti diffidens si ad traditionem provocaret, non consuetudine seu traditione pugnandum hic esse contendebat, sed ratione.»

D. Marand, jam supra laudatus in praefatione quam Baluzianae operum S. Cypriani editioni praemisit: «Cyprianus» inquit pag. 17 «humanam appellat traditionem, quod nullius concilii autoritate constitutum in maximis quibusque ecclesiis summo consensu observabatur.»

Brillon, doctor et professor sorbonicus in suis theologicis de Sacramentis praelectionibus in Sorbona habitis, an. 1730. «Tum Cyprianus», inquit quaest. 3, «tum Africani praesules agnoverunt in Africanis conciliis consuetudinem et traditionem apostolicam 1323C sibi adversari, identidem in his conciliis inculcant consuetudinem debere cedere veritati.»

Vogan, doctor et professor sorbonicus, in suis theologicis de Sacramentis praelectionibus in Sorbona habitis, an. 1737. «S. Augustinus, inquit cap. 8, art. 1, qui variis in locis hanc consuetudinem appellat universalem, robustam, saluberrimam quam quidem S. Cyprianus eodem teste ubique intuebatur, et egit tamen adversus totius orbis morem.»

Delahaye, doctor et professor sorbonicus, in suis theologicis de Baptismo praelectionibus in Sorbona habitis, an. 1738. «Justa, inquit cap. 5, art. 2, omnino fuisset excommunicatio S. Stephani, si lata fuisset in rebaptizantes, ea enim excommunicatio fuisset justissima, quae in eos cecidisset qui errorem ab 1324A Apostolica Sede et caeteris Ecclesiis proscriptum tuerentur, et in quo pertinaces forent. Porro talis erat error S. Cypriani et S. Firmiliani, ergo juste excommunicati fuissent,» et art. 3, «ex his quae huc usque retulimus constat majorem episcoporum partem adhaesisse S. Stephano, unde sequitur ipsius sententiam fuisse Ecclesiae sententiam . . . . fatendum est infallibilitatem activam residere in majori parte episcoporum, ideoque S. Stephanum independenter a subsequenti Ecclesiae judicio, quae rem ex fide explicita credendam declaravit, tenuisse veritatem, siquidem non una tantum fuit Stephani sententia, sed etiam majoris partis episcoporum, unde S. Cyprianus vim argumenti ex Ecclesiae consuetudine et majori episcoporum numero conatur elidere, opponendo 1324B veritatem, quam falso praetendebat.»

Quod autem Cyprianus juxta communem etiam theologorum modo laudatorum doctrinam noverit, Stephani consuetudinem ab omnibus episcopis antiquitus servatam fuisse sic demonstramus. Qui Agrippinum existimat primum rebaptizationis parentem, necessario agnoscit neminem episcoporum ante Agrippinum haereticos rebaptizasse, et consequenter Stephani Romani Pontificis consuetudinem ante Agrippinum ab omnibus episcopis observatam fuisse, atqui juxta communem Galliae scriptorum ac theologorum opinionem, S. Cyprianus Agrippinum censebat primum rebaptizationis parentem, id enim affirmant Isambertus, Frassen, defensor Declar. Cleri Gallicani, vulgo Bossuetius, Meldensis episcopus, 1324C Tillemontius, Fleuriacus, Baillet, auctor operis cui titulus: Remarques sur la Biblioth. des Auteurs Eccl. de M. Dupin, l'Herminier, Habert. P. Marand benedictinus, P. Gervasius, D. Brillon et D. Beuret, professores sorbonici, quorum omnium verba supra retulimus.

Hoc insuper docent Juenin, Natalis Alexander, nec non de Reveroni in sua dissertatione dogmatica de dissidio inter S. Stephan. et S. Cyprianum, et caeteri fere omnes qui de rebaptizationis origine tractarunt. Jure ergo concludimus Cyprianum juxta communem Gallorum doctrinam etiam novisse Stephani consuetudinem ab omnibus episcopis antiquitus servatam fuisse.