QUAESTIO XXV

An genus Relationis sit genus unum

D. Aug. lib. Categ. c. 11. Porpb. cap. de Specie. Albertus Mag. hic cap. 2. Boetius, et Simplicius hic Doctor in 1. dist. 30. quaest. 2. Aut. Andreas cum Doctore hic Suar. disput. 47. Metaph. sect. 17. Hurtado disp. 15. Metaph. sect 11. Sanch. hic q. 39. Fonseea 5. Metaph. cap. 15. q .6. Masius hic sect. 1. quaest. 5. Gonimbr. in cap. 6. de Relat. q. 2. art. 2. Rodrigues hic art. 2. in hanc quaest. Doct. Ruvius in cap. de Ad Aliquid, q. l.Merinerus in c. 7. Categ. q. 3.Aversa q 19. Log. sect. 6.

Quod non videtur, enti, et non enti, non est genus unum commune univocum ; sed aliquae sunt relationes entes, et aliquae non entes ; ergo, etc. Probatio secundae partis minoris, inter ens, et non ens, est contradictio, quae est relatio media, quae videtur non ens : tum, quia inter contradictoria nihil est medium, et talis relatio est medium inter contradictoria ; igitur non est aliquid; tum quia illa oppositio potest esse in non ente, ut in subjecto : sed accidens quod est in non ente, ut in subjecto, non potest esse ens. Dicitur ad hanc secundam probationem, quod haec oppositio tantum est in ente, ut in subjecto, secundum quod videtur haberi ex Commentatore 6.Metaph. cap. ult.

Contra, relativum aequiparantiae aequaliter denominat utrumque extremum, in comparatione ad aliud, quod manifestum est in proposito ; quia aeque est verum dicere, non ens opponitur enti, sicut ens opponitur non enti ; ergo talis relatio aequaliter potest esse in utroque extremo, ut in subjecto.

Ad principale, enti rationis, et enti naturae, nihil est univocum, sed quaedam relationes sunt entia naturae, ut paternitas, et filiatio, quae essent intellectu non existente: quaedam vero sunt entia rationis. Probatur, tum quia relatio non habet verius esse, quam subjectum, super quod fundatur, et multae relationes fundantur super res rationis, ut relatio Generis ad Speciem, etc. hujusmodi igitur relationes sunt tantum entia rationis. Tum, quia omnis relatio requirit duo extrema; igitur cujus relationis extrema non sunt duo, nisi secundum rationem, est tantum ens rationis, talis relatio est identitas, secundum quod dicitur 5. Met. text. non habente com. in littera, cap. de Eodem, ubi dicitur quod intellectus in illa relatione utitur uno ut duobus.

Item, ad principale, Ad aliquid sunt, secundum Aristotelem hic in littera, quorum esse est ad aliud se habere, istud inest omnibus, quae sunt ad aliquid per se primo modo : igitur per naturam alicujus univoci eis, illud non est nisi generalissimum Relationis : igitur generalissimum Relationis, hoc ipsum quod est, ad aliud se habet : non ad aliquid prius, nec posterius, quia relativa sunt simul natura ; non ad aequale, quia sic essent duo generalissima. Quod etiam generalissimum se habet ad aliud, patet ex ipso nomine ; dicitur enim ab Aristotele, hic et 5. Met. cont. 20. et alibi saepe, ad aliquid, et non potest concipi ad aliquid non esse ad aliud, nisi contradictorium dicatur de contradictorio.

Item ad principale, cujuslibet unius generis, sunt tantum duae species primae, sed generalissimi Relationis, non sunt tantum duae primae species: igitur generalissimum Relationis non est unum. Probatio minoris: quia si sic sint A, et B relativa : aut igitur refertur A sibi, et B sibi, et tunc ambo sunt relativa aequiparantiae : igitur et omnia inferiora, et ita relativum suppositionis, et superpositionis erunt in alio Genero generalissimo : aut A refertur ad B, et e converso, et si hoc ; igitur species eorum referuntur ad invicem, quia per Aristotelem in 4. Topicorum, cap. 1. et 9. cap. 20. et inde. Si genus ad genus, et species ad speciem, et similiter in secundo, si ad propositum sequitur propositum, ad relative oppositum antecedentis, sequitur relative oppositum consequentis : et non est intelligendum, nisi de consequentia superioris ad inferius : si autem A, et B referantur sibi mutuo; igitur omnia relativa sunt relativa suppositionis, et superpositionis ; igitur relativa aequiparantiae erunt in alio Genere generalissimo. Aut tertio, quod A refertur ad aliud, et non ad B, ut ad G, et B refertur ad aliud, et non ad A, ut ad D, et tunc sequitur quod C, et D non sunt priores, nec posteriores, quam A, et B; quia utrumque est aeque primum cum suo correlativo ; quia sunt simul natura ; igitur erunt quatuor primae species unius generis. Aut quarto A refertur sibi, et B alii, vel B sibi, et A alii, et utroque modo erunt tres primae species hujus generis ; quia illud aliud ad quod refertur A, vel B, est aeque primum cum suo correlativo ; nullo igitur istorum quatuor dato, erit hoc genus unum.

Ad oppositum est Aristoteles.

Dicendum, quod generalissimum in genere Relationis est unum ; quia secundum unam rationem dicitur de omnibus suis inferioribus, quae ratio est habitudo unius ad aliud, et quia omnes relationes habent eumdem modum denominandi substantiam, videlicet in comparatione ad aliud : ut accidentia, quia eodem modo denominant substantiam, sunt unius generis.

Ad primum argumentum. Ad minorem dico, quod nulla relatio est non ens, cum probatur oppositum de contradictione. Ad primam probationem cum dicitur, quod inter contradictoria non est medium, intelligendum est de his, quae subsunt intentioni contradictionis, ut de complexis : sicut de quolibet subjecto verum est praedicatum affirmari, vel negari, et non est modium : de incomplexis etiam sic alterum illorum dicitur de quolibet, et non est medium ; sed alia propositio, scilicet quod talis relatio est media inter contradictoria, intelligenda est ratione intentionum : et tunc cum concluditur conclusio, fit fallacia Accidentis: quia medium sumitur extranee in praemissis, hoc scilicet, quod est medium esse inter contradictoria. Istud patet in exemplo : ens, et non ens, non referuntur per se ad invicem, et inter ista absolute nihil est medium, sed ista inquantum contradictoria, referuntur, et sic inter illa est contradictio media, sicut inter similia est similitudo media, et inter quaecumque relativa est relatio media.

Ad aliam probationem concedo, quod illa relatio potest esse in non ente, ut in subjecto, sicut et in ente : non ens tamen, in quantum est subjectum illius relationis, est ens rationis, et ita talis relatio potest esse ens rationis.

Ad secundum principale, nego majorem, et concedo, quod relatio dicitur ens rationis, vel quia utrumque extremum, vel alterum est solummodo ens rationis: vel quia extrema ejus non sunt duo, nisi secundum rationis considerationem, ut est in identitate. Potest tamen major utriusque rationis sic probari: Non omni enti est aliquid univocum, nec etiam omni enti naturae est aliquid univocum ; igitur multo magis, nec aliquid erit univocum enti, et non enti, sive enti naturae, et enti rationis ; quia si illis quae magis videntur convenire, nihil est univocum, nec illis quae minus.

Et ad hanc probationem, secundum quod est pro secunda ratione, dicendum, quod consequentia non valet, nec est ibi locus a majori ; quia non omnia entia naturae plus conveniunt in aliquo univoco, quam ens naturae, et ens rationis, nisi forte in pluribus dictis de eis aequivoce.

Sed quia de oppositione, quae est inter ens, et non ens, est absolute verum dicere, quod est ens, et non ens, quia aliter esset medium inter ens, et non ens, et quia est in non ente simpliciter, ut in subjecto,ideo non videtur ponenda in genere Relationis, cum ens secundum se, dividatur in decem Genera generalissima ; quia etiam licet aliquid sit univocum enti naturae, et enti rationis, hoc est enti, quod est in ratione, ut scientiae, et virtuti est aliquid univocum : tamen enti, quod est ex sola consideratione rationis, et enti naturae, nihil videtur univocum ; quia tunc haberent oppositionem, quia omnia univoce contenta sub aliquo eodem, ut species, differunt differentiis contrariis, et ita non possunt talia entia rationis applicari cuilibet enti naturae, quod est falsum, ideo videtur dicendum ad duas primas rationes aliter.

Ad primam concedo, quod contradictio inter ens, et non ens, est non ens simpliciter, sed non est species in genere Relationis.

Ad secundam similiter concedo majorem, dicendo ad minorem, quod nulla relatio rationis, est species in genere Relationis, nec identitas, nec relationes fundatae super intentiones secundas : neque aliae consimiles.

Contra ista, Ad aliquid sunt, quorum hoc ipsum esse est ad aliud se habere, haec est vera notificatio relativorum, secundum Aristotelem hic in littera ista inest contradictorio, quia hoc ipsum quod est, est contradictorium contradictorio: et eidem ; quia idem hoc ipsum quod est, est eidem idem, et sic de relativis intentionalibus, et consimilibus, ut genus hoc ipsum quod est, est speciei genus, quod de omnibus ostenditur per hoc, quia in definitionibus eorum ponenda sunt sua correlativa, ut manifeste dicit Porphyrius de Genere et Specie, cap. de Specie. Quod non oporteret, nisi dependerent ad invicem essentialiter ; omnia igitur praedicta sunt vere relativa : igitur et formae, secundum quas dicuntur talia,sunt vere relationes : quod negatum est. Item, ista in nullo alio genere videntur esse, nisi in genere Relationis, et inconveniens videtur concedere illa esse in nullo genere.

Item, si contradictio inter ens, et non ens, non sit in genere Relationis, quaero de alia contradictione, quae est inter alia extrema, utrum illa sit in genere Relationis: si sic, contradictio non inest omnibus univoce, quod est inconveniens, cum contradictionis universaliter sumptae, assignetur eadem definitio, in 1. Posteriorum, text. 5. scilicet, Contradictio est oppositio, cujus non est medium secundum se; si autem contradictio inter alia extrema, non sit in genere Relationis, ita et nulla contradictio: et contrarietas est in genere Relationis, ut manifestum est ; quia est per se habitudo vere duorum entium ; igitur oppositio non erit univocum contradictioni, et contrarietati : quod videtur contra Boetium in illo cap. inferius, Quoties autem solet opponi ; qui dividit oppositionem in has quatuor species oppositionis,sicut genus in species: imo sequitur majus inconveniens, quod oppositio inconvenienter ponatur in definitione contradictionis in primo Posteriorum, quia oppositio sumpta secundum illam significationem, secundum quam convenit contradictioni, aut est idem contradictioni, aut superius ea : si idem, frustra additur illud in definitione, cujus non est medium secundum se ; si superius, sequitur aliud inconveniens ; quia oppositio secundum illum modum accipiendi per se determinata ad contradictionem, non habet sub se alia inferiora a contradictione, nisi alias species oppositionis, sed aliae sunt entes, et contradictio non ens : et tunc aliquid erit univocum enti, et non enti: quod negatum est. Ad primum istorum, potest dici, quod vera notificatio Relativorum, quam ponit Aristoteles, nulli illorum convenit ; quia nullius eorum esse est ad aliud se habere, aliud enim est differentia entis, et dicitur tantum in comparatione ad ens, non enim dicitur aliquid aliud a non ente ; nunc praedicta, vel eorum correlativa sunt non entia, simpliciter loquendo, et ideo nullius illorum esse est ad aliud se habere, nisi forte secundum rationem, sicut ista, et sua correlativa sunt entia. Et si arguatur, contradictorii esse est ad aliud secundum rationem, scilicet ad contradictorium se habere, igitur ad aliud se habere, est fallacia secundum quid, et simpliciter. Quod dicitur, quod in definitionibus istorum ponuntur sua correlativa ; dico, quod nullum istorum habet veram definitionem exprimentem quid est res, licet habeat rationem exprimentem quid dicitur per nomen, vel illud quod intellectus concipit de istis, quae ratio licet sit definitio eorum simpliciter, non tamen est definitio simpliciter.

Ad secundum dico, quod non est inconveniens, concedere illa non esse in aliquo Genere generalissimo, ut Species: si tamen debeant poni in genere per reductionem, maxime ponenda sunt in genere Relationis ; quia plus Speciebus ejus assimilantur, sicut forte omnia intentionalia sunt in genere per reductionem, et hoc in illo, cujus speciebus maxime assimilantur in modo praedicandi.

Ad tertium concedo, quod oppositio non sit univoca contradictioni, et contrarietati. Cum assumitur a Boetio, quod divisio oppositionis in ista quatuor est divisio generis in species, hoc potest intelligi generis, id est, generalis, quia divisum secundum aliquem modum praedicatur de dividente, et ideo per hoc distinguitur haec divisio a divisione totius in paries. Vel sic, quod illud sic intelligatur,pro aliquibus dividentibus, non pro omnibus, quia contrarietas, et oppositio relativa sunt species oppositionis, sumptae secundum unam significationem, secundum quam est genus intermedium in genere Relationis, licet contradictio non sit species ejus, ut sic sumitur. Per hoc ad illud de libro Posteriorum, dico, quod definitio contradictionis est bene assignata, et quod oppositio secundum illam significationem, secundum quam convenit contradictioni, non est omnino idem illi, sed superius : et habet aliud inferius, videlicet privativam oppositionem) quia tam illa, quam contradictio, vel est non entis, ut subjecti, vel ut termini,quorum utrumque oporteret esse ens, ad hoc, quod relatio esse ens. Ex his sequitur, quod oppositio in uno sensu sumpta, dicitur de contrarietate, et relativa oppositione univoce, et in alio sensu dicitur univoce de contradictione, et privativa oppositione.

Ad tertium dicitur,quod generalissimum

Relationis non est ad aliquid, nec aliquid quod est in illo genere per se ; sed ipsum generalissimum est habitudo unius ad aliud, et ita omnia, quae sunt in genere Relationis.

Ad illam probationem in contrarium, dicitur, quod illa definitio non datur de relatione, sed de relativis. Similiter, hoc nomen ad aliquid, est concretive dictum a relatione, et non relatio, nisi sic intelligatur, ad aliquid,id est, habitudo ad aliquid. Per hoc similiter ad quartam rationem principalem, quod primae species relationis non referuntur ad invicem sibi, nec alii ; sed sunt principia referendi, sicut et omnia alia, quae sunt in genere Relationis.

Contra istas duas responsiones, ex his sequitur, quod neutra definitio, quam ponit Aristoteles, esset eorum, quae sunt in genere Relationis, nec etiam aliqua proprietas, quam ipse assignat, et ita omnis determinatio Aristotelis esset impertinens ad genus relationis. Consequentia prima patet,inducendo in singulis proprietatibus: quas ponit Aristoteles, quarum nulla convenit relationibus ; sed relativis.

Item, oppositum non est principium sui oppositi ; igitur forma absoluta non est principium secundum quod aliquid dicitur comparatum ad aliud : sed relatio est hujusmodi forma ; igitur non est absoluta in se, igitur est ad aliud. Item, concesso eo, quod dicitur, non vitatur difficultas argumentorum principalium ; quia si generalissimum in abstracto sit Relatio, aliquid secundum eam dicitur relative ad aliud. Probatio hujus, tum quia secundum Qualitatem,secundum quod est generalissimum dicitur quale, secundum Aristot. cap. de Qualitate, quia sic notificat qualitatem ; igitur secundum Relationem, ut est generalissimum, dicuntur aliqua relativa ; tum quia secundum relationes inferiores in genere Relationis, dicuntur aliqua relativa : omne autem inhaerens per se primo cuilibet Speciei univoce, inhaeret per naturam generis, et ita generi primo ; igitur secundum generalissimum dicitur aliquid relative. Ex hoc arguo : aut relativum dictum secundum formam generalissimi, dicitur ad aliquid, secundum aliam formam, aut eamdem : si eamdem, igitur relativum aequiparantiae : igitur et relatio illa est relatio aequiparantiae : igitur et omnes inferiores relationes. Si dicatur ad aliud secundum aliam formam : igitur et illi alii correspondet alia forma, secundum quam dicitur relative ad istud, illa est aeque prima cum Relatione, quae est generalissimum, quia relativum illud, est aeque primum cum illo: igitur duae relationes generalissimae aeque primae.

Similiter manet difficultas quartae rationis ; quia si primae species sint relationes, quaero an sint relationes aequiparantiae, et ita omnes relationes inferiores erunt tales relationes. Aut A est principium referendi aliquid dictum secundum ipsum, ad aliquid denominatum A, B, et ita erunt A, et B, relationes suppositionis, et superpositionis : aut A est principium referendi denominatum ab eo, ad aliquid denominatum ab alia forma, ut A, C, et B est principium referendi ad aliquid, secundum eamdem formam, et tunc erunt tres primae species ; aut A est principium referendi ad aliquid dictum ab alia forma, et B similiter, et tunc erunt quatuor primae species, et universaliter cum omni relationi correspondeat correlativum, et e converso, nulla diversitas erit in numero relationum, et relativorum.

Ad primum istorum dici potest, et concedi consequens primum, quod illa definitio non est generalissimi Relationis, nec alicujus specierum, sed ejus quod denominative dicitur ab ea. Similiter de proprietatibus, nec tamen sequitur ulterius, quod determinatio Arist. nullo modo sit conveniens generalissimo Relationis, quia relatio inter omnia entia, est debilissimum ens, cum sit sola habitudo duorum, et ita minime est cognoscibilis in se, noscibilior autem est secundum quod informat ea, quorum est habitudo : et ad determinandum de relatione, conveniens fuit determinare de relativis ; praesertim cum ex eorum cognitione, sive definitione, sive quoad proprietates eorum, possit haberi cognitio relationis: quia si relativi esse est ad aliud se habere, proportionaliter relatio est forma, secundum quam hoc sic se habet ad aliud. Consimiliter quoad proprietates si relativa dicantur ad convertentiam, relatio est forma, secundum quam aliqua dicuntur ad convertentiam, et sic de caeteris proprietatibus.

Ad aliam rationem dico, quod comparatio, et absolutio, non sunt opposita, nisi circa idem, et ideo absolutio circa formam, et comparatio circa subjectum informatum forma, non sunt opposita. Aliter potest dici, quod relatio non est forma comparata, nec absoluta, quia enim est forma, secundum quam aliquid dicitur comparatum alteri ; ideo nec est nata dici absoluta, nec comparata ; sicut nec absolutio sibi opposita est absoluta, nec comparata. Si dicatur absolutum, et comparatum esse contraria immediata circa ens ; verum est circa ens quod est natum ea recipere, sicut sanum, et aegrum sunt contraria immediata circa corpus animalis : sed non circa sanitatem, vel aegritudinem, nec enim sanitas, neque aegritudo est aegra, vel sana.

Ad alias rationes dicitur, quod neque secundum generalissimum relationis aliquid refertur : neque secundum ejus primas species, sed solummodo secundum ejus species inferiores. Ad secundam prius positam contra hoc, conceditur, quod secundum omnes relationes inferiores, aliquid refertur. Igitur secundum genus, etc. conceditur secundum ipsum genus, ut est in inferioribus, non in se. Contra illud secundum Arist. in 4. Topic. cap. 4. si Species sit ad aliquid, et Genus erit ad aliquid : igitur si species sit principium referendi ad aliquid, et genus erit principium referendi ad aliquid. Item incompossibilia includuntur, quod generalissimum sit relatio, sive habitudo ad aliud, et quod informando subjectum, non faciat subjectum se habens ad aliud. Item probatio secunda non solvitur, quia secundum Species omnes specialissimas aliquid refertur : igitur secundum aliquod univocum illa sunt genera infima intermedia ; sed secundum omnia illa aliquid refertur : igitur per aliquod univocum eis, quod genus univocum est superius eis, et ita semper ascendendo ad generalissimum, tandem oportet concedere, quod secundum generalissimum aliquid refertur, nec solummodo secundum quod habet esse in inferioribus, quia sic nec est aliud a suis inferioribus, et per consequens non univocum illis.

Ad secundam istarum rationum diceretur, quod generalissimum non informat substantiam, nisi in suis inferioribus, quia non informat substantiam, nisi inquantum est ens, non est autem ens, nisi in suis inferioribus. Contra hoc, saltem potest concipi ab intellectu, relationem informare substantiam, non concipiendo aliquam inferiorem relationem informare substantiam ; quia potest prius concipi ab intellectu, non concipiendo posterius, et ita conceduntur opposita, scilicet ipsum informare substantiam, et tamen non esse relativum relatum per ipsum, quod est impossibile.

Ad tertiam igitur rationem principalem dicendum, quod generalissimum in genere Relationis, est principium referendi ad aliud, sed non ad aliud relativum, secundum aliam formam genere. Consimiliter, relativum dictum a generalissimo denominative dicitur relative, sed non ad aliquid relatum secundum aliam formam genere.

Contra hoc, si relatio sit principium referendi ad aliquid relatum secundum eamdem formam, igitur est relatio aequiparantiae, et relativum denominatum ab ea relativum aequiparantiae, et ita omnes relationes, et relativa inferiora, erunt aequiparantiae, quod est inconveniens.

Ad istud dicendum, quod relativum aequiparantiae est aequivocum, quia proprie sumptum, est aliquid relatum ad aliud, secundum eamdem formam specie, a qua imponitur unum nomen, quod de utroque extremo relationis talis dicitur, cujusmodi sunt simile, et aequale, et hujusmodi. Transumptive dicitur relativum aequiparantiae omne illud, quod eodem nomine denominat utrumque extremum, licet illud nomen non imponatur ab una forma specie, et hoc secundo modo, concedo Relationem, quae est generalissimum, esse relationem aequiparantiae, et relativum aequiparantiae; dicitur enim relativum relativi relativum, sed relatio primo modo sumpta est species hujusmodi generis.

Contra, quocumque modo generalissimum sit relatio aequiparantiae, sequitur relationes omnes inferiores esse illo modo tales, quod videtur inconveniens, cum paternitas, filiatio, et hujusmodi relationes superpositionis, et suppositionis, nullo modo sint relationes aequiparantiae ; quia non denominant utrumque extremum aliquo eodem nomine. Ad hoc dici potest, quod omnis relatio inferior est aequiparantiae, id est, principium referendi ad aliquid dictum secundum eamdem formam genere, ubi etiam utrumque extremum, eodem nomine generis nominatur, licet non quaelibet sit principium referendi ad aliquid secundum eamdem formam specie: nec ubi utrumque nominatur nomine speciei. Dicitur enim pater secundum formam sui generis relativum relativi, etsi non dicatur secundum propriam formam patris, quia secundum propriam formam patris dicitur pater.

Ad quartam rationem principalem concedo, quod tam A, quam B est principium referendi ad aliquid dictum secundum eamdem formam : puta, sit A, hoc quod est relatio aequiparantiae ; B, hoc quod est relatio superpositionis, et suppositionis ; et relativum denominatum a B, quod est relativum superpositionis, et suppositionis, dicitur ad relativum suppositionis et superpositionis : sed non sequitur ex hoc, ipsum esse relativum aequiparantiae, nisi sumendo secundo modo, sicut dictum est prius.

Et si forte quaeratur divisio hujus generis, quod est B, quomodo ejus primae species se habent ; potest concedi, quod referantur mutuo inter se, ut si unum sit relativum secundum potentiam activam, et reliquum secundum potentiam passivam : et ulterius potest concedi, quod species eorum referantur inter se, ut pater, et calefactivum, quae sunt species primi generis ad filium, et calefactibile, quae sunt species secundi,et proportionabiliter est dicendum de relationibus correspondentibus.

Ex his patent tot, qualiter relationes relationis se habeant ad genus Relationis : et juxta hoc, quomodo entia rationis sunt in genere, et quomodo illud sit intelligendum, inter contradictoria non esse medium, et quomodo oppositio se habet ad illa quatuor, in quae dividitur inferius in hoc libro ; et quomodo secundum Relationem, ut est generalissimum, aliquid refertur ; et ad quae referatur, quod ab eodem denominative dicitur ; et quomodo aequivoce dicuntur aliqua relativa aequiparantiae ; et qualiter determinatio Arist. sit conveniens, quae est de relativis, cum solae relationes sint in hoc genere, ut species ; et quomodo hujus Generis sunt tantum duae primae Species, etc. quae patent inspicienti.

Si ergo sufficienter eorum quoe sunt ad aliquid, definitio assignata est, aut nimis difficile, aut impossibile est solvere : quoniam nulla substantia eorum quoe sunt ad aliquid dicitur. Si autem non sufficienter, sed sunt ad aliquid, quibus hoc ipsum est esse ad aliquid, quodammodo se habere fortasse aliquid contra ista diceretur, etc. Cap. eod.