QUAESTIO XXXVIII

Utrum divisio oppositionis in haec quatuor, scilicet, relativam oppositionem, contrariam, contradictoriam, privativam, sit conveniens

Ammonius in hoc cap. D. Thom. 5. Met. lect. 12. et opusc. 37. cap. 1. 2. et 3. Doct. super 5. Mel. text. 15. Aram. 5. Met. q. 8. art. 3. Aut. Andr.

hic q. 2. Conimhr. in cap. de opposit. artic. 2. Cursus Carmel. ubi supra. Aversa q. 22 Log. sect. 1 . Rodrig. in hanc q. Doct. art. 2

Videtur quod non ; quia omnis divisio est per opposita, per Boetium lib. Divisionum, haec non ; igitur, etc. Probatio minoris ; quia haec divisio est inter oppositiones, et nulla oppositio opponitur. Probatio, quia si sic, igitur opponitur per aliam oppositionem, et pari ratione illa posset esse divisa contra aliam oppositionem ; et sic erit procedere in infinitum in oppositionibus ; igitur divisio est insufficiens, cum non fiat in illas omnes oppositiones.

Item, ubi unum videtur sequi ad aliud, divisio est insufficiens : sed contradictoria sequuntur ad omnia alia opposita : igitur, etc. Minor patet ; quia omnia alia opposita includunt contradictorie opposita.

Item, relative opposita dicuntur de eodem ; igitur non sunt opposita.Antecedens patet ; quia sicut arguitur, cap. de Quantitate, hoc est magnum ad hoc, et hoc est parvum ad hoc ; igitur hoc est magnum, et parvum: igitur si ille modus arguendi valeat, possunt duo relative opposita inferri absolute, ex seipsis positis in comparatione ad diversa, intelligit enim Aristoteles per magnum, et parvum relative opposita, ut ibi patet.

Item, privative opposita dicuntur de eodem : igitur non sunt opposita. Probatio antecedentis, quia per Aristotelem in 2.Top. in privative oppositis tenet consequentia in seipso : igitur si ad visum sequitur sensus, ad caecitatem sequitur insensibilitas ; sed sequitur visus, igitur sensus : igitur omnis videns est sentiens, quia in abstractis tenet consequentia per se ad concreta ; quia sequitur, si surditas est insensibilitas, igitur surdus est insensibilis ; igitur si idem sit videns, et surdus, idem erit sensibilis, et insensibilis, et privative opposita de eodem. Hoc idem patet in alio exemplo ; quia sequitur, iste est similis huic : igitur est similis, et dissimilis illi : igitur est dissimilis. Patet consequentia, quia relativum positum respectu cujuscumque, infert seipsum simpliciter, quia nullus terminus distrahit a ratione relativi simpliciter.

Item, contraria dicuntur de eodem : igitur non sunt opposita. Antecedens patet: tum quia in medio dicto per participationem est natura utriusque extremi, aliter non differret a medio dicto per abnegationem : etiam aliter non esset motus ab utroque extremo in medium,sicut medium dictum per participationem denominatur ab utroque extremo. Tum, quia scutum cujus medietas est alba,et medietas nigra,est coloratum : igitur album, vel nigrum, vel medium. Consequentia patet, per Aristotelem 2. Top. Quidquid est in genere, vel denominatur a genere, necesse est esse in aliqua specie, vel denominari ab aliqua, non est medium, ut manifestum est, si album, pari ratione nigrum ; igitur contraria dicuntur de eodem.

Ad primam probationem diceretur, quod natura extremorum imperfecte est in medio, et ideo medium a neutro extremo denominatur. Contra, utrumque extremum est aliqua forma ; ergo simplex ; per Auctorem sex Principiorum, in principio, Simplex ubi est, secundum se totum est, ergo si utrumque extremum secundum in aliquid sui est in medio, secundum se totum erit in medio.

Dicitur ad secundam probationem, quod scutum non est coloratum, sed colorata. Contra, igitur est hoc coloratum, et illud ; quia per Priscianum, plurale non est, nisi singulare geminatum, sed consequens est falsum ; quia tunc esset multiplicatio subjecti, et accidentis.

Item,contradictorie opposita dicuntur de eodem : igitur non sunt opposita. Probatio antecedentis ; quia contradictorie opposita sequuntur ad quaecumque alia, sed omnia alia, dicuntur de eodem, sicut ostensum est: igitur contradictoria.

Item, si oppositio convenienter dividatur, igitur est oppositio subjectum divisionis, et praeter hoc, divisio est subjectum oppositionis, quia divisio opponitur alicui,

ut indivisioni, vel collectioni ; igitur idem respectu ejusdem est subjectum, et accidens, quod est inconveniens ; ergo, etc.

Ad oppositum est Aristoteles, et Boetius in Commentariis super Aristotelem in libris Topicorum. Quoties enim docent considerare de oppositis, docent inspicere tantum ad haec.

Ad primam quaestionem potest dici,quod oppositio aequivoca est, quia in uno sensu sumpta, dicitur aequivoce de contrarietate, et oppositione relativa : in alio sensu dicitur univoce de contradictione, et privativa oppositione. Primo modo est ens reale, et Species in genere Relationis : si autem inveniatur in aliis generibus, hoc non est ut species, sed ut passio. Secundo modo est intentio, quia et alterum extremum ejus est tantum ens, secundum considerationem rationis.

Ad primum argumentum dicendum, quod Metaphysicus distinguit multa multiplicia in quinto, non quia secundum omnes sensus sunt entia, vel passio realis entis ; sed secundum alios, et alios sensus forte ponit, ut excludat a proposito : ita et de oppositione, cujus una species est ens reale, et species relationis ; et alius sensus adjungitur, ut a proposito forte excluditur.

Ad aliud dico, quod oppositio in uno sensu, prout scilicet dicitur de contrarietate, et oppositione relativa, est species differentiae : non autem prout dicitur de contradictione, et privativa oppositione, quia ens, et non ens contradicunt, et tamen non differunt, nec sunt diversa, quia diversitas est differentia entis, et differentia similiter.

Ad tertium concedendum, quod contrarietas, et relativa oppositio essent, intellectu non existente, non autem privativa oppositio, nec contradictio ; quia alterum extremum in illis oppositionibus, puta negatio, et privatio secundum quod est extremum relationis, est tantum ens secundum rationem ; quod de negatione patet, quia licet illa dicatur de aliquo ente : ut non homo dicitur de asino, tamen secundum rationem, qua contradicit homini, non est ens, nisi rationis. Per hoc patet, quod licet contraria maneant, non existente intellectu, non oportet contradictoria manere, secundum quod sunt contradictoria, quia negatio albi, prout contradicit albo, non est in nigm quia ut contradicit, est dicibilis de ente, et de non ente. Si dicatur, quod ad nigrum saltem sequatur negatio albi, ut contradicit albo, et ita contradictoria sunt, si contraria sunt: dico, quod non existente intellectu non est consequentia. Similiter privatio, licet sit negatio habitus in subjecto, tamen tantummodo opponitur habitui ratione negationis, et illa non est en3, nisi tantum secundum rationem.

Ad argumenta in oppositum.Ad primum dico, quod contrarietas, et relativa oppositio sumpta in illo sensu, in quo sunt species oppositionis, non sunt in subjectis intentionalibus, licet forte contrarietas secundum alium sensum, prout dicitur esse in propositionibus secundum Qualitatem, et quantitatem earum sit intentionale, et in subjecto intentionali, ut in propositione : alia autem duo, ut contradictio, et privativa oppositio, possunt esse in subjectis inlenlionalibus.

Ad secundum dico, quod major potest negari ; quia etiam in accidentibus realibus comparatis, videtur aliquid praedicari de seipso denominative, cujusmodi sunt oppositiones.

Contra, impossibile est in rebus aliquid esse in eadem specie, ut in subjecto ; et praedicatio denominativa est proprie de subjecto.Vel potest dici, quod cum dicitur, oppositiones opponuntur, illud quod denominat oppositiones,non est oppositio realis, sed intentionalis, et ita non idem denominat se.

Contra, contrarietas, et relativa oppositio dividunt oppositionem, ut genus ; ergo sunt species oppositae ; igitur oppositio earum est aliqua realis, quia et utrumque extremum ens.

Ad tertium dico, quod contradictio, et privativa oppositio, possunt univoce inveniri in omni genere, et similiter contrarietas, et relativa oppositio forte ut passiones, non ut species.

Ad secundam quaestionem dicendum, quod divisio oppositionis in illa quatuor est conveniens, quia oppositio realis, est eorum quae sunt in eodem genere ; aut igitur unum illorum dependet ad aliud, et sic est oppositio relativa ; aut non, et sic est oppositio contraria. Oppositio habens alterum extremum non ens, quod dicitur de oppositione privativa, et contradictoria,aut habet extremum non ens, quod nullum subjectum sibi determinat, et sic est con. tradictio; aut quod determinat sibi aliquod subjectum, et sic est privativa oppositio ; et sic patet sufficientia.

Ad primum argumentum potest dici, quod non omnis divisio est inter opposita, proprie loquendo : quia non divisio generis in species, ut in genere Substantiae : et ita contraria, et relativa dividunt oppositionem, ut species; et alia duo, licet in alio sensu oppositionum, ut species, et species dividentes non oportet nisi esse contrarias transumptive, quae contrarietas non est oppositio, ut hic loquimur, sed forte intentio communis omnibus disparatis : dividentia autem multiplex, nullo modo proprie oportet opponi, et ita nec contrarietatem contradictioni. Vel aliter, hoc non valet ad oppositum, quia nulla oppositio harum potest determinare haec omnia dividentia, nec aliqua seipsam, in comparatione ad aliam, in uno sensu dividit in contrarietatem, et relativam oppositionem in hac divisione,licet omnia dicuntur disparata, et ita contraria transumptive.

Intelligendum tamen, quod divisio oppositionis in haec absolute, est divisio vocis in significationes : sed oppositio sumpta in uno sensu, dividitur in contrarietatem, et relativam oppositionem, ut genus in species. In alio sensu sumpta, similiter est generale, propterea dividentia ipsam in utroque sensu sunt opposita : ut contrarietas, et relativa oppositio sunt forte contraria, loquendo de contrarietate transumptive sumpta, quae est differentia secundum speciem : sed non oportet dividentia in uno sensu, opponi dividentibus oppositionem in alio sensu.

Ad aliud dico, quod divisio oppositionis est in istas intentiones, ut unum membrum illorum non sequitur ad aliud, quia non sequitur, haec sunt contraria, igitur sunt contradictoria ; sed consequentia est inter illa quae subsunt, ut sequitur, album, et nigrum, igitur album, et non album, et in illa non est divisio, nisi per accidens.

Contra hoc loquendo de intentionibus, omnia sunt relative opposita, quia contradictorium dicitur contradictorio contradictorium, et contrarium contrario contrarium, et sic de aliis. Respondeo, contradictorium est relativum per accidens, sicut homo est albus : contradictio autem non est relativa oppositio; divisio autem sic oppositionis in abstracto, vel in concreto sumpto essentialiter, non sumitur pro omni illo quod potest denominare, quia tunc quale non divideretur in denominativa specierum suarum, cum illa possint de eodem praedicari, et de se mutuo, licet per accidens.

Ad aliud dico, quod relativa non sunt relative opposita, nisi in comparatione ad idem, et sic non possunt inferri ex seipsis positis in comparatione ad diversos terminos, licet relativa absolute possint inferri. Qualiter autem ratio Aristotelis valet de magno, et de parvo, dictum est supra. Contra hoc, Aristoteles in principio hujus capituli, ubi dat differentiam inter contraria, et relative opposita, dicit, quod in relative oppositis unum secundum se dicitur ad aliud, et non in contrariis : et idem dicit, assignando differentiam inter relativam oppositionem, et contrariam,et duo relativa sumpta in comparatione ad idem, ut pater hujus, et filius hujus, non dicuntur ad invicem, sed ipsa absolute sumpta : igitur intelligit relative opposita esse relativa absolute.

Ad hoc potest dici, quod in relative oppositis, sunt duo, oppositio, et relatio ; superaddita ratione oppositis, oportet sic opposita accipi in comparatione ad idem ;

quia hoc est generale omnibus oppositis, sumi in comparatione ad idem, ratione differentiae superadditae oppositioni, quae est relatio, oportet illa, secundum quae est oppositio, referri ad invicem.

Dictum igitur Aristotelis est intelligendum de ipsis formis, inter quas est oppositio, quia illae referuntur ad invicem, quia in hoc differunt formae, hic oppositae, a formis oppositis in aliis generibus oppositionis : in omnibus tamen oportet opposita referri ad idem: et ideo Aristoteles,quando debuit distinguere hanc oppositionem ab aliis, non posuit illam conditionem, in qua haec convenit cum aliis, in ratione oppositionis in generali, sed illam in qua haec distinguitur ab aliis.

Ad aliud potest dici, quod in privative oppositis, non tenet consequentia in seipso, nisi in comparatione ad subjectum proximum. Verbi gratia, si sequatur, homo est videns : ergo homo est sentiens,non sequitur eodem ordine in privative oppositis, homo est caecus, igitur homo est insensibilis ; quia si sic, cum ulterius sequitur, igitur homo est non sensibilis, ab affirmativa de praedicato privato, ad affirmativam de praedicato infinito, per Aristotelem et Boetium in 2. Periher. et per Aristotelem in 1. Priorum, cap. 1. et inde, cap. ult. et ulterius sequitur, est non sensibilis, igitur non est sensibilis; per ip:os ubi prius,sequeretur a primo, et ultimum, est caecus, igitur non est sensibilis, ubi manifeste est fallacia Consequentis. Potest tamen dictum Aristotelis in -2. Topic. intelligi de subjecto proximo habitus inferioris, et suae privalionis,ut forte, si sequatur, oculus est videns, igitur oculus est sentiens, similiter sequitur, oculus est caecus, vel homo caecus secundum oculum, igitur oculus, vel homo secundum oculum est insensibilis. Ratio differentiae est, quia privatio est negatio habitus in apto nato : ad negationem autem habitus inferioris absolute, vel in subjecto remoto, non sequitur negatio habitus superioris absolute, vel in subjecto remoto ; sed est fallacia Consequentis, a propositione habente plures causas veritatis, ad unam. Tamen ad negationem habitus inferioris in subjecto proximo illius habitus, sequitur negatio habitus superioris in eodem subjecto, quia in illo subjecto non est habitus superior natus haberi, nisi quia habitus inferior. Nec mirum est respectu alicujus subjecti privativum habitus inferioris, inferre privativum habitus superioris, respectu alterius non ; quia consequentia non est inter incomplexa sed inter propositiones. Tum quia omnis illatio pertinet ad tertiam operationem intellectus ; sicut igitur secunda operatio intellectus, quae est compositio, et divisio, supponit primam, quae est indivisibilium intelligentia, et non est compositio, nisi in talibus ; ita tertia operatio praesupponit secundum, ita quod in illa non erit aliqua illatio nisi in compositis, vel divisis. Tum quia omnis consequentia est reducibilis in syllogismum : nihil autem est antecedens, vel consequens in syllogismo, nisi propositio ; igitur nihil est extremum consequentiae nisi tale.

Ad exemplum de privative oppositis, si concedatur haec consequentia, est dissimilis illis, igitur est dissimilis, quod videtur propter relationis rationem in dissimili, dicendum est tunc, quod dissimile absolute sumptum non opponitur simili absolute privative, sed oportet utrumque sumi secundum idem ad idem, ut similis, et dissimilis eidem, ut in albedine ; et sic non possunt ista duo dici de eodem. Vel aliter neganda est ista consequentia, est dissimilis illi, igitur est dissimilis, quia ad consequens sequitur, igitur non est similis,quod non sequitur ad antecedens. Tunc ad propositionem illam, relativum respectu cujuscumque termini infert seipsum absolute, concedatur quantum est ex ratione relationis,sed potest prohiberi ratione negationis, quando in eodem conjungitur negatio cum relatione : sic est in relativis privativis, cujusmodi est dissimilis.

Ad aliud dici potest, sicut Aristoteles in 4. Metaphysic. c. de Mediis, ubi probat principaliter, quod medium componitur ex.

contrariis ; quia medium est magis unius extremi, et minus alterius, quia medium dictum per participationem, participat utrumque extremum imperfecte, et virtualiter, neutrum tamen simpliciter, et ideo denominatur a neutro simpliciter.

Ad primum in contrarium dico, sicut est compositio essentialis ex materia, et forma, compositio quantitativa, quae est ex partibus integralibus, et compositio secundum gradus perfectionis, ita per oppositum est simplicitas, et simplicitate opposita primis duobus modis compositionis est forma simplex, sed non omnis forma est simplex, simplicitate tertio modo, quia in aliqua eadem forma sunt diversi gradus perfectionis, et virtutis, quae compositio non repugnat simplicitati essentiae formae.

Ad secundam probationem de contrariis, si concedatur scutum hujusmodi esse coloratum, potest dici, quod non sequitur, igitur est album, vel nigrum, quia in illa consideratione quae accipitur, dicit Aristoteles quod quidquid denominative dicitur a Genere vel habet Genus, oportet denominative dici a Specie, vel habere Speciem, et per hoc innuit duplicem modum denominandi in accidentibus, unum secundum esse, alium secundum inesse, quem duplicem modum tetigit in principio secundi ; quod igitur Genus denominat, et aliqua Species denominabit, vel secundum esse, vel secundum inesse, et ita est vere concedendum, quod scuto inest albedo, vel nigredo, vel color medius, sed non sequitur ; ergo scutum est album, quia in accidentibus non tenet ab inesse ad esse, secundum Aristotelem in principio secundi Topicorum.

Aliter potest dici, quod scutum non est coloratum, quia verum est dicere, quod nullo colore coloratum ; quia illius universalis quaelibet singularis est vera ; quia opposita quaelibet est falsa, nec tamen est concedendum quod sit colorata, quia forte sicut coloratum dicit unitatem in forma, et in subjecto, ita colorata dicit pluralitatem in utroque, et neque est unitas in utroque,

neque pluralitas in utroque, sed unitas in subjecto, pluralitas in accidente.

Ad aliud dico,quod non est inconveniens duorum accidentium intentionalium utrumque esse in utroque, ut in subjecto ; quia quodlibet intentionale, praeter hoc,quod est modus intelligendi alterius, est intelligibile per se: quando est modus intelligendi habet rationem accidentis ; quando est intelligibile, est quid, et potest intelligi sub aliquo, quod est modus intelligendi ejus, cujus tamen prius fuit modus intelligendi : et ita potest respectu ejusdem esse intellectum, et modus intelligendi : et haec est causa,quare in accidentibus intentionalibus potest idem praedicari de se denominative, quia idem potest esse intellectum, et modus intelligendi,sub extranea ratione sumptum : et ita sub extraneis rationibus potest significari in concreto, et in abstracto. Sic patet, quod haec divisio tantum est oppositionis, quae est in complexis, quia uno modo intendit Aristoteles de oppositione in libro Periher, ubi distinguit oppositionem in enunciationibus. Patet cujus divisio sit, quia primo est aequivoci in aequivocata, secundo univoci in utroque sensu in univocata.

Notandum, quod contrariorum quaedam sunt immediata, quorum alterum necesse est inesse omni susceptibili ; alia sunt mediata, quorum non necesse est alterum inesse. Et mediatorum, quaedam habent media per participationem, quae media aliquid habent utriusque extremi ; quaedam habent tantum media per abnegationem. Mediatorum etiam, quaedam habent plura media : quaedam tantum unum, et quaedam media nominata, quaedam innominata.

Pro secunda divisione tamen intelligendum, quod nulla dicuntur contraria mediata proprie, nisi quae habent medium per participationem : medium enim per abnegationem, invenitur in omnibus, praeterquam in contradictoriis, sed forte in aliquibus contrariis mediatis medium non nominatur, nisi per abnegationem extremorum, ut in bono, et malo, et consimilibus. Tertiae divisionis, et quartae causa assignatur in 10. Metaphysic. cap. Quoniam autem uni contrarium, etc. text. 17. et inde, quae est, quod aliquando negationes contrariorum cadunt super aliquid unum determinatum ejusdem generis cum extremis et tunc potest esse unum medium nominatum, sicut negatio majoris, vel minoris determinate cadit super habens eamdem quantitatem ; et ideo illorum est unum medium nominatum, quod est aequale: Quando autem negationes contrariorum non cadunt super aliquod unum susceptivum, tunc non est unum medium,sed vel omnino remanet innominatum, vel plura media nominata, quando negatio extremorum cadit super plures formas ejusdem generi s, ut est in coloribus.

Quaecumque vero contrariorum sunt talia, ut in quibus nata sunt fieri, vel de quibus praedicantur, necessarium sit alterum eorum inesse, nihil medium eorum est. Cap. eod.