QUAESTIO XLI

Utrum a privatione possit fieri regressio in habitum

Simplic. et Ammonius hic Nyphus 1. Metaph. q. 4. D. Th. q. 2. de Malo, et 8. Met. cap. 5. lect. 4. Sonoin. 10. Met. q. 19. Ant. Andr. hic q. 2. Mayr. hic, passu 57. Gonimbr. hic q. unic. art. 5. Tolet. ibid. Suar. inindic. Met. lib. 8 cap. 5. Fonseca lib. 2. Instit. cap. 17. Aversa q. 22. Log. sect. 1.

Quod sic videtur ; quia secundum Aristotelem 1. Physicorum cont. 5. et inde, Privatio, et forma sunt duo principia transmutationis, ita quod privatio est terminus a quo, et forma terminus ad quem : sed a termino a quo, ad terminum ad quem est transmutatio: igitur, etc. Item, hoc patet in exemplo ; tenebra enim opponitur luci privative, alioquin illuminatio medii esset cum motu, et successione, quod improbatur 2. de Anima. Consequentia patet ; quia unum contrarium non abjicitur, et reliquum non acquiritur sine motu, sed a tenebra ad lucem possibilis est regressio, manifestum est, igitur, etc.

Item, omnium contrariorum alterum includit privative oppositum alterius, per Aristotelem 10. Metaphysic. cont. 15. et hoc non obstante inter contraria est transmutatio ; igitur et inter privative opposita.

Ad oppositum est Aristoteles.

Ad istud dici potest, quod loquendo generaliter de privative oppositis, non est impossibile universaliter a privatione esse regressum ad habitum ; quia sic loquendo, privatio dicitur esse carentia formae in subjecto, quando aptum natum est habere, et a tali privatione possibile est esse regressum ad formam : unde illud dictum Aristotelis est verum de aliqua privatione particulariter, ideo prima differentia, quam ponit Aristoteles inter contraria, et privative opposita, est generalis. Ista secunda est particularis. Ad salvandum igitur dictum Aristotelis distinguitur privatio tripliciter, uno modo sic. Quaedam est privatio, quae est carentia formae, ad quam non ordinatur subjectum, nisi mediante habitu ; alia ad quam ordinatur non mediante habitu. Alio modo sic, quaedam privatio privat habitum secundum actum, et secundum potentiam : alia privat tantum actum. Tertio modo sic, privatio quaedam est, cujus habitus inest a principio innato, cujusmodi est caecitas, quia visus est a principio intrinseco. Alia est privatio, cujus habitus inest principio extrinseco, ut tenebra in medio. De privatione quocumque istorum modorum, primo dicto dicta, intelligit Aristoteles, secundo modo non. Videtur tamen prima distinctio esse minus competens, quia nullum subjectum videtur ordinari in privationem, mediante habitu. Si intelligatur subjectum ordinari in privationem mediante habitu, sic quod subjectum non est natum recipere privationem, nisi prius recipiat habitum, hoc enim est manifeste falsum ; quia aliquis non prius videns, potest esse caecus ; vel sic intelligatur, nisi prius natum sit recipere habitum : et sic distinctio nulla ; quia sic omne subjectum ordinatur in privatione, mediante habitu. Ratio autem quare Aristoteles intelligit de primo membro secundae distinctionis, et non de secundo, est manifesta ex ipsis verbis distinctionis. Quare autem possit intelligere de primo membro tertiae divisionis, et non de secundo, causa est, quia quando habitus, qui est a principio intrinseco non inest, tunc in subjecto non inest principium sufficiens illius habitus : et cum natura transmutabilis semper tendat in non esse, non est possibile illud principium recuperari in subjecto, et ita nec habitum illum induci. Si igitur privatio talis habitus aliquando insit, impossibile est postea habitum illum inesse ; sed quando habitus est a principio extrinseco, ut lux in medio, a corpore luminoso ; tunc licet privatio aliquando insit, possibile est tamen ab illo extrinseco habitum induci.

Ad argumenta patet, quia argumenta prima procedunt de privatione uno modo, et argumenta ad oppositum, de privatione alio modo : quare, sicut dictum est, illa differentia non est generalis inter privative opposita, et contraria. Multa enim sunt opposita, ubi unum est tantum carentia alterius in apto nato, quae non possunt aliter opponi, nisi privative: et tamen non habent hanc proprietatem, puta lux, et tenebrae, quae si essent contraria, non posset alterum expelli, et alterum induci sine motu : et ita non posset medium in instanti illuminari, cujus oppositum habetur in 2. de Anima cont. 70. Similiter justitia, et injustitia, scientia et ignorantia : possibile est enim injustum facere aliqua opera justitiae, quia injustitia non necessitat ad faciendum injuste, licet inclinet, et per frequenter juste agere, potest acquirere habitum justitiae ; igitur potest ab injustitia transmutari ad justitiam.

Aliter potest dici ad quaestionem, quod inter contraria mutua est motus proprie dictus, quia utrumque est aliqua natura positiva, nec potest expelli, nisi in tempore : sed a privatione in habitum nunquam est motus ratione privationis ; quia materia subjecta privationi, tantum habet carentiam formae, et cum hoc tamen stat, quod summe sit disposita ad suscipiendum formam, et ita. non oportet illam moveri ad illam ; sed statim praesente agente recipere illam sine motu : secundum hoc est dicendum, quod haec differentia est universalis inter contraria, et privative opposita.

Ad primum argumentum dici potest, quod a privatione, quae est principium, in formam non est motus proprie dictus, nisi quando privatio conjungitur contrario.

Ad secundum patet ex illis exemplis, qualiter non est motus a privatione in habitum.

Ad tertium non sequitur non esse motum inter contraria, quia non esset inter privative opposita, quia extremum ignobilius contrarietatis non tantum est privatio reliqui, sed cum hoc est aliqua forma positiva, et ideo non potest expelli sine motu.

Quaecumque vero tanquam affirmatio et negatio, etc, Cap. eod.

Hic assignat Aristoteles differentiam inter contradictorie opposita, et omnia alia, quia in omnibus aliis, non oportet alterum extremum esse verum, alterum falsum ; in his autem oportet, vel quia nullum aliorum necessario vere inest, et aliud false ; sed in contradictoriis alterum vere inest, alterum false, et sic loquitur de contradictoriis incomplexis ; vel quia nullum aliorum oppositorum est verum, vel falsum, quia incomplexum, et contradictoria sunt complexa. Secundum istum sensum magis videtur intelligere ibi ; Omnino autem eorum quae sine complexione dicuntur, nihil verum, neque falsum est, et omnia alia quae dicta sunt, sine complexione dicuntur, alia scilicet a contradictoriis, et tunc intelligendum, quod contradictio, de qua hic loquitur, non lanium sit in incomplexis ; quamvis hic loquatur principaliter de oppositione incomplexorum, quia contradictio forte univoce invenitur in propositionibus, et in terminis : non sic forte in aliis oppositionibus, quia ista est magis intentionalis, est enim simpliciter intentionale.

Adjungit postea, quod licet subjecto existente, oporteat alterum contrariorum immediatorum esse verum de illo, non tamen hoc oportet subjecto non existente : sed in contradicloriis sive subjectum sit, sive non sit, semper alterum est verum de subjecto, et alterum falsum, quia sive Socrates sit, sive non, semper haec est vera, Socrates languet, vel Socrates non languet.