QUAESTIO XXXVI

An species Qualitatis sufficienter enumerentur

Boetius, Simplicius, Alexand. hic. D. Thom. 1. 2. quaest. 49, art. 2. Cajet. ibid. Mayron in Log. passu. 42. Fonseca 5. Met. cap. 14.quoest. 1. sect. 4. Suar. 2. tom. Met.disput. 42.sect. 5. Ruvius hic cap. 8. quaest. 1.Hurtado in Met. de qual. disp. 14. sect. 2. Conimb. hic in comment. textus q. 1. art. 2. Merinerus hic q. 3. Aversa q. 20 Log. sect. 2.Rodriguez art. 8.in Proedic. Quatit. apud Scotum.

Quod non videtur ; quia potentia animae videtur esse qualitas ; quia secundum eam anima dicitur qualis, sed illa in nulla specie alia potest esse, quam in secunda, et non est in ipsa. Tum quia secundum qualitates in secunda Specie, dicitur aliquid posse faciliter agere, vel difficiliter pati, sed potentia animae non est ad agere faciliter, vel difficiliter pati, sed ad agere absolute. Tum quia impossibile est aliquam speciem alicujus generis, esse subjectum alterius speciei illius generis ; sed potentia est subjectum habitus , qui est in prima Specie: igitur, etc. Major probatur, tum quia dicit Aristoteles 4. Topic. text. 10. et inde, quarta Consideratione, post considerationem de Oppositis, quod in eodem subjecto nata sunt fieri genus, et species: sed genus non est natum esse in aliqua ejus specie,ut in subjeclo,per ipsum in 11, consideratione sequenti, sed natum est tantum dici de specie ; igitur nec aliqua species generis, nata est fieri in alia ejusdem generis,ut in subjecto. Tum quia dicit Aristoteles 13, Consideratione 4. Top. text. 12. et inde, quod si aliquod superius praedicatur de subjecto in quid, et inferius praedicatur de illo subjecto, praedicabitur de eo ut genus; igitur cum generalissimum praedicetur de qualibet sua specie in quid, si aliqua species ejus dicatur de hac specie, dicetur de ea, ut genus ; igitur nulla alia est in hac, ut in subjecto.

Item ira, et dementia et hujusmodi, sunt qualitates, quia secundum eas aliquis dicitur qualis, et in nulla alia specie sunt nisi in tertia, sed ibi non sunt, quia secundum qualitates tertiae Speciei potest fieri alteratio ; sed secundum istas non, quia istae sunt in anima,per Aristotelem in littera,sed anima non alteratur, quia non est quanta, et omnis motus secundum qualitatem praesupponit quantitatem.

Item, pulchritudo, et decor videntur qualitates, per rationem Qualitatis, et in nulla istarum Specierum: igitur sunt plures. Probatio minoris, quia magis viderentur esse in quarta Specie, et ibi non sunt, quia suscipiunt magis, et minus, quod negat Aristoteles de qualitatibus quartae Speciei.

Ad oppositum est Aristoteles.

Ad primam quaestionem potest dici, quod Aristoteles non assignat Species Qualitatis ;

propter tertiam rationem ad primam quaestionem, quae confirmatur sic, quia istae Species quatuor, non sunt subalternae, nam de nullis duabus earum potest vere dici, quod quidquid est in una, est in alia, vel e converso; ergo si istae essent species, essent non subalternae, et tales diversas praedicari de eodem est impossibile ; sed has possibile est praedicari de eodem, quia possibile est eamdem qualitatem essentialiter esse radicatam in subjecto, et ita habitum, et esse principium naturale faciliter operandi, vel non faciliter,et esse per se objectum sensus. Et propter primam rationem, ad tertiam quaestionem; sed assignat modos ejus, quod patet per litteram ejus, antequam haec enumeret, dicit enim, Qualitas est eorum, quae multipliciter dicuntur: idest, multis modis, et in fine his enumeratis dicit, et fortasse quidam alii apparent Qualitatis modi, sed qui maxime dicuntur, hi sunt.

Est autem differentia inter speciem, et modum quia species super illud, cujus est, addit differentiam essentialem; modus differentiam accidentalem, et ita licet isti modi dicant diversam habitudinem qualitatis ad subjectum, penes hoc, quod est esse permanens, vel non: esse a natura, vel non; esse sensibile, vel non ;quae tamen omnia non variant qualitatem essentialiter, quia omnes istae habitudines, vel plures, possunt esse in eadem qualitate secundum essentiam.

Ad primum argumentum in contrarium, multipliciter, non intelligitur, idest, aequivoce, sed multis modis, et est manifesta differentia inter significata, quae faciunt multiplicitatem primo modo, et inter modos qui sunt differentiae accidentales, et faciunt multiplicitatem secundo modo.

Ad secundum et tertium patet.

Ad auctoritatem Aristotelis in contrarium, sumendum est, quoties dicit species, pro modo speciali, et quoties dicit genus, pro modo generali: et hoc forte dicit, quia isti modi, nec sunt generalissimi, nec specialissimi, sed generales, et speciales, in comparatione ad diversa: nec ista expositio multum extorquet litteram, quia intermedia intelligenda sunt secundum quae ponuntur in prooemio, et epilogo multipliciter et alii modi.

Ad secundam quaestionem dicendum, quod habitus, uno modo significat aliquid transcendens, secundum quod ab eo dicitur habere denominative, quod distinguitur inferius in fine libri. Secundo modo significat habitudinem mediam inter habentem, et rem habitam, quae est velut actio media inter agens, et patiens, et sic est decimum generalissimum. Alio modo significat idem, quod forma positiva, et sic sumitur inferius in oppositione privativa, nullo istorum modorum fit hic sermo de habitu. Sed quarto modo secundum quod habitus significat qualitatem radicatam in subjecto, et difficulter mobilem. Dispositio autem aut sumitur absolute: et tunc est superius ad habitum hic, secundum quod dicitur, ubi ponitur convenientia inter dispositionem, et habitum in 5. Metaph. cap. de Habitu, text. com. 15. Alio modo sumitur cum praecisione, et tunc distinguitur contra habitum. Primo modo, posset primus modus poni dispositio, secundo modo sumendo oportet simul ponere habitum, et dispositionem. Alio modo dicitur, quod dispositio significat qualitatem, quae de sua natura est faciliter mobilis a subjecto, et habitus illam, quae secundum suam naturam est difficulter mobilis: sed istud est contra Aristotelem, quia tunc nullus habitus esset dispositio.

Aliter dicitur,quod dispositio se habet ad habitum, sicut imperfectum ad perfectum.

Contra, aut ista imperfectio est in essentia qualitatis, aut in formando subjectum, neutro modo est: non in essentia, quia essentia mensuratur instanti: igitur aeque perfecta est, sive diu maneat in subjecto, sive non: nec in formando subjectum: quia sic essentia breviter manens, est aeque perfecta in subjecto, sicut diu manens, sicut nunc ostensum est ; igitur aeque perfecte denominat subjectum.

Ideo dicendum est ut prius, quod Dis positio secundum unum significatum, forte est ita generale sicut qualitas, secundum aliud significatum, sicut primus modus Qualitatis : sed praecise sumptum ipsum cum habitu, constituit primum modum Qualitatis. Exemplum est in Porphyrio. Porphyrius enim dividit differentiam in facere alteratum, et aliud : et tamen dicit omnem differentiam facere alteratum: igitur in divisione oportet intelligere alteratum praecise, et in secunda propositione alteratum absolute.

Ad primum argumentum patet, qualiter sunt duo, et qualiter non.

Ad secundum patet aequivocatio habitus.

Ad tertium dico, quod nullum quod est in hoc modo, secundum illam significationem, secundum quam est essentialiter qualitas, est per se in genere Relationis, sive ut relatio, sive ut denominative dictum a relatione ; sed si sic, hoc est secundum aliam significationem.

Ad quartum, dispositio est aequivocum, secundum quod significat idem quod positio, quod est generalissimum, et secundum quod significat speciem Qualitatis.

Ad aliam quaestionem dico,quod potentia, vel impotentia non significant aliqua, quae essentialiter sunt in genere Qualitatis, sed potentia tantum significat modum qualitatis absolute, secundum quod est principium operationis ; et impotentia significat modum qualitatis, secundum quod illa est principium difficulter agendi, vel patiendi faciliter. Qualitates autem quae subsunt, sunt formae absolutae, et non nominantur nominibus nominantibus eas absolute, sed in comparatione ad operationes, quarum sunt principia, secundum quod dicit Aristoteles inferius, Qualia autem, quod valetudinibus non sunt nomina imposita, quia forte non concipimus illas, nisi per comparationes ad operationes.

Ad argumenta, prima ratio est concedenda, quod potentia et impotentia non significant species Qualitatis, sed modos essentiae,per comparationem ad operationem.

Ad secundum patet, quod impotentia non est species Qualitatis, illa etiam qualitas, quae subest impotentiae, ut hic sumitur, est forma positiva, sicut mollities.

Ad tertium concedendum, quod isti duo sunt aeque primi modi, quorum neutrum sub altero continetur, et ita de quolibet alio modo, et ita loquendo prarcise,possunt concedi octo primi modi qualitatis, sed secundum aliquam unam rationem generalem conveniunt inter se illa duo,quae enumerantur in aliquo uno modo, secundum quem non conveniunt cum aliis, quae enumerantur in alio modo, ut naturalis potentia, vel impotentia in hoc quod est esse innatum, et esse principium operandi, unde illud posset poni secundus modus generalis, et ita in omnibus aliis modis.

Ad aliam rationem patet, quod potentia aequivoce sumitur, secundum quod est differentia entis, et secundum quod significat principium faciliter agendi.

Ad quartam quaestionem dicendum, quod passio, est aequivocum, secundum quod distinguitur in 5 Metaph. in multa significata, sed hic sumitur secundum quod significat qualitatem, secundum quam est alteratio ; et tunc vel sumitur absolute, vel cum praecisione. Absolute sumptum, est convertibile cum passibili qualitate, vel superius ad ipsum. Praecise sumptum, distinguitur contra passibilem qualitatem, prout passibilis qualitas dicitur illa, a qua aliquis denominatur, de nominatione significante permanentiam formae in subjecto. Absolute igitur, tertius modus est passio, quae dicit comparationem qualitatis ad subjectum, natum alterari secundum eam, vel comparationem qualitatis ad sensum, qui infert passionem, ut patebit respondendo ad argumenta.

Ad primum igitur argumentum dicendum, quod passio aequivoce est effectus actionis, secundum quod dicit auctor sex Principiorum, et secundum quod est qualitas, secundum quam est alteratio. Ad secundum dico, quod passio distinguitur praecise contra passibilem qualitatem, et sic intelligenda est illa distinctio, et differentia, quam ponit Aristoteles, et tamen possunt poni unus modus, quia habent certam rationem generalem, sicut praedictum est de secundo modo: et absolute loquendo de utroque sunt convertibilia ; quia omnis passio est qualitas, et ita secundum eam dicimur quales. Sed tunc ad dictum Aristotelis, quando dicit, secundum passionem non dicimur quales, hoc intelligendum est, vel quia non ab illo denominativo, quod sumitur a passibili qualitate, quod denominat subjectum per modum stantis, ut a rubore causato per verecundiam non dicitur aliquis rubicundus ; quia illud denominativum notat permanentiam hujus formae cum subjecto, pro tempore tamen pro quo inest ille rubor, potest dici rubeus, vel rubens, quae notant absolute talem formam, ut est in subjecto. Vel dictum Aristotelis sic est intelligendum, quod non dicimur quales a passionibus, quia ab illis non sumuntur communiter denominativa; sed si sumerentur, posset habens passionem denominari ab illa, sicut habens passibilem qualitatem denominatur ab illa.

Ad aliud dico, sicut dicit Aristoteles Ad. quod qualitates tertiae Speciei, non dicuntur passibiles, quia inferunt passiones suis subjectis, nulla enim forma nata est agere in suum subjectum ; sed dicuntur passibiles, quia aliquo modo inferunt passionem sensui.

Cum arguitur contra primum membrum dico, quod passibilis qualitas inducitur per alterationem, et ita subjectum patitur ab aliquo alterante, sed non a forma, quam recipit, sed ab aliquo habente eamdem formam specie.

Cum arguitur contra secundum membrum, dico quod passibilis qualitas efficit quamdam passionem in sensu, non veram, sicut dicit Aristoteles, et qualis sit illa passio, declaratur in 2. de Anima text. 57, et inde.

Notandum etiam juxta hoc, quod inferre Nota.

passionem sensui, non est de essentia qualitatis, secundum quod habetur in 2. de Anima, cap. de Visibili, text. com. 66. in principio, ubi dicitur, quod esse visibile non est de essentia coloris, sed passio ejus ; igitur passio, vel passibilis qualitas, quae denominat qualitatem, inquantum infert passionem sensui, non nominat essentiam, vel speciem qualitatis, sed modos ; et hoc valet pro solutione primae quaestionis.

Ad quintam quaestionem dicendum, quod forma , uno modo est transcendens,secunduin quod sumitur in principio sex Principiorum : alio modo est exterior dispositio rei animatae, vel decens lineatio. Similiter, figura, uno modo significat superficiem inclusam, vel terminatam lineis: alio modo ipsam terminationem, vel clausionem superficiei, haec duo, secundum duo prima significata, non pertinent per se ad genus Qualitatis, sed secundum alia duo, et secundum illa sunt subalterna, ita quod omnis forma est figura, et non e converso, vel praecise loquendo, sunt duo disparata.

Quod forma habeat secundam significationem, patet, per Porph. cap. de Specie, qui dicit, quod Species uno modo dicitur forma uniuscujusque, ubi forma significat idem quod decor, sive exteriorem dispositionem rei animatae, secundum quod patet per exemplum ejus, scilicet, Species Priami prima digna est imperio, et secundum quod dicitur in 4. Ethic. quod parvi possunt esse formosi, et commensurati, idest, decenter lineati.

Ad prima duo argumenta, patet per equivocationem illorum duorum,scilicetforma, et figura, quae dicta est prius. Ad tertium dicendum, quod si forma est decens lineatio, et figura clausio, vel terminatio superficiei, tunc absolute sumpta sunt subalterna, sed cum praecisione sumpta, sunt diversa. Si autem figura sit exterior dispositio rei inanimatae, sunt omnino diversa ; convenienter tamen possunt poni unus modus Qualitatis, quia supperaddunt essentiae qualitatis hanc rationem, unam generalem, quod est exterius disponere, vel constare circa aliquid, et non intra: quae ratio si accidat essentiae qualitatis, non mirum est haec duo non constituere speciem Qualitatis, sed modum.

Ad omnes istas quinque, sustinendo quod Aristoteles enumerat species Qualitatis, et non modos tantum, potest dici, quod istae differentiae, faciliter mobile, vel difficulter, esse principium operandi, vel non inferre passionem sensui, exterius disponere subjectum, sunt differentiae accidentales generi Qualitatis, quibus tamen Aristoteles utitur pro differentiis essentialibus ; quia differentiae essentiales sunt ignotae : et ita illae formae, quae subsunt primo istis differentiis,sunt quatuor species Qualitatis. Et iste modus dicendi non multum differt a priori, nisi in hoc, quod secundum priorem modum, non oportet concedere istos quatuor modos consequi per se distinctas species Qualitatis, quin plures possint inesse eidem qualitati secundum speciem. Sed secundo modo dicendo, oportet ad minus concedere has differentias, quamvis accidentales, esse proprias quatuor distinctis speciebus Qualitatis, ita quod sicut illarum specierum, una non dicitur de alia, neque ambae de aliquo eodem, ita et istarum differentiarum nulla dicatur de alia, neque duae de aliquo eodem ; quia proprium dicitur universaliter de eo, cujus est, et tantum.

Dicendum hoc secundo modo, sicut prius, ad quatuor quaestiones praecedentes, concedendo has differentias esse accidentales, quae hic assignantur : tamen formae quas istae differentiae consequuntur, tanquam proprietates earum, sunt essentialiter qualitates.

Sed ad distinguendum has differentias ab invicem, potest dici, quod tam forma,quam figura est exterior dispositio rei ; tam passio, quam passibilis qualitas est per se immutativa sensus ; tam potentia naturalis, quam impotentia, universaliter est naturale principium agendi, vel patiendi: et istae tres differentiae dicuntur ita distinctae, quod nulli qualitati eidem insunt.

Prima autem species non videtur sumi per aliquam differentiam positivam, distinctam ab his tribus, sed per privationem cujuslibet istorum, ita quod illa qualitas, quae sibi inest, nulli istarum differentiarum subest, quae est quasi tantum qualitas ; quia nulla differentia nota, quam superaddit qualitati est, neque essentialis, nec proprie accidentalis dicta, in prima specie Qualitatis. Istae enim differentiae, faciliter mobiles a subjecto vel difficulter, non sunt ita distinctae ab aliis, quin possint dici de eadem qualitate, de qua aliqua illarum differentiarum dicitur. Sed adhuc qualitati existenti in prima specie, istae differentiae accidunt, et per has distinguuntur habitus, et dispositio praecise sumpta ab invicem.

Istud patet in exemplo, scientia, et viritus, et sanitas radicata vel non radicata in subjecto, et hujusmodi, neque sunt exteriores dispositiones rei, neque per se sensibilia, neque innata principia operandi, vel patiendi ; neque est alia differentia positiva nota, quam ista superaddunt qualitati ; ergo videntur tantum esse qualitates, ut per illam praecisionem distinguantur ab aliis Speciebus quae superaddunt differentiam no?am, et tamen inter illas, quae sunt primae Speciei, radicatas, et non radicatas est differentia per faciliter mobile,et difficulter.

Contra distinctionem Specierum arguitur sic. Aliqua qualitas in tertia Specie, est innatum principium operandi,vel patiendi, ut caliditas in igne, frigiditas in aqua : igitur eadem qualitas est in tertia Specie, et in secunda.

Item, a naturali potentia pugnandi, vel currendi, dicitur aliquis pugil, vel cursor, et etiam ab arte currendi dicitur talis: sed a diversis qualitatibus non dicitur denominative idem quale ; igitur qualitates secundae Speciei, et primae non differunt.

Item figura, quae ponitur in quarta Specie, est per se sensibilis, secundum Aristotelem in 2. de Anima ; igitur infert passionem sensui, et sic passibilis qualitas : igitur quarta Species, et tertia non differunt.

Ad haec potest dici, quod differunt Species, quae intelliguntur per accidentales hic assignatas differentias, sed nec illae sunt differentiae propriae specierum, nisi sumantur cum praecisione. Sic puta, tota Qualitas sic dividatur, alia est dispositio interior, alia exterior : exterior, non primo sensibilis, et sic est figura, et sic est Quarta species : aut primo sensibilis et sic est Tertia species ; si interior dispositio, aut est innatum principium operandi, et sic Secunda Species ; aut interior dispositio, non innatum principium operandi, et sic prima species.

Intelligendum est semper per istas differentias accidentales, differentias essentiales Specierum. Sic patet qualiter una species includit differentiam privativam, respectu alterius speciei : et sic semper una superior species debet sumi cum praecisione respectu inferioris.

Ad primam igitur rationem dicendum, quod calor ignis est in Tertia Specie qualitatis, quia passio sensibilis est ; et non in secunda, quia non est tantum innatum principium operandi, nisi cum praecisione differentiarum Tertiae Speciei, et Quartae, sic autem est proprie Secundae Speciei.

Ad secundam dico quod pugil,vel cursor, et universaliter omnia qualia dicta a qualitatibus Primae Speciei, et secundae, aequivoce dicuntur ; quia de eodem potest affirmari, ut dicitur a qualitatibus Primae Speciei ; et negari, ut dicitur a qualitatibus Secundae Speciei, et e converso: et ideo aequivoce sumptum, potest de eodem affirmari, et negari : quod patet exemplariter in aliis, quia aliquis sanatus secundum naturalem potentiam, potest esse aeger, secundum habitum.

Ad tertiam dicendum, quod figura est de numero sensibilium communium, et illa sunt per se sensibilia, non tamen inferunt passionem sensibus, sed tantummodo diversificant modum immutandi sensus a sensibili proprio, quod sensibile solum infert passionem sensui, etc. in tertia specie sunt sola sensibilia propria.

Hoc secundo modo dicendo, potest aliquo modo salvari ordo Specierum, quia Prima species est communissima. Quaecumque enim qualitas, non habens aliquam differentiam alicujus aliarum specierum, potest poni in hac Prima specie. Post hanc, Secunda prior est aliis : quia consequitur naturam rei, tanquam suam causam : et Tertia post hanc, quamvis de ejus ratione non sit inesse a natura ; communis tamen disponit subjectum in profundo, et in superficie. Quarta est ultima, per privationem omnium istarum, nec enim est communior in genere Qualitatis caeteris speciebus, idest, plures species Qualitatis continens, licet forte pluribus subjectis insit ; nec est innatum, quia figura potest variari circa subjectum, nulla facta variatione in natura ; nec est dispositio in profundo, sed tantum exterior, ideo rationabiliter ponitur postrema. Secundum hanc viam dicendum, quod convenienter distinguuntur Species qualitatis, non primae forte, quia sunt tantum duae, sed proximae primis, et hoc intelligendo per istas differentias illas qualitates, quarum istae sunt propriae,licet accidentales.

Secundum hoc patet ad secundam rationem primae quaestionis.

Ad primum videtur dicendum , sicut dictum est prius.

Ad tertium dicendum est quod nulla qualitas eadem, est in una specie, et in alia : nec etiam aliquae differentiae duarum specierum dicuntur de eadem qualitate. Cum arguitur, quod eadem qualitas potest inferre passionem sensui, et esse faciliter mobile, et difficulter; dico quod faciliter mobile, et difficulter, non sunt differentiae propriae Primae speciei, nec essentiales,nec accidentales, nisi determinentur ad qualitates, quae non habent aliquam differentiam alterius speciei, cujusmodi prius dictae sunt qualitates Primae Speciei esse : possunt autem illae differentiae faciliter mobile, vel difficulter, inesse alicui qualitati habenti aliam differentiam alterius Speciei ; sed ex hoc non sequitur, illam qualitatem esse in Prima Specie. nisi illae differentiae essent ad minus propriae Primae Speciei.

Ad argumenta sextae quaestionis, quae sunt contra ordinem Specierum.

Ad primum dicendum, quod Species qualitatis non ordinantur secundum hoc, quod est immediatius consequi Quantitatem, vel Substantiam ; sed secundum alias rationes praedictas, scilicet secundum majorem communitatem in genere Qualitatis, et secundum naturaliter inesse, et disponere in superficie, et profundo, et eorum opposita : et secundum omnes has conditiones debet Quarta species esse postrema.

Ad secundum dico, quod illa species, quae est communior in genere Qualitatis, idest, minus addens super rationem qualitatis absolute, licet non sit a natura, debet poni prior species altera, quae non est ita communis.

Ad tertium dico, quod qualitates Tertiae speciei, non sunt tantum qualitates elementorum, sed omnes qualitates, quae sunt per se immutative sensus, quarum quaedam sunt elementorum, et non insunt a natura. Unde ex prioritate quantitatum elementarium, vel ex inhaerentia naturali earum in elementis, non potest concludi generalis prioritas omnium qualitatum Tertiae speciei ad alias, quod oportet medium sufficiens esse, ad concludendum idem esse rationem communem omnium qualitatum Tertiae speciei.

Ad quartum dico, quod qualitates Primae speciei, licet non primo insint substantiae, sed aliae praecedant eas, tamen haec species communior est caeteris, minus superaddens Qualitati, et forte plures species inferiores continens.

Ad quintum patet per hoc , quod licet illa qualitas, quoe dicitur naturalis potentia, immediatius consequatur formam substantialem, quam illa quae dicitur habitus, non tamen est ita communis, sicut illa, et ideo non debet poni prior species.

Ad aliam quaestionem potest dici, quod non enumerantur hic omnes species Qualitatis, sicut et Aristoteles dicit in littera : sed species magis famosae, quia nec istae sunt primae Species, nec forte duae dividunt idem Genus primo, et aliae duae aliud Genus. Sustinendo tamen quod sufficienter enumerantur,potest responderi ad rationes.

Ad primam potest dici, quod potentia animae est Secunda species Qualitatis, loquendo de qualitate, cui attribuitur illa ratio, secundum quod est principium operandi.

Ad primam probationem in contrarium, dico, quod non tantum potentia, quae est in secunda specie, est tantum ad faciliter agendum, sed et illa, quae est ad agendum absolute, dummodo sit innata.

Ad aliam rationem dici potest, quod ira, etc. dementia, et hujusmodi, sunt in Prima specie, et forte omnes qualitates animae. Cum videtur quod ista enumerantur in tertia specie, dico, quod passio, et passibilis qualitas sumpta praecise, differunt penes has differentias accidentales, faciliter mobile,et difficulter, penes quas etiam differunt habitus, et dispositio : et ideo quae sunt in Prima specie, possunt numerari in Tertia, quia participant illam differentiam, quae non est propria Tertiae ; sicut e converso in Prima specie enumerantur calor, et frigus, quae tamen vere sunt in Tertia specie, ut per hanc mutuam enumerationem Specierum insinuet Aristoteles has differentias faciliter mobile et difficulter, non tantum non esse essentiales, sed nec esse proprias alteri aliarum Specierum, sed accidentaliter distinguere passionem a passibili qualitate, et dispositionem ab habitu.

Ad tertium dico, quod decor et pulchritudo, loquendo de pulchritudine corporali, quae est conveniens membrorum dispositio, sunt in Quarta specie Qualitatis.

Cum arguitur contra hoc, quia qualitates Quartae speciei non suscipiunt magis, et minus, et haec suscipiunt ; dico, quod non ab omnibus qualitatibus Quartae speciei, negat Aristoteles suscipere magis, et minus, sed a quibusdam : sufficit enim hoc ad propositum suum, quod est, hanc proprietatem suscipere magis, et minus, non inesse omni Qualitati: illis autem in Quarta specie,

non inest, quae sunt qualitates Mathematicorum, quia illae sunt priores motu, et magis et minus non habent fieri, nisi ubi est motus.

Rarum vero et spissum, et asperum, et lene putabuntur qualitatem significare : sed aliena haec putantur esse a divisione quae circa qualitatem est, etc Cap. eod.

Notandum, quod rarum,ei densum,asperum, et lene, uno modo significant extensionem partium quantitativarum, et sic idem corpus compressum, et non compressum, potest esse rarum, et densum, ut patet de lana, et spongia. Alio modo significant extensionem partium materiae, prout rarum dicitur, quod multum habet de forma, et parum de materia ; et densum e converso. Primo modo haec forte significant positionem, quia dicunt ordinem partium in toto, et in loco : secundo modo, forte significant qualitates. Et sic patet solutio conlroversiae,quae est de istis inter Aristotelem hic, et in 4. Physicorum, cap de Vacuo et Auctorem sex Principiorum, quomodo, scilicet sunt qualitates, et quomodo positiones.

Qualta sunt, quoe secundum haec denominative dicuntur, vel quomodolibet aliter ab his, etc. Cap. eod.

Circa notificationem Qualium, videtur, quod in notificatione Qualitatis sit circulus: primo enim dicitur, quod Qualitas est secundum quam quales esse dicimur, et se-cundo,Qualia dicuntur quae denominative dicuntur a qualitatibus, et sic mutuo utrumque per alterum notificatur. Sed forte prima notificatio est per nobis notius, secunda per notius simpliciter, neutra tamen notificatio est definitio.

Notandum etiam, quod Aristoteles dicit qualia dici denominative a qualitatibus, nisi ubi vel non sunt nomina imposita qualitatibus, ut est de qualitatibus Secundae speciei ; vel ubi nominibus existentibus impositis, non sumuntur directe ab eis denominativa, ut a virtute, dicitur aliquis sludiosus, ubi tamen istud quale, ab alia qualitate directe sumitur.

Ex quo patet, quod denominativa in nullo pertinente ad significatum debent differre a suis principalibus, sed tantummodo in modo significandi, et in fine vocis.

Inest vero contrarietas secundum quod quale est, etc. Cap. eod.

Juxta primam proprietatem, quae est recipere contraria, notandum, quod qualitatibus mediis inter contraria est unum extremum contrarium, contrarietate transumptive dicta, quae est differentia secundum speciem, et consimiliter contrarietate proprie dicta, sed diminuta. Tum quia aliter non posset ense motus ab extremo in medium, vel e converso, cujus oppositum habetur ab Aristotele in 5. Physic. text. com. 6. et 9. Tum quia medium aliquid participat utriusque extremi, et ita utrique extremo contrariatur incomplete, pro eo quod habet in se de reliquo : sed nihil est eis contrarium contrarietate completa, et proprie dicta ; quia eodem modo contrariatur utrumque extremum medio : et non possunt contrariari duo eidem, contrarietate completa, et perfecta, secundum quod dicitur 10 Metaphysicae, text. com. 14.

Suscipit autem qualitas magis, et minus, etc.

Juxta secundam proprietatem, quae est suscipere magis et minus, notandum, quod essentia qualitatis, quae significatur in abstracto, non suscipit magis, et minus, secundum quod dicitur in littera, quod justitia non dicitur magis justilia, nec Grammatica, magis Grammatica : et hoc, quia essentia qualitatis, sicut et cujuslibet formae, est indivisibilis, per Auctorem sex Principiorum, in principio : et indivisibile non suscipit magis, et minus : sed denominative dicta a quibusdam qualitatibus suis suscipiunt magis, et minus : unde aliquis dicitur justior, vel grammalicior altero : ut dicitur in lillera,et ita ipsa forma, informando subjectum suscipit magis, et minus, licet non in essentia ; quia unum subjectum plus participat formam, quam aliud.

Contra hoc, a magis, et minus, potest aliquid mutari, per Aristotelem 5. Physic. sed nulla mutatio est ab eodem specie, in idem specie : igitur magis, et minus non sunt in qualitate ejusdem speciei, et non sunt nisi in forma ejusdem speciei ; quia non est comparatio nisi secundum aliquam formam eamdem specie, secundum Aristotelem in 7. Physicorum cont. 24. et inde ; igitur absolute in Qualitate non sunt magis, et minus.

Item, hoc modo videtur esse concedendum, quod Quantitas suscipit magis, et minus, quia secundum esse ejus in subjecto naturali, potest esse perfectum, et imperfectum, licet non secundum suam essentiam : et eodem modo ponitur de Qualitate : ergo ambo consimiliter suscipiunt magis, et minus : et haec proprietas neganda est a Quantitate, secundum Aristotelem, cap. de Quantitate, prius igitur a Qualitate.

Item, si simpliciter sequitur simpliciter, et mag s sequitur magis, per Aristotelem 2. Top. c. 29. sed ad album sequitur, quod sit albedine album: igitur ad magis album sequitur, quod sit magis albedine album : igitur si forma in subjecto suscipit magis, et minus, et in se suscipit magis, et minus.

Item, omne magis, secundum aliquam formam, est per se relativum ad minus,secundum eamdem formam : igitur forma secundum quam istae referuntur, est per se relatio : igitur secundum nullam qualitatem dicuntur per se magis, et minus. Consequentiae patent, quia relativum non dicitur per se, nisi a relatione, et quia nulla qualitas est per se relatio.

Item, albius, et minus album, sunt relativa suppositionis, et superpositionis: quia non aequiparantiae, ut manifestum est: sed relativa superpositionis, et suppositionis differunt specie, quia sunt opposita ; ergo nulla qualitas eadem specie suscipit magis, et minus, nec diversa specie, ut probat prima ratio ; igitur, etc.

Item probo, quod si Qualitas suscipiat magis, et minus aliquo modo, quod suscipiat secundum essentiam : si enim suscipiat magis, et minus, secundum esse ejus in subjecto, vel secundum quodcumque aliud, sit illud A : aut igitur A est de ejus essentia, vel non ; si sic, et A est aliquid essentiae ejus ; igitur secundum essentiam suam suscipit magis, et minus ; si non, et A suscipiet magis, et minus, quia aliter non posset Qualitas secundum ipsum suscipere magis, et minus ; aut ergo A suscipit magis, et minus secundum essentiam, et habetur propositum ; quia pari ratione primum suscipit magis, et minus secundum essentiam, quia quantum ad haec, idem judicium videtur esse de omni forma accidentali: si A suscipiat magis, et minus secundum aliquid aliud a sua essentia, sit illud B, et sic procedendo, vel infinitae erunt formae accidentales, quarum una suscipit magis, et minus secundum aliam, vel stabitur ad aliquam formam accidentalem, quae suscipit magis, et minus secundum essentiam : igitur pari ratione videtur standum in primo, quia idem judicium est in omnibus.

Si concedatur propter has, quod Qualitas speciei secundum essentiam suscipit magis, et minus, quia subjectum aliquod secundum perfectiorem gradum participat eamdem essentiam specie, et aliud subjectum secundum minus perfectum gradum.

Contra, aut iste gradus, et ille sunt intra essentiam, aut non ; si sic, et iste gradus est diversus ab illo, igitur haec essentia diversa ab illa, per aliquid, quod est intra essentiam ; igitur magis differt a minus specie. Haec ultima consequentia patet, tum quia omnis diversitas essentialis diversificat speciem, tum quia essentia primo est Speciei, non Individui: alioquin Individuum posset habere definitionem specialiorem definitione Speciei ; igitur differentia in essentia non est sola differentia numero, sed specie.

Sex rationum positarum contra proprietatem, si secunda, et tertia, et sexta concedantur ; quia improbant non proprietatem absolute, sed falsum modum intelligendi eam, tunc intelligendum est, quod sicut similitudo est relatio proprie, fundata super essentiam qualitatis ; ita magis, et minus : fundamentum autem magis, est essentia speciei sub perfecto gradu, qui gradus est aliquid absolutum de genere Qualitatis, licet ipsum consequatur respectus magis, ad alium imperfectum, in eadem specie, quem consequitur relatio minus.

Quando igitur adducuntur Aristoteles, et Boetius in contrarium, quod justitia non dicitur magis, et minus alia justitia, sed aliquis dicitur justior altero,intelligendum est, quod essentia speciei in se considerata, abstrahendo a suppositis, non habet in se magis, et minus ; quia ipsa sic considerata est indifferens ad omnem gradum ; sed ipsa in uno supposito, est perfectior seipsa in alio supposito, et ut est in supposito, sic denominat subjectum, quia per se suppositum ejus non est subjectum, sed qualitas in hoc subjecto : non igitur, justitia, abstracte intelligendo, sed justum, id est, haec justitia, ut denominat istud subjectum, est major alia.

Ad primum argumentum de motu respondeo, quod inter duo supposita ejusdem speciei, potest esse motus per se, non inquantum ejusdem speciei, sed inquantum aliquo modo opposita : et haec oppositio in proposito non est per relationes tantum; quia motus non est per se ad relationem, secundum Aristotelem 5. Physicor. text. com. 10. sed est per aliquos gradus absolutos in hoc, et in illo, qui sunt de genere Qualitatis, qui opponuntur, inquantum unus habet rationem.medii respectu alterius. Nec tamen ista relatio medii est causa motus, sicut nec relatio minus, sed illud quod subest, sicut fuscum est extremum motus, non fuscum inquantum medium, sed inquantum extremum a quo opponitur termino ad quem : et non opponitur nisi aliqua ratione. Respondeo, prima propositio est vera, prout inquantum correspondet secundo modo per se , non primo . Ad quartum et quintum de relationibus,patet.

Quartum etiam argumentum potest fieri de tertia proprietate Qualitatis eodem modo, sicut hic : unde concedendum est tantum, quod magis refertur ad minus, loquendo de Istis formis, non de Illis quae subsunt: ergo formae secundum quas dicuntur magis, et minus, sunt relationes, verum est secundum quas per se primo modo, non secundo.

Similiter ad quintum, istae relationes majoritas Intentionis, et minoritas remissionis, quae sunt propria Qualitatis, opponuntur specie ; sed non fundamenta, sicut simile, et disssimile fundantur In eadem qualitate specie. Confirmatur totum hoc, quia tota perfectio absoluta, In magis albo, scilicet quicumque gradus albedinis In Ipso, potest remanere destructo respectu magis : posito quod non sit aliud minus, ad quod posset dici, sicut tota albedo est In subjecto, quae prius fuit, licet nullum dicatur simile secundum eam, sicut prius dicebatur : unde Ista proprietas debet Intelligi Inesse qualitati secundum aptitudinem.

Sed de quinto argumento, numquid albius est In genere Relationis? Videtur quod non, quia tunc albius non significaret Idem quod album. Item, magis videtur esse modus significandi In albiore. Item, quid terminaret motum per se In eadem specie, a minori I n magis.

Contra, aliquid est albius, cum prius non fuit, per solam mutationem In alio : ergo dicit relationem tantum. Item magis album dicit formaliter relationem, tamen fundatam In hoc; ergo albius.

Respondeo, significat essentiam sub tali gradu qualitatis : unde est quasi species albi, quod est Indifferens ad omnem gradum relationis, nec est de significato, nec forte de modo significandi nominis ; si tamen gradus ponitur de significato, tunc relatio potest consequi esse de modo significandi : quaere responsionem ad argumenta.

Similia autem, et dissimilia secundum solas dicuntur qualitates, etc. Cap. eod.

De tertia proprietate Qualitatis, quae est, quod secundum eam dicitur aliquid simile, vel dissimile, notandum, quod simile, et dissimile, licet sint propria generi Qualitatis, sunt tamen ut species in genere Relationis, hoc est, ut denominative dicta a speciebus relationis, quia similitudo est per se relatio, et simile per se relativum, sic intelligendum est de propriis aliorum Generum, quae non sunt in illo genere, ut Species.

Consimiliter sunt intelligenda secundum aptitudinem, licet enim aliquid secundum aliquam qualitatem quam habet, non dicatur simile, si nihil aliud quam eamdem qualitatem habeat, non eo minus convenit haec proprietas illi qualitati, quia secundum illam qualitatem aliquid natum est dici simile alteri.

Recipit autem facere, et pati contrarietatem, et magis et minus. Cap. de facere, et pati, etc.

Notandum, quod recipere contraria, et magis, et minus, non insunt Actioni, et Passioni, nisi ratione terminorum ad quos, cum tam Actio, quam Passio speciem accipiat a termino ad quem, secundum quod habetur in 5. Physic. cont. 4. et inde. Ab eo etiam accipiet contrarietatem, et similiter magis, et minus.

Notandum, quod de istis duobus, et de aliis quatuor subsequentibus, breviter pertransit Aristoteles, vel quia Species eorum in quas essent dividenda, secundum quod sunt Genera, non sunt notae, nec passiones eorum, quae insunt eis secundum quod considerantur a ratione. De his autem passionibus, quae insunt eis secundum esse naturale eorum, plenius determinatur in libris Naturalibus, et Metaphysic. de Actione, et Passione in 3. Physic. et in libro de Generatione : de Quando, et Ubi in 4. Physicorum. In hoc enim quod determinatur ibi de loco, et tempore ; innotescunt proprietates loci, et temporis, de Positione, et Habitu aliquantulum 5. Metaphysic.cont. 8. et inde, et ita determinatio hic habita de istis, sufficiens est quantum ad Logicum, etc.

Quoties autem opponi solet, dicendum est, etc. Cap. de oppositis.