Articulus Primus. Quae qualisve fuerit ea accusatio, quae illius occasiones, et quamdiu duraverit?

Vidimus hactenus quam vano inutilique conatu Caecilius praecipua quaedam Christianorum documenta labefactare molitus sit, ac quibus rationum momentis ab Octavio, seu potius Minucio Felice stabiliantur. 0478C Ad eas nunc veniamus criminationes, quibus Caecilius aliique ethnici sacros eorumdem Christianorum ritus, moresque sanctissimos ausu plane temerario infamare conati sunt. Primum autem Caecilius Christianos omnes horrendorum prorsus criminum in synaxibus, et nocturnis congregationibus admissorum, accusat. Ait enim eos solemni quodam die ad epulas, in iis nocturnis synaxibus agendas, alicubi congregari. Accenso autem ibi lumine infantem ab ipsis crudelissime necari, eosque rabie plusquam ferina vesci illius carnibus, et lambere sanguinem: extinctis demum facibus, omnes quolibet stupri, adulterii, incestusque scelere pollui.

Jam quidem in superiore Apparatus nostri tomo observavimus a quibusdam secundi Ecclesiae saeculi 0478D scriptoribus, ac praesertim Justino martyre, Athenagora, et Theophilo Antiocheno memoriae proditum, Christianos horumce criminum ab ethnicis fuisse insimulatos. Sed etiamsi hi aliique nostri auctores concesserint quosdam haereticos, a nobis ibidem notatos, puta Cataphrygas, vel Basilidem, aut Carpocratem ejusque sectatores, aut Gnosticos sicuti Irenaeus (Iren., lib. I advers. Haeres., cap. 24) , Eusebius (Euseb. lib. IV Hist. cap. 7, pag. 120) , Epiphanius testificantur (Epiph. in Haeres. 26, § 5, p. 87, et haeres. 27, § 3, pag. 104) , praebuisse aliquam hujus calumniae occasionem; palam tamen ac constantissime asserunt falsissimam esse hanc criminationem. Quin immo publice contestantur ethnicos numquam investigasse, 0479A vel ausos investigare utrum vera essent illa Christianorum crimina, ne falsa esse aliquando agnoscerent. Nullum quoque cujuslibet conditionis hominem, ut postea dicetur, invenire umquam potuerunt, nisi paucissimos Christianorum mendaces servos, a quibus crudelissimus omnium tyrannus, exquisitissimis quantumlibet suppliciis extorquere potuerit, ut haec crimina vera et a Christianis patrata fuisse fateretur.

Quamvis autem hoc tam certum, quam publicum testimonium ad Minucii nostri haec execranda crimina jure merito praefracte negantis, explicandam confirmandamque sententiam sufficiant; quia tamen Caecilius paulo aliter, quam citati a nobis scriptores hanc instruit accusationem, juvat eum audire. Quo 0479B etenim modo ethnici tunc detestabili illo mendacio impudenter abuterentur, hunc ille explicat in modum: «De initiandis tirunculis fabula tam detestanda, quam nota est. Infans farre contectus, ut decipiant incautos, apponitur ei qui sacris imbuitur. Is infans a tirunculo farris superficie, quasi ad innoxios ictus provocato, caecis occultisque vulneribus occiditur. Hujus, proh nefas! sitienter sanguinem lambunt, hujus certatim membra dispertiunt . . . . . Et de convivio notum est . . . . . Ad epulas solemni die coeunt cum omnibus liberis, sororibus, matribus, sexus omnis homines, et omnis aetatis. Illic post multas epulas, ubi convivium caluit, et incestae libidinis furor ebrietate exarsit, canis qui candelabro nexus est, jactu offulae ultra spatium lineae, qua vinctus est, ad impetum et 0479C saltum provocatur. Sic everso et extincto conscio lumine, impudentibus tenebris, nexus infandae cupiditatis involvunt, per incertum sortis, et si non omnes opera, conscientia tamen incesti.» Quid his sceleribus magis crudele, impium, inhumanum, et horridum?

At priusquam ulterius progrediamur, observandum est in manuscripto codice legi: «Incestae libidinis fervor ebrietatis;» sed librarii oscitantia, ut plerique arbitrati sunt. Quocirca in pluribus editionibus scriptum voluerunt ebrietate, satis utique claro et aperto sensu. Verum haec emendatio non placuit Gronovio, qui voces incestae libidinis depravatas suspicatus est, ac legendum «in caecas libidines fervor ebrietatis exarsit.» Nam de incestu, inquit, paulo 0479D post dicitur: conscientia tamen pariter incesti. Sed tantum abest, ut his verbis ultimis excludantur superiora incestae libidinis, quin ea potius videantur jam dicta indicare. Ad verum itaque propius accedit altera lectio; melioris tamen codicis auctoritate debet confirmari.

At omni probabilitate illud caret, quod Gronovius ibidem adjecit, his Caecilii de Christianarum synaxeum verbis, designari infantium Baptisma. Numquid enim Caecilius Gentilium nomine, in Christianos disputando, de sacris horum coetibus loqui non potuit, nisi mentionem Baptismi faceret? Numquid illi et ethnicis compertum erat quidquid in his coetibus agebatur? Numquid etiam infantes toties sacro Baptismate 0480A initiabantur, quoties Christiani solemnes quidem suos coetus, sed secretos inibant? Bene tamen est, quod Gronovius infantes sacris Baptismatis undis aetate Minucii Felicis ablutos fuisse ultro fateatur.

Quod vero spectat ad crimina, quorum Christiani tam falso, quam temere postulabantur, de his Tertullianus scriptum nobis id reliquit: «Dicimur sceleratissimi de sacramento ifanticidii, et pabulo inde, et post convivium incesto; quod eversores luminum canes, lenones scilicet tenebras, tum et libidinum impiarum inverecundiam procurent (Tertull. Apologet. cap. 7, pag. 8) . Ibi autem ille paucis verbis omnia congerit crimina, quae Caecilius, sive Minucius pluribus edixit, nempe infanticidium, convivium carne et 0480B sanguine infantis inhumanissime occisi adornatum, eversores dehinc luminum canes, ac promiscuos quoslibet concubitus atque incestus. Ibi tamen Tertullianus non perspicue omnino edisserit, quomodo infans diceretur a Christianis occidi.

Aperte autem postea declarat ethnicos revera credidisse a Christianis exceptum infantis rudem, sive crudum sanguinem, eoque panem intinctum, quo tum quidem, quemadmodum et ejusdem infantis carnibus, vescebantur (Ibid. cap. 8, pag. 9) . Alio autem in libro obscurius loquitur, nihilque aliud memorat, nisi «infanticidium, horam Incernarum, caninum ministerium, et ingenia tenebrarum,» quibus faventibus. Christiani quolibet stupro, adulterio et incestu contaminari dicebantur (Idem, lib. I ad Nation., 0480C cap. 15 et 16, pag. 60) . Sed haec suo loco enucleatius explicabimus (Dissert. in Tertull., cap. 20, art. 1) .

Origenes vero ubi Celsum haec adhuc crimina Christianis solita procacitate objectantem pro merito castigat, ibi testificatur hujus caluminiae, ab ipso nascentis Ecclesiae initio Christianis illatae, auctores fuisse non quidem ethnicos, aut haereticos, ut ab aliis paulo ante dictum vidimus, sed Judaeos. Addit praeterea suo adhuc tempore quosdam his quantumvis falsissimis rumoribus ab amplectenda Christiana religione deterritos, omniumque Christianorum fugisse colloquia. Δοκεῖ μοι παραπλήσιον Ἰουδαίοις πεποιηκέναι, τοῖς κατὰ τὴν ἀρχὴν Χριστιανισμοῦ κατασκεδάσασι δυσφημίαν τοῦ λόγου· ὡς ἄρα καταθύσαντες παιδίον μεταλαμβάνουσιν 0480D αὐτοῦ τῶν σαρκῶν· καὶ πάλιν, ὅτι οἱ ἀπὸ τοῦ λόγου, τὰ τοῦ σκότου πράττειν βουλόμενοι, σβεννύουσι μὲν τὸ φῶς, ἕκαστος δὲ τῇ παρατυχούσῃ μίγνυται. ἥ τις δυσφημία παράλογος πάλιν μὲν πλείστων ὄσων ἐκράτει πείθουσα τοὺς ἀλλοτρίους τοῦ λόγου, ὅτι τοιοῦτοί εἰσι Χριστιανοί. καὶ νῦν δὲ ἔτι, ἀπατᾷ τινας, ἀποτρεπομένους διὰ τὰ τοιαῦτα, κᾂν εἰς κοινωνίαν ἀπλουστέραν τῶν λόγων ἥκειν πρὸς Χριστιανούς. «Videtur, aiebat, mihi, Celsus, fecisse idem. quod Judaei, Christianae doctrinae initio, sparso rumore, quod ejus sectae homines mactati pueri vescerentur carnibus; et quod quoties eis libeat operam dare occultis libidinibus, extincto lumine, constupret quam quisque primam nactus fuerit. Quae falsa et iniqua opinio dudum valde multos a religione nostra alienos 0481A tenuit, persuasos quod tales sint Christiani; et ad hoc temporis nonnullos fallit; quia ea de causa Christianos ita aversantur, ut ne simplex colloquium cum homine Christiano habere velint.» (Orig., lib. VI contr. Cels., pag. 293 et seqq.)

Verumtamen si Judaei hujus calumniae auctores fuerunt, eam procul dubio auxerunt quidam, in Lugdunensis Viennensisque Ecclesiae Epistola, ab Eusebio descripta, notati gentiles Christianorum servi, qui a praeside capti, cum tormenta reformidarent, et daemonum instinctu, et militibus incitantibus, mentiti fuerant Christianorum θυέστεια δεῖπνα, καὶ οἰδιποδέιους μίξεις, «Thyaesteas coenas, et incestos Oedipi concubitus,» quae paulo post a nobis explicabuntur (Euseb. lib. V, cap. 2, pag. 156) .

0481B At brevi postea tempore duravit haec calumnia. Nam teste adhuc Eusebio, postquam Christianorum innocentia omnibus innotuisset, impudentissima illa criminatio penitus extincta est. «Sed hae daemonis artes,» inquit eruditus ille vir, «nequaquam in diuturnum tempus ei processere; quippe cum veritas ipsa se ipsam astrueret, et commendaret, progressuque temporis in dies elucesceret . . . . . Simul etiam exstincta est temporis lapsu calumnia illa, quae nostrae religioni afficta fuerat (Euseb., lib. IV Histor., cap. 7, pag. 120) .» Jamvero examinandum est quomodo Minucius haec tam falsa, quam horrenda crimina diluat.