Caput Primum. Juxta Universalem Galliae Theologorum Ac Scriptorum Doctrinam S. Cyprianus Agitatam Aevo Suo De Rebaptizandis Haereticis Quaestionem, Non Ad Fidem, Sed Ad Meram Disciplinam Pertinere Judicabat.

1314B

Eminentissimus cardinalis de Bissi, episcopus Meldensis, in suo documento pastorali an. 1728, haec habet part. II, «juxta sententiam plurium eruditorum theologorum quaestio de Baptismo haereticorum S. Cypriani tempore judicabatur ad disciplinam potius quam ad fidem pertinere. Enimvero, S. Cyprianus saepius asserit quemlibet episcopum plenam habere diversum in hoc negotio agendi facultatem; itane loqui potuisset de quaestione quam censuisset ad fidem pertinere? Quemadmodum autem certum est peculiarem disciplinam a qualibet ecclesia nationali ita retineri posse, 1314C ut ad eam mutandam a Romano pontifice obligari non possit, S. Cyprianus et episcopi Africani poterant, salva obedientia Sedi apostolicae debita, illius decreto non obtemperare :» Et in docum. pastor. an. 1725. «Quotidie, inquit, propugnatur in scholis catholicis de una Cyprianum inter et Stephanum disciplina fuisse disputatum. »

Illustrissimus Languet, alias Suessionensis antistes, nunc Senonensis archiepiscopus in tertia ad episcop. Bononiensem epistola, data die 25 maii an. 1722 «S. Cyprianus suam de Baptismo haereticorum cum Romana Sede concertationem ut punctum merae disciplinae habebat, quod fidem nullatenus spectabat; de hoc conveniunt eruditi post divum Hieronymum.» Idem repetit in altera epistola ad episcopum Antissiodor., 1314D scripta die 25 decembris 1722, num. 27. Item 1315A in pastor documento varias circa Emin. de Noailles Instructionem observationes continente, an 1719, p. 95 et 96.

Illustrissimus de Saleon, episcopus Ruthenensis. in docum. pastor. super auctoritate decisionum Ecclesiae: «S. Cyprianus, inquit, hanc de Baptismo haereticorum controversiam ad fidem pertinere non censuit.» Thesim hanc variis deinde firmat argumentis; «non modo S. Cyprianus,» pergit eruditus antistes,» atque Firmilianus, sed etiam Arelatense concilium illam de rebaptizandis haereticis controversiam ut punctum disciplinae habuerunt.»

Ludovicus Thomassinus . . . ( ejus habes dissert. sup. col.).

Ludovicus Dupin. in sua Biblioth. ecclesiast. «Cyprianus, 1315B inquit, Stephanum in sua epistola hortabatur, ut hanc (de rebaptis. haeretic.) disciplinam amplecteretur.» Et pag. 469: «Firmilianus confirmat disciplinam quam S. Cyprianus propugnabat . . .»

Launoius in sua ad Bevilaquam epistola, num. 15: «Becanus,» inquit, pag. 827, «post Bellarminum, ut adulatrici curiae faveat, opinionis novae subsidio dicit; Cyprianus non est habitus haereticus, quasi quae ad variam tradendi Baptismatis rationem pertinent, haereseos materia foret;» et p. 828: «Interim ego tantum pronuntio rem istam (rebaptizationis quaestionem) non esse fidei, sed disciplinae quae suas in Ecclesia vices habuit.»

Antonius Pagius, doctor Sorbonicus, in sua Critica 1315C Baron. «Dogma,» inquit tom. I, pag. 200, «de rebaptizandis haereticis, quod episcopi Africani tuebantur, habebatur ab illis tamquam ad oeconomiam dumtaxat et disciplinam, non vero ad fidem pertineret, quod patet ex epistola Cypriani et Synodi Africanae ad Stephanum Romanum pontificem . . . Controversiam itaque de haereticorum Baptismate ad fidem non spectare Cyprianus ejusque collegae censebant.»

Gaspar Juenin, Oratorii Gallicani presbyter in suo historico et dogmat. de Sacramentis commentario sic loquitur: «Africani et Orientales causam de Baptismate ad meram disciplinam, non autem ad fidem aut ad mores pertinere judicarunt . . . Quod autem laudati episcopi tum in Africa tum in Oriente quaestionem de Baptismo ad meram disciplinam referrent, ex multis 1315D capitibus evincitur. Firmilianus, salvo unitatis vinculo, ea in causa dissentiri posse perspicue affirmat . . . Cyprianus idem in Africa sensit» etc. .

Feu doctor et pastor Parisiensis in suo de Legibus tractatu: «Respondeo, inquit, de variis consuetudinibus non esse disceptandum, saltem acriter et cum pacis catholicae periculo, ut docet August. Epist. 118, ad Januarium,» quod neque contra fidem neque contra bonos mores injungitur, est indifferenter habendum; «in eadem versati fuerant sententia Ss. Cyprianus 1316A et Firmilianus in epist. LXXI et LXXII; tradit quippe S. Cyprianus cuilibet liberum esse sentire quod Deus suaserit, nec quemquam, ob sententiam diversam, abscindendum esse a communione ecclesiastica, ideoque tractatum de Poenitentiae (legendum Patientiae) bono composuit, ut a fratribus qui dissiderent secedendum non esse ostenderet. Sanctus quoque Firmilianus eadem ad S. Cyprianum scribit et usu tunc temporis recepto confirmat: Multa, inquit, pro locorum et nominum diversitate variantur, neque propter hoc ab Ecclesiae catholicae pace atque unitate aliquando discessum est . . . »

Theologicae institutiones, jussu illustriss. episcopi Gietaviensis editae, haec habent in tractatu de Sacramentis: «Nota nec S. Cyprianum nec episcopos ipsi 1316B adhaerentes haereticis annumerandos, quia ejusmodi quaestio de haereticorum Baptismo censebatur tunc ad disciplinam, non autem ad fidem pertinere» .

Natalis Alexander in Ecclesiast. saecul. III, Historiam, hanc ex professo probat propositionem: «S. Cyprianus et Africani episcopi non existimaverunt dogma de rebaptizandis haereticis quod tuebantur ad fidem pertinere» ; allatisque pluribus ad hujus probationem momentis sic concludit: «Si rebaptizationem haereticorum fidei rem esse existimasset S. Cyprianus, anathema dixisset eis qui contrariam sententiam tuebantur, neque cum eis communicasset; nefas enim censebat communione jungi cum haereticis. Quaestionem igitur illam ad finem pertinere non existimavit, sed ad Aeconomiam dumtaxat et disciplinam ecclesiasticam.»

1316C Auctor tractatus gallice inscripti: Traité du Schisme, sic loquitur pag. 45: «In dissidio S. Cypriani et S. Stephani unice agebatur de puncto aliquo disciplinae, non vero fidei.»

Auctor operis cui titulus: Traité sur l'obéissance due aux bulles dogmatiques émanées du saint-siége, «Omnes,» inquit, pag. 91, fatentur auctores negotium de rebaptis. haeret. ut punctum disciplinae dumtaxat Cypriani tempore habitum fuisse.»

Ignatius Amat de Graveson, doctor Sorbonicus, in sua Historia ecclesiastica: «Excusari possunt,» inquit, «Cyprianus, Firmilianus aliique Orientales, qui morem rebaptizandi haereticos post Stephani decretum 1316D sectati sunt, quia existimarunt morem istum ad fidem minime pertinere, sed ad aeconomiam dumtaxat et disciplinam ecclesiasticam .

Auctor operis gallice inscripti: Théorie et pratique des Sacrements, in trac. de Baptismo, c. 4, § 2: «Quaeris,» inquit, «utrum qui antiqui Patres Baptismum ab haereticis collatum invalidum esse censuerunt, id spectaverint tamquam punctum quod fidem spectaret; respondemus veteres illos Patres rem illam ad meram disciplinam revocasse, quae pro temporum et locorum 1317A varietate diversa esse poterat; ita Firmilianus, qui, etc.: ita S. Cyprianus.

Auctor dissertationis gallicae contra appellationem a constitutione Unigenitus ad futurum concilium sic loquitur: «Ss. Stephanus et Cyprianus hanc de Baptismo haereticorum quaestionem ad meram disciplinam revocabant.» Et paulo post: «Cypriani adversus Stephanum resistentia aliter excusari non potest, quam quia causa de Baptismo haereticorum utrinque agitabatur ut quaestio praxis ac purae disciplinae.»

Petitdidier, abbas Sancti Petri Senonensis, in suo de Infallibilitate pontificia, gallico tractatu, cap. 6: «Hoc itaque,» inquit, «constanter et certissime tenendum est, quaestionem de Baptismate haereticorum Cypriano visam fuisse punctum merae disciplinae.»

1317B Petrus Constant, monachus Benedit. congreg. S. Mauri, in suo de Epistolis Romanorum pontificum opere haec habet: «Ne igitur majores suos ac totam pene Ecclesiam damnare Cyprianus videretur, episcoporum unicuique permisit sentire vel agere quod melius judicaret; ideoque istam quaestionem (de baptis. haeret.) ad meram disciplinam pertinere existimavit» .

De Reveroni, licenciatus Sorbonicus, in sua dissertatione dogmatica de Dissidio inter Ss. Stephanum et Cyprianum haec habet cap. 1: «Cyprianus rebaptizationem adscripsit disciplinae nudae, haec sententia pro qua stamus probatur multis.»

Turnellius doctor et professor Sorbonicus, in suo de Sacramentis tractatu, sic loquitur: «Hanc de Baptismo 1317C haereticorum causam Stephano quidem ad dogma fidei pertinere visam fuisse, ut mox ostendemus, non vero Cypriano, Firmiliano et aliis.» Et pag. 435: «Stephano igitur reluctatus est Cyprianus, quare? Quia, Africanae libertatis plus aequo amans ac studiosus, aliunde vero propter intentatam a Stephano excommunicationis poenam subinfensus, negabat Romanum pontificem jus habere in rebus disciplinae, qualem putabat esse quaestionem de Baptismo ab haereticis collato, caeteras Ecclesias ad suam sententiam et praxim adigendi? longius profecto quam par sit progressus S. Martyr, omnes subordinationis ac juridictionis ecclesiasticae leges subvertere videtur, neque aliter excusari potest, quam si verba ipsius ad unam de disciplina quaestionem restringantur . . . »

1317D Antonius Boucat, Parisiensis theologus, in suo de Sacramentis tractatu: «Hanc,» inquit pag. 371, «de rebaptizandis haereticis controversiam tertio saeculo et quarto etiam inchoante, de mera exstitisse disciplina non uno probatur argumento: 1. Quidem eo quod Ss. Cyprianus et Firmilianus unitatem cum S. pontifice semper servaverint,» etc. Et sic concludit pag. 373. «Sequitur ex his nec Cyprianum et Firmilianum peccasse, cum in hoc tantummodo disciplinam quam putabant genuinam defenderent» . . .

Qui vulgo apud Gallos appellatur Petit Tournelli, seu latine Turnellius contractus, in tractatu de Sacramentis: 1318A «Totam hanc, inquit, controversiam (de bapt. haeret.) pertinere ad disciplinam, in qua cuique liberum est sentire ac facere quod vellet, existimabat Cyprianus;» idque multis probat argumentis pag. 137 et seqq.

Jacobus Hyacintus Serri, doctor Sorbonicus in sua de Romano Pontifice falli et fallere nescio dissertatione, edita an. 1734, cap. 8, pag. 52: «Reponimus,» inquit, «divum Cyprianum caeterosque episcopos Africanos existimasse quaestionem de rebaptis. haereticis ad meram disciplinam spectare, nequa quam ad fidem; ideoque nil mirum si decreto Stephani primi R. P. obstiterint Africani, quod nempe putarint Ecclesias toto orbe diffusas non omnino teneri ad Ecclesiae Romanae disciplinam in omnibus amplectendam, 1318B etsi ad ejus fidem communiter amplectendam tenerentur.»

His adstipulari merito censendi sunt qui nitide testantur Cyprianum suae opinionis originem non a Christo, non ab Apostolis, sed ab Agrippino praedecessore suo repetiisse, ex hoc enim necessario sequitur Cyprianum non fidei, sed merae disciplinae suam opinionem retulisse, nisi velint (quod de scriptoribus mox citandis nemo suspicabitur) tanta Cyprianum ignorantia laborasse, ut ad fidem aliquatenus pertinere crediderit, quod ab Aggrippino ortum habere censebat ii vero sunt.

Isambertus, doctor et professor Sorbonicus, ad quaestionem 64, ubi de sacramentis : «Agrippinus,» inquit, «praedecessor S. Cypriani in episcopatu 1318C primus censuit Baptismum collatum ab haereticis esse nullum: sic S. Augustinus refert lib. II, cont. Donat. cap. 7, ex ipsomet S. Cypriano ep. ad Quintum et epist. ad Jubaian . . . . . Cyprianus in epistola citata ad Jubaian. dicit se rem non quidem ita repentinam, sed tamen ab Agrippino uno ex suis praedecessoribus institutam facere . . . . deinde tam in illa epistola quam in concilio LXXXVII episcoporum ait rationem et veritatem esse praeponendam consuetudini; ergo supponit traditionem fuisse contrariam suae opipinioni.»

Claudius Frassen, doctor Sorbonicus, in tractatu de Sacramentis : «Agrippinus,» inquit, «primus omnium censuit ac definiit nullum esse Baptismum haereticorum . . . . si enim alius antiquior dogma istud 1318D tradidisset, baud dubie laudaretur a S. Cypriano.»

Tillemontius Hist. Eccl.: «S. Cyprianus,» inquit, «satis aperte fatetur se antiquam non sequi consuetudinem in recipiendis ab haereticis baptizatis . Et infra: «S. Cyprianus et Augustinus Agrippino tribuunt rebaptizationis originem.»

Fleuriacus in sua Historia Ecclesiastica: «S. Cyprianus,» inquit, «ostendit in suo de Unitate Ecclesiae tractatu ab Agrippino, qui primus antiquam mutaverat 1319A consuetudinem, suam de rebapt. haereticis opinionem accepisse.»

Baillet, de Vitis sanctorum, ad diem 16, decembris pag. 188: «S. Cyprianus,» inquit, «suae opinionis adinventor non fuit, sed, ut ipse fatetur in suo de Ecclesiae Unitate tractatu, eam accepit ab Agrippino, qui antiquam in Africa mutaverat consuetudinem.»

Auctor operis cui titulus: Remarques sur la bibliot. des Auteurs ecclésiastiques de M. Dupin, sic loquitur. «Observari potest quod Cyprianus in quaestione Baptismatis haeretic. fatebatur traditionem Ecclesiae non tantum Romanae, sed etiam Africanae suae opinioni esse contrariam; agnoscebat Cyprianus Agrippinum primum fuisse qui in Africa coeperat haereticos rebaptizare .

1319B L'Herminier, doctor Sorbonicus, in tractatu de Sacramentis. «Primus,» inquit, «hanc consuetudinem iterum baptizandi ab haereticis baptizatos introduxit Agrippinus Carthaginen. episcopus, teste S. Cypriano.» Et pag. 133. «Cyprianus tacite fatebatur sibi adversari antiquam Ecclesiae Occidentalis consuetudinem.»

Eruditus P. Maran, Benedictinus, in praefatione quam Balusianae Cypriani operum editioni praefixit, haec habet : «Cyprianus opinionis suae de tingendis in haeresi baptizatis fontem et caput Agrippinum agnoscit:» Id nec ipse diffiteri potuit Vitae Cyprianicae auctor: «S. Augustinus,» inquit, «et S. Cyprianus hujusce rebaptizandi praxis originem ad Agrippinum referunt .»

1319C Tandem Cyprianum non fidei, sed merae devovisse disciplinae controversiam de rebaptis. haereticis docet aetate nostra schola Sorbonica pariter ac Navarica. Danesius doctor ac professor Sorbonicus in suis Theologicis de Ecclesia praelectionibus in Sorbona habitis an. 1717. «Polycrates,» inquit disput. II, quaest. I, art. 3, conclus. 4, in responsione ad. III, instantiam primae objectionis: «Et Cyprianus existimabant, licet immerito, agi inter se et Romanum Pontificem de eo genere disciplinae circa quam unicuique Ecclesiae concessum est quod expedire sibi magis visum fuerit sequi . . . . unde Cyprianus disertis verbis dicit in epist. ad Jubaian. agi ea de re inter ipsum et Romanum pontificem, de qua unusquisque episcopus liberum habet arbitrium judicandi, rationem 1319D soli Deo redditurus. Siccine locutus fuisset S. Martyr de quaestione quam putaret pertinere ad fidem? Aut in qua ab universali Ecclesia decretum edi posse existimaret, cui obedire omnes et singuli episcopi adstricti essent?»

Sovestre, doctor et professor Navarricus, in suis Theologicis de Sacramentis praelectionibus, Navarrae habitis, an. 1738: «Paulo durioribus,» inquit art. IV, § 2. «Verbis conquesti sunt Cyprianus et Firmilianus de Stephani agendi ratione: quid ita? quia 1320A Cyprianus et Firmilianus quaestionem hanc tanquam merae disciplinae spectabant; «ibique multis probat Cyprianum existimasse hanc de Baptismo haereticorum quaestionem» pertinere ad disciplinam tantum.

Brillon, doctor et professor Sorbonicus, Beuret doctor et professor navarricus in suis Theologicis de Sacramentis praelectionibus in Sorbona habitis, an. 1730, Navarrae autem an. 1742, docent S. Cyprianum rebaptisationis haereticorum originem ad Agrippinum tamquam ad primum ejus parentem revocasse.

Quid amplius? testantur ipsimet Sorbonici professores communem aetate nostra Theologorum esse sententiam quod S. Cyprianus non ad fidem, sed ad 1320B meram disciplinam pertinere censuerit causam de Baptismate haereticorum.

Ex his omnibus manifestissime liquet universalem esse Galliae theologorum sententiam, quod S. Cyprianus hanc de rebaptizandis haereticis controversiam non fidei sed merae disciplinae adscribebat. Haud quidem me latet ex Jansenianis et Quesnelistis plures, ut viam sibi sternant ad inficiandam Ecclesiae, ut vulgo dicitur dispersae, inerrantiam, contendere ac vociferari S. Cyprianum in hac quaestione agi de dogmate censuisse; verum ubi a communi catholicorum Galliae theologorum doctrina recedunt, neminem fore puto Gallis adeo infensum ac iniquum, ut a Jansenianis et Quesnelistis potius quam a Catholicis genuinos ipsorum sensus depromendos esse velit.