Solvuntur Objectiones.

Objiciunt I. Cyprianus suam de haereticis rebaptizandis opinionem multis probat Scripturae textibus, ut videre est in epist. ad Magnum 69, ad episcopos Numidiae 70, ad Stephanum R. P. 72, ad Jubaian. 1337B 73, et ad Pompeium 74. Ergo eam a Deo traditam censuit et consequenter fide credendam.

Respondeo. Dato antecedente, nego consequentiam; non enim in rebus fidei tantum, verum etiam in rebus merae disciplinae saepius afferuntur sacrae Scripturae loca, ad ostendendam scilicet congruentiam alicujus disciplinae cum iis quae a Deo sunt revelata, ut ex hac congruentia illius aequitas vindicetur. Sic S. Basilius epist. 199, juxta novam editionem ad Amphilochium, cap. 32, ex Scripturis probat episcopum, presbyterum, diaconum depositos propter aliquod crimen non debere propter idem crimen communione ecclesiastica privari. Sic D. Hieronymus epist. ad Theoph. adversus errorem Joannis Hierosolym. probat auctoritate tum veteris 1337C et Novi Testamenti legitimam fuisse Pauliniani factam a S. Epiphanio ordinationem, Paulinianus tum temporibus triginta tantum annos esset natus. Sic S. Augustinus lib. de Fide et Operibus, c. 26, probat auctoritate S. Scripturae quaedam esse crimina excommunicatione plectenda, quaedam non publica poenitentia sed quibusdam correptionum medicamentis sananda; sic S. Leo Magnus epist. 92 ad Rusticum Narbon. episcopum c. 2, probat ex Scriptura presbyteros et diaconos non esse poenitentiae publicae subjiciendos, quae certe omnia nullatenus fidem sed unam spectant Ecclesiae disciplinam. Esto igitur probaverit S. Doctor suam opinionem multis Scripturae textibus non ideo censuit ad fidem eam pertinere.

Et vero nonne Cyprianus ipse plura Scripturae loca 1337D retulit ad ea stabilienda quae omnium judicio meram spectabant disciplinam? Quis neget rem esse purae disciplinae lapsis concedere pacem, et communionem ecclesiasticam ante, vel post peractam poenitentiam canonicam? Lege tamen Cypriani tractatum de Lapsis, ejus Epistolas ad presbyteros Carthagin. 16, ad presbyteros Romanos 30, ad Lapsos 33, ad presbyteros Carthag. 34, plura Scripturae loca reperies a Cypriano citata ad suam in hoc negotio opinionem stabiliendam. Quis neget rem esse purae disciplinae merique praecepti ecclesiastici aquae vino mixtionem in Calice Dominico offerendo? Aquae tamen necessitatem ex divinis Scripturis probat S. Cyprianus in epist. ad Cecilium 63; hoc ergo probationis 1338A genus in rebus merae disciplinae aeque ac fidei a Cypriano usurpabatur. Male igitur ex eo concluditur S. Cyprianum suam de rebaptizandis haereticis opinionem fidei adscripsisse.

Dixi dato antecedente: numquam enim S. Doctor suam opinionem ex Scripturis directe probavit ut ejus in hac quaestione scripta attente perlustranti patebit. Probat quidem ex Scripturis haereticos Christi esse adversarios in epist. ad Jubaian. et ad Pompeium; Ecclesiam unam esse in ep. ad Magnum et ad Pompeium. Unum Baptisma et unam esse fidem in epist. ad Episcopos Numidiae et ad Pompeium; illos solos Spiritum sanctum dare posse qui ipsum habent, in epist. ad Magnum; solis Ecclesiae praepositis licere baptizare in epist. ad Jubaian.; blasphemantes in Patrem 1338B non posse consequi remissionem peccatorum in epist. ad Jubaian.; solam Ecclesiam Deo filios generare, in epist. ad Pompeium; et tandem Baptismi necessitatem in epist. ad Stephanum 72. Ex iis omnibus quae ex Scripturis confirmabat, aliquid concludere in favorem suae opinionis variis ratiociniis conabatur; at numquam ex Scripturis directe probavit invalidum esse Baptisma ab haereticis collatum, ab hereticis baptisatos ad Ecclesiam venientes iterato Baptismo esse tingendos.

Objic. II. Cyprianus asserit ex hac de haereticorum Baptismo quaestione pendere originem fidei et salutis aeternae: «Neque enim,» inquit in epist. ad Jubaian., «parva res et modica conceditur quando a nobis Baptisma eorum in acceptum refertur cum inde incipiat 1338C omnis fidei origo et ad spem vitae aeternae salutaris ingressio.» Atqui ex controversia merae disciplinae non pendet fidei et salutis origo, ergo ut merae disciplinae quaestionem non inspexit.

Resp. Nego majorem non enim ex rebaptizationis lite, sed ex Baptismo pendere fidei et salutis aeternae originem pronuntiat in textu allato, quae duo, ni fallor, sunt plane diversa; immo si Cyprianum proprius attendas, contrarium ex ipso manifeste eruitur; cum enim asserat in eadem epistola de eorum salute non esse desperandum, qui cum solo haereticorum Baptismo obierunt, satis ostendit ex sua opinione non pendere fidei et salutis originem. Porro ex eo quod Cyprianus dixerit a Baptismo pendere fidei et salutis originem, colligi non potest ipsum dogmati suam de 1338D rebaptizandis haereticis addixisse sententiam.

Objic. III. S. Cyprianus expresse docet a Deo revelatum esse, quod adversus Stephanum Rom. Pontificem tuebatur: «Proinde,» inquit in laudata epist. ad Jubaian., «frustra quidam qui ratione vincuntur, consuetudinem nobis opponunt quasi consuetudo major sit veritate, aut id non sit in spiritualibus sequendum quod in melius fuerit a Spiritu sancto revelatum, ignosci enim potest simpliciter erranti, post insperationem vero et revelationem factam qui in eo quod erraverat, perseverat prudens et sciens, sine venia ignorantiae peccat; praesumptione enim atque obstinatione quadam nititur cum ratione superetur.» Ergo illud fidei referebat.

1339A Resp. Distinguo antecedens. Cyprianus docet quod adversus Stephanum tuebatur a Deo esse revelatum quibusdam, tamquam quid melius, et utilius concedo antecedens, a Deo esse revelatum vera et proprie dicta revelatione in verbo Dei scripto vel tradito contenta, nego antecedens. Itaque revelatione fusiori significatu hic sumit S. Doctor, prout omnis veritas cujuscumque sit ordinis a Deo manifestatur, qui prima veritas est, et prout omne donum desursum est descendens a Patre luminum, prout inquam, omne quod vel ad fidem, vel ad Ecclesiae disciplinam et regimen spectat, revelat, inspirat Spiritus sanctus.

1º Enim Cyprianus in textu objectato non dicit simpliciter sed in melius revelatum quod adversus Stephanum tuebatur, non dicit Ecclesiae revelatum, 1339B sed quibusdam inter fideles, quos inexcusabiles esse contendit post talem inspirationem ac revelationem; porro haec duo intelligi non possunt de vera revelatione quae dogma catholicum exhibeat, dogma enim fidei non revelatur, ut quid melius et quid utilius, nec ad fidem subito revocatur, quod quibusdam inter fideles a Deo inspiratur, ac revelatur.

2º Qui revelationi et inspirationi, de qua hic loquitur S. Cyprianus resistit, juxta ipsum rationi resistit, seu «a ratione superatur.» Revelatio ergo latiori sensu hic a S. Cypriano usurpatur, prout quaslibet veritates naturales complectitur quas Deus revelat et inspirat.

3º S. Cyprianus in epistola ad Quintum nitide ostendit quo sensu dixerit a Deo revelatum, quod 1339C adversus Stephanum tuebatur his verbis: «Quae aliquando a fratribus et collegis nostris utiliter et salubriter suggeruntur, si sint vera et legitima, ipsa potius nostra ducamus, cui rei Paulus quoque prospiciens in epistola sua posuit dicens: Prophetae autem duo aut tres loquantur et caeteri examinent, si autem alii revelatum fuerit sedenti, ille prior taceat; qua in parte docuit et ostendit multa singulis in melius revelari et debere unumquemque non pro eo, quod semel imbiberat et tenebat pertinaciter congredi, sed si quid melius et utilius extiterit libenter amplecti; non enim vincimur quando nobis offeruntur meliora.» Quis non videat opinionem de rebaptizandis haereticis a Cypriano iis adscribi, quae Deus quibusdam inspirat et revelat ad majorem Ecclesiae utilitatem? 1339D Quae profecto revelatio unam respicit Ecclesiae oeconomiam, ac disciplinam, unde nedum faveat adversariis, assertionem nostram confirmat, ut supra vidimus.

4º Totne fidei dogmata crediderit S. Cyprianus quae in tractatu de Bono Patientiae scripserat? Haec tamen a Deo inspirata esse pronuntiat: «Propter hoc,» inquit in epist. ad Jubaian. «etiam libellum de Bono Patientiae quantum valuit nostra mediocritas permittente Domino et inspirante conscripsimus;» non omnia ergo quae a Cypriano dicuntur inspirata sive revelata a Deo fidem respiciunt; revelatio igitur sive inspiratio divina aliquando a S. Cypriano fusiori sumitur significatu, non ergo tandem subtiliter inventa, sed a Cypriano ipso suppeditata nostra responsio.

1340A Objici. IV. De fide credebat S. Doctor eos baptizare non posse quibus a Christo concessa non erat baptizandi potestas; at haereticis talem a Christo datam fuisse potestatem negabat Cyprianus: «Manifestum est,» inquit in Epist. ad Jubaian., «ubi et per quos et remissa peccatorum dari possit quae in Baptismo scilicet datur; nam Petro primum Dominus super quem aedificavit Ecclesiam unde et unitatis originem instituit et ostendit, potestatem istam dedit, ut id solveretur in coelis quod ille solvisset in terris: et post resurrectionem quoque ad Apostolos loquitur dicens: Sicut misit me Pater, et ego mitto vos, hoc cum dixisset inspiravit et ait illis: Accipite Spiritum sanctum; si cujus remiseritis peccata remittuntur illi, si cujus tenueritis, tenebuntur; unde intelligimus 1340B non nisi in Ecclesia praepositis et in Evangelica lege ac Dominica ordinatione fundatis licere baptizare et remissam peccatorum dare, foris autem nec ligari aliquid posse nec solvi ubi non sit qui aut ligare possit aliquid aut solvere.» Ergo

Respond. Distinguo minorem. Juxta Cyprianum haereticis data a Christo non erat baptizandi potestas; atque id variis ratiociniis utcumque ostendere conabatur concedo; et id tamquam de fide, tamquam certum tradebat, nego minor. Itaque ad probandam suam de haereticis rebaptizandis sententiam variis illationibus utcumque ostendere conatur S. Doctor haereticis concessam a Christo non esse baptizandi potestatem; in textu enim objectato, ex eo quod Christus Petro et Apostolis ligandi et solvendi potestatem dederit, 1340C infert solis Ecclesiae praepositis potestatem remittendi peccata a Christo fuisse concessam. Inde colligit baptizandi facultatem haereticis minime competere, ex quo tandem concludit invalide quia illicite, ab haereticis baptizari.

Verum quod ex Scripturis judicatur aliquomodo deduci posse, crediturne ad fidem pertinere? Si ad fidem revocantur quae a Deo sunt immediate revelata, numquid et ea quae ex revelatis utcumque variis ratiociniis inferri posse arbitrantur? Quando Cyprianus plura Scripturae loca afferrebat ad ea probanda, quae omnium judicio versatilem spectabant disciplinam, ut supra vidimus, quod tuebatur ex iis quae citabat Scripturae locis inferri posse profecto existimabat, ideone illud fidei devovebat? Ergo licet S. Cyprianus 1340D ex Scripturis inferri posse crediderit haereticis concessam a Christo non fuisse baptizandi potestatem, non ideo censuit de fide esse eos talem non habere potestatem.

Addo Cyprianum nec censuisse id certo et necessario ex Scripturis inferri posse; nam 1º Si existimasset ex Scripturis necessario inferri solis Ecclesiae praepositis datam esse a Christo baptizandi potestatem: hanc laicis Catholicis sicut et haereticis denegasset, illi enim, aeque ac isti non sunt Ecclesiae praepositi; attamen nullibi apud ipsum hanc potestatem laïcis Catholicis denegatam invenies, unde perverse admodum hic error Cypriano a Catholicis affingeretur.

1341A 2º Si existimasset ex Scripturis certo colligi nullum esse Baptisma ab haereticis collatum, pro certo habuisset infantes cum solo haereticorum Baptismo defunctos salutem adeptos non fuisse, eadem enim certitudine creditur hos infantes salutem fuisse adeptos, qua creditur eos valide fuisse baptizatos; attamen S. Cyprianus non desperat de illorum salute, qui in praeteritum cum solo haereticorum Baptismo obierant, inter quos plures exstitisse infantes nullus inficiabitur.

3º Si ex Scripturis certo inferri credebat eos qui ab haereticis tincti fuerant, reipsa minime fuisse baptizatos, quomodo zelus, quo pro salute hominum ardebat passus fuisset, ut cuilibet episcopo liberam eos non tingendi sineret facultatem? Credidissetne 1341B in necessariis tutiorem partem eligendam esse? Probabilia ergo, non certa Cypriano ipsi visa sunt, quae ex Scripturis ad suam sententiam et praxim firmandam depromebat argumenta; unde contra propositam objectionem concludo S. Cyprianum ad fidem minime revocasse quod in Scripturis variis ratiociniis inferri posse, nec quidem certo et necessario putabat.

Objic. v. S. Cyprianus suam de haereticis rebaptizandis sententiam vocat Ecclesiae Catholicae fidem ac veritatem: «Quare,» inquit in Epist. ad Jubaian. «Ecclesiae Catholicae fidem ac veritatem, frater charissime, et tenere debemus firmiter et docere, et per omnia Evangelica et Apostolica praecepta rationem divinae dispensationis atque unitatis ostendere.» Ergo 1341C eam merae disciplinae non adscripsit.

Resp. Nego antecedens: qui enim citata Cypriani verba ad ipsius de rebaptizandis haereticis sententiam referunt, vel Cypriani scripta nusquam legerunt ab uno vel altero auctore ea exscripsisse contenti, vel credulis imponere volunt: en Cypriani textus integer, prolixus quidem, at veritatem quaerentibus non onerosus: «Quam vanum est porro et perversum ut cum ipsi haeretici repudiato et relicto vel errore vel scelere in quo prius fuerant, agnoscant Ecclesiae veritatem, nos veritatis ejusdem jura et Sacramentum mutilemus, et venientibus ac poenitentibus dicamus eos remissionem peccatorum consecutos esse, quando illi se peccasse et propter hoc ad Ecclesiae indulgentiam venire fateantur? Quare Ecclesiae Catholicae fidem 1341D ac veritatem, frater charissime, et tenere debemus firmiter et docere, et per omnia Evangelica et Apostolica praecepta rationem divinae dispensationis atque unitatis ostendere. Numquid potest vis Baptismi esse major aut potior, quam confessio, quam passio, ut quis coram hominibus Christum confiteatur et sanguine suo baptizetur? Et tamen neque hoc Baptisma haereticis prodest, quamvis Christum confessi et extra Ecclesiam fuerint occisi, nisi si haereticorum patroni et advocati haereticos in falsa confessione Christi interfectos martyres praedicant et contra Apostoli contestationem, qui nihil eos quamvis exustos et occisos dicit posse proficere, gloriam eis et coronam passionis assignant. Quod si haeretico nec 1342A Baptisma publicae confessionis et sanguinis proficere ad salutem potest, quia salus extra Ecclesiam non est, quanto magis ei nihil proderit, si in latebra et in latronum spelunca adulterae contagione aquae tinctus non tantum peccata antiqua non exposuerit, sed adhuc potius nova et majora cumulaverit.» Vides quaenam sit juxta Cyprianum illa Ecclesiae Catholicae fides et veritas firmiter tenenda et docenda, haereticos scilicet peccatorum suorum remissionem in haeresi consequi non posse, nec illis Baptisma ad salutem prodesse, quod nullus inficiatur Catholicus, et in quo certe sita non erat erronea de rebaptizandis haereticis Cypriani sententia; pessime ergo de Cypriano merentur, qui ad ipsius errorem revocant, quod ipse fide certum merito dixit.

1342B Objic. VI. Cypriani Epistolam ad Pompeium, ex qua haec decerpunt testimonia, quae fidei et dogmatis quaestionem ore patulo clamare vociferantur: «Si in aliquo nutaverit et vacillaverit veritas, ad originem Dominicam et Evangelicam et Apostolicam traditionem revertamur, et inde surgat actus nostri ratio, unde et ordo et origo surrexit. Traditum est enim nobis quod sit unus Deus, et Christus unus, et una spes, et fides una, et una Ecclesia, et Baptisma unum, non nisi in una Ecclesia constitutum, a qua unitate quisquis discesserit cum haereticis necesse est inveniatur, quos dum contra Ecclesiam (Stephanus) vindicat, Sacramentum divinae traditionis impugnat . . . . quae ista obstinatio, quaeve praesumptio humanam traditionem divinae dispositioni anteponere, nec animadvertere 1342C indignari et irasci Deum quoties divina praecepta solvit et praeterit humana traditio.»

Resp. Quorsum istae adversariorum tenebrae? Pulverem ab oculis excutiant et videant aliquando in Cypriani textibus, quod vident omnes, traditum scilicet a Cypriano dici, unum esse Baptisma non nisi in una Ecclesia constitutum, quod verum est, quod omnes tenent Catholici, qui ex hac traditione probant haereticis baptizare non licere; at hic traditumne asserit S. Doctor, Baptisma haereticorum validum non esse, vel quid simile? Hoc profecto nemo legit, nemo videt, nec videbunt ipsi adversarii res propius inspicientes. At, inquiunt, unum Baptisma in una Ecclesia ita constitutum asserebat S. Doctor, ut haereticos nec licite nec valide baptizare posse argueret. 1342D Hoc fateor de quo nullatenus agitur; non enim hic quaeritur, an Cyprianus existimaverit haereticos non posse valide baptizare; nec quaeritur, an hoc ex pluribus Scripturae textibus eruere tentaverit, sed quaeritur utrum de fide crediderit, utrum a Deo traditum dixerit Baptisma ita unum in Ecclesia esse, ut haeretici nec licite nec valide baptizare potuerint. Hoc porro numquam probabitur; hoc nullibi apud Cyprianum legetur; immo contrarium vel ex hacmet Epistola objectata demonstratur.

Cum enim Stephanus dixisset quod ab Apostolis accepimus tenemus, quid Cyprianus ad hanc Apostolorum auctoritatem? «Apostoli, respondet, haereticos Antichristos nominarunt, eos esse vitandos pronuntiarunt, 1343A nullibi apud Apostolos praeceptum invenitur ut haereticis tantum manus in poenitentiam imponantur;» eos nimirum intra limites se continet ut ostendat Stephanum absque titulo Apostolica traditione gloriari, et quid circa ejusmodi Baptismum Apostoli senserint latere. Porro si S. Cyprianus suam sententiam ab Apostolis traditam existimasset, hanc traditionem profecto hic appellasset, reponere certe non omisisset pessima omnino fide Apostolicam auctoritatem a Stephano laudari, cum sibi ipsi omnino faveret, oportunior ipsi nulla fuit occasio peremptoriam istam allegandi traditionem, qua adversarii penitus retunderentur. Id tamen non prestitit Cyprianus; non ergo censuit ab Apostolis traditum Baptisma haereticorum invalidum esse.

1343B Opponit quidem S. Doctor Stephani traditioni, quam humanam appellabat, evangelicam et divinam, quam anteponendam esse dicit dispositionem, non quasi in hac contineretur, aut manifestaretur sua de rebaptizandis haereticis sententia; contrarium enim vel ex hacmet Epistola modo evincebamus, sed quia ex hac humanis ratiociniis, sive ut loquitur Facundus Hermian. «humana argumentatione» suam sententiam eruere contendebat: Quid enim ostendit juxta Cyprianum evangelica haec, et divina dispositio, quam hic Stephano opponit? ostendit ne nullum esse haereticorum Baptisma? Haereticos valide baptizare non posse? Minime; hoc nec ibi, nec alibi a Cypriano asseritur, quid ergo? Ostendit «Haereticos esse 1343C Antichristos, esse vitandos,» ostendit «Baptismi unitatem;» en illa divina dispositio, quam Cyprianus Stephano opponit, plures scilicet Evangelicas opponit veritates, ex quibus suam sententiam variis argumentis eruere laborabat. Porro ex eo, quod Cyprianus ex pluribus Scripturae textibus suam de rebaptizandis haereticis sententiam erui posse crediderit, concludendum non est ipsum agi de fide in hac quaestione censuisse, ut supra probavimus.

Non moror quod in hac Epistola S. Cyprianus S. Stephanum erroris accuset; non omnis enim error militat contra fidem, et revera Stephanus erroris quidem arguitur, numquam tamen erroris contra fidem; in eo autem errabat Stephanus in mente Cypriani, quod sententiam de rebaptizandis haereticis «meliorem 1343D et utiliorem,» ut ait Cyprianus in epist. ad Quintum, non judicaret, ideoque eam rejiciendam vellet.

Haec de Cypriani ad Pompeium epistola sufficiant, «Illa enim,» verbis utor Augustini «quae in Stephanum irritatus effudit retractare nolo, quia et non opus, et ea praeterire melius est,» detestans, cum Vincentio Lirin. optimo Gallo «illorum nequitiam qui sancti viri (Cypriani) memoriam, tamquam sopitos jam cineres profana manu ventilant, et quae silentio sepeliri, oportebat rediviva opinione diffamant.»

Objic. tandem probabile non est S. Cyprianum merae devovisse disciplinae controversiam, in qua de validitate aut invaliditate Baptismi agebatur, nec potest concipi, quomodo ita sentire potuerit vir perspicacia 1344A maxime praeditus, ac eruditione clarissimus.

Respond. Tot et tantis nititur assertio nostra argumentis, ut eam probilitate carere solus ille contendat, qui palpet in meridie. Enimvero ut jure meritoque dicatur Cyprianum existimasse hanc fuisse merae disciplinae controversiam, numquid necesse est modum investigare, detegere, vindicare, quo talem judicavit? Ignoretur modus, si placet, lateant nos principia quibus ad ita judicandum moveretur S. Doctor, dummodo hac in controversia ea protulerit quae non nisi merae disciplinae quaestionem exhibeant; dummodo taliter in hoc negotio se gesserit, qualiter in negotio fidei numquam se gessisset, certa et immota remanebit veritas assertionis nostrae.

Eruditum Cyprianum, immo fulgentissimum Ecclesiae 1344B lumen, et doctorem conspicuum quis neget? At eruditum et puto Basilium, eruditum et Athanasium, iis tamen merae disciplinae controversiam hanc visam fuisse, et ipsi passim docent Galli scriptores ac theologi.

Caeterum non immerito conjicitur eam fuisse Cypriani sententiam, quod Baptismi haereticorum validitas penderet ab usibus, consuetudinibus et dispositionibus privatarum Ecclesiarum, quae haereticos ad baptizandum inhabiles reddere possent. Nam. 1º Cyprianus, ut vidimus, suis permisit collegis de rebaptizatione varie sentire, nec in alios quam in Sthephanum videtur insurgere, eo quod Africanam etiam Ecclesiam Romanae consuetudini mancipare 1344C vellet; porro liberam istam rebaptizandi vel non rebaptizandi facultatem pro suo erga salutem animarum studio minime permisisset, si Baptismum ab haereticis collatum nullibi validum fuisse putasset. Illud ergo necesse est ut validum in quibusdam ecclesiis, irritum autem in aliis existimaverit: cujus quidem discriminis causa non aliunde repeti posse videtur, quam ex ratione mox allata.

2º Magno inquirenti de Clinicorum tinctione respondet S. Cyprianus validum esse Baptismum Clinicis collatum; attamem vult in hac ipsa epist. ad Magnum 69, Clinicos iterum baptizari apud eos qui hujus Baptismi validitatem denegabant; «Si aliquis, inquit, existimat eos Clinicos nihil consecutos, non decipiantur, ut si incommodum languoris evaserint 1344D et convaluerint, baptizentur.» Nullum ergo censebat S. Doctor Baptisma Clinicis datum apud eos qui talis Baptismi validitatem denegabant, alioquin Clinicos ab illis rebaptizari non permisisset; noverat enim, immo saepius docuerat validum Baptisma iterari non posse, quod ergo validum penes se credebat Baptismum, invalidum apud alios existimabat.

Porro ita de Baptismo sentire non poterat, quin arbitraretur hanc privatis ecclesiis inesse potestatem, 1345A ut apponere possent impedimenta, quibus nullum efficeretur Baptisma, ita ut valide administraretur, ubi talia apposita non essent impedimenta invalide autem ubi apposita fuissent.

3º Revera qui antiquitus rebaptizationi Haereticorum favebant a diversis ecclesiarum dispositionibus, seu consuetudinibus, nanciscebantur haereticos rebaptizandi necessitatem, et consequenter Baptismi, validitatem. «Quod igitur,» inquit S. Basilius in epist. canon. prima ad Amphilochium, «ad Catharos pertinet et prius dictum est et recte admonuisti uniuscujusque regionis morem sequi oportere, quod ii qui tunc de illis statuerunt in varias de ipsorum Baptismate sententias abierint. . . quoniam nonnullis Asiaticis omnino visum est eorum Baptisma 1345B pluribus consulendi causa suscipiendum esse, suscipiatur. Et paulo post. «Existimo itaque quoniam nihil de illis (Encraticis haereticis) aperte dictum est, eorum Baptisma a nobis rejiciendum esse, ac si quis ab eis acceperit accedentem ad Ecclesiam baptizandum; quod si hoc generali oeconomiae impedimento erit, rursus consuetudine utendum est, et sequi oportet Patres, qui quae ad nos pertinet dispensaverunt.» Ibi perspicis S. Basilium a diversarum regionum moribus, et a diversis episcoporum statutis repetere necessitatem haereticos rebaptizandi vel non rebaptizandi.

Ita sentiebat et Amphilochius, qui in Catharorum Baptismo iterando vel non iterando diversis ecclesiarum moribus serviendum esse censebat, ut testatur Basilius 1345C iis verbis modo citatis: «Quod igitur ad Catharos pertinet et prius dictum est, et recte admonuisti uniuscujusque regionis morem sequi oportere, quod ii qui tunc de ills statuerunt in varias de ipsorum Baptismate sententias abierunt.»

Ita Firmilianus, qui rebaptizationem iis assimilat quae a variis regionum consuetudinibus robur accipiunt: «Circa celebrandos» inquit in sua ad Cypr. Epistola, inter Cyprianicas 75, «dies Paschae et circa multa alia divinae rei sacramenta, videat quis esse apud illos (Romanos) aliquas diversitates, nec observari illic omnia aequaliter, quae Hierosolymis observantur secundum quod in caeteris quoque plurimis provinciis multa pro locorum et nominum diversitate variantur, nec tamen propter hoc ab Ecclesiae 1345D Catholicae pace atque unitate aliquando discessum est, quod nunc Stephanus ausus est facere, rumpens adversus vos pacem, quam semper antecessores ejus vobiscum custodierunt.»

Haec nos ad cumulum de Cypriano investiganda doctis, et confirmanda, vel etiamsi placuerit oppugnanda proponimus. Utcumque sit, immotum semper maneat et inconcussum quod a Gallis universim asseritur, Cyprianum videlicet totam hanc de Baptismo haereticorum controversiam ad meram disciplinam revocasse.