1414A Animadversiones in binas has dissertationes opera et studio P. Gottfridi Lumper.

Perlectis binis hisce dissertationibus non pauca offendimus, quae virgula censoria coercenda esse judicamus. Et primo quidem binas, quas cl. Molkenbuhr, num. 1, 2, 3, praemittit ex Dupinio regulas critices, haud satis esse accuratas, dudum jam viri docti monuerunt . In propositione I, ad n. 4, observo, idiomate graeco conscriptam primitus fuisse hanc Firmiliani epistolam, certo colligi ex linguae illius idiotismis, quos fidus interpres passim servavit, quosque annotarunt viri praestantissimi, Jacobus Pamelius , et Cyprianicae Vitae auctor : ergo adest sufficiens asserendi ratio, eam originaliter graecam fuit.

Ad num. 5. Docebit doctissimum dissertatorem nostrum 1414B Origenes saeculi tertii scriptor προστατας, praepositos appellatos fuisse episcopos . Dein praepositorum vocabulo non patres modo, cum de episcopis agerent, verum etiam, qui sacra Biblia Novi Testamenti latina fecerant , meminerunt.

Ad numeros 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12. Videsis partem XII Historiae Theologico-Criticae §§ 10 et sequentibus a pagina 596, usque 603, et praesertim paginas 614, 615, 616.

Quoad propositionem II, num. 13, 15, 16, observo, haud nimium urgendum esse silentium Eusebii, Hieronymi, etc.: alias sequeretur, Athenagorae Apologiam ad M. Aurelium imperatorem, Hypotyposes Theognosti Alexandrini, Opera S. Jacobi Nysibeni, Hymenaei, Narcissi, aliorumque multorum adulterina 1414C esse, propterea, quod neque Eusebius, neque Hieronymus eorum meminerint .

Ad numerum 17 animadvertendum censeo, haud inverosimile esse, S. Cyprianum in causa rebaptizationis confugisse ad Firmilianum, praesertim cum Stephanus primitus cum Asiatis, dein cum Africanis ea de re contenderit, quemadmodum probavit vir doctissimus Maranus .

A numero 18, usque ad numerum 77 ex notis intrinsecis praefatae epistolae Firmilianicae conatur clarissimus dissertator ostendere eamdem S. Firmiliano suppositam esse. Verum quae numero 19, ex 1415A epistola Firmilianica de numero singulari et plurali annotat, sicut et illa quaestio numero 20, proposita, an scilicet Firmilianus celebrata synodo, ejusque nomine laudatam epistolam scripserit, mea opinione haud multum probat; siquidem responderi potest S. Firmilianum responsoriam exarasse consulto Ecclesiae suae clero, unde modo in plurali, modo in singulari alloquitur Cyprianum. Dein incongruae citationes ex S. Scriptura, quas cl. Molkenbuhr in hac epistola sub numeris 24, 27, 28 et 31, notat, nullo modo evincere valent subditam eam esse, siquidem sale aliquid in aliis etiam hujus aevi scriptoribus observare licet. Numero 32, scribit cl. dissertator, quod causa, quae allegatur, ob quam saepius celebrandae sint synodi, haeresin Novati et Donati sapiat: Felix 1415B sane auctor in olfaciendis haeresibus, quarum ne vestigium ego invenio. Caeterum praetereo numeros 23, de distantia Carthaginis a Caesarea, de singulari desuper gaudio, quod numero 26, recoquit, de propria auctoris laude numero 30, ad rem nihil omnino facientes.

Quoad numerum 38, observo verba S. Firmiliani non in strictissimo sensu sumenda esse, sed quod prima haereseon celebriorum, et longe lateque diffusarum exordia post Apostolorum aevum ex orco eruperint; idque patet ex ipso contextu. Dein neque Simon Magus, neque Menander a recentioribus haeresiologis inter haereticos computantur . Ebionitae, Saturninus et Basilides, quos erronee dicit Cerinthi discipulos, atque Carpocrates non aevo apostolico, 1415C sed saeculo primum secundo errores sparserunt.

Numero 38, notat in Firmiliani epistola errores practico dogmaticos, quia insinuare nititur Firmilianus traditiones apostolicas, si quae forsan hac super re existerent, non esse necessario retinendas in materia Baptismi. Verum ostendat nobis cl. dissertator, ubinam haec in epistola laudata legantur. Dein quis unquam theologorum somniabit, traditiones apostolicas mere disciplinares necessario retinendas esse, oppositamque sententiam fore errorem practico dogmaticum?

Numero 39, arguit Firmilianum, quod traditionem, quam Papa dixerat apostolicam, vocet humanam. Ergone plus quam humana, vel divina dicenda foret? Bone Deus! quae theologia? Sanctum Cyprianum a 1415D S. Stephano monitum se statim submisisse asserit cl. dissertator num. 2, sine tabulis et testibus.

Numero 45. Synodos Africanas et Asiaticas, in quibus rebaptizatio decreta fuit, ex futili hac ratione, quod in concilis Arelatensi et Nicaeno nulla facta fuerit mentio de iis retractandis, inter supposititias computat, utut S. Dyonisius Alexandrinus , et 1416A S. Augustinus de iis mentionem faciant. Jam numero 20 conjicit dissertator Asiae concilia esse fictitia, ubi etiam somniando scribit, quod apud Eusebium episcopi Ecclesiarum Iconiensis et Synadensis recenseantur, a diciplina laudentur, sancti vocentur, et beati fratres; ast de conciliis ibidem celebratis altum silentium sit. Verum ubinam haec apud Eusebium legerit, non annotat; ego autem potius contrarium inveni, disertam nimirum horum conciliorum mentionem, nullam vero de reliquis adjunctis.

Numero 34. Epistolam Firmiliani ex rationibus geographicis et a numero 53 usque 56, ex chronologicis suppositionis arguit, at prorsus inepte. Nam ut caetera praetermittam, duas solummodo hic auctoris hallucinationes annotabo. Prima est, quod jejunium 1416B quatuor temporum in septembri, de quo S. Lucam Actorum (XXVII, v. 9,) locutum fuisse false opinatur idque ab Apostolis institutum fuisse ex Leone Magno et antiquissimo omnium Ecclesiarum consensu constare tradat. Optarem sane est mihi antiquissimum omnium Ecclesiarum quoad quatuor temporum jejunia demonstraret consensum, atque Leonem Magnum de institutione apostolica in sensu stricto intelligendum esse. Altera, quod contra unanimem cruditorum sententiam, S. Sixto seu Xisto duos tantummodo annos in sede Romana adscribentium, undecim annos ex corrupto Eusebii loco, in quo pro XI legendum II statuat.

Numero 56, variis ratiunculis impugnat historiam mulieris a daemone obsessae baptizantis, consecrantis, etc, negatque apud Graecos seculo III, exorcistas fuisse; 1416C econtra P. Goarius in suo Eucologio Graecorum jam extitisse docet ex testimonio Dionysii et Ignatii Magni. sed quidquid sit, hoc tamen certum ab ineunte saeculo IV, exorcizandi facultatem peculiari in Ecclesia ordini tum apud Graecos, tum apud Latinos fuisse adscriptam; uti ex synodis Antiochena et Laodicena, et ex Epiphanio, Paulino, Sulpitio Severo et ex quibusdam Gratiani, ac Theodosii rescriptis colligere est .

Notat clarissimus dissertator in hac epistola dicteria, quae in Stephanum papam auctor pleno ore effudit numero 25, et numeris 59, 60, 65, 66, 77, 73, 74, 1417A et 75, atque exinde numero 77 concludit, eam esse supposititiam, et vero Catholico penitus indignam. Verum clarissimi dissertatoris ratiocinatio nititur falso supposito de inerrantia Romani Pontificis, ejusque illimitata atque absoluta et monarchica potestate in universam Ecclesiam, quo ruente supposito, caetera etiam ruere manifestum est. Caeterum non nego, Firmilianum aliquanto acerbius scripsisse, quam ut sanctum episcopum deceat: pietatis normam non accurate secutum esse; sed utique sancti etiam homines erant non semel aliquid humani passi, quemadmodum multis demonstrare possem; instar omnium sit doctoris maximi S. Hieronymi agendi ratio cum S. Augustino in controversia de Legalium observantia . Huc optime quadrat justum hoc cl. Baluzii 1417B judicium de Pamelio et Romanis operum Cypriani editoribus loquentis : Si attente considerassent, quanti et quam vehementes soleant esse affectus, cum agitur de causa religionis et fidei; considerassent etiam, quam vehemens et acerbus fuerit Stephanus scribens adversus Cyprianum: profecto hanc excandescentiam condonassent Firmiliano.

Propositionis tertiae quoad primam partem conjecturas duas priores eruditi dissertatoris refutatas videsis Part. XII Historiae Theologico-Criticae §§ 8, 9, 10, et praesertim 11, a pag. 617, usque 623. Tertia denique conjectura nihil omnino in contrarium evincit.

Numero 82, probare conatur, auctorem Epistolae fuisse Donatistam, aut saltem haereticum hominem, 1417C sed meminisse debet doctissimus dissertator, quod nondum sufficienter demonstrarit viris doctis, praefatam Epistolam plurimos continere errores Catholico prorsus indignos, tam impudentem, quam falsam esse, nullique haeresi magis favere quam Donatistarum. Quin immo asseri potest, laudatam Firmiliani Epistolam, Donatistis utpote schismaticis, adversari magis, quam prodesse: manifestum siquidem est, eam plane tendere ad unitatem servandam, et rupti ejusdem a S. Stephano vinculi restitutionem.

Numero 83. Ex meris conjecturis et quidem admodum incertis asserit, Africanum auctorem fatae Epistolae esse.

1418A Falsum est, quod rebaptizatio a Novato introducta fuerit, ut dissertator numero 85, scribit, siquidem jam antea in usu fuerat.

Propositione IV, numero 89, ex argumento mere negativo asserit S. Firmilianum nullos libros composuisse; positivum vero testimonium S. Basilii non nisi futilibus ratiunculis enervare conatur; insuper negando S. Basilium auctorem esse libri de Spiritu sancto ad Amphilochium, quamvis antiqui S. Hieronymus Theodoretus recentioresque critici ad unum omnes laudatum librum S. Basilio M. attribuant. Numero 91, responsione III; tandem eo audaciam suam protendit, ut affirmare haud erubescat, singulas S. Basilii M. epistolas ad S. Amphilochium canonicas esse supposititias.

1418B Numero 14, adnotat, quod totam rebaptizantium historiam censeat interpolatam, seu Eusebio suppositam fuisse.

Numero 45, idem profitetur circa lib. VII, cap. non 3, prout ille citat; sed 4, apud Eusebium ita inquiens: «Verum alibi specialiter ostendam hunc Eusebii locum esse interpolatum.» Tandem numero 71, ita censet: «Immo et illa Polycratis, et Irenaei facta non sunt omnino certa; suspicor Eusebium fuisse interpolatum tam in causa Quarto-Decimanorum quam Anabaptistarum.» Haec sane judicia critica nostri clarissimi dissertatoris si valeant, actum erit de praestantissimis antiquitatum monumentis, deque omni fide historica.

Quae doctissimus Molckenbuhr in altera dissertatione 1418C de anno S. Firmiliani emortuali, quo Paulus Samosatenus fuit depositus, ac de synodo Antiochena III, anno primum 272, celebrata habet, multum hic discutere haud operae pretium esse censemus; videsis praesentem hanc partem XIII, Historiae theologico Criticae sectione ultima, ubi ex professo egimus de synodis Antiochenis in causa Pauli Samosateni. Hic solum observo communiter hodie receptam esse sententiam, Dionysium papam aut anno 268, vel certe 269, obiisse, eamque opinionem qua anno 275 adhuc in vivis fuisse adstruitur, ab omnibus eruditis repudiatam esse.