CAPUT XIX De casu grammaticali Nominis

Consequenter de casu dicamus, juxta quod notandum, quod in rebus inveniuntur quaedam proprietates communes, scilicet proprietates principii et proprietas termini. Item inveniuntur quaedam proprietates generales in rebus, scilicet, proprietas, ut quid est aliquid in se, quod est alterum; et proprietas cujus est aliud; et proprietas, ut cui est, et cui aliquid datur ; et sic de consimilibus, quae repraesentantur per inflexionem hujus nominis quod, cujus, et cui, etc. et a primis proprietatibus oritur casus, qui est modus significandi Nominis. Sed a secundis proprietatibus superadditis primis oriuntur differentiae Casus, vel Casuum.

Casus Igitur est modus significandi accidentalis Nominis, mediante quo, nomen proprietatem principii, vel termini consignificat, et secundum harum proprietatum diversitatem, cum aliis proprietatibus superadditis, Casus In sex species partitur, scilicet In Nominativum, Genitivum, Dativum, Accusativum, Vocativum, et Ablativum.

Nominativus casus, est modus significandi In ratione principii, Illa proprietate rei, ut quod est alterum, superaddita, ut dicendo Socrates currit, vel amat. Iste nominativus Socrates significat In ratione principii, respectu hujus actus amare sub proprietate, ut quod est alterum, I d est, sub proprietate ut quod est aliquid In se, alterum actum verbi sibi adhaerentis principians active. Similiter dicendo, Socrates amatur, Socrates significat sub proprietate ut quod est aliquid In se alterum principians passive : utrobique enim stat sub proprietate principii, respectu verbi dependentis, proprietate, ut quod est alterum, superaddita.

Ex hoc patet error dicentium, Nominativum esse modum de quo est alterum enuntiabile, vel modum, In quo est alterum, ut In subjecto, licet enim res Nominativi respectu Verbi, possit substare proprietati, ut de quo, vel proprietati, ut In quo et sic de aliis : tamen vox nominativi non significat res sub proprietate, ut de quo, vel In quo ; quia tunc Nominativus non esset casus ab aliquo distinctus. Item si constructio Nominativi cum Verbo fieret mediante praepositione, de quo, vel In quo, tunc praepositio deserviret Nominativo, quod est falsum.

Nominativus ergo est modus significandi, ut quod est alterum ; et hoc probatur ratione, et auctoritate. Ratione sic : Ille modus est modus significandi Nominativi, per quem Nominativus ab omnibus aliis distinguitur, sed per modum ut quod est alterum, est distinctus ab aliis : ergo Nominativus est modus significandi, ut quod est alterum. Probatur etiam auctoritate Petri Heliae, qui vult quod species, sive modi casuum, sumantur penes inflexionem hujus nominis quod, cujus, cui, etc. Si ergo Genitivus, est modus significandi, ut cujus est alterum, Dativus est modus significandi, ut cui est alterum, vel cuiacquiritur, vel datur alterum, Nominativus erit modus significandi ut quod est alterum. Et dicitur iste modus significandi Nominativus, quia sub isto modo, nomina rebus imponimus : et huic modo proportionatur in verbo, modus, ut ipsum est alterum, scilicet principiatum, et causatum a re Nominativi active, vel passive.

Genitivus est modus significandi rem in ratione principii, vel termini indifferenter, proprietate, ut cujus est alterum, superaddita : ut dicendo, Socratis interest : iste Genitivus Socratis significat rem in ratione principii, respectu hujus verbi interest, proprietate, ut cujus est alterum, superaddita. Similiter dicendo, misereor Socratis ; vel filius Socratis est, iste Genitivus Socratis significat rem in ratione termini, respectu hujus verbi misereor, vel hujus nominis filius, proprietate, ut cujus est alterum, superaddita. Dicitur Genitivus, quasi primo a voce Nominativi genitus, et huic modo proportionatur, in verbo, modus ut ipsum est alterius.

Dativus casus est modus significandi rem in ratione principii, vel termini indifferenter, proprietate ut cui alterum acquiritur, superaddita ; ut dicendo, Socrati accidit : in hac constructione, iste Dativus Socrati significat per modum principii, superaddito sibi modo, ut cui alterum acquiritur. Similiter dicendo, faveo Socrati, vel similis Socrati: in hac constructione, iste Dativus Socrati significat rem in ratione termini, proprietate, ut cui alterum acquiritur, vel datur, superaddita : et dicitur iste modus significandi Dativus, quia est modus significandi, ut cui alterum acquiritur, vel datur : et huic modo proportionatur in verbo, modus ut ipsum est, quod alteri

datur. Accusativus casus, secundum dictam Inflexionem, est modus significandi rem In ratione termini, proprietate ut quem, superaddita ; ut dicendo, amo Deum : Iste Accusativus Deum significat sub proprietate terminandi actum, et dependentiam hujus verbi amo, proprietate, ut quem, superaddita. Et dicitur Accusativus quasi terminus actus. Et huic modo proportionatur In verbo modus dependentis, sub modo ad alterum. Aliquando tamen Accusativus casus est modus significandi rem, sub ratione principii simpliciter, Id est, proprietate speciali non superaddita, scilicet quando actus construitur Intrinsece cum Infinitivo, vel cum verbo Impersonali, ut dicendo me legere, me oportet : hic significat Accusativus rem, sub ratione principii a nulla proprietate speciali contracta, nec contrahibili, cui proportionatur modus verbi simpliciter . Et hic modus non videtur sibi accidere, nisi tunc ponatur quod actus sit modus significandi aequivocus, ad significandum sub ratione termini, ut quem ; et ad modum sub ratione principii simpliciter.

Et est sciendum, quod ratio termini, ut quem, aliquando sumitur simpliciter, id est,non contracte : ut dicendo,lego librum . aliquando contracte, ut quando contrahitur per Praepositionem Accusativo deservientem, ut dicendo, Vado ad plateam, curro ad campum, et sic modus sibi correspondens simpliciter est contrahendus. Vocativus casus est modus significandi rem sub ratione termini AdminBookmark dependentis actus exerciti, vel exercitati, nulla differentia dictarum proprietatum superaddita : ut dicendo, o Henrice : iste Vocativus habet in se rem in ratione termini, tantum in ratione dependentis illius actus exerciti, vel exercitati. Unde notandum est, quod duplex est actus, scilicet signatus, et exercitus. Actus signatus est, qui per verbum, vel participium importatur, ut lego, legens. Actus exercitus est, qui per prolationem hujus Adverbii 6, exercitatur, quasi in ejus modum significandi cadens, et hujus proprius terminus est vocativus; ideo iste modus significandi Vocativus nominatur, quia est proprius terminus vocationis, seu actus vocandi. Et huic modo significandi Vocativi, vel exercitati proportionatur in Adverbio 6, modus significandi per modum vocantis, vel exercitantis.

Ablativus casus est modus significandi rem, in ratione principii, vel termini, indifferenter, proprietate ut quo, superaddita ; ut dicendo utor pane, iste ablativus significat in ratione termini proprietate, ut quo, superaddita; et huic modo proportionatur modus dependentis sub modo, ut altero. Similiter dicendo a Socrate legitur, iste ablativus significat in ratione principii, proprietate, ut quo superaddita. Et dicitur iste modus Ablativus, quia est modus significandi, ut a quo aliquid auferimus.

Et est sciendum quod ratio termini, vel principii ut quo, aliquando sumitur non 1 contracte, ut dicendo, utor pane ; aliquando contracte Praepositionibus adjectis, ut dicendo, a Socrate legitur in Ecclesia, vel in domo,et sic de aliis, et sic modus significandi sibi correspondens, et proportionabilis, est contrahendus.

Ex istis patet sufficientia istorum sex casuum, per hunc modum ; Omnis casus 1

aut est modus significandi principii tantum, vel termini tantum, vel utriusque indifferenter. Si casus sit modus significandi in ratione principii tantum, modo,

ut quod est alterum, superaddito, sic est

Nominativus casus. Si tantum in ratione termini, nulla speciali proprietate superaddita, sic est Vocativus casus. Si autem sit modus significandi rem sub ratione utriusque indifferenter, vel hoc est modo superaddito ut cujus ; et sic est Genitivus casus ; vel modo ut cui, et sic est Dativus casus ; vel modo ut quem, et sic est Accusativus casus ; vel modo a quo, et sic est

Ablativus casus. Et est sciendum quod sicut species, et differentiae casuum attenduntur penes inflexionem hujus nominis quod, cujus, cui, etc. sic modi in verbo proportionabiliter casibus, attenduntur penes inflexionem hujus nominis alter, alterius, alteri, etc.