CAPUT LI

De speciebus constructionis transitivae, praesertim actuum, et principiis congruitatis Ipsius

Viso de constructione intransitiva vi a divisionis, consequenter de constructione transitiva vi a divisionis diligenter videamus. Dividitur autem constructio transitiva,in constructionem transitivam actuum, et constructionem transitivam personarurn. Constructio transitiva actuum, est in qua constructibile dependens, per modum actus significat, ut lego librum. Constructio transitiva personarum est, in qua constructibile dependens per modum substantiae significat, ut dicendo, filius Socratis.

Constructio transitiva actuum, dividitur in constructionem transitivam actus signati ; et in constructionem transitivam actus exerciti. Constructio transitiva actus exerciti non dividitur in species, sed tantum in individua, ut, o Thoma. Principia congruitatis hujus constructionis communia, sunt duo modi ex parte dependentis, per quorum unum exigit modum per se stantis ; et per alterum exigit rationem termini absoluti.Sed principia propria sunt duo modi conformes, scilicet modus significandi per modum excitantis, seu vocantis a parte Adverbii, O et modus significandi per modum excitati ex parte f vocativi.

Item constructio transitiva actu signati, dividitur secundum diversitatem constructibilis terminantis, quod in hujusmodi constructione est quadrupliciter : vel quia est Genitivi casus, ut dicendo, misereor Socratis ; vel Dativi, ut faveo Socrati, vel Accusativi, ut percutio Socratem ; vel Ablativi, ut utor toga. Principia congruitatis communia harum constructionum, sunt tres modi ex parte dependentis: et tres ex parte terminantis. Nam ex parte dependentis, modus est esse ; cui correspondet in obliquo post se modusentis. Secundo ex parte dependentis, est significatio accidentalis, qui est modus significandi dependentis ad quemlibet obliquum post se : cui correspondet in obliquo modus significandi per modum per se stantis. Nam sicut haec est incongrua, albus currit, pari modo haec est incongrua, percutio album.

Tertio ex parte dependentis, est modus generis, qui est quasi qualitas significationis accidentalis : cui correspondet in obliquo modus significandi per modum termini absolute modo conformi casuum contrahibilis. Principia propria congruitatis hujus constructionis, misereor Socratis,

sunt duo modi conformes, scilicet modus dependentis sub modo utalterius ex parte dependentis, et modus termini ut cujus, ex parte terminantis.

Principia vero propria hujus constructionis, faveo Socrati, sunt similiter duo modi conformes, scilicet modus dependentis sub modoutalteri : et modus terminantis sub modo ut cui. Principia propria congruitatis hujus constructionis percutio Socratem sunt duo modi conformes, scilicet, modus dependentis vel transeuntis, sub modo ut alterum, et modus terminantis sub modo ut quem. Si autem Ille modus ut quem, sit Praepositione contractus, tunc similiter modus transeuntis sub modo ut alterum, proportionabiliter est contrahendus. Principia autem propria congruitatis hujus constructionis, utor toga, sunt similiter duo modi conformes, scilicet modus transeuntis, et dependentis sub modo ut ab altero. Et modus terminantis sub modo ut a quo, proportionalibiter est contrahendus.