CAPUT L.

De Constructione intransitiva personarum in speciali, et principiis congruitatis ipsius

Dicto de constructione intransitiva actuum quomodo diversificatur, secundum diversitatem suppositorum, consequenter videndum est de constructione intransitiva personarum determinati, cum determinatione : quomodo variatur, seu diversificatur secundum diversitatem determinationum.

Juxta quod notandum, quod quidquid invenitur in sermone perfecto, vel est suppositum, vel appositum, vel aliquid ab utroque diversum, tamen ad aliquod illorum ordinatum, vel est determinatio alicujus horum trium : et haec omnia inveniuntur in oratione quae subsequitur : Summa doctrina Tullii Rhetoris instruit subtiliter artem Rhetoricam.

Cum ergo AdminBookmark determinabilis cum determinatione diversificatur secundum diversitatem de terminationum, aut ergo determinatio additur supposito, vel apposito, vel differenti ab utroque. Si determinatio addatur supposito, hoc est dupliciter : vel haec determinatio est declinabitis, vel indeclinabilis.

Si declinabitis, hoc est quadrupliciter, quia vel ista determinatio declinabilis, est Adjectivum denominativum ; vel est Adjectivum relativum, vel Adjectivum interrogativum vel Adjectivum distributivum.

Si Adjectivum deno ninativum, sic ista estconstructio: Socrates albus,equus albus, quae specificam differentiam non habet: sed sub una specie constructionis continetur. Principia communia istius constructionis, ex parte Adjectivi dependentis, sunt modus determinantis, et modus adjacentis. Ex parte subjecti terminantis sunt modus determinabilis, et modus per se stantis, et convenientia in Genere, Numero, Casu, et

Persona. Sed principia propria sunt duo modi conformes, scilicet, modus denominantis simpliciter, ex parte dependentis, et modus denominabilis simpliciter ex parte terminantis.

Si autem Ista determinatio declinabilis sit Adjectivum relativum, sic est conctructio relativi cum antecedente. Principia congruitatis hujus conctructionis communia, sunt eadem, quae in praedictis. Sed propria sunt duo modi conformes, scilicet, ex parte relativi dependentis, modus significandi per modum referentis : ex parte antecedentis, modus significandi per modum referibilis.

Si autem Ista determinatio declinabilis sit Adjectivum Interrogativam,sic est constructio interrogativi cum suo re ponsivo. Principia hujus congruitatis communia, sunt eadem, quae in praedictis, sed principia propria sunt duo modi conformes. Ex parte interrogativi dependentis, modus significandi per modum certificabilis sub ratione Interrogantis: ex parte autem responsivi modus significandi per modum certificatis sub ratione responsibilis.

Si autem determinatio sit Adjectivum distributivum, sic est constructio signi distributi VI, cum termino communi : ut dicendo, omnis homo, nullus asinus. Principia congruitatis communia, sunt eadem, quae in praedictis. Sed principia propria sunt duo modi significandi conformes. Ex parte signi distributivi, modus significandi per modum distribuentis. Ex parte termini communis, modus significandi per modum distribuibilis. Est autem notandum, quod In hujusmodi constructionibus, conformitas omnium dictorum accidentium, quae sunt principium commune congruitatis, non semper requiritur, sed ut frequentius.

Si autem ista determinatio addita supposito, sit indeclinabilis, hoc est Iterum quatuor modis; quia aut est Conjunctio, aut Adverbium, aut Praepositio, aut Interjectio. Si est Conjunctio, hoc est dupliciter: quia aut conjungit suppositum apposito,

per vim, vel per ordinem. Si per vim, hoc est dupliciter, aut conjungit duo. extrema inter se respeclu tertii : ut Socrates,et Plato currunt ; aut disjungit ea respectu tertii: ut Socrates, vel Plato currit. Si autem Conjunctio conjungit suppositum apposito per ordinem, hoc est dupliciter : aut Conjunctio se tenet cum antecedente, aut cum consequente. Exemplum de utroque, ut dicendo, si homo est ;ergo animal est. Si autem determinatio indeclinabilis addita supposito, sit Praepositio, sic est ista : A Socrate legitur. Si autem determinatio indeclinabilis addita supposito, sit tantum Adverbium, sic est ista : Tantum Socrates legit. Si autem ista determinatio indeclinabilis addita supposito, sit Interjectio, sic est ista : Heu mortuus est.

Et sciendum est, quod Adverbium in quantum Adverbium, non additur ei, quod est per se suppositum proprie, sed inquantum est Adverbium tale, scilicet, Adverbium exclusivum. Et dico, quod Adverbium non additur ei, quod est proprie suppositum ; quia dicendo, currere velociter est bonum, in ista oratione, infinitivus non supponit per se, sed gratia Nominis. Item Participium per accidens est suppositum, cum omne Participium sit adjectivum.

Idem intelligitur de Interjectione, dicendo, heu mortuus est, et hujusmodi. Principia autem harum constructionum congruitatis generalia, sunt duo modi conformes, scilicet modus determinantis, et modus determinabilis. Principia autem magis specialia congruitatis constructionis, in qua Conjunctio additur supposito, sunt ex parte Conjunctionis, modus conjungentis : et ex parte extremorum, modus conjungibilis. Sed principia secundum unamquamque speciem appropriata, sunt modi significandi, quibus una species Conjunctionis specificae ab alia distinguitur ; qui patent capitulo de Conjunctione unicuique subtiliter intuenti.

Item propria principia istius constructionis : A Socrate legitur, sunt duo modi significandi conformes, scilicet modus contrahentis, et retorquentis a parte Praepositionis, et modus contrahibilis et retorquibilis ex parte casualis.

Item propria principia congruitatis hujus constructionis, Tantum Socrates legit, sunt duo modi conformes, scilicet modus excludentis ex parte Adverbii tantum, et modus exclusibilis, ex parte supposit, scilicet, Socrates.

Item Propria principia congruitatis hujus constructionis, heu mortuus est, sunt duo modi conformes, scilicet modus determinantis sub affectu doloris, et modus determinabilis, qui est sibi proportionabilis ; et ita intelligatur in aliis Interiectionibus laetitiae, vel admirationis, suo modo.

Si autem determinatio addatur apposito, hoc est dupliciter ; quia determinatio aut est declinabilis, vel indeclinabilis : si primo modo, sic est Ista, sum albus, vocor Adrianus. Et principia hujus congruitatis, sive hujus constructionis communia, sunt eadem, quae in praedictis. Sed principia propria, sunt duo modi conformes, scilicet ex parte appositi, modus significandi per modum esse, seu vocationis specialis in ratione specificantis. Ex parte terminantis modus significandi per modum determinantis Illud, quod per modum esse, vel vocationis specialis, In ratione specificantis significat.

Si autem Ista determinatio sit pars Indeclinabilis, hoc est tripliciter : aut est Adverbium, vel conjunctio, vel Interjectio. Si est Adverbium,hoc est dupliciter, quia vel Adverbium additur Verbo, ratione dispositionis rei significatae, aut ratione modorum significandi : et utrobique sunt multae constructiones secundum multas determinationes adverbiales de quibus omnibus dictum est capitulo de Adverbio.

Principia autem congruitatis omnium harum constructionum generalia, sunt duo modi significandi conformes, scilicet modus determinantis, ex parte Adverbii, et modus determinabilis, ex parte appositi. Sed principia propria, sunt duo modi significandi, quibus unaquaeque species Adverbii ab alia distinguitur, quae patent unicuique hoc diligenter Inspicienti.

Si autem determinatio Indeclinabilis addita apposito, sit Interjectio, hoc est quadrupliciter ; quia aut illa Interjectio laetitiam exprimit, aut dolorem, aut admirationem, aut metum. Principia autem congruitatis harum constructionum communia, sunt eadem, quae in praedictis. Sed propria principia sunt duo modi significandi, quibus unaquaeque species Interjectionis distinguitur ab alia.

Si autem determinatio Indeclinabilis addita apposito sit Conjunctio, hoc contingit eodem modo, sicut cum Conjunctio additur supposito. Sunt enim tot species, et eodem modo se habentes, congrue, vel constructive.

Si autem determinatio addatur ad Illud, quod est diversum ab utroque, scilicet, supposito, et apposito, tamen ordinatum ad suppositum ; tunc eodem modo fere diversificatur : et etiam tot species constructionum, quot sunt, cum determinatio additur ad suppositum, et eodem modo congrue.

Si autem determinatio addatur ad Illud, quod est differens ab utroque, scilicet, supposito: tamen ordinatum ad appositum, diversificatur ut priores : et iterum tot sunt species constructionis, et eodem modo constructae, ut unicuique patere potest diligenter Intuenti. Et sic patent omnes constructiones intransitivae, quae sunt, et quot sunt principia congruitatis Ipsarum, tam communia, quam propria.