86

τούτων σημαίνειν, ὡς μηδὲ ἴχνος νοτίδος ὑδάτων μήτ' ἐν τῷ ποταμῷ φαίνεσθαι μήτ' ἐν τῷ ἕλει μήτ' ἀμφὶ τὸν ποταμὸν ἐκτὸς μήτ' ἐν αὐτῷ μέσῳ μήτ' ἐν διώρυξι μήτ' ἐν στασίμοις ὕδασι· λεῖψιν δ' ἀθρόως τούτων ἔσεσθαι ἁπάντων ὡς μηδαμοῦ τῆς Αἰγυπτίων γῆς ὕδατα ὑφεστάναι. εἰ μὲν οὖν ἐπὶ τούτοις καὶ ἀνθρώπων ἐπήγαγεν ἀφανισμὸν ἡ προφητεία, οὐδὲν ἐλείπετο ζητεῖν· ἀκόλουθον γὰρ ἦν τοῦ τοσούτου ποταμοῦ καὶ παντὸς ὕδατος ἐκλιπόντος πᾶν ζῷον ἀπόλλυσθαι τοῦ ποταμοῦ στερόμενον. νῦν δ' ὅτε καὶ μετὰ τὴν τῶν ὑδάτων ἔκλειψιν πλήθους ἀνδρῶν γενησομένων ἐπὶ τῆς Αἰγύπτου μέμνηται, καὶ ὡς ἔσται θυσιαστήριον ἐν Αἰγύπτῳ, καὶ ὡς θύσουσιν οἱ Αἰγύπτιοι τῷ κυρίῳ, καὶ ἀποστελεῖ αὐτοῖς ἄνθρωπον, ὃς σώσει αὐτούς, καὶ γνωστὸς ἔσται κύριος τοῖς Αἰγυπτίοις. τίς οὐκ ἂν εὐλόγως ζητήσειε, πῶς οὗτοι διαζήσονται τοῦ παντὸς ὕδατος ἐκλελοιπότος ὡς μηδὲ χλωροῦ μετέχειν τὴν χώραν; ἀλλ' οὗτος ὁ λόγος καὶ τὸν οὐκ ἐθέλοντα βιάζεται ἐπὶ τροπικὴν μεταβαίνειν θεωρίαν, ὥστ' ἐξ ἀνάγκης ποταμοὺς καὶ ὕδατα νοεῖν Αἰγύπτια ἤτοι τὰ πλήθη τῆς Αἰγυπτιακῆς δυνάμεως, ἢ τὴν βασιλείαν αὐτῶν τὴν πάλαι ποταμῶν δίκην πλημμυροῦσαν, ἢ καθ' ἑτέραν ἐκδοχὴν τὴν παρὰ τοῖς Αἰγυπτίοις τὸ παλαιὸν ἀκμάζουσαν φιλοσοφίαν, περὶ ἧς λέλεκται· «καὶ ἐπαιδεύθη Μωσῆς πάσῃ σοφίᾳ Αἰγυπτίων»· πολλὴ γάρ τις ἦν αὕτη, καὶ μέγας ἦν ὁ παρ' αὐτοῖς ῥέων ποταμός, ὁ τῆς παρ' αὐτοῖς θαυμαζομένης σοφίας λόγος. τούτου τε ὑπῆρχε μέρη πολλὰ κατακερματιζομένου εἰς πολλὰς διώρυγας καὶ εἰς πολλοὺς ποταμοὺς τοὺς καθ' ἕκαστον τῶν παρ' αὐτοῖς μαθητῶν λόγους, ἐξ ὧν ἔφυον οὐκ ἄμπελοι οὐδὲ ἐλαῖαι οὐδέ τι τῶν ἐγκάρπων καὶ ἀναγκαίων δένδρων, ἀλλὰ πάπυρος καὶ κάλαμος καὶ τὸ χλωρὸν ἄχι. Ἀλλὰ γὰρ ἐκλιπόντων τῶν Αἰγυπτιακῶν ὑδάτων οἱ θηραταὶ τῶν ἰχθύων, δηλαδὴ τῶν ἀνθρωπίνων ψυχῶν, πενθήσειν λέγονται. νοήσεις δὲ τοὺς ἐν τῇ προφητείᾳ λεγομένους ἁλιεῖς καὶ ἀμφιβολεῖς ἐξ ἑτέρων ἁλιέων καὶ σαγηνευτῶν, λέγω δὴ τῶν ἀποστόλων καὶ μαθητῶν τοῦ σωτῆρος ἡμῶν, οἷς ἔλεγε τό· «∆εῦτε καὶ ποιήσω ὑμᾶς ἁλιεῖς ἀνθρώπων». εἰ γὰρ οὗτοι διὰ τῆς αὐτῶν διδασκαλίας ἐθήρευον τὰς τῶν ἀνθρώπων ψυχὰς ἕλκοντες ἐπὶ σωτηρίαν, διὰ τί οὐκ ἂν εἴποις καὶ τοὺς Αἰγυπτίων λεγομένους ἁλιεῖς καὶ ἀμφιβολεῖς τοὺς πάλαι διδασκάλους τῆς παρ' αὐτοῖς φιλοσοφίας εἶναι, οἳ διὰ τῆς Αἰγυπτιακῆς γοητείας ἐπαγίδευον ὥσπερ ἀγκίστροις δελεάζοντες τοὺς ὑπ' αὐτῶν ἁλισκομένους. σαγήνας δὲ αὐτῶν νοήσεις ἀπὸ τῆς τοῦ σωτῆρος ἡμῶν παραβολῆς, δι' ἧς εἴρηται· «ὁμοία ἐστὶν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν σαγήνῃ βληθείσῃ εἰς τὴν θάλασσαν καὶ συλλαβούσῃ ἀπὸ παντὸς γένους ἰχθύων». ὥσπερ οὖν ἐν τῇ παραβολῇ οἱ ἄνθρωποι ἰχθύες εἴρηνται καὶ σαγήνη ὁ περὶ τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν εὐαγγελικὸς λόγος, οὕτως καὶ ἐνταῦθα ἡ πολύπλοκος δεινότης τοῦ τῶν Αἰγυπτίων λόγου εἴη ἂν ἡ σαγήνη καὶ τὰ ἀμφίβληστρα ὁμοίως. οἱ δὲ σαγηνευόμενοι καὶ ἁλισκόμενοι πρὸς αὐτῶν ἰχθύες ἂν εἶεν οἱ ταῖς ἀπατηλαῖς σοφιστείαις εἰς πᾶν εἶδος ἀθέου δεισιδαιμονίας ὑποσυρόμενοι. στενάξειν δὴ οὖν καὶ πενθήσειν λέγονται οἱ ἀμφιβολεῖς τῆς Αἰγύπτου, μηκέτ' ἔχοντες ἐργασίαν διὰ τὸν ἐπιδημήσαντα αὐτοῖς κύριον καὶ τὴν πᾶσαν αὐτῶν σοφίαν ἀπολέσαντα κατὰ τό· «ἀπολῶ τὴν σοφίαν τῶν σοφῶν, καὶ τὴν σύνεσιν τῶν συνετῶν ἀθετήσω». Οὕτω νοήσεις καὶ τοὺς ἐργαζομένους τὸ λίνον, οὐ τὸ στερρὸν καὶ ἀρραγὲς ἀλλὰ τὸ σχιστόν, δηλαδὴ λόγον διερρωγότα καὶ διεσχισμένον, καὶ τὴν βύσσον δὲ ὡσαύτως, ἐπεὶ καὶ αὐτὰ τοῦ Αἰγυπτίων ποταμοῦ μετεῖχεν ἐξ αὐτοῦ ἀρδόμενα. διὸ καὶ τοὺς τούτων φησὶν ἐργαστὰς στενάξειν ὁ λόγος· ὅτε μηκέτ' αὐτοῖς πρὸς περιβολὴν καὶ κόσμον τῆς παρ' αὐτοῖς σοφίας τὰ διὰ τούτων ὑφάσματα ηὐπορεῖτο. διὰ λίνου γὰρ ὥσπερ καὶ βύσσου κόσμον καὶ περιβολὴν ἑαυτοῖς περιενόουν πιθανοῖς τισι καὶ ἀπατηλοῖς λόγοις τὸ παρ' αὐτοῖς ψεῦδος καλύπτοντες. οὐ μόνους δὲ τούτους