201

ἔστιν ἄλλος πλὴν ἐμοῦ. ἐθέσπισα δὲ καὶ προεῖπον, ἐπεὶ δίκαιός εἰμι καὶ σωτήρ, διόπερ κατὰ τὸν τοῦ δικαίου λόγον πάντα τὰ ἔθνη καλῶ εἰς τὴν παρ' ἐμοὶ σωτηρίαν. Οἷς ἀκολούθως ἐπιλέγει· ἐπιστράφητε ἐπ' ἐμὲ καὶ σωθήσεσθε, οἱ ἀπ' ἐσχάτου τῆς γῆς, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· τράπητε πρός με καὶ σώθητε πάντα τὰ πέρατα τῆς γῆς. ὁρᾷς ὅπως καθολικὸν κήρυγμα πᾶσι τοῖς ἔθνεσι καταγγέλλει. καὶ προστίθησιν· ἐγώ εἰμι ὁ θεός, καὶ οὐκ ἔστιν ἄλλος. κατ' ἐμαυτοῦ ὀμνύω Εἰ μὴν ἐξελεύσεται ἐκ τοῦ στόματός μου δικαιοσύνη. καὶ πάλιν τὴν δικαιοσύνην προΐσχετε «μεθ' ὅρκου» παραλήψεως «εἰς βεβαίωσιν» «τῆς ἐπαγγελίας», «ἵνα διὰ δύο» φησὶν ὁ θεῖος Ἀπόστολος «πραγμάτων ἀμεταθέτων, ἐν οἷς ἀδύνατον ψεύσασθαι θεόν, ἰσχυρὰν παράκλησιν σχῶμεν». διὰ δὲ τῆς δικαιοσύνης τῆς παρ' αὐτοῦ πᾶσιν ἀνθρώποις ἐπαγγέλλεται σωτηρίαν. καὶ οἱ λόγοι δέ μού φησιν οὗτοι οὐκ ἀποστραφήσονται· ποῖοι δὲ λόγοι ἢ δι' ὧν ἔλεγεν· ἐπιστράφητε ἐπ' ἐμὲ καὶ σωθήσεσθε, οἱ ἀπ' ἐσχάτου τῆς γῆς; καὶ ἐπιφέρει· ὅτι ἐμοὶ κάμψει πᾶν γόνυ καὶ ἐξομολογήσεται πᾶσα γλῶσσα τῷ θεῷ, ἤ· καὶ ὀμεῖται κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτὰς πᾶσα γλῶσσα τῷ θεῷ. θεσπίζει δὲ καὶ διὰ τούτων, ὅτι αὐτῷ κάμψει πᾶν γόνυ, οὐχὶ τὸ Ἰουδαίων μόνον, ἀλλὰ καὶ τῶν λοιπῶν ἐθνῶν, οὗ μακαριώτερον οὐδὲν ἂν γένοιτο. καὶ ταύτης δὲ τῆς προφητείας τὸ ἀποτέλεσμα ἐπληροῦτο τῇ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ παρουσίᾳ, μεθ' ἣν ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ αὐτοῦ τῇ καθ' ὅλης τῆς οἰκουμένης πάντες συγκροτούμενοι λαοὶ γόνυ κλίνειν τῷ θεῷ ἐν ταῖς προσευχαῖς ἐδιδάχθησαν, καίτοι Ἰουδαίων τοῦτο ποιεῖν οὐκ εἰδότων. διὸ λέλεκται· ὅτι ἐμοὶ κάμψει πᾶν γόνυ· οὐκέτι γὰρ θεοῖς ἑτέροις οὐδὲ τῇ πλάνῃ τῆς εἰδωλολατρίας, ἀλλ' ἐμοὶ κάμψει πᾶν γόνυ φησὶ τῷ ταῦτα προαγορεύοντι θεῷ καὶ ἐμοὶ ὀμεῖται πᾶσα γλῶσσα. ὅπερ καὶ ἀκόλουθον ἦν· οἱ γὰρ ἐμὲ τὸν θεὸν ἐπιγνόντες ἐν πᾶσι τοῖς ἔθνεσι διὰ παντοίας γλώσσης καὶ ὁμιλίας, «βαρβάρου τε καὶ Ἑλληνικῆς», «ἐν τοῖς ὅρκοις» ἐμὲ μάρτυρα «παραλήψονται βεβαιοῦντες τὰς ἑαυτῶν πίστεις». Οἱ δ' αὐτοὶ οὗτοι ἐροῦσι ∆ικαιοσύνη καὶ δόξα πρὸς αὐτὸν ἥξει, ἢ κατὰ τὸν Σύμμαχον· δικαιοσύνη καὶ ἰσχὺς εἰς αὐτὸν ἐλεύσεται. πᾶσαι αἱ ἐν ἀνθρώποις ἀρεταὶ τέλος αὐτὸν ἕξουσι καὶ πᾶσα ἰσχὺς ἀνθρώπων τῶν ὑπὲρ θεοσεβείας ἀγωνισαμένων πρὸς αὐτὸν ἐλεύσεται καὶ τὸν τῶν καμάτων καρπὸν τήν τε ἀμοιβὴν τῆς ἀρετῆς λήψονται, οἱ δὲ διορίζοντες ἑαυτοὺς ἀπ' αὐτοῦ αἰσχυνθήσονται. διὸ καὶ ἐν ἑτέροις λέλεκται· «αἰσχυνθήσονται πάντες οἱ προσκυνοῦντες γλυπτοῖς οἱ ἐγκαυχώμενοι ἐν τοῖς εἰδώλοις αὐτῶν». πότε δὲ οὗτοι αἰσχυνθήσονται ἢ ὅταν πᾶν γόνυ κάμψῃ τῷ θεῷ καὶ ἐξομολογήσηται αὐτῷ πᾶσα γλῶσσα. Ἑξῆς τούτοις λέγεται· δικαιωθήσονται καὶ ἐν τῷ θεῷ ἐνδοξασθήσονται πᾶν τὸ σπέρμα τῶν υἱῶν Ἰσραήλ. καὶ θέα τὴν ἀκρίβειαν τοῦ λόγου· οὐ γὰρ τὸν Ἰσραὴλ εἶπεν οὐδὲ τὸ σπέρμα Ἰσραήλ, ἀλλὰ τὸ σπέρμα τῶν υἱῶν Ἰσραήλ. υἱοὶ δὲ Ἰσραὴλ ἐτύγχανον οἱ πρῶτοι κήρυκες τοῦ σωτηρίου εὐαγγελίου, ὧν τὸ σπέρμα καὶ τὴν διαδοχὴν δικαιωθήσεσθαι καὶ δοξασθήσεσθαι εἴρηται. καὶ ἐν ἀρχῇ δὲ τῆς προφητείας περὶ τῶν αὐτῶν εἴρητο· «εἰ μὴ κύριος σαβαὼθ ἐγκατέλιπεν ἡμῖν σπέρμα, ὡς Σόδομα ἂν ἐγενήθημεν καὶ ὡς Γόμορρα ἂν ὡμοιώθημεν». 2.30 Περιγράψασα ἡ προφητεία τὰ περὶ τῆς ἐπιστροφῆς τῶν ἐθνῶν καὶ τὰ περὶ τῆς ἐκλογῆς τοῦ σπέρματος τῶν υἱῶν Ἰσραὴλ ἐπιστρέφει πάλιν πρὸς Ἰουδαίους τὸν λόγον καὶ τὴν τῆς εἰδωλολατρίας παντελῆ κατάλυσιν σημαίνει λέγουσα· Ἔπεσε Βήλ, συνετρίβη ∆αγών, ἐγένετο τὰ γλυπτὰ αὐτῶν εἰς θηρία καὶ κτήνη. Βὴλ δὲ εἴδωλον ἦν, ὅπερ Ἕλληνες καλοῦσιν ἤλ, ἑρμηνεύοντες αὐτὸν εἶναι τὸν παρ' αὐτοῖς καλούμενον Κρόνον, περὶ ὃν οὕτως ἦσαν οἱ παλαιοὶ ἐπτοημένοι ὡς κατασφάττειν αὐτῷ τὰ ἑαυτῶν φίλτατα καὶ ἄλλας μυρίας ἀνθρωποθυσίας αὐτῷ κατὰ πάντα τόπον προσφέρειν. ∆αγὼν δὲ καὶ αὐτὸ ξόανον ἦν τῶν ἀλλοφύλων τῶν τὴν Ἀσκάλωνα καὶ τὴν Γάζαν οἰκούντων. καὶ δὴ μερικῶς