215

διασωθήσεται. τίς οὖν ἐστιν ὁ ταῦτα πράξων, εὐθὺς παρίστησι λέγων· ἐγὼ δὲ τὴν κρίσιν μου κρινῶ, καὶ ἐγὼ τοὺς υἱούς μου ῥύσομαι, ἑαυτὸν σαφῶς διδάξας εἶναι τὸν μόνον δυνατὸν ἀφελέσθαι τοῦ δηλωθέντος τὰ σκῦλα. εἶθ' ἑξῆς διερμηνεύει, τίνες τὰ σκῦλα τοὺς υἱοὺς αὐτοῦ εἶναι λέγων· διὸ ἐπιφέρει· τοὺς υἱούς μου ῥύσομαι, ὧν ῥυσθέντων οἱ ἀφῃρημένοι αὐτῶν ἐξ ἐπηρείας, αὐτοὶ τὰς ἑαυτῶν σάρκας φάγονται καὶ τὸ αἷμα αὐτῶν ὡς οἶνον πίονται· οὐκέτι γὰρ ἑτέρων σάρκας ἐσθίειν δυνάμενοι τὰς ἑαυτῶν φάγονται οὐδὲ ἐκπίνειν ἔτι τὸ αἷμα τῶν ἀνθρωπείων ψυχῶν δυνάμενοι τὸ ἑαυτῶν αἷμα πίονται ὡς καὶ μεθυσθῆναι αὐτοὺς ἐξ αὐτοῦ. τούτων δὲ οὕτως πραχθέντων αἴσθησις ἔσται πάσῃ τῇ σαρκί, τοῦτ' ἔστι πᾶσιν ἀνθρώποις καὶ τοῖς ἔτι σαρκίνοις οὖσιν, ὅτι ἐγὼ κύριος ὁ ῥυσάμενός σε καὶ ἀντιλαμβανόμενος. τίνα δὲ σὲ ἢ τὴν ἐμαυτοῦ πόλιν καὶ τὴν ἀποδοθεῖσαν Σιών, πρὸς ἣν πάντα ταῦτ' ἐλέγετο. τοῦτο οὖν γνώσονταί φησι καὶ ὁμολογήσουσιν ἁπαξαπλῶς πάντες ὡς οὐκ ἦν θνητῆς φύσεως τὸ κατόρθωμα τῆς τοσαύτης τῶν ἐθνῶν σωτηρίας, ἀλλὰ θεοῦ δύναμις, ἣν ἡ τοὺς ἰδίους υἱοὺς ῥυσαμένη ἀπὸ τοῦ προλεχθέντος γίγαντος καὶ τῶν σὺν αὐτῷ. καθ' ἑτέραν δὲ διάνοιαν δύναται ταῦτα ἐπὶ τοὺς κατὰ καιρὸν διώκοντας τὴν τοῦ θεοῦ ἐκκλησίαν ἀναφέρεσθαι τοῦ λόγου τὸ τέλος αὐτῶν καὶ τὴν καταστροφὴν διαγράφοντος καὶ ὡς τὰς ἑαυτῶν σάρκας φάγονται καὶ τὸ αἷμα ἑαυτῶν πίονται. ὅτε καὶ γνώσονται πάντες καὶ ὁμολογήσουσιν, ὅτι μὴ θνητὴ δύναμις ἦν ἡ τὴν ἐκκλησίαν τοῦ θεοῦ ῥυσαμένη, ἀλλ' ἦν ὁ ἀντιλαμβανόμενος αὐτῆς θεὸς Ἰακώβ. ἀντὶ δὲ τοῦ· θεὸς Ἰακώβ, ἰσχυρὸς Ἰακὼβ οἱ λοιποὶ ἑρμηνευταὶ ἐκδεδώκασιν. εὐκαίρως δὲ τοῦ θεοῦ Ἰακὼβ ἢ τοῦ ἰσχυροῦ Ἰακὼβ ἐμνημόνευσεν ὁ λόγος ἀναπέμπων ἡμᾶς ἐπὶ τὸν ἐν ἀνθρώπου σχήματι τῷ πατριάρχῃ Ἰακὼβ ὀφθέντα θεόν, ὃν οὐδὲ ἕτερον ὑποληπτέον εἶναι τοῦ υἱοῦ τοῦ θεοῦ. ἀσώματον τὸ θεῖον, ἄϋλον, ἀναφὲς καὶ ἁπλοῦν· καὶ οὐκ ἄν τις ἐπ' αὐτῷ τὰ εἰκότα δρῶν φαντασίαν τινὰ λάβοι σωματικήν. πλὴν τὸ γράμμα τὸ ἱερὸν ἀνθρωπίνως ἡμῖν τὸ περὶ αὐτοῦ διαλέγεται. οὐ γὰρ ἦν ἑτέρως δυνηθῆναι νοεῖν τοὺς ἐν αὐτοῖς καὶ παχέσιν ὄντας σώμασιν, εἰ μὴ καθάπερ ἐν τάξει παραδειγμάτων παρεκομίσθη τὰ καθ' ἡμᾶς, ἵν' ἐκ τῶν ἐν αἰσθήσει καὶ ὁρατῶν πραγμάτων κἂν τὸ ἐκ μέρους νοεῖν ἰσχύσωμεν τὰ περὶ τῆς θείας οὐσίας. 2.37 ∆ιελθὼν ὁ λόγος τὸ κήρυγμα τὸ εὐαγγελικὸν καὶ τὴν δι' αὐτοῦ γενομένην τῶν ἐθνῶν κλῆσιν, τοῦ τε θεοσεβοῦς πολιτεύματος τὴν σύστασιν καὶ τὴν τοῦ δηλωθέντος γίγαντος καθαίρεσιν μεταβαίνει πάλιν ἐπὶ τὸν ἐκ περιτομῆς λαὸν ὡσπερεὶ πείθων καὶ ἀπολογούμενος, δι' ἣν αἰτίαν ἐπισκοπήσας πάντα τὰ ἔθνη αὐτοὺς ἐκδότους ἐποιήσατο. φησὶν οὖν εἰς αὐτῶν πρόσωπον· Μή μοί τις ὑμῶν καταμεμφέσθω ὡς ἐπιλελησμένῳ, ἧς ἔσῳζον πάλαι πρότερον περὶ ὑμᾶς σπουδῆς μηδέ τις καταιτιάσθω ὡς ἐμοῦ βιβλίον ἀποστασίου δεδωκότος τῇ πάλαι χώραν γαμετῆς ἐπεχούσῃ παρ' ἐμοὶ μητρὶ ὑμῶν, ἀλλὰ μηδ' ἐκβιασθέντα με ὑπόχρεως τῶν τινων πεπρακέναι ὑμᾶς νομιζέτω εἰς ἀπόδοσιν τοῦ χρέους· τούτων γὰρ οὐδὲν ἐξ ἐμοῦ γεγένηται. εἰ δὲ χρὴ τἀληθῆ λέγειν· Ὑμεῖς ἑαυτοὺς πεπράκατε ταῖς ὑμετέραις ἁμαρτίαις, ὅτι δὲ ταῦθ' οὕτως ἔχει, ὁμολογήσετε ἂν καὶ αὐτοί, ὡς ἐγὼ μὲν οὐκ ὤκνησα θεὸς ὢν καὶ κύριος τῶν ὅλων ὑποκαταβῆναι τοῦ οἰκείου μεγέθους καὶ μέχρις ὑμῶν αὐτῶν ποιῆσαι τὴν ἐμαυτοῦ παρουσίαν. Ὅθεν καὶ ἦλθον καὶ μέσος ὑμῶν γέγονα καὶ σὺν ὑμῖν ἀνθρώπου δίκην ἐπολιτευσάμην, ἐκάλεσα δὲ πάντας ὑμᾶς πρὸς ἐμαυτὸν καὶ ταῦτα πάντα ἔπραξα δι' ὑπερβάλλουσαν φιλανθρωπίαν. ἀλλ' οὐδεὶς ἦν ὁ ἀπαντῶν πρός με οὐδὲ ὑπακούων βοῶντος καὶ τοὺς πάντας ὑμᾶς πρὸς ἐμαυτὸν ἀνακαλουμένου, ἀλλ' ἔτι καὶ τοιαῦτα τετολμήκατε, ὁποῖα οὐκ ἂν ὑπομένοι ἂν ἀκοῇ. ἃ δὴ καὶ αὐτὰ ἀνεξικάκως ἤνεγκα δυνάμενος μηδὲν μηδ' ὅλως παθεῖν μηδὲ ἐπιτρέψαι τοιαῦτα τολμᾶν ἢ οὐ μέμνησθε ὑμεῖς αὐτοί, ὡς καιρῷ τινι «τὴν ἐρυθρὰν