169

μὴ ἐν τῇ Ἰερουσαλὴμ γενήσεσθαι τὰ θεσπιζόμενα, ἀλλ' ἐπὶ τῆς ἐρήμου, λέγω δὲ τὸ ὀφθήσεσθαι τὴν δόξαν κυρίου καὶ τὸ πάσῃ σαρκὶ γνωσθήσεσθαι τὸ σωτήριον τοῦ θεοῦ. καὶ ταῦτα μὲν ἐπληροῦτο πρὸς ἱστορίαν καὶ λέξιν ἐπὶ τοῦ βαπτιστοῦ Ἰωάννου κηρύσσοντος τὴν σωτήριον θεοφάνειαν ἐν τῇ ἐρήμῳ τοῦ Ἰορδάνου, ἐν ᾗ καὶ τὸ σωτήριον ὤφθη τοῦ θεοῦ. αὐτὸς ὁ Χριστός, ἥ τε δόξα αὐτοῦ τοῖς πᾶσιν ἐγνώσθη, ὅτε βαπτισθέντος αὐτοῦ «ἠνεῴχθησαν οἱ οὐρανοί», καὶ «τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον ἐν εἴδει περιστερᾶς καταβὰν» «ἔμεινεν ἐπ' αὐτόν», «φωνή» τε ἠνέχθη πατρικὴ τῷ υἱῷ μαρτυροῦσα· «οὗτός ἐστιν ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός, αὐτοῦ ἀκούετε». ταῦτα γὰρ ἦν ἅπαντα σημεῖα τῆς σωτηρίου δόξης ἐν τῇ ἐρήμῳ τοῦ Ἰορδάνου συντελεσθέντα, ὑπό τε Ἰωάννου τοῦ βαπτιστοῦ μαρτυρηθέντα, οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ κατὰ διάνοιαν ἐπὶ τὴν πάλαι τοῦ θεοῦ ἔρημον τὴν ἐξ ἐθνῶν ἐκκλησίαν ἀνεπέμπετο εἰσέτι καὶ σήμερον ἡ αὐτὴ φωνὴ βοᾷ εὐαγγελιζομένη τὸ σωτήριον τοῦ θεοῦ καὶ προπαρασκευάζουσα τὰς ἀκοὰς τῶν προσιόντων ἐπὶ τὴν παραδοχὴν τῆς δόξης τοῦ «ἐν ἀρχῇ πρὸς τὸν θεὸν» θεοῦ λόγου. οὐ πρὸς παράθεσιν οὐδὲ λόγον ὠνόμασε τὸν ἐν τῇ ἐρήμῳ βοῶντα, ἀλλὰ τέως φωνὴν προπαρασκευαστικὴν τοῦ μέλλοντος ὀφθήσεσθαι τελείου λόγου, ᾧ παρασκευάζουσα τὰς τῶν ἀνθρώπων ψυχὰς ἡ φωνὴ βοᾷ, δεῖν ἑτοιμάζειν ὁδὸν κυρίου καὶ εὐθείας ποιεῖν τὰς τρίβους τοῦ θεοῦ ἡμῶν, κατὰ δὲ τὸν Σύμμαχον φωνὴ ἐν τῇ ἐρήμῳ ἔλεγεν, εὐτρεπίσατε τὴν ὁδὸν κυρίου, ὁμαλίσατε ἐν ἀβάτῳ ὁδὸν τῷ θεῷ ἡμῶν· ὡς γὰρ μέλλοντος ἐπιδημεῖν τῇ ἐρήμῳ καὶ τῇ ἐξ αἰῶνος ἀβάτῳ τοῦ θεοῦ ταῦτα ἐλέγετο. ἦν δὲ τὰ ἔθνη πάντα ἔρημα θεοῦ γνώσεως καὶ ἄβατα πᾶσι τοῖς τοῦ θεοῦ δικαίοις τε καὶ προφήταις ἀνδράσι. διόπερ ἡ φωνὴ παρακελεύεται ὁδὸν εὐτρεπίζειν τῷ τοῦ θεοῦ λόγῳ καὶ τὴν ἄβατον καὶ τραχεῖαν ὁμαλὴν ποιεῖν, ἵνα ἐπιβῇ ἐπιδημήσας ὁ θεὸς ἡμῶν μετὰ προσθήκης τῆς ἡμῶν· εὐθείας γάρ φησι ποιεῖτε τὰς τρίβους τοῦ θεοῦ ἡμῶν· ὡς γὰρ ἑτέροις προσφωνῶν ταῦτα φάσκει ὁ ἐν τῇ ἐρήμῳ βοῶν· ἦσαν γὰρ μυρίοι καὶ ἐξ ἀλλοφύλων ἐθνῶν οἱ προσιόντες τῷ τοῦ Ἰωάννου βαπτίσματι, ἀλλὰ καὶ ὁ εὐαγγελικὸς λόγος ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ ταῦτα τοῖς καθ' ὅλης τῆς οἰκουμένης ἔθνεσι προσφωνεῖ. Εἶτα διεγείρει τὰς ἐν βάθει κακίας τεταπεινωμένας ψυχὰς ἐπιλέγων· πᾶσα φάραγξ πληρωθήσεται, καὶ τὰς ὑπερηφάνους τε καὶ ἐπαιρομένας κατὰ τῆς γνώσεως τοῦ θεοῦ τὸ ἐναντίον πείσεσθαι διδάσκει λέγων· καὶ πᾶν ὄρος καὶ βουνὸς ταπεινωθήσεται, ἀλλὰ καὶ ἔσται τὰ σκολιά φησιν εἰς εὐθεῖαν καὶ τὴν τραχεῖαν δὲ ψυχὴν ὁμαλὴν γίγνεσθαι προστάττει, ὡς ἂν δεκτικὴ γένοιτο τῆς ἐπιβάσεως τοῦ θεοῦ. ταῦτα πάντα ἀναγκαίως παρεκελεύσατο ποιεῖν διὰ τὴν ἐπιφερομένην αἰτίαν, ἣν παρίστησιν ἑξῆς λέγων· καὶ ὀφθήσεται ἡ δόξα κυρίου, ἢ κατὰ τοὺς λοιποὺς ἑρμηνευτάς· καὶ ἀποκαλυφθήσεται. τίνι δὲ ἀποκαλυφθήσεται, διασαφεῖ ἐπιφέρων· καὶ ὄψεται πᾶσα σὰρξ τὸ σωτήριον τοῦ θεοῦ· σὰρξ δὲ ἦσαν οἱ αὐτοὶ μόνον «σάρκινοι» καὶ οὐδαμῶς «πνεύματος ἁγίου μέτοχοι» πάντες ἄνθρωποι. ὃ δὴ παρίστησι καὶ Μωσῆς ἀναγράφων τὸν θεὸν λέγοντα· «Οὐ μὴ καταμείνῃ τὸ πνεῦμά μου ἐν τοῖς ἀνθρώποις τούτοις διὰ τὸ εἶναι αὐτοὺς σάρκας». ὅτι μὲν οὖν πᾶσα σὰρξ ἔμελλε τὸ σωτήριον τοῦ θεοῦ γνωρίζειν, διὰ τοῦ πρώτου κηρύγματος ἐδίδασκεν ἡ ἐν τῇ ἐρήμῳ προσβοῶσα φωνή· «ἀψευδὴς γὰρ ὁ ἐπαγγειλάμενος». Οὐ μὴν ἔλαθε τὸ προφητικὸν πνεῦμα ἡ ἀπείθεια καὶ ἡ ἀπιστία τοῦ Ἰουδαίων λαοῦ· διόπερ δεύτερον κήρυγμα ἡ αὐτὴ ποιεῖται βοῶσα καὶ λέγουσα· Πᾶσα σὰρξ χόρτος, καὶ πᾶσα δόξα ἀνθρώπου ὡς ἄνθος χόρτου. αὕτη γοῦν ἐστι πάσης σαρκὸς φύσις καὶ τοῦ «τὴν εἰκόνα τοῦ χοϊκοῦ» «φοροῦντος» ἀνθρώπου, λέγω δὲ τοῦ φιλοσωμάτου καὶ «τοῦ κατὰ σάρκα ζῶντος»· ὁμοίως γοῦν τῷ χόρτῳ τῆς γῆς καὶ τοῖς ὡραίοις ἄνθεσι πρὸς βραχὺ θάλλει καὶ ὡραΐζεται, εἶτ' οὐκ εἰς μακρὸν ὑπὸ τῆς ῥευστῆς καὶ ἀστάτου φύσεως ἀπομαραίνεται, ὅπερ διδάσκει ἡ γραφὴ λέγουσα· ἐξηράνθη ὁ χόρτος, καὶ τὸ