171

λέγων αὐτὸς ἐν Εὐαγγελίοις· «Ἐγώ εἰμι ὁ ποιμὴν ὁ καλός, καὶ γινώσκω τὰ ἐμὰ καὶ γινώσκουσί με τὰ ἐμά, καὶ τὴν ψυχήν μου τίθημι ὑπὲρ τῶν προβάτων». καὶ ἐν τῷ βραχίονι δὲ αὐτοῦ συνάξει φησὶν ἄρνας. βραχίων δὲ αὐτοῦ ἦν ἡ κατοικοῦσα ἐν τῷ φαινομένῳ σώματι θεότης, δι' οὗ συνάξειν ἄρνας καὶ ἐν γαστρὶ ἐχούσας παρακαλέσειν εἴρηται. ἄρνας δὲ τοὺς «ἀρτιγενεῖς» καὶ ἐν Χριστῷ «ἀναγεγεννημένους» δηλοῖ, ἐν γαστρὶ δὲ ἐχούσας τὰς πάλαι κυούσας καὶ ὠδινούσας ψυχὰς λέγει διὰ τὴν τῆς αὐτοῦ παρουσίας ἐλπίδα, ἃς παρακαλεῖν εἴρηται διὰ τῆς αὐτοῦ παρουσίας. διὸ λέλεκται· καὶ ἐν γαστρὶ ἐχούσας παρακαλέσει. καὶ ἄλλως δὲ τῶν ἀποστόλων αὐτοῦ αἱ ψυχαὶ κύουσαι καὶ ὠδίνουσαι τοὺς δι' αὐτῶν ἐν Χριστῷ ἀναγεννωμένους παράκλητον αὐτὸν εἶχον, ὅπερ νοήσεις ἐξ ἑνὸς τοῦ λέγοντος· «τεκνία μου, οὓς πάλιν ὠδίνω ἄχρις οὗ μορφωθῇ Χριστὸς ἐν ὑμῖν»· ὁρᾷς πῶς ὁ Παῦλος ὑπὲρ τῶν μαθητευομένων αὐτῷ εἶχεν ὠδίνας. οὕτως οὖν καὶ οἱ λοιποὶ ἀπόστολοι ὥσπερ ἐν γαστρὶ κύουσαι μητέρες τοὺς δι' αὐτῶν ἐν Χριστῷ ἀναγεννωμένους ὤδινον ὑπεραγωνιῶντες, μήπως τις ἔκτρωμα γένηται ἀπολισθήσας καὶ ἐξαμβλωθεὶς τῆς ἐν Χριστῷ μορφώσεώς τε καὶ τελειώσεως. διόπερ αὐτὸς ὁ προλεχθεὶς ποιμὴν παρακαλέσειν αὐτοὺς εἴρηται. 2.18 «Τῶν σοφῶν τοῦ αἰῶνος τούτου» τὸ πᾶν ἀναθέντων αὐτοματισμῷ καί τινι συντυχίᾳ φυσικῇ εἱμαρμένης ἀνάγκῃ ὁ παρὼν λόγος μηδὲν ὡς ἔτυχε τῶν ὄντων εἶναι, «πάντα δὲ μέτρῳ καὶ ἀριθμῷ» ὑπὸ τοῦ θεολογουμένου κυρίου συνεστάναι παρίστησι. τὴν μὲν γὰρ ὑγρὰν οὐσίαν καὶ τὸ νομιζόμενον τοῖς πολλοῖς ἀμέτρητον πέλαγος, πηγάς τε καὶ ποταμοὺς καὶ χειμάρρους μεμετρημένα εἶναι αὐτῷ τοσαῦτά τε εἶναι τῷ πλήθει, ὅσα αὐτῷ παρέστη πρὸς τὴν τοῦ παρόντος αὐταρκῆ χρείαν συστήσασθαι ὡς μήτε περιττεύειν τοῦ δέοντος πλέον μηθ' ὑστερεῖν τοῦ χρειώδους, τὸν δὲ παμμεγέθη οὐρανὸν καὶ τὸ τοσοῦτον ἄπειρον κύτος πάλιν αὐτὸς τῇ ἑαυτοῦ σπιθαμῇ συνεμετρήσατο μηθ' ὑπερεκτείνας ἐπὶ τὸ ἀκατάλληλον τῇ τοῦ παντὸς περιοχῇ μήτε σμικρύνας καὶ συναγαγὼν τοῦ προσήκοντος εἴσω. τροπικῶς δὲ τοῖς παρ' ἡμῖν συνήθεσι μέτροις κέχρηται ὡς ἂν ἐκ τῶν ἡμῖν γνωρίμων καὶ συνήθων ὀνομάτων εἰς ἔννοιαν ἀφικοίμεθα τῆς τῶν δηλουμένων διδασκαλίας. εἶτ' ἐπειδήπερ «ἐκ μεγέθους καὶ καλλονῆς κτισμάτων ἀναλόγως ὁ γενεσιουργὸς θεωρεῖται», εἰκότως τὰ ἡμῖν ὑπερμεγέθη τῇ τοῦ κρείττονος παραθέσει σμικρύνει ἡμᾶς εἰς ἔννοιαν προκαλούμενος τοῦ τὰ σύμπαντα συστησαμένου. τὸν γοῦν τοσοῦτον οὐρανὸν τὸν περιβάλλοντα τὸν σύμπαντα κόσμον οὕτως μικρὸν εἶναι λέγει παρ' αὐτῷ τῷ θεῷ ὡς ἐοικέναι μέτρῳ σπιθαμῆς χειρὸς ὑφεστάναι, ὡσαύτως δὲ καὶ τὸ πᾶν τῆς γῆς στοιχεῖον οὕτω παρ' αὐτῷ βραχύτατον ὑπάρχειν ὡς ἐοικέναι τῇ αὐτοῦ δρακὶ συνειλεῖσθαι. ἀντὶ δὲ τοῦ· τίς ἐμέτρησε τῇ χειρὶ αὐτοῦ τὸ ὕδωρ, ὁ Ἀκύλας τίς κατεμέτρησεν ἐν λιχάδι αὐτοῦ ὕδατα εἴρηκε, παραβάλλων λιχάδι τῷ βραχυτάτῳ παρ' ἡμῖν δακτύλῳ σμικράν τινα τοῦ θεοῦ δύναμιν, δι' ἧς τὰ τοσάδε καὶ τὰ τοιάδε μεμέτρηται. πρὸς τούτοις εἴ τίς φησι τὰ ἐπὶ γῆς ὄρη καὶ τοὺς βουνοὺς καὶ τὰς νάπας ὑπείληφεν ἄνευ τινὸς λόγου συνεστάναι ἴστω πλανώμενος, ἐπεὶ μηδὲν εἰκῆ καὶ ἀλόγως ἐν τοῖς οὖσιν ὑφέστηκεν. αὐτίκα δ' οὖν τῶν καθ' ὅλης τῆς γῆς ὀρέων τὰ μεγέθη καὶ αἱ διαφοραί, ὕψη τε καὶ βάθη καὶ μήκη τῷ παντὶ χρησίμως ὑπὸ τῆς τοῦ θεοῦ σοφίας τὴν σύστασιν εἴληφε, τῶν τε βουνῶν ὁμοίως τὰ ἐπάρματα καὶ οἱ ὄγκοι πρὸς τὴν τοῦ παντὸς ἀναλογίαν ἁρμόττοντας καὶ καταλλήλους ἔχουσι λόγους ὡς ταλαντεύειν τὰ βάρη δίκην τῶν ἐν τρυτάνῃ ζυγῶν ἁρμοδίως τῇ τοῦ παντὸς ἀναλογίᾳ. ἀντὶ δὲ τοῦ· καὶ τὰς νάπας ζυγῷ, οἱ λοιποὶ ἑρμηνευταὶ καὶ τοὺς βουνοὺς ἐκδεδώκασιν. τούτοις ἐπάγει· τίς ἔγνω νοῦν κυρίου, καὶ τίς αὐτοῦ σύμβουλος ἐγένετο; ταῦτα δὲ ἀποδίδωσιν ὁ λόγος πρὸς τὸ φῆσαν ἐρώτημα· τίς ἐμέτρησε τῇ χειρὶ