Lectio 1

Postquam apostolus in praecedenti cap., commendavit auctoritatem evangelicae doctrinae secundum seipsam, nunc in isto cap. Commendat ipsam ex parte aliorum apostolorum et sua simul. Et circa hoc duo facit.

Primo commendat auctoritatem suae doctrinae ex approbatione aliorum apostolorum; secundo ex exemplo sui et aliorum apostolorum, ibi nos natura Iudaei, non ex gentibus, etc..

Circa primum duo facit.

Primo ostendit quod alii apostoli approbaverunt suam doctrinam; secundo ostendit quod libere reprehendit alios apostolos in his quae contraria suae doctrinae dicebant, ibi cum venisset Petrus, etc..

Circa primum duo facit.

Primo agit de collatione quam habuit cum apostolis; secundo insinuat quid inde secutum sit, ibi sed neque titus, etc..

Circa primum duo facit.

Primo ponit circumstantias ipsius collationis; secundo ponit ipsam collationem, ibi et contuli cum illis, etc..

Quantum ad primum tangit quatuor circumstantias, scilicet tempus, locum, testes, et motivum ipsius.

Describit autem tempus, cum dicit deinde post annos quatuordecim.

Sed contra est, quia apostolus fuit conversus primo anno post passionem christi, et post tres ivit in ierusalem, et sic sunt quatuor, et hic dicit post annos quatuordecim, iterum ivit in ierusalem, et sic fiunt decem et octo; et tunc invenit Petrum in ierusalem. Et hoc non potest esse, quia Petrus sedit in Antiochia septem annis; in Roma vero viginti quinque annis. Et sic essent duo de viginti, et septem (qui sunt viginti quinque anni) antequam iret Romam, et Romae moratus est viginti quinque annis; ergo vixisset Petrus post passionem christi quinquaginta annis, quod est falsum: quia quadragesimo anno a passione christi passus est Petrus Romae, ut in historia habetur, quod fuit tempore Neronis.

Respondeo. Dicendum, quod cum dicitur deinde, etc., non est intelligendum quod post tres annos iterum elapsi sint quatuordecim anni, antequam iret in ierusalem, sed quod anno quartodecimo suae conversionis iterum ascendit. Nec sunt addendi supra istos quatuordecim, septem anni, quibus Petrus rexit ecclesiam Antiochenam, quia ante istos annos incepit regere. Et cum Antiochia sit prope ierusalem, potuit esse ut aliquando Petrus ivisset in ierusalem, et tunc Paulus invenerit eum ibi. Et sic colligitur ex historia, quod post annos quatuordecim Petrus venit Romam tempore Claudii imperatoris, et existens ibi viginti quinque annis, complevit numerum triginta novem annorum, et mortuus est quadragesimo anno post passionem domini.

Dicit autem signanter, quatuordecim, ut ostendat, quod non indigebat apostolorum instructione, si quatuordecim annis fuit sine eis.

Locum vero describit, cum dicit ierosolymam. Et dicit ascendi, quia in alto posita est. Ascendit autem ierosolymam, ut ostenderet se concordare cum prophetia quae dicit Is. II, 3: de sion exibit lex, etc..

Testes describit, cum dicit cum barnaba, assumpto et tito. Barnabas Iudaeus erat, titus vero gentilis. Cum eis ergo ascendit, ut haberet testes suae doctrinae, et ut in nullam partem, sive Iudaeorum, sive gentilium, ostendat se declinare. Deut. XVII: in ore duorum vel trium stat omne verbum.

Motivum autem describit, cum dicit secundum revelationem dei, id est, deo revelante et praecipiente sibi quod ascenderet in ierusalem. Ex hoc colligi potest quod omnes actus apostolorum et motus fuerunt secundum instinctum spiritus sancti. Iob c. XXXVII, 11: nubes spargunt lumen suum, etc..

Consequenter cum dicit et contuli, etc., agit de ipsa collatione, ubi tria facit.

Primo manifestat materiam super quam contulit; secundo personas cum quibus contulit; et tertio causam propter quam contulit.

Materia de qua contulit, fuit evangelium.

Et ideo dicit contuli cum illis evangelium dei, etc.. Personae cum quibus contulit sunt maiores et excellentiores inter apostolos seorsum autem cum his, etc..

Sed causa utilis et necessaria ne scilicet in vacuum, etc..

Quantum ad primum dicit ascendi ierosolymam, ubi contuli cum illis, tamquam cum amicis et paribus, evangelium quod praedicavi in gentibus, non ut addiscerem, quia iam doctus eram a christo, non ut certificarer, quia sic certus sum quod si Angelus diceret contrarium, non crederem, ut patet supra I cap..

Sed contuli propter duo, scilicet ad insinuandam unitatem doctrinae meae cum doctrina aliorum apostolorum. I Cor. I, 10: idipsum dicatis omnes, etc.. Contulit ergo cum eis quasi idem verbum cum eis, sed non pares habuit. Item ad vitandum calumniam aliorum. Apostolus enim quia non fuerat conversatus cum christo, nec edoctus ab apostolis, sed statim post conversionem suam incepit praedicare quae erant odiosa Iudaeis, et specialiter de vocatione gentium, et quod non debebant servari legalia.

Sic ergo contulit evangelium.

Sed cum quibus hoc fecerit, ostendit subdens seorsum autem his, etc., quasi dicat: non cum omnibus, sed cum his qui erant inter alios alicuius auctoritatis et momenti, scilicet cum Petro, Iacobo et ioanne et aliis magnis. Eccli. IX, 21: cum sapientibus et prudentibus tracta, etc.. Sed seorsum, etc., non quod turpia vel falsa cum eis tractaret vel conferret, sicut haeretici faciunt, sed quia sciebat ibi esse Iudaeos calumniantes, propterea quia de legalibus docuerat. Et ideo ne veritas pateret calumniae, cum illis seorsum contulit, qui non calumniarentur.

Prov. XXV, 9: causam tuam tracta cum amico tuo, et secretum extraneo ne reveles, etc..

Eccli. VIII, 21: coram extraneo ne facias consilium, etc..

Sic ergo patet et materia collationis et personae.

Sequitur causa, quae fuit scilicet ne in vacuum currerem, aut cucurrissem, id est, ne reputarer praedicasse inutiliter.

Vocat autem praedicationem suam, cursum, propter velocitatem suae doctrinae, quia in modico tempore a ierusalem usque in illyricum, et usque in Hispaniam praedicavit evangelium.

Unde posset dici de eo illud ps.

Cxlvii, 15: velociter currit sermo eius, etc.; II Thess. III, 1: fratres, orate pro nobis, ut sermo domini currat, etc..

Sed numquid dubitabat quod in vacuum curreret? dicendum est quod sibi non dubitabat, sed illis quibus praedicaverat, quia nisi ab illis firmiter teneretur sua doctrina, quantum ad illos in vacuum cucurrisset; et ideo voluit conferre cum eis, ut dum scirent auditores, quod doctrina sua concordaret cum doctrina aliorum apostolorum, et approbaretur ab eis, firmius eius doctrinam tenerent, et sic quantum ad eos non in vanum curreret.

I Cor. IX, 26: ego sic curro non quasi in incertum.

Consequenter cum dicit sed neque titus, etc., ostendit quid secutum sit ex collatione cum apostolis habita. Et ponit tria quae inde secuta sunt, scilicet quod a sua sententia non recessit, et quod suae doctrinae nihil superadditum fuit, ibi ab his autem qui videbantur, etc..

Tertio quod sua doctrina approbata est, ibi sed contra cum vidissent, etc..

Circa primum duo facit.

Primo ostendit quod non recessit a sua sententia in quodam particulari; secundo ostendit quod etiam in nullo alio recessit ab ea, ibi sed propter subintroductos, etc..

Dicit ergo: dico quod ita contuli cum eis de doctrina evangelii, quod ex hoc secutum est, quod doctrina mea et sententia firma permansit, scilicet de legalibus non observandis, sic quod gentiles non cogerentur ad servandum legalia, intantum quod neque titus, qui mecum erat, cum esset etiam gentilis, compulsus est, rationibus eorum, circumcidi, sed susceptus est ab apostolis in societatem incircumcisus. Unde tunc data est sententia ab apostolis de legalibus non observandis, sicut habetur Act. XV, 28.

Ratio autem quare post passionem christi non debent servari legalia, assignatur a chrysostomo talis: manifestum est enim quod instrumentum quod fit de aliqua promissione seu foedere tenet tantum quousque compleatur foedus et promissio, quibus completis, instrumentum praedictum in hoc non tenet.

Circumcisio autem est quoddam instrumentum promissionis et foederis inter deum et fideles homines; unde et Abraham accepit circumcisionem in signum promissionis, ut dicitur Gen. XVII. Et quia christi peracta passione, soluta fuit promissio et completum foedus, ideo post passionem non tenet, nec valet circumcisio.

Sic ergo patet quod non recessit a sententia sua in hoc quod non permitteret circumcidi titum.

Consequenter ostendit quod in nullo alio etiam recessit ab ea, cum dicit sed propter subintroductos, etc..

Littera autem ista est diversa in diversis et obscura, et legitur sic: tu dicis quod non permisisti circumcidi titum, sed quare non permisisti? nonne alibi permisisti timotheum, sicut legitur Act. XVI, 3? ad hoc potest sic respondere apostolus, quia tunc temporis, quando timotheus fuit circumcisus, indifferens erat circumcisio, utrum scilicet servaretur vel non; sed modo cum ageretur de tito, erat specialis quaestio de circumcisione, quam ego dicebam non debere servari. Unde si permisissem eum circumcidi, cum egomet diffinivissem quaestionem, fuisset factum in contrarium, nec licebat ultra de hoc movere quaestionem, vel facere difficultatem, utpote iam determinatam.

Et ideo dicit: dico quod non solum non permisi ipsum circumcidi ab illis, quibus neque ad horam cessimus subiectione, scilicet ut gentes subderentur legi. Et hoc propter subintroductos, a diabolo vel a Pharisaeis, falsos fratres, qui se fingunt amicos. II cor.

C. XII: periculum in falsis fratribus.

Qui, scilicet fratres falsi, subintroierunt in locum ubi erant apostoli, latenter explorare, id est ad explorandam, libertatem nostram a peccato et lege. II Cor. III, 17: ubi spiritus domini, ibi libertas. Rom. VIII, 15: non enim accepistis spiritum servitutis, etc..

Infra IV, 5: ut eos qui sub lege erant redimeret.

Quam, scilicet libertatem, habemus in christo iesu, id est per fidem christi. Infra IV, V. 31: non estis ancillae filii, sed liberae.

Et ad hoc subintroierunt ut in servitutem, legis et carnalium observantiarum, redigerent, sicut ante passionem christi, quod non est faciendum, quia fundamentum aliud nemo potest ponere, etc., I Cor. III, 11.

Et hoc ut veritas evangelii permaneat apud vos, quasi dicat: in nullo cessimus eis propter hoc, ne scilicet occasionem daremus eis qui sine circumcisione dicebant vos non posse salvari, quod est contra veritatem evangelii quod praedicavi vobis.

Ambrosius autem aliter legit. Secundum praemissa enim habetur, quod ideo ad horam non cessit propter subintroductos.

Ex quo sequitur quod nisi fuissent subintroducti falsi fratres, cessisset eis de legalium observatione. Et ideo propter hoc non fuit, quia propter hoc non cessisset eis, sed propter ipsam veritatem.

Ideo dicit Ambrosius quod littera est falsa, et superfluit ibi neque. Unde vult quod non sit ibi neque. Et tunc est sensus: non permisi circumcidi titum, sed timotheum permisi circumcidi propter subintroductos falsos fratres, in loco ubi eram cum timotheo et aliis, qui subintroierunt, etc.. Quod cum facere nequivissent, populum in seditionem contra nos incitare moliebantur. Quibus, scilicet falsis fratribus, propter hoc cessimus ad horam subiectionis, in facto circumcisionis, circumcidendo timotheum ibi ut veritas evangelii permaneat, etc., quae habet quod nec circumcisio aliquid confert, neque praeputium, sed fides.

Fuit autem specialis causa quare timotheus circumcisus fuit, et non titus, quia timotheus fuit ex patre gentili et matre Iudaea, titus vero ex utroque parente gentili. Et sententia apostoli erat quod qui ex aliquo parente Iudaeo nati fuerant, circumciderentur; qui vero totaliter ex gentilibus parentibus nati essent, nullo modo debeant circumcidi.