Quaestiones.

33. Quaest. I. Quaeritur hic primo de hoc quod turbae dicunt de Christo: Hic est vere Propheta, utrum dicant verum, vel falsum. - Quod verum, videtur: quia dicitur Deuteronomii decimo octavo :

Prophetam suscitabit vobis Dominus: et Glossa dicit, quod ad litteram intelligit de Christo.

Sed contra: Prophetia non est comprehensorum, qui vident in claritate, sed isti vident in speculo : si ergo Christus fuit comprehensor, non ergo est propheta.

Respondeo: Dicendum, quod propheta dicitur dupliciter: vel ratione interioris inspirationis et revelationis, et sic importat secum coniunctam ignorantiam: dicitur etiam propheta ratione infallibilis et veracis denuntiationis. Ratione primi non dicitur Christus propheta, sed ratione secundi, quia verum dixit in omnibus et infallibiliter.

34. Quaest. II. Quaeritur de hoc, quod Dominus fugit inmontem.

1. Si enim ipse erat rex, ergo recipiendus erat ut rex, et ipse debebat velle, quod sui eum reciperent, ut debebant: ergo non debebat fugere, immo se offerre.

2. Item, quando salus populi pendet ex aliquo electo, talis non debet se absentare: ergo si salus populi ex Christo, ergo etc.

3. Item, quare solus fugit, cum prius non solus ascenderit, sed ipse et discipuli eius?

Respondeo: Dicendum, quod Christus recipitur ut rex, quando recipitur, ut regnet in corde per fidem: sed quia illi de fide et salute non curabant, sed de temporali refectione: ideo se iuste absentat.

2. Et per hoc patet solutio ad sequens: quia non pendebat salus populi ex regno Christi carnali, sed ex regno spirituali.

3. Quod quaeritur: quare solus fugit ? respondeo: propter accelerationem alios non exspectavit: propter absconsionem societatem habere noluit: propter instructionem, ut ostendat, quod in susceptione honorum ab amicis familiaribus non est petendum consilium, quia in hoc verificatur illud Michaeae septimo : Inimici hominis domestici eius.

35. Quaest. III. Quaeritur de descensu discipulorum :

1. Quia dicitur, quod descenderunt, cum sero factum est: quomodo Magistrum solitarium reliquerunt? - Videtur, quod reprehensibiles fuerunt.

2. Item dicitur, quod discipuli venerunt Capharnaum: quia Marci sexto dicitur, quod praecepit eis, ut venirent Bethsaidam.

Respondeo : Dicendum, quod, sicut dicit Matthaeus , Dominus compulit discipulos suos ascendere in navim: ideo non fuerunt reprehensibiles quia Domino obediverunt.

2. Quod obiicitur de contrarietate, dicendum quod Marcus nominat villam proximam, sed Ioannes, ad quam ire intendebant.

36. Quaest. IV. Quaeritur etiam de ambulatione Domini super mare:

1. Ex qua parte fuerit miraculum vel aquae supportantis, vel corporis superincedentis.

2. Et quare etiam hoc miraculum non ostendit turbis ?

Respondeo: Quidam dicunt, quod fuit ex parte corporis, et quod pro tempore illo dotem assumsit agilitatis: hoc dicit magister Hugo .

Alii dicunt, quod ex parte aquae, quae sub pedibus Creatoris se ealcabilem praebuit: et accipitur a Gregorio . -Sed melius est, quod utroque in sua natura et proprietate salvato, divina virtute corpus superefferebatur aquis.

2. Magis autem manifestavit discipulis quam turbis, quia, sicut discipuli praecellebant in intelligentia verborum ut magistri, sic etiam in aspectu miraculorum: unde multa in secreto ostendit eis.

Secundo, manifestat se conservatorem spirituum.

37. Altera die turba etc. Ostendit supra Dominus, se esse conservatorem refectione corporali: in hac parte ostendit, se esse conservatorem refectione spirituali. Et quoniam nemo reficitur spiritualiter nisi consentiens: et liberum arbitrium non consentit, nisi alliciatur et excitetur : ideo haec pars duas habet, quia primo fit turbarum excitatio, seeundo vero proponitur eis spiritualis refectio, ibi : Dixerunt ei: Domine, semper da nobis panem etc

Excitatio igitur turbarum hoc ordine describitur. Primo notatur turbarum ad quaerendum Dominum Christum sollicitudo: secundo vero, inordinate quaerentium correctio: tertio, dubitantium instructio: quarto, superbientium humiliatio.

Insinuatur ergo primo turbarum sollicitudo ad Christum quaerendum proveniens ex viso miraculo: et quia eum nesciebant, ideo quaerebant, quia nesciebant, quando et quomodo recesserat. Propterea dicit:

38. (Vers. 22.). Altera die turba, quae stabat trans mare; stabat, inquam, per exspectationem : aude (licere poterant illud Petri, Matthaei decimo septimo : "Domine, bonum est nos hic esse ", ideo non statim recesserant ; trans mare, ubi scilicet refecti fuerant. Vidit, per considerationem, secundum illud : " Dedi tibi cor sapiens et intelligens ". Vidit, quod navicula alia non erat ibi nisi una, in qua scilicet Iesus potuisset transire, nec in illa transivit. Et, vidit supple, quia non introisset Iesus cum discipulis suis in navim, sed solum discipuli abiissent. Et quia eum non inveniebant, mirabiliter eum transisse credebant: et quaerere volebant et poterant, quia naves advenerant. Propterea subdit:

39. (Vers. 23.). Aliae vero supervenerunt naves a Tiberiade, a civitate, a qua denominabatur lacus ille; iuxta locum, ubi manducaverant panem, gratias agentes Deo , quia sic manducandum est.

40. (Vers. 24.). Cum ergo vidisset turba, quia Iesus non esset ibi, nec discipuli eius: et ipsi propter Iesum venerant: ascenderunt naviculaset venerunt Capharnaum, quaerentes Iesum: ideo eum quaerebant, quia eos refecerat in praesentia, secundum illud Ecclesiastici : " Qui edunt me adhuc esurient ". In ligno quaerebant, qui salutem operatus est, iuxta illud Sapientiae decimo quarto: " Exiguo ligno committunt homines animas suas, et transeuntes mare per ratem, liberati sunt ".

41. (Vers. 23.). Et cum invenissent etc. Tangitur hic secundum, scilicet inordinate quaerentium correctio. Quaerunl enim Iudaei Iesum et ei invento quaestionem faciunt: propterea dicit: Et cum invenissent eum trans mare, qui transire eum non viderant: dixerunt ei: Rabbi, quando huc venisti? Ex admiratione quaerunt, nescientes, quomodo venerit: et tempus curiose quaerunt; sicut discipuli, Matthaei vigesimo quarto : " Dic nobis, quando haec erunt"? Et Dominus non respondet inquisitioni, sed inordinate quaerentium intentioni. Propterea subdit:

42. (Vers. 26.). Respondit Iesus et dixit: Amen, amen dico vobis: Quaeritis me, non quia vidistis signa, quae feci, ut per signa venialis ad fidem, et ita nihil spirituale quaeritis, sed carnale:

sed quia ex panibus meis, id est a me multiplicatis, manducastis et saturati estis. Et hoc ludaei carnales requirebant, scilicet corporis saturitatem, sicut et patres eorum: Exodi decimo sexto : " Utinam mortui essemus per manum Domini in terra Aegypti, quando sedebamus super ollas carnium et comedebamus panem in saturitate ". Et quia inordinate quaerebant, ideo Dominus eos dirigit et ordinat.

43. (Vers. 27.). Operamini, id est, operose requirite, non cibum, qui perit, id est carnalem: quia primae ad Corinthios sexto : " Esca ventri, et venter escis: Deus autem et hunc et has destruet"; Matthaei decimo quinto: "Omne, quod in os intrat, in ventrem vadit" etc.;sed cibum , qui permanet in vitam aeternam, id est cibum spiritualem. Iste cibus est verbum Dei, qui in aeternum permanet: unde Isaiae quadragesimo dicitur: "Verbum Domini manet in aeternum "; et ideo dat vitam aeternam; infra eodem: " Domine, ad quem ibimus ? Verba vitae aeternae habes ". Hunc cibum dat Christus: propterea dicit: Quem Filius hominis dabit vobis, tanquam bonus pastor: infra decimo : " Per1 me si quis introierit, salvabitur et ingredietur et egredietur et pascua inveniet". Et quod ipsius sit hunc cibum dare, ostendit: Hunc enim Pater signavit Deus: signavit, signo sui testimonii ipsum esse suum Filium ostendit, qui possit vitam et cibum dare: Matthaei tertio , in baptismo: " Hic est Filius meus dilectus ".

Vel: signavit, id est, proprio signo discrevit ab aliis, ut sit singularis et "in omnibus primatum tenens ". Discrevit enim Pater Christum triplici discretione , scilicet Verbi unione, supra primo : " Verbum caro factum est "; donorum plenitudine, supra tertio: " Non ad mensuram dat Deus spiritum "; peccati immunitate, supra primo: "Ecce, Agnus Dei: ecce, qui tollit peccata mundi ". Ista signatio praesignata est Aggaei ultimo : " Assumam te, Zorobabel, serve meus, dicit Dominus, et ponam te quasi signaculum: quia te elegi, dicit Dominus exercituum ". Per Zorobabel intelligitur Christus: ideo de agno, Exodi decimo tertio: " Erit quasi signum in manu tua ".

44. (Vers. 28.). Dixerunt ergo : Quid faciemus etc. Tangitur hic tertium, scilicet dubitantium instructio: non enim intelligentes Christi correctionem, incipiunt dubitare et quaerere. Propter hoc ait: Dixerunt ergo ad eum, scilicet Iudaei: Quid faciemus, ut operemur opera bona Dei? Ideo querebant de operatione, quia per illam volebant venire in refectionem. Is enim est ordo: secundae ad Thessalonicenses ultimo : " Qui non laborat non manducet "; Proverbiorum duodecimo: " Qui operatur terram suam saturabitur panibus ". Et Dominus quaerentes eos instruit; unde subdit:

45. (Vers. 29.). Respondit Jesus et dixit eis, scilicet quaerentibus et dubitantibus: Hoc est opus Dei, ut credatis in eum, quem misit Me. Hoc est opus bonum, principium omnium bonorum operum, quoniam dicitur ad Hebraeos undecimo : " Sine fide impossibile est placere Deo ". Qui vult bene operari a fide debet incipere: Genesis decimo quinto: " Credidit Abraham Deo, et reputatum est ei ad iustitiam ".

46. (Vers. 30.). Dixerunt ergo ei etc. Tangitur hic quartum, scilicet contemnentium et superbientium humiliatio: nolebant enim Christo credere per signa, quae viderant, quasi maiora signa vidissent patres eorum. Propterea dicunt: Quod ergo tu signum facis, ut videamus et credamus tibi? Non enim credunt Hebraei, nisi signa videant: primae ad Corinthios primo : (Iudaei signa quaerunt". Quid operaris? Quasi dicant: quid magnum fecisti? Modicum est, quod fecisti respectu eius quod factum est in deserto.

47. (Vers. 31.). Patres nostri manducaverunt manna in deserto, non panem hordeaceum, sed caelestem; unde et subdunt: Sicut scriptum est: Panem de caelo dedit eis manducare. Scriptum est in Psalmo : "Panem Angelorum manducavit homo, cibaria misit eis in abundantia ". Sic efferebantur de miraculo ostenso patribus, contemnentes miraculum Christi: et Dominus eos humiliat ostendens, quod Scriptura illa non est impleta per Moysen, sed impletur per ipsum. Propterea subdit:

48. (Vers. 32.). Dicit ergo eis Iesus: Amen, amen dico vobis: Non Moyses dedit vobis panem de caelo, sicut illa Scriptura loquitur: non, inquam,

vere, sed typice, quia, sicut dicitur primae ad Corinthios decimo, " omnia in figura contingebant illis ". Sed Pater meus dat vobis panem verum de caelo: et ideo ab ipso petimus: " Panem nostrum supersubstantialem da nobis hodie a, Matthaei sexto. Et rationem huius reddit:

49. (Vers. 33.). Panis enim verus est, qui de caelo descendit et dat vitam mundo: et hic panis non fuit manna, sed Christus: infra decimo: " Ego veni, ut vitam habeant et abundantius habeant". Descendere de caelo, hoc est in carnem venire: unde Augustinus : " Verbum, quod erat panis Angelorum, dum descendit in carnem, vertitur in lac parvulorum ".

QUESTIONES.

50. Quaest. I. Quaeritnr de hoc quod dicit: Quaeritis me, non quia vidistis signa.

Contra: Supra eodem : Sequebatur eum multitudo magna, quia videbant signa etc.

Respondeo: Dicendum, quod contrarietas haec solvitur dupliciter: uno modo per relationem ad diversa tempora: quia illi iidem, qui primo secuti sunt propter signa, postmodum refecti, secuti sunt propter escas. Alio modo solvitur per relationem ad diversas personas: quia utrumque verum est: quidam enim sequebantur propter signa, quidam propter escas.

Unde notandum, quod quinque fuerant causae, quare aliqui sequebantur Dominum, quae his versibus continentur:

Morbus, signa, cibus, blasphemia, dogma Aiere Causae, cur Dominum turba secuta fuit .

51. Quaest. II. Item quaeritnr de hoc quod dicit: Operamini non cibum, qui perit. Quaerit Chrysostomus : utrum debeat homo operari pro cibo corporali?

Quod non, videtur:

Per litteram istam.

Item, Matthaei sexto : Nolite solliciti esse, quid manducetis etc.

Item, Lucae decimo reprehendit Dominus Martham, quae circa cibum corporalem sollicita erat. Ergo non videtur , quod debeat homo pro cibo corporali operari.

Contra: Primae ad Thessalonicenses quarto : Operamini manibus vestris, sicut praecepimus

vobis. - Item, secundae ad Thessalonicenses ultimo : Qui non laborat non manducet: ubi etiam Apostolus dicit, se praebuisse exemplum.

Respondeo: Dicendum, quod bonum est operari pro habendo cibo corporali, sicut dicitur : Laboret manuum tuarum manducabis: beatus es etc. Sed circa hanc manuum operationem triplex contingit esse inordinatio: in intentione, ut cum finaliter hunc cibum requirit, et Dominus hoc prohibet hic: in sollicitudine, ut quando absorbetur mens circa terrena, et sic prohibet Dominus in Matthaeo: in tempore, ut quando debet vacare auditioni verbi Dei, vacat operi vel cibo corporali: et sic Christus reprehendit Martham, quae debuisset audire Dominam praedicantem .

52. Quaest. III. Quaeritur de hoc quod dicit: Opus Dei est, ut credatis in eum quem ille misit.

Contra: Dicit Apostolus ad Romanos tertio : Arbitramur, hominem iustificari per fidem sine operibus Legis: ergo credere non est opus.

Respondeo : Opus accipitur communiter ad opus operans et ad opus operatum, spirituale et corporale, interius et exterius: alio modo proprie secundam alteram horum differentiam. Primo modo credere est opus, secundo modo minime .

53. Quaest. IV. Item quaeritur de hoc quod dicit: Moyses non dedit vobis panem de caelo:

Quia dicitur Sapientiae decimo sexto : Paratum panem de caelo praestitisti eis.

Respondent quidam, quod est caelum empyreum et est aereum: a primo non habuerunt panem, sed a secundo .

Haec solutio non solvit, quia Christus non fuit panis de caelo empyreo: et praeterea dicitur in Psalmo : Panem Angelorum manducavit homo, sed panis Angelorum non est de aere.

Respondeo: Dicendum, quod manna cibus fuit materialis et de caelo materiali, gerens tamen figuram cibi veri, caelestis et spiritualis . Auctoritates ergo, quae dicunt illum cibum caelestem, intelligendae sunt secundum figuram et typum : oppositae vero secundum veritatem apertam.

54. Dixerunt ergo ad eum. Excitavit Dominus Iudaeos ad quaerendam spiritualem refectionem, hic iam excitatis et petentibus tribuit instructionem. Et quoniam Christus est panis reficiens secundum divinam naturam et secundum humanam, ideo haec pars habet duas. In prima agitur de refectione hnius caelestis panis secundum divinam naturam: in secanda, quantum ad humanam, ibi : Et panis, quem ego dabo, caro mea est etc.

Prima pars habet duas partes. In prima ponitur instructio ad Iudaeorum petitionem: in secunda vero, instructionis confirmatio propter Iudaeorum murmurationem, ibi : Murmurabant ergo Iudaei etc.

Instruit igitur Iodaeos de huius panis caelestis refectione hoc ordine: primo ostendit, quis sit iste panis reficiens: secundo vero, qui hoc pane reficiuntur: tertio, quare illos et non alios reficit.

55. (Vers. 34.). Primo igitur ad Iudaeorum petitionem docet, quis sit iste panis reficiens: propter quod introducit Iudaeos petentes: Dixerunt ergo ad eum, Iudaei scilicet: Domine, semper da nobis hunc panem: quia eis promiserat panem vivum, ideo petunt, ut non esuriant, sicut mulier aquam: supra quarto : " Domine, da mihi hanc aquam, ut non sitiam neque veniam huc haurire ". Sic igitur petentibus Dominus spiritualem panem ostendit.

56. (Vers. 35.). Dixit autem eis Iesus: Ego sum panis vitae, id est panis dans vitam: quia ipse est Sapientia, de qua Ecclesiastici quarto : " Sapientia filiis suis vitam inspirat ": nec tantum est vitam dans, immo etiam satians et affectum et intellectum: unde dicit: Qui venit ad me, per caritatem scilicet, non esuriet: Matthaei undecimo: " Venite ad me omnes, qui laboratis et onerati estis, et ego reficiam vos ". Et qui credit in me non sitiet in aeternum , quia, sicut dicitur supra quarto, " qui biberit ex aqua, quam ego dabo ei, non sitiet in aeternum: sed aqua, quam ego dabo, flet in eo fons aquae salientis in vitam aeternam ". -Et notandum, quod caritas pascit, quia est in affectu, qui magis unitur: fides potat, quia respicit actum intellectus, qui minus unitur. Et propterea, quemadmodum potus ducit cibum per membra, sic fides et operatio intellectus viam dirigit virtutibus existentibus in affectu, in quo est cibatio .

S7. (Vers. 36.): Sed dixi vobis. Hic notatur secundum, qui scilicet hoc pane reficiuntur: quia non increduli, sed fideles a Deo electi et vocati. Propterea dicit: Ita dixi, quod "qui venit ad me non esuriet": sed vos, quia non creditis, refici non potestis: unde ait: Sed dixi vobis: Quia et vidistis me et non creditis. Supra tertio dixit: " Nos quod scimus loquimur, et quod vidimus testamur, et testimonium nostrum non accipitis "; item supra quinto: "Quomodo vos potestis credere, qui gloriam abinvicem accipitis, et gloriam, quae a solo Deo est, non quaeritis "? Item supra eodem: " Quaeritis me, non quia vidistis signa, sed quia de panibus meis manducastis ". Et quia non creditis, refici non potestis. Unde Beda : " Panem de caelo desideratis? Ante vos habetis et non comeditis", quia non creditis: sed illi comedunt, qui electi a Deo sunt et vocati credunt. Unde dicit:

58. (Vers. 37.). Omne, quod dat mihi Pater, per aeternam electionem et temporalem vocationem; ad me veniet, per fidem et dilectionem. De hac datione in Psalmo : " Postula a me, et dabo tibi gentes hereditatem tuam ". Has postulavit Dominus infra decimo septimo: " Pater, quos dedisti mihi, serva eos in nomine tuo " etc. De isto aduentu ad Christum dicitur Isaiae secundo: " Venite, ascendamus ad montem Domini et ad domum Dei Iacob, et docebit nos vias suas ". Ad hunc adventum hortatur Isaias quinquagesimo quinto: " Omnes sitientes, venite ad aquasi. Sic venientes reficit: unde et subdit: Et eum qui venit ad me, non eiiciam foras: non eiiciam, sed reficiam: non eiiciam foras, sed introducam, iuxta illud Canticorum secundo : "Introduxit me in cellam vinariam " etc. - Vel: non eiiciam eum, sed intrabo ad eum: Apocalypsis tertio: " Ecce, ego sto ad ostium et pulso: si quis audierit vocem meam et aperuerit mihi ianuam, introibo ad eum et coenabo cum illo ". Et in hoc ostenditur Dei iustitia, quia non reficit nisi venientes, et benignitas, quia omnes suscipit et nullum abiicit.

89. (Vers. 38.). Quia descendi de caelo etc, Tangitur hic tertium, quare scilicet reficit tantum praedestinatos et a Deo vocatos. Ratio est conformitas voluntatis suae ad divinam: propterea dicit: Quia descendi de caelo, carnem assumendo, non ut faciam voluntatem meam, a Patre discordando: sed voluntatem eius qui misit me, per omnia ipsi obediendo: unde ad Philippenses secundo : " Factus est obediens" Patri " usque ad mortem, mortem autem crucis "; supra quinto: " Non quaero voluntatem meam, sed voluntatem eius qui misit me". Sed voluntas Patris est, ut electi et vocati hoc pane reficiantur: propter quod subdit:

60. (Vers. 39.). Haec est enim voluntas Patris mei, qui misit me , ut omne, quod dedit mihi, per electionem; ad Romanos octavo: " Quos praescivit et praedestinavit conformes fieri imaginis Filii sui "; non perdam ex eo, per reprobationem, iuxta illud primae ad Corinthios primo: " Perdam sapientiam sapientium et prudentiam prudentium reprobabo ". Sed resuscitem illud in novissimo die, ad aeternae beatitudinis participationem: ad Romanos octavo : " Si Spiritus eius qui suscitavit Iesum a mortuis, habitat in vobis: qui suscitavit Iesum Christum a mortuis vivificabit et mortalia corpora vestra ". Hanc voluntatem implevit pro.parte: infra decimo octavo: " Pater, quos dedisti mihi, non perdidi ex eis quemquam ". Et quia sic eligit nos Deus, ut per merita fidei beatitudinem consequamur: ut ostendat arbitrii nostri cooperationem, iterum repetit :

61. (Vers. 40.). Haec est autem voluntas Patris mei, qui misit me, ut omnis, qui videt Filium, secundum humanitatem, et credit in eum, per sui arbitrii libertatem, quia, sicut dicit Augustinus , " non potest homo credere nisi volens": habeat vitam aeternam, in praemium: et ego resuscitabo eum in novissimo die, et ita hanc vitam consequetur per Filium: ad Ephesios secundo : " Cum essemus mortui peccatis, convivificavit nos in Christo et conresuscitavit et consedere fecit in caelestibus in Christo Iesu "; et hoc in novissimo die, quia, sicut dicitur primae ad Corinthios decimo quinto, " novissima omnium destruetur inimica mors".