QUAESTIONES.

56. Quaest. I. Sed quaeritur de hoc quod dicitur hic, quod flumina de ventre credentium fluent aquae vivae. Dicit enim, quod hoc intelligitur de Spiritu sancto.

1. Sed Spiritus sanctus solum a Deo Patre Filioque procedit: non ergo fluit de ventre credentium. 2. Item, vir sanctus habens Spiritum non potest dare Spiritum sanctum, sed a Deo datur tantum : non ergo fluit de ventre etc.

3. Item, quid nomine ventris intelligitur, propter quod dicit, quod fluent de venire?

Respondet Chrysostomus , quod flumina Spiritus sancti dicuntur eius dona et gratiae. Gratia autem recte dicitur flumen fluens, non quia ab uno fluat in alterum, sed quia, cum mentem intraverit, omni fonte magis manat nec deficit nec stat, sed fluit et refluit. Fluit a Deo et facit hominem refluere in Deum, iuxta proprietatem aquae, quae tantum ascendit in fluxu, quantum descendit. Propterea scribitur supra quarto : Fiet in eo fons aquae salientis in vitam aeternam; ideo Ecclesiastae primo: Ad locum, unde exeunt flumina, revertuntur, ut iterum fluant.

3. Quod quaeritur, quid per ventrem intelligatur; respondet Chrysostomus , quod venter cor dicitur , iuxta illud Psalmi: Legem tuam in medio ventris mei. Magis tamen dixit ventrem, ut significaret abundantiam gratiarum.

Glossa vero exponit illud de fluxu doctrinae et consilii de ventre bonae conscientias et piae, secundum illud: Venter meus ad Moab quasi cithara sonabit.

57. Quaest. II. Item quaeritur de hoc quod dicit, quod Spiritus sanctus nondum erat datus.

Contra: 1. Prophetae prophetaverunt vera, sed non nisi per Spiritum sanctum: ergo habuerunt Spiritum sanctum ;unde David : Spiritum sanctum tuum ne auferas a me.

2. Item, Apostoli faciebant miracula: sed Hieronymus dicit, quod " non potuerunt miracula facere sine Spiritus sancti gratia ".

Respondeo: Dicendum, quod datio Spiritus sancti triplex est: manifesta, manifestior, manifestissima . Manifesta fuit in prophetantibus et miracula facientibus ante passionem: manifestior fuit in insufflatione post resurrectionem, quia in signo visibili, ut flatu, datus est: sed manifestissima, post ascensionem, quia in signo visibili et audibili ; et secundum quod manifestius datus est, sic et abundantius.

Quod ergo dicitur, quod nondum erat dalus: intelligendum est: in evidentia et abundantia .

58. Ex illa autemturba. Determinavit persequentium per doctrinam Christi confutationem, hic determinat persequentium dispersionem; et hoc quidem facit hoc ordine. Primo insinuatur dissensio turbarum audientium: secundo vero, reprehensio ministrorum redeuntium: tertio, reprehensio Pharisaeorum in malitia persistentium, quae facta est a Nicodemo.

(Vers. 40.). Insinuatur igitur primo multitudinis dissensio propter doctrinam Christi: propter quod dicit: Ex illa turba, cum audissent hos sermones eius, propter auditum doctrinae Christi quidam illuminati, dicebant: Hic est vere Propheta, quia tam sapienter loquebatur.

gg. (Vers. 41.). Alii autem dicebant: Hic est Christus: et bi erant magis illuminati, unde divini erant: Matthaei decimo sexto: " Quem dicunt homines esse Filium hominis? At illi dixerunt: Alii Ioannem Baptistam, alii autem Eliam, alii vero Ieremiam, aut unum ex Prophetis. Dicit illis Iesus: Vos autem, quem me esse dicitis? Respondens Simon Petrus dixit: Tu es Christus, Filius Dei vivi ". Quidam autem dicebant, in contrarium, scilicet excaecati ex lumine Scripturae: Nunquid a Galilaea venit Christus? Quasi dicant: non: unde et Nathanael dixit supra primo : " A Nazareth potest aliquid boni esse"? Et moti sunt per Scripturam:

60. (Vers. 42.). Nonne Scriptura dicit: Quia ex semine David? secundi Regum septimo : " Suscitabo semen tuum post te, quod egredietur de utero tuo, et firmabo regnum eius et stabiliant thronum regni eius usque in sempiternum "; et Psalmus: " De fructu ventris tui ponam super sedem tuam ". Et de Bethlehem castello, ubi erat David, venit Christus? Micbaeae quinto : " Et tu Bethlehem Ephrata, parvulus es in millibus Iuda: ex te enim egredietur, qui sit dominator in Israel ". Et sic ad invicem contendebant: unde:

61. (Vers. 43.). Dissensio itaque facta est in turba propter eum. Ipse non erat causa, sed eorum malitia: Chrysostomus : " Discissi sunt, non compuncti: malitia enim nulli vult cedere". Propter istam dissensionem quidam volebant eum capere tanquam malum, quidam vero dimittere tanquam bonum: et ex ista contentione frustrata est machinatio Pharisaeorum, quia ministri manus non extenderunt ad capiendum eum, licet aliqui vellent. Propterea dicit:

62. (Vers. 44.). Quidam autem ex ipsis, scilicet ministris, volebant apprehendere eum, secundum imperium scilicet sibi datum ; supra eodem : " Miserunt Pharisaei et pontifices ministros, ut apprehenderent Iesum ". Sed nemo misit in eum manus , quia Deus misit; Psalmus: " Emitte manum tuam de alto "; et sic frustrati sunt a sua intentione. Et ratio huius est: quia " cogitationes hominum vanae sunt ", sed " consilium Domini manet in aeternum ", quod quidem nondum decreverat apprehendendum Iesum Christum ; Psalmus : " Dominus dissipat consilia gentium, reprobat autem cogitationes populorum et reprobat consilia principum ".

63. (Vers. 45.). Venerunt ergo ministri. Tangitur hic secundum, scilicet reprehensio ministrorum redeuntium, quia nihil eorum fecerant, propter quae missi erant; ideo ab eis Pharisaei causam requirunt, ut eos redarguant. Propterea dicit: Venerunt ergo ministri ad pontifices et Pharisaeos, non adduxerunt tamen eum: et dixerunt eis illi: Quare non adduxistis cum ? quia ad hoc missi fuistis: sic frustrati estis.

64. (Vers. 46.). Responderunt ministri: Nunquam sic loculus est homo, sicut hic homo loquitur ; quasi dicant: haec ratio est, quare non adduximus eum, quia magnitudine doctrinae suae perterriti sumus, quoniam nunquam sic loculus est homo. Nunquam sic dulciter: unde mulier eum audiens dixit: " Beatus venter, qui te portavit, et ubera, quae suxisti ", Lucae undecimo ; et Canticorum quarto: " Mel et lac sub lingua eius ". Nunquam sic doctrinaliter et sapienter: unde Lucae secundo : " Stupebant omnes super prudentia et responsis eius"; et Marci primo: " Stupebant super doctrina eius". Nunquam sic potenter; Matthaei septimo: " Erat docens tanquam potestatem habens"; et ideo admirabantur super doctrina eius. Nunquam sic utiliter: supra sexto: " Verba, quae loculus sum vobis, spiritus et vita sunt"; et eodem: " Domine, verba vitae aeternae habes ".

65. (Vers. 47.). Responderunt ergo eis Pharisaei. Audita ministrorum responsione, Pharisaei reprehendunt eos, quod doctrinae eius fidem adhibuerunt: unde dicunt: Nunquid et vos seducti estis? Et quod seducti erant , nituntur ostendere exemplo malorum.

66. (Vers. 48.). Nunquid aliquis ex principibus credidit in eum? Quasi dicant: nullus: aut ex Pharisaeis, qui scilicet Legem sciunt: nulli scientes , sed ignorantes.

67. (Vers. 49.). Sed turba haec, quae ignorat Legem, credit scilicet: et quia ignorant quod debent, et credunt quod non debent, maledicti sunt: Deuteronomii vigesimo septimo: " Maledictus qui non permanserit in sermonibus Legis huius". Chrysostomus : " Nihil veritate manifestius, nihil simplicius: attamen malignantibus nihil difficilius. Ecce enim, sapientes, scribae et Pharisaei, qui signa viderant et Scripturas legerant, veritate laesi sunt et excaecati sunt. Ministri vero, qui nihil viderant, ab una sola locutione capti sunt, et qui ligare venerant abierunt ligati". Sed ipsos postmodum Pharisaei nitebantur a fide avertere: et propterea dicitur eis Matthaei vigesimo tertio : " Vae vobis, scribae et Pharisaei ! qui clauditis regnum caelorum ante homines: vos vero non intratis nec introeuntes sinitis intrare "; Lucae undecimo: "Vae vobis, Legisperiti ! quia tulistis clavem scientiae; ipsi non introistis et eos qui introibant, prohibuistis ".

68. (Vers. 50.). Dixit Nicodemus etc. Tangitur hic tertium, scilicet redargutio Pharisaeorum facta auctoritate Legis, per quam ostenditur, quod non debuerunt eum capere, quia nondum erat adiudicatus morti per Legem. Ideo dixit Nicodemus, scilicet discipulus ille, qui venit ad Iesumnocte, qui unus erat ex ipsis, scilicet Pharisaeis; supra tertio: Erat homo ex Pharisaeis Nicodemus nomine " etc.

69. (Vers. 51.). Nunquid Lex nostra iudicat hominem, nisi audierit ab eo prius et cognoverit, quid faciat? Quasi dicat: non: Deuteronomii decimo septimo: "Cum audiens inquisieris diligenter " etc. Hanc legem observabat Iob, vigesimo nono: " Causam, quam nesciebam, diligenter investigabam ". Hanc legem observabant Romani: Actuum vigesimo quinto: "Non est consuetudo Romanis damnare aliquem hominem prius, quam is qui accusatur, praesentes habeat accusatores locumque defendendi accipiat ad ablnenda crimina ".

70. (Vers. 52.). Responderunt et dixerunt , quia incorrigibiles erant: et quamvis non possent calumniari verbum, calumniantur Nicodemum quasi deceptum, quod ipse in Christum crederet. Propterea dicunt: Nunquid et tu Galilaeus es? Id est, in Galilaeum credis sicut dicuntur Christiani, quia credunt in Christum; unde Iulianus apostata vocabat Christianos Galilaeos pannosos

et stulte in eum credis. Unde dicunt: Scrutare Scripturas et vide, quoniama Galilaea propheta non surgit ille quem exspectamus. Contra: Augustinus: .Non tantum a Galilaea surgit propheta, sed etiam Dominus Prophetarum "; ipse Nazaraeus dictus est, quia in Nazareth nutritus.

71. (Vers. 83.). Et reversi sunt, quia reprehensionem evitare et etiam conceptum malum consummare non poterant. Propterea dicit: Et reversi sunt unusquisque in domum suam, ita quod unus non remansit cum alio: unde Ecclesiastici vigesimo primo : "Stuppa collecta synagoga peccantium, et consummatio illius flamma ignis "; Psalmus: " Dissipa gentes, quae bella volunt ".