Capitulum III.

1. Erat autem quidam homo etc. Supra manifestavit se Dominus Iudaeis signo virtutis, hic secundo manifestat se verbo eruditionis, et hoc instruens omnes Iudaeos in persona Nicodemi principis ludaeorum. Et quia verbum eruditionis tradi non debet nisi auri attendenti: ideo primo hic notatur diligentia Nicodemi: secundo vero, doctrina, Domini, ibi : Respondit Iesus et dixit ei: Amen.

Describitur ergo Nicodemus a quadruplici conditione, ut ostendatur idoneus ad disciplinam: describitur a vitae honestate, ab officii dignitate, a discendi sollicitudine, a discendi aptitudine.

2. (Vers. 1.). Describitur igitur a vitae honestate primo, cum dicitur: Erat homo ex Pharisaeis, Nicodemus nomine. Ex Pharisaeis, quae secta erat probabilior et honestior super omnes sectas ludaeorum: unde Apostolus gloriatur ad Philippenses tertio : " Secundum legem Pharisaeus ".

Describitur etiam ab officii dignitate, cum dicitur: Princeps ludaeorum. Unde et ipse restitit furori ludaeorum: infra septimo : "Nunquid lex nostra iudicat hominem, nisi audierit ab eo prius "?

Describitur etiam a discendi sollicitudine, cum dicitur:

3. (Vers. 2.). Hic venit ad Iesum nocte. Ideo nocte venit, ut quietius posset instrui et doceri, quia tunc hora est quieta: unde in Psalmo : " Media nocte surgebam ad confitendum tibi ".

Descri- bitur a discendi aptitudine, cum dicitur: Et dixit ei, scilicet Iesu: Rabbi, scimus, quia a Deo venisti magister. Aptus enim erat doceri, quia doceri venerat et Christum perfectum doctorem credebat et eius discipulus esse volebat, et propter hoc magistrum vocabat, sicut discipuli: infra decimo tertio : " Vos vocatis me magister et Domine ". Et ratio, quare hoc dicit, infertur: Nemo potesthaec signa

facere, quae tu facis, nisi fuerit Deus cum eo. Ideo patet, quod erat ex his, de quibus dictum est supra secundo: " Multi crediderunt in nomine eius videntes signa, quae faciebat". Signa erant ratio credendi, quod esset a Deo ; unde infra nono dixit caecus: " Nisi esset hic homo a Deo, non posset facere quidquam ".

QUESTIONES.

4. Quaest. I. Sed quaeritur hic primo de hoc quod dicitur, quod Nicodemus erat princeps Iudaeorum et credebat in Iesum: quia dicitur infra septimo : Nunquid aliquis ex principibus credidit in eum? Quasi dicat: non.

Respondeo: Dicendum, quod Nicodemus credidit et erat ex principibus. Et illud verbum, quod dicitur infra septimo, fuit verbum Pharisaeorum, qui decepti fuerunt. Nicodemus enim credebat, etsi non palam, tamen occulte .

S. Quaest. II. Item quaeritur: cum hora illa sit hora malefactorum, quia qui male agit odit lucem : unde est hoc, quod Nicodemus venire voluit nocte? Et videtur, quod inordinate venerit.

Respondeo : Dicendum, quod in causa fuit verecundia quaedam, infirmitas et diligentia. De ve recundia, Victor : " Nocte venit, quia magister in Israel palam discere erubuit ". De infirmitate, Chrysostomus : " Adhuc Iudaica detinebatur infirmitate: propterea et nocte venit, trepidans in die hoc facere ". De diligentia dicit Beda : " Nocte venit, capiens secreta allocutione mysteria fidei percipere, cuius iam aliquatenus rudimenta perceperat".

6. Quaest. III. Item quaeritur de hoc quod dicit: Nemo potest haec signa facere, quae tu facis, nisi

ffortt Deus cum eo.

Contra: Matthaei septimo : Mnlti dicent mihi in illa die: Domine, in nomine tuo daemonia eiecimus etc.

Respondent quidam ad hoc, facientes vim in verbo: Nisi fuerit Deus cum illo. Differt enim dicere: Deus est cum homine, et homo cum Deo: sicut ridetur velle Augustinus dicere in libro Confessionum : " Mecum eras, sed ego non eram te cum ". Sic et in proposito homo est cum Deo, quando habet caritatem, per quam adhaeret Deo: sed Deus cum homine, quando aliquem specialem effectum et donum facit in homine. Sic est cum illis quibus tribuit virtutem faciendi miracula.

Sed istud non solvit, quia Nicodemus hoc non intendebat dicere, immo vere, quod esset a Deo .

Propterea dicendum, quod etsi boni et mali faciant miracula, distinguuntur tamen hi ab illis, modo scilicet et fine: modo, quia boni per publicam iustitiam, mali per signa publicae iustitiae: fine, quia boni ad aediflcationem, mali ad gloriam . Et quia Nicodemus in modo faciendi et fine miracula distinguebat: maxime hoc scire poterat in Christo, quia non per invocationem faciebat miracula .

7. Respondit Iesus et dixit ei etc. Descripta est diligentia Nicodemi, describitur hic doctrina Christi, in qua docet Nicodemum, quomodo possit pervenire ad salutem, quia hoc quaerere venerat. Et habet haec pars tres partes secundum tria, quae ipsum docet. Primo docet ipsum, quae via salutis: secundo, quod salutis principium, ibi : Nemo ascendit in caelum: tertio, quod est salutis impedimentum, ibi: Non enim misit Deus Filium suum etc.

Primo igitur docet, quae sit via salutis: quoniam Sacramentum regenerationis, in cuius instructione procedit hoc ordine. Primo exprimit necessitatem regenerationis: secundo, modum regenerandi: tertio, modum intelligendi.

8. (Vers. 3.). Necessitatem igitur regenerationis exprimit ipsi Nicodemo addiscere cupienti. Propter quod dicit: Respondit Jesus et dixit ei, scilicet Nicodemo de nocte venienti et quaerenti: Amen, amen dico tibi: Nisi quis natus fuerit denuo, id est regeneratus, non potest videre regnum Dei . Et secundum hoc patet, quod regeneratio necessaria est ad salutem.

Nativitas naturae: Ioannis decimo sexto : "Mulier, cum parit, tristitiam habet: sed cum peperit, non meminit pressurae propter gaudium, quia natus est homo in mundum ". - Culpae: ad Ephesios secundo : " Eramns natura filii irae "; natura, id est corruptione naturae: ideo Iob tertio: " Pereat dies, in qua natus sum ". - Gratiae: primae Ioannis ultimo : " Omnis, qui natus est ex Deo, non peccat, sed gratia Dei custodit ipsum ": et hoc fit per Sacramentum.

Gloriae: Iob undecimo : "Cum te consumtum putaveris, orieris ut lucifer ".

Hic igitur dicit necessariam nativitatem Sacramenti et gratiae.

9. (Vers. 4.). Dicit ad eum Nicodemus. Tangitur hic secundum, scilicet modus regenerandi, qui est spiritualis. Sed Nicodemus, aestimans, ipsum esse carnalem, dubitat et quaerit: Quomodo potest homo nasci, cum sit senex? Quasi: hoc est impossibile, de sene iuvenem fieri: Iob septimo : " Dies mei velocius transierunt, quam a texente tela succiditur: et consumti sunt absque ulla spe". Impossibilitas etiam est a parte generantis: unde dicit: Nunquid potest in ventrem matris suae iterato introire et renasci? Adhuc carnalis erat, et ideo carnaliter intelligebat: primae ad Corinthios secundo : " Animalis homo non percipit ea quae sunt spiritus Dei". Sed Dominus ipsum retrahit ab intelligentia carnali ad spiritualem: propter quod dicit:

10. (Vers. 5.). Respondit Iesus: Amen, amen dico tibi: Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto, non potest introire in regnum Dei:

quasi dicat: non intelligo de nativitate, quae est ex ventre, sed quae est ex aqua: non intelligo de nativitate, quae est ex semine, sed quae est ex Spiritu sancto: quia illa carnalis et manifesta, ista spiritualis et occulta. Propterea dicit:

11. (Vers. 6.). Quod natum est ex carne caro est, et quod natum est ex spiritu spiritus est. Ideo, sicut generatio ex carne est carnalis, ita generatio ex spiritu est spiritualis: supra primo : " Qui non ex sanguinibus neque ex voluntate carnis neque ex voluntate viri, sed ex Deo nati sunt". Nec tantum est spiritualis, immo etiam occulta: et ideo non debet mirari Nicodemus animalis, si non intelligit. Propterea dicit:

12. (Vers. 7.). Non mireris, quia dixi tibi, oportet vos nasci denuo, quamvis non intelligas.

13. (Vers. 8.). Spiritus ubi vult spirat: ubi vult, dando gratiam: ad Romanos nono : "Cuius vult miseretur, et quem vult indurat". Et vocem eius audis, in praedicatoribus: Matthaei decimo : "Non enim vos estis, qui loquimini, sed Spiritus Patris vestri, qui loquitur in vobis". Et nescis, unde veniat, aut quo vadat: Iob nono: " Si venerit ad me, non videbo eum: et si abierit, non intelligam ". Sic est omnis, qui natus est ex Spiritu, scilicet spiritualis et occultus: ad Romanos sexto : Consepulti enim sumus cum illo per baptismum in mortem, ut, quomodo surrexit Christus a mortuis per gloriam Patris, ita et nos in novitate vitae ambulemus " . Sicut sepultura et mors et vita est spiritualis, ita etiam generatio.

14. (Vers. 9.). Respondit Nicodemus. Tangitur . hic tertium, scilicet modus intelligendi hanc regenerationem spiritualem, quem quia non habebat Nicodemus, ideo dubitat et quaerit: unde dicit: Respondit Nicodemus et dixit ei: Quomodo possunt haec fieri? Et in hoc notatur diligentia in Nicodemo, qui non cessavit a quaerendo, donec intelligeret: Chrysostomus : "Si Iudaei audissent, statim deridentes recederent": et ideo meretur a Domino plenius edoceri qui motus est per intellectus captivationem et fidem. Ideo humiliat eum: propter quod dicit:

13. (Vers. 10.). Respondit Iesus et dixit ei: Tu es magister in Israel, et haec ignoras f Quasi dicat: te doctorem magnum reputas, et tamen ignoras fidei initia: ad Hebraeos quinto : "Cum deberetis esse magistri propter tempus, rursus indigetis ut doceamini, quae sint elementa exordii sermonum Dei": quasi dicat: si vis intelligere, oportet te humiliare et credere: quia, si hoc non credis, nec maiora intelligere poteris. Propterea dicit:

16. (Vers. 11.). Amen, amen dico Ubi, quia nos quod scimus loquimur: " nos, id est ego et mei Apostoli ", ut dicit Glossa: vel nos pluraliter mysterium Trinitatis innuit. Et quod vidimus testamur: infra octavo : " Quod vidi apud Patrem meum, hoc loquor": et ita credendum esset mihi: sed tamen vos non creditis. Ideo subdit: Et testimonium lustrum non accipitis: infra quinto : " Ego veni in nomine Patris mei, et non accipitis me". Et sinon accipitis in parvis quae dixi neque creditis, multo minus nec in magnis. Ideo subdit:

17. (Vers. 12.). Si terrena dixi vobis, et non creditis: quomodo, si dixero vobis caelestia, credetis? Quasi dicat: non: et ideo modus intelligendi est per fidem credere minora, antequam perveniatur ad sublimia: primae ad Corinthios tertio : " Tanquam parvulis in Christo lac dedi vobis potum, non escam". Si autem lac non susciperent, quomodo escam suscipere possent ? - Ex praedictis igitur patet, quod regeneratio est necessaria, est spiritualis et occulta, et quod nullus potest intelligere, nisi credat.