QUAESTIONES.

68. Quaest. I. Sed quaeritur hic primo de hoc quod dicitur in littera: Vos quae vidistis apud patrem vestrum, haec facitis. Nunquam enim diabolum viderant. Et praeterea, nonne etiam per se ipsos poterant peccaret

Respondeo: Dicendum, quod etsi homo possit per se ipsum peccati habere notitiam, pauca tamen aut nulla sunt, in quibus diabolus non interponat partes suas suggerendo. Et videre dicuntur opera patris diaboli, dum suggestiones eius vident in corde et complent in opere .

69. Quaest. II. Item quaeritur de hoc quod dicit: Vos ex patre diabolo estis. Ex hoc arguit Manicbaeus, quod Dominus non sit factor et creator hominum malorum.

Ad hoc respondet Augustinus , quod pater hic vocatur non qui generat per originem, sed per imitationem. Similiter haec praepositio ex non dicit hic originem in esse primo, sed secundo. Unde Augustinus :" Hic filii dicuntur non nascendo, sed imitando ". Noluit Adam imitari Deum obediendo et imitatus est diabolum peccato consentiendo.

70. Item obiicitur de hoc quod dicit: Ille homicida erat ab initio.

Ex hoc opponit Manicbaeus, quod malitia diaboli non habet initium: et sic videtur, quod duo sint principia: unum boni et alterum mali .

Respondeo: Dicendum, quod verbum illud quinque modis exponitur.

Uno modo sic: homicida erat ab initio: quia sicut Verbum erat in principio, quia non habuit principium.

Sed haec est haeretica et eliditur per litteram: non enim dicit in initio , sed ab initio.

Alia expositio est, quod a suo initio factus est malus, sicut videtur dicere Psalmus : Draco iste quem formasti ad illudendum ei.

Et haec est haeretica, quia, sicut impossibile est, quod summe calidum infrigidet, sic quod summe bonum malum faciat: et illud verbum Psalmi et consimilia intelligenda sunt ex post facto .

Tertia expositio est haec: homicida erat ab initio, id est statim post initium, quia parva fuit mora inter creationem et lapsum: et ideo subditur-Ille in veritate non stetit, quia non perseveravit.

Quarta expositio est haec: homicida ab initio non suo, sed generis humani: unde Augustinus : " Non posset homo occidi, nisi factus fuisset homo".

Quinta haec, quod homicida ab initio: quia in eodem instanti coepit esse a Deo et malus a se sicut anima nostra, quae corpori infunditur.

primae duae haereticae; secundae duae catholicae; ultima dubia et declinans ad haereticas, licet non sit haeretica; et ideo communiter non tenetur.

71. Quaest. IV. Item obiicitur de hoc quod dicit, quod diabolus est poer mendacii.

Ergo cum omne peccatum sit mendacium, videtur, quod sit unum principium peccati .

Respondeo: Dicendum, quod non est ponere primum malum, quod quidem sit primum in genere entis, quasi non sit ab alio: sed est ponere primum malum, ante quod non praecessit aliud malum: et hoc quidem est origo sequentium malorum, non semper effective, sed .occasionaliter et suggestive. Ideo dicit: Mendax est et pater eius, scilicet mendacii.

72. Quaest. V. Item quaeritur de hoc quod dicit : Qui ex Deo est.

Aliqui sumserunt robur erroris, quod boni spiritus sunt ex Deo materialiter.

Respondetur eis, quod hoc erroneum est dicere, quod Deus alicuius sit materia, cum sit simplicissimus.

Sed tunc obiicitur: quia, si ex dicit ibi originem et causam efficientem ; et omnes sumus a Deo: omnes ergo audimus verbum Dei .

Item, nonne ipsi audiebant?

Respondeo: Sicut praedictum est , ex dicit originem non quantum ad esse primum, sed quantum ad esse secundum, quod est esse gratiae et culpae, et hoc quidem secundum conformitatem et imitationem. Unde sensus est: qui ex Deo est, per conformitatem voluntatis, verba Dei audit, aure cordis, non corporis, quia sic mali audiunt.

73. Quaest. VI. Item quaeritur de hoc, quod ludaei ista duo obiecerunt Christo magis quam alia. Aliquam rationem habebant, quare haec convicia magis dicerent.

Dicendum, quod eis videbatur, quod Christus in observatione Legis quaedam faceret, quaedam transiret, ut Sabbatum et huiusmodi. Et quia Samaritani hoc faciebant, quia partim observabant, partim non ; ideo dixerunt eum Samaritanum.

Item, Dominus in doctrina sua quaedam dicebat valde sapientia et aliquando quaedam eis valde improbabilia, quia non intelligebant eum; ideo videbatur eis loqui tanquam homo alienatus: et ideo, quia daemonium inducit in mentis alienationem, dicebant, eum daemonium habere .

74. Quaest. VII. Item quaeritur: cum duo fuissent ei obiecta, quare Dominus tantum ad alterum respondit ?

Respondet Gregorius , " quod alterum negavit, alterum tacendo consensit. Samaritanus enim interpretatur custos, et ipse custos erat, de quo Psalmus : Nisi Dominus custodierit civitatem " etc.

Aliter respondetur, quod certum erat, eum de Indaeis natum: ideo non oportuit, eum respondere, quia evidenter erat falsum.

Tertio modo respondetur, quod illud de Samaritano tangebat suum vituperium, sed de daemonio tangebat vituperium divinum, et in Spiritum sanctum blasphemia erat, de qua dicitur Maltliaei duodecimo , et derogabat gloriae Patris: ideo docuit nos Dominus sustinere nostra improperia, sed non divina. Et hoc patet ex responsione sua: Ego daemonium non habeo, sed honorifico Patrem meum.

75. Amen, amen dico vobis. Ostendit Dominus, quod per doctrinam suam est liberatio a caecitate erroris et servitute peccati: hic iam tertio ostendit, quod per ipsam est liberatio a damnatione mortis. Et hoc quidem ostenditur sic. Primo Iudaeis conviciantibus ostendit sermonis sui efficaciam: secundo contra argumentantibus ostendit suam excellentiam: tertio, admirantibus suam aeternitatem; quarto, persequentibus suam patientem humilitatem.

(Vers. 51.). Ponitur igitur primo doctrinae Christi commendatio in hoc, quod ipsam servantes a morte eripiuntur, et hoc sine omni dubitatione: ideo dicit: Amen, amen dico vobis, scilicet ego Iesus in veritate hoc assero: Si quis sermonem meum servaverit, mortem non gustabitin aeternum. Haec observatio est per custodiam mandatorum; Ecclesiastae octavo: " Qui custodit praeceptum non experietur quidquam mali "; et Sapientiae sexto: " Custoditio legum incorruptionis consummatio est. Incorruptio autem facit, esse proximum Deo ". Et talis mortem non gustat per experientiam, mortem scilicet aeternam, licet videre possit, secundum illud Isaiae ultimo : " Egredientur et videbunt cadavera hominum, qui praevaricati sunt in me"; Matthaei decimo sexto: " Sunt de hic stantibus, qui non gustabunt mortem, donec videant Filium hominis venientem in regno suo ".

76. (Vers. 52.). Dixerunt ergo Iudaei. Hic secundo Iudaeis oppugnantibus monstrat suam excellentiam, quam impugnant docentem: unde dicunt: Nunc cognovimus, quia daemonium habes: bonum non poterant cognoscere, sed ad malum erant prompti: Ieremiae quarta : " Sapientes sunt, ut Iaciant mala, bene autem facere nescierunt". Et hoc quidem volunt ostendere improbando Domini dictum, tum quia falsum, tum quia superbum. Falsum ipsum esse, ostendunt hae ratione: Abraham mortuus est et

Prophetae; et isti servaverunt sermonem Dei: falsum est ergo quod dicis: Si quis sermonem meum servaverit etc. Et argumentum illud est o motori : si enim servantes sermonem Dei mortui sunt: et non habuerunt immortalitatem de quibus magis videtur: ergo etc. Propterea dicunt: Abraham mortuus est, qui scilicet Domini sermonem servavit: unde Genesis vigesimo secundo dictum est Abrahae: " In semine tuo benedicentur omnes gentes terrae, quia obedisti voci meae";. et Prophetae mortui sunt, quibus Dominus est locutus: Ecclesiastici quadragesimo sexto: " Ossa Prophetarum pullulant de loco suo ". Et tu dicis: Si quis sermonem meum servaverit, mortem non gustabit in aeternum; quasi dicant: aperte .falsum dicis: nec tantum falsum loqueris, sed perbe: unde dicunt:

77. (Vers. 53.). Nunquid tu maior es patre nostro Abraham, qui mortuus est? Quasi dicant: non es maior, et ipse mortuus est: Genesis vigesimo quinto : "Deficiens aetate mortuus est senex et plenus dierum "; et etiam Prophelae mortui sunt: ita nec Abraham nec Prophetae potuerunt mortem evadere: multo minus nec tu. Quem te ipsum facis? Quasi dicant: quare te ipsum laudas et extollis ? Et sic arguunt eum, quod se laudabat et falsum dicebat, quia se Abrahae praeponebat, cum nullus mortem evadat: secundi Regum decimo quarto : " Omnes morimur et quasi aquae dilabimur in terram, quae non revertuntur ".

Ad hanc impugnationem respondet Dominus, ostendens suam excellentiam respectu Abrahae. Ante tamen, quam dicat excellentiam, vitat arrogantiam, ne videatur hoc dicere per iactantiam: ideo respondendo asserit, se non quaerere propriam gloriam: et propterea dicit:

78. (Vers. 54.). Respondit Iesus: Si ego glorifico me ipsum, gloria mea nihil est, id est, vana a vobis reputabitur, sicut vana reputatur gloria, qua quis se ipsum laudat et commendat: unde dixerunt ei supra eodem : " Tu testimonium perhibes de te ipso, testimonium tuum non est verum Id est, si ego solus: ego discretive tenetur: secundae ad Corinthios decimo: " Non qui se ipsum commendat, ille probatus est, sed quem Deus commendat" Sed non ego solus me glorifico, immo alius mecum; propterea dicit: Est Pater meus, qui glorificat me; unde supra primo : " Vidimus gloriam eius, gloriam quasi Unigeniti a Patre"; secundae Petri primo: " Speculatores facti illius magnitudinis; accipiens enim a Deo Patre honorem et gloriam" etc. Quan vos dicitis, quia Deus vester est, id est, quem Patrem dicitis esse Deum vestrum: et ita ei credere debetis: ipse est enim Deus Abraham et Isaac et Iacob, Exodi tertio : sed non creditis: unde:

79. (Vers. 85.). Et non cognovistis eum: erant enim de illis, de quibus dicitur ad Titum primo : " Confitentur, se nosse Deum, factis autem neganti. Ego autem novi eum, et hoc quidem non ob iactantiam , sed propter veritatem dicendam. Unde: Et si dixero, quia non scio eum: ero similis vobis, mendax: et ideo oportet dicere, quia novi. Augustinus : " Sic arrogantia vitetur, ut veritas non relinquatur ". Et ideo hoc iterum asserit: non dico, quia non novi, sed scio eum et sermonem eius servo: et hoc est vere nosse Deum, quia dicitur primae Ioannis secundo : " Qui dicit, se nosse Deum, et mandata eius non custodit, mendax esu. Sic igitur vitata arrogantia, manifestat Dominus suam excellentiam: quia non credebant, eum esse maiorem Abraham: ideo ostendit, se esse maiorem: ideo dicit:

80. (Vers. 56.). Abraham, pater vester, exsultavit, ut videret diem meum: vidit et gavisus est, tanquam de maiori. Gregorius dicit, quod tunc exsultavit, quando tres viros vidit et unum adoravit, Genesis decimo octavo: unde Lucae decimo: Beati oculi, qui vident quae vos videtis " etc.

Vel potest dici aliter, quod Abraham exsultavit, ut videret, ad Domini vocationem, Genesis duodecimo .

Sed vidi et gavisus est, in Domini firma promissione, Genesis decimo quinto , ubi Dominus promisit, et " Abraham credidit, et reputatum est ei ad iustitiam"; et rursus in confirmatione pacti, in datione circumcisionis dicitur, quod Abraham risit, unde et gavisus est, Genesis decimo septimo .

81. (Vers. 57.). Dixerunt ergo Iudaei ad eum. Hic tertio Iudaeis admirantibus suam ostendit aeternitatem. Mirabantur de hoc quod dixit, quod Abraham vidisset diem eius: unde dicunt: Quinquaginta annos nondum habes et Abraham vidisti? Quasi dicant: hoc omnino est impossibile. Et notandum, quod non dicunt: Abraham vidit te, sed tu Abraham, quasi semper maiorem reputantes Abraham. Chrysostomus ponit quadraginta, quia secundum eorum aestimationem Dominus appropinquabat ad quadragesimum annum. Huic igitur admirationi subiungit Dominus suam responsionem, in qua suam ostendit aeternitatem. Et ideo non est mirum, si aliis det immortalitatem, quia etiam praecessit Abraham, sicut Creator creaturam: unde:

82. (Vers. 58.). Dixit ergo eis Iesus: Amen, amen dico vobis, id est, in veritate assero: antequam Abraham fieret, sicut creatura in esse producitur, ego sum. Non dicit: ego factus sum, quia esse non coepit: non dicit: ego fui, quia esse eius non transit in praeteritum. Ideo dicitur Exodi tertio : " Ego sum qui sum ", quia esse eius est increatum et intransibile: unde Gregorius: " Praeteritum tempus Divinitas non habet, sed semper esse habet, ideo recte dicit: sum, non fui "; Ecclesiastici vigesimo quarto: " Ego ex ore Altissimi prodii, primogenita ante omnem creaturam ".

83. (Vers. 59.). Tulerunt ergo lapides etc. Hic quarto Iudaeis persequentibus Dominus suam ostendit humilitatem: volebant enim eum lapidare: ideo dicit: Tulerunt ergo lapides Iudaei , ut iacerent in eum. Gregorius: "Ista aeternitatis verba mentes infidelium non ferentes, ad lapides cucurrerunt: et quem intelligere non poterant obruere quaerebant ". Ideo volebant eum occidere, quia videbatur blasphemasse: unde Levitici vigesimo quarto : " Qui blasphemaverit nomen Domini morte moriatur: lapidibus opprimet eum omnis multitudo ". Hanc igitur persecutionem iniustam Dominus fugit humiliter, cum posset superare potenter: unde dicit: Iesus autem abscondit se et exivit de templo, secundum illud ad Romanos duodecimo : " Non vosmetipsos defendentes, sed date locum irae"; et primae Petri secundo: " Cum malediceretur, non maledicebat".